________________
૨૯૦
શ્રાવકનાં બાર વતે યાને શતાનીક નામનો રાજા હતે. નમતા સામંતસમૂહના મુગુટમાં રહેલી માળાઓથી તેના ચરણે પૂજાતા હતા. તેણે પ્રતાપથી વૈરીઓને પરાભૂત કર્યા હતા. તે જ મહાનગરીમાં જ્ઞાન-વિજ્ઞાનથી રહિત અને દરિદ્રતાના ઉપદ્રવથી હેરાન થયેલ સેડબક નામને બ્રાહ્મણ હતો. એકવાર ગર્ભવતી સ્વપત્નીએ એને કહ્યુંઃ ઘીની જરૂર પડશે માટે તે લઈ આવો. તેણે કહ્યું : હે પ્રિયે ! મારામાં તેવું કઈ વિજ્ઞાન નથી, જેનાથી હું ઘી વગેરે લાવું. બ્રાહ્મણીએ કહ્યું: તમે દરરેજ હાથમાં પુષ્પો લઈને રાજાની સેવા કરે (=દર્શન કરે), જેથી તે કઈ આજીવિકા કરે. કારણકે “શેરડીનું ક્ષેત્ર, સમુદ્ર, મણિ આદિની ખાણનું પોષણ અને રાજાઓની કૃપા તુરત દરિદ્રતાને નાશ કરે છે.”
એમ થાઓ” એમ કહીને સેડુબકે તેને સ્વીકાર કર્યો. દરરોજ ભક્તિથી ફલ વગેરે વડે રાજાની સેવા કરવાનું શરૂ કર્યું. હવે લાભાંતરાય કર્મનો ક્ષય થતાં તુષ્ટ થયેલા રાજાએ તેને કહ્યુંહે બ્રાહ્મણ ! હું તારા ઉપર ખુશ થયે છું, બોલ તને શું આપું?
અહીં બીજા આચાર્યો આ પ્રમાણે કહે છે – અતિશયભક્તિથી રાજાની સેવા કરતા તેને કેટલાક કાળ પસાર થયો. તે દરમિયાન પ્રદ્યોતન રાજા શતાનીકને પકડવાની ઈચ્છાથી ઉજજેનીથી મોટા સૈન્યસમૂહને લઈને આવ્યા. અશ્વયુદ્ધમાં સાવધાન ( કુશળ) શતાનીક રાજા આ જાણીને પોતાની નગરીને કિલ્લાથી સુરક્ષિત કરીને પોતે અંદર રહ્યો. માત્ર જવ, સિંધાલુણ અને પાણી લેનારા અને પ્રમાદી શત્રુના સૈન્યને શતાનીક રાજા અંદર રહીને હુમલાના બળથી ઉપદ્રવ કરતો હતો. આ પ્રમાણે ઘણું દિવસેથી પણ પ્રદ્યોતનરાજા કૌશાંબી નગરીને લઈ શક્યો નહિ, આથી તે એકવાર ઉજજેની તરફ ચાલ્ય. આ દરમિયાન બગીચામાં પુપ ચુંટવા માટે આવેલા સેડુબકે પોતાની નગરી તરફ જતું સૈન્ય જોયું. તેણે શતાનીક રાજાને આ વિગત જણાવી. તેથી તે તેના સૈન્યની પાછળ પડ્યો. તેના સૈન્યને હેરાન કરીને પાછો આવ્યો. પ્રદ્યતનના અકવો વગેરે લઈ લેવાથી ખુશ થયેલા શતાનીક રાજાએ ઈનામ આપવાની ઈચ્છાથી સેડુબકને કહ્યું: બેલ, તને શું આપું? તેણે કહ્યું: હે રાજેંદ્ર! હું મારી બ્રાહ્મણીને પૂછીને કહીશ.
આ પ્રમાણે કહીને તે બ્રાહ્મણ પાસે ગયો. જઈને બ્રાહ્મણીને તેણે કહ્યું છે બ્રાહ્મણ ! આજે રાજા મારા ઉપર અધિક પ્રસન્ન થયેલ છે. તેણે મને કહ્યું કે તને શું આપું? તેથી તે કહે કે હું શું માગું? બ્રાહ્મણીએ કહ્યું: દરરોજ રાજાના મુખ્ય આસન ઉપર બેસીને ભોજન અને એક સોનામહોરની દક્ષિણ માગે. પછી તેણે જઈને રાજાની પાસે તે જ પ્રમાણે હર્ષ થી માગણી કરી. તેની સરળતાને જાણીને રાજાએ પણ તેની માગણીને સ્વીકાર કર્યો. ત્યારથી રાજાને તે બધું કરતે જોઈને રાજાની પાસે રહેલા બીજાઓએ પણ વિચાર્યું કે, રાજા દરરોજ તેના ઉપર મહાકૃપા કરે છે, તેથી આપણે પણ પ્રયત્નથી તેની પૂજા કરીએ.
