________________
૨૯૨
શ્રાવકનાં બાર વતે યાને એ પ્રમાણે આ પાપીઓ પણ મારી સંપત્તિથી મહત્ત્વને પામ્યા અને મારે જ આ પ્રમાણે પરાભવ કરે છે. દુર્જન જેવા પુત્રોને ધિક્કાર થાઓ. આથી જલદી અવજ્ઞાનું ફળ તેમના માથે નાખું એમ કેધથી વિચારીને બ્રાહ્મણે પુત્રને કહ્યું હું મારા જીવનથી અત્યંત કંટાળી ગયે છું. આથી જલદી મરવા માટે પોતાના કુલાચારને કરવાની ઈચ્છા રાખું છું. આ સાંભળીને આનાથી (=કુલાચારના પાલનથી) આ જલદી મરે તે સારું થાય એમ વિચારીને હર્ષ પામેલા પુત્રોએ કહ્યુંઃ કહો, અમે શું કરીએ ? તેણે કહ્યું છે પુત્રો! આપણું કુલમાં આ રિવાજ છે કે મરવાની ઈચ્છાવાળા હિતેચ્છએ સ્વજનને મંત્રથી સંસ્કારિત કરેલ એક પશુ આપ જોઈએ. આથી તમે કુલાચારને કરવાની ઈચ્છાથી અત્યંત બલવાન, બરોબર પ્રમાણુવાળ અને દેખાવડે બકરો આ ઝુંપડીમાં લઈ આવો. જેથી તેને મંત્રથી સંસ્કારિત કરીને, હિત માટે સ્વજનોને વિધિપૂર્વક ખવડાવીને, વ્યાકુલતાથી રહિત બનેલે હું સ્વકાર્યમાં ચિત્ત રાખ્યું. તેના કહ્યા પછી અજ્ઞાનતાના કારણે તેના ભાવને નહિ જાણનારા પુત્રએ તે બકરે તેની ઝુંપડીમાં હર્ષથી બાંધે. પછી તે બ્રાહ્મણ દરરોજ પોતાના શરીરમાંથી પરુ વગેરે મલિન પદાર્થો લઈને રેગના સંક્રમણ માટે બકરાને ખવડાવવા લાગે. પરુ વગેરે મલિન પદાર્થોને ખાતે તે બકરે પણ થોડા જ કાળમાં અત્યંત કેઢિયે થઈ ગયે. આથી તેને હણુને પોતાના પુત્રોને ખાવા માટે આપ્યો. તેની પ્રવૃત્તિને નહિ જાણનારા પુત્રોએ તે બકરાને ખાધે. બ્રાહ્મણે ફરી કહ્યું હે પુત્રો ! હું તીર્થમાં પ્રાણ છોડીશ. કારણ કે તીર્થમાં મરેલા મારું શરીર અન્ય જન્મમાં ફરી આવું અશુચિથી નિંદિત અને રોગથી પીડિત ન થાય.
આ પ્રમાણે બોલતો અને હર્ષ પામેલ તે તુરત ત્યાંથી નીકળી ગયો. ઊંચા મુખવાળો તે બ્રાહ્મણ જેની આકૃતિનું દર્શન ભયંકર છે એવા જંગલમાં આવ્યું. ત્યાં અતિશય તૃષા પામેલો તે પાણીને શોધવા માટે પ્રયત્નથી ઘણું પર્વવાળા જંગલમાં આમ-તેમ ભ. ભમતા તેણે ભાગ્યગથી કઈ પણ રીતે અનેકવૃક્ષેથી વ્યાપ્ત સ્થાનમાં નાનું સરોવર જોયું. તેના કાંઠે રહેલી વૃક્ષશ્રેણિની ઉપરથી સતત પડતાં પત્રફળ–પુષ્પોથી અને ઉનાળાના તાપથી એ સરોવરનું પાણી મેલું ( કવાથ =દવાનાઉકાળા જેવું ) થઈ ગયું હતું. તેને જોઈને તે જ ક્ષણે તેનું હૃદય ઉલ્લાસ પામ્યું, અને ઇન્દ્રિયે પિતાનો વિષય જાણવા માટે અત્યંત પટુ (સમર્થ) બની ગઈ. પછી તૃષા દૂર કરવાની ઈચ્છાવાળા તેણે (થોડે) આરામ કરીને હર્ષથી તકલીફ વિના મેલું પાણી પીવાનું શરૂ કર્યું. તેણે તે મેલું પાણી જેમ જેમ પીધું તેમ તેમ તેને કૃમિઓની
૧. કકે શબ્દના અનેક અર્થો છે. તેમાં અહીં ૬૧માં શ્લોકમાં જાતિ એ પ્રયોગના આધારે મેલ અર્થ ઘટી શકતો હોવાથી મેં તે અર્થ કર્યો છે. શબ્દકોશમાં કચ્છ શબ્દને ફવાથ (ઔષધિનો ઉકાળ) અથ મારા જેવામાં આવ્યો નથી. આમ છતાં ભાવાર્થની દૃષ્ટિએ ઔષધિને ઉકાળા એવો અર્થ પણ કરી શકાય
