________________
શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથને ગુજરાતી ભાવાનુવાદ
૨૭૭ અત્યંત ઉપશાંત થયેલા તેની દૂધ-ઘી વગેરેથી પૂજા કરી. તેની ગંધથી આવેલી કીડીઓ તેને નિરંતર ખાવા લાગી. આ વેદનાને સારી રીતે સહન કરીને પંદરમા દિવસે તે મૃત્યુ પામીને આઠમા દેવલોકમાં મહર્થિક દેવ થયે. આ પ્રમાણે આ દષ્ટિવિષ સર્ષ દૃષ્ટિ અને મન-વચન-કાયાનો નિષેધ કરીને જેમ આ લેકમાં પૂજાને અને પરલોકમાં દેવલેકના સુખનો ભાગી બન્ય, તેમ દિશાપરિમાણનો સ્વીકાર કરીને શરીરનો નિષેધ કરનાર શ્રાવક પણ સર્વ સુખને ભાગી થાય છે. આગાથાને ભાવાર્થ આ પ્રમાણે વિચારીને દિશાના પરિમાણમાં પ્રયત્ન કરવો એવા ઉપદેશથી ગર્ભિત છે. [૭૦] હવે યતનાદ્વારનું વર્ણન કરે છે –
फलसंपत्तीवि धुवा, जीवाणं तहवि जत्थ उवधाओ।
पंचिंदियमाईण, तत्थ न गच्छंति ते कहवि ।। ७१ ॥ ગાથાથ- દિક્પરિમાણ જેમણે કર્યું છે તે જીને પરિમિત (=નક્કી કરેલા) ક્ષેત્રમાં પણ ઈષ્ટફળની પ્રાપ્તિ અવશ્ય થવાની સંભાવના હોય તે પણ જ્યાં (પરિમિતક્ષેત્રમાં) પંચેંદ્રિયાદિ જીવોને વિનાશ થતું હોય ત્યાં તે છ વ્રતમાં અતિચાર ન લાગે તે પણ કઈ પણ રીતે ન જાય, એ યતના છે.
ટીકાથ-જેમ કે દેડકી, તીડ, કીડી વગેરે જીવોથી આકુલ માર્ગમાં ન જાય. જે આવા માર્ગમાં પણ જાય તે દિક્પરિમાણ કરવાને શો અર્થ? કારણકે તેમાં પણ જીવવિનાશ થાય છે. (જીવવિનાશથી બચવા માટે તે દિક્પરિમાણ કર્યું છે.)
- પંચંદ્રિયાદિ એ સ્થળે પહેલાં પંચંદ્રિયને નિર્દેશ પંચેંદ્રિયની હિંસાથી ઘણું પ્રાયશ્ચિત્ત આવતું હોવાથી પંચેન્દ્રિયની હિંસા મહાદોષ છે એ જણાવવા માટે છે. અન્યથા “એકેદ્રિય” એમ પૂર્વાનુકમથી જ નિર્દેશ કરે. [ ૭૧] . હવે અતિચારદ્વાર શરૂ કરે છે –
उड्ढं अहे य तिरिय, अतिक्कम तहय खेत्तवुदि च ।
सइअंतरद्धमत्थं, वज्जेज्जा पंच अइयारे ॥ ७२ ।। ગાથા – ઊર્વ દિશા પ્રમાણતિકમ, અદિશા પ્રમાણતિક્રમ, તિર્યદિશા પ્રમાણતિક્રમ, ક્ષેત્રવૃદ્ધિ અને સ્મૃતિ–અંતર્ધાન એ પાંચ અતિચારોને અહીં (=અતિચારના અવસરે) ત્યાગ કરે.
ટીકાથ:- ઉપર પર્વતશિખર વગેરેમાં દિશા પ્રમાણનું ઉલ્લંઘન કરવું એ ઊર્ધ્વદિશા પ્રમાણતિક છે. નીચે કૂવા વગેરેમાં દિશા પ્રમાણનું ઉલ્લંઘન કરવું એ અધો
