________________
શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથનો ગુજરાતી ભાવાનુવાદ
૨૪૯ मुच्छा परिग्गहो इह, अइरित्त असुद्ध तह ममत्तेण ।
एयस्स उ जा विरई, सरूवमेयं तु नायव्वं ॥ ५७ ॥ ગાથાથ - જિનપ્રવચનમાં મૂર્છાને પરિગ્રહ કહ્યો છે. તથા અતિરિક્તથી, અશુદ્ધથી અને મમત્વથી પરિગ્રહ થાય છે. આવા પરિગ્રહની જે વિરતિ (અર્થાત્ પરિગ્રહનું પરિ. માણ કરવું) એ જ પાંચમા અણુવ્રતનું સ્વરૂપ જાણવું
ટીકાથ-મૂછ પરિગ્રહ છે એ વિષે કહ્યું છે કે
“સાધુઓ વસ્ત્ર, પાત્ર, કામળી, પાદછન (=રહરણ) વગેરે જે કાંઈ રાખે છે તે સંયમ (= જીવરક્ષા) માટે કે લજાના માટે રાખે છે અને પહેરે છે, (૧) જગત્રાતા શ્રી મહાવીરદેવે વસ્તુને પરિગ્રહ નથી કહ્યો, કિંતુ મૂર્છાને જ પરિગ્રહ કહ્યો છે, એમ મહર્ષિ ગણધરભગવંતે કહ્યું છે.” (૨) (દશવૈ. અ. ૬ ગા. ૨૦–૨૧)
અતિરિક્ત એટલે પ્રમાણથી અધિક વસ્તુ, અર્થાત્ ઘણું ધન મેળવવા છતાં સંતેષ ન થ એ પરિગ્રહ છે. અશુદ્ધ એટલે આધાકર્મ વગેરે દોષ, અર્થાત્ પાસે રહીને જાતે કરવું, બીજા પાસે કરાવવું વગેરે અશુદ્ધ ઉપાયથી ઘર વગેરે બનાવનારને પરિગ્રહ થાય છે. મમત્વ એટલે “આ મારું છે” એવી પરિણતિ. ધન-ધાન્યાદિના મમત્વથી પરિગ્રહ થાય છે, અર્થાત્ પિતાના કબજામાં રાખેલા ધન-ધાન્યાદિ મમત્વભાવ રાખવાથી પરિગ્રહ થાય છે. [૫૭]
પ્રથમઢારથી પાંચમું વ્રત કર્યું. હવે ભેદદ્વારથી કહેવું જોઈએ. જો કે પાંચમું વ્રત ભેદરહિત છે, તે પણ (ક્ષેત્ર વગેરે નવ) વિષય વડે ભેદવાળું છે. આથી વિષયદ્વારા જ એના ભેદને કહેવામાં આવે છે -
खेत्तंवत्थुहिरण्णसुवण्णधणधनकुवियपरिमाणं ।
दुपयं चउप्पयंपिय, नवहा तु इमं वयं भणियं ॥ ५८ ॥ ગાથાર્થ – ક્ષેત્ર, વાસ્તુ, હિરણ્ય, સુવર્ણ, ધન, ધાન્ય, કુષ્ય, દ્વિપદ અને ચતુષ્પદ એ નવનું પરિમાણ એ પાંચમા વ્રતના નવભેદે જ છે.
ટીકાથ– (૧) ક્ષેત્ર-(ક્ષેત્ર એટલે જેમાં અનાજ ઉત્પન્ન થાય તેવી ભૂમિ.) ક્ષેત્રના સેતુ, કેતુ અને સેતુ-કેતુ એમ ત્રણ ભેદ છે. તેમાં નદી આદિના પાણીથી, રેંટ કે કેશ આદિ દ્વારા જે ભૂમિ સિંચાય તે સેતુ છે. વર્ષાકાલના પાણીથી જ જે ભૂમિ સિંચાય તે કેતુ છે. નદી આદિના પાણીથી અને વર્ષાકાલના પાણીથી એમ ઉભયથી જે ભૂમિ સિંચાય તે સેતુ-કેતુ છે. (૨) વાસ્તુ -(વાસ્તુ એટલે ઘર.) વાસ્તુના ખાત,
૩૨
