________________
શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથને ગુજરાતી ભાવાનુવાદ
૨૭૧ ભાવના દ્વાર કહ્યું, અને તે કહેવાથી નવે દ્વારથી પાંચમું અણુવ્રત પૂર્ણ થયું. તે પૂર્ણ થતાં પાંચ અણુવ્રતે પૂર્ણ થયાં. હવે ગુણવતેને અવસર છે. તે ત્રણેય પ્રત્યેક અણુવ્રતનું આ જ નવકારથી વ્યાખ્યાન કરવું જોઈએ. આથી પહેલા દિવ્રત નામના પહેલા ગુણવ્રતને પહેલા દ્વારથી કહે છે
तत्तायगोलकप्पो, अप्पा अणिवारिओ वहं कुणई ।
इइ जा दिसासु विरई, गुणव्वयं तमिह नायव्वं ॥६६॥ ગાથાર્થ – દિશાનું પરિમાણ નહિ કરનાર અગ્નિથી અત્યંત તપેલા લેઢાના ગેળા સમાન જીવ જીવોનો વિનાશ કરે છે. આથી દિશાઓમાં જવાની જે વિરતિ તે અહીં (=વ્રતવિચારણમાં) સ્વરૂપથી દિગ્ગત નામનું પ્રથમ ગુણવ્રત જાણવું. અથવા આ ગાથાને બીજી રીતે અર્થ આ પ્રમાણે છે – દિશાનું પરિમાણ નહિ કરનાર, તપેલા લેઢાના ગેળા સમાન જીવ ને વિનાશ કરે છે, એ પ્રમાણે રૂપરિજ્ઞાથી જાણીને પ્રત્યાખ્યાન પરિણાથી દિશાઓમાં જવાની જે વિરતિ તે અહીં સ્વરૂપથી દિગ્ગત નામનું પ્રથમ ગુણવ્રત જાણવું.
ટીકાથ–પ્રમાદના કારણે જેમ તેમ વર્તતે જીવહિંસાનો હેતુ હોવાથી તપેલા લેઢાના ગેળા સમાન છે. અથવા “અનિવૃત્તિ (ઋવિરતિ ન કરવી) એ જ પ્રવૃત્તિ છે” એવા વચનથી (વિરતિથી રહિત) જીવ હિંસાને હેતુ હોવાથી તપેલા લેઢાના ગેળા સમાન છે. કહ્યું છે કે| ( વિરતિ કર્યા વિના કમબંધથી મુક્ત થવાતું નથી.) આથી કમબંધને નહિ ઈચ્છતા જીવે સાવધગની વિશેષરૂપે નિવૃત્તિ કરવી જોઈએ. અવિષયની પણ એટલે કે જ્યાં જવાની કેઈ સંભાવના નથી તેવા સ્વયં ભૂરમણ સમુદ્ર વગેરેની પણ વિરતિ ન કરવાથી ફિલષ્ટ અધ્યવસાયના કારણે દૃઢતર બંધ થાય.”
આ (શાસ્ત્ર) વચનથી અનિવૃત્તિ એ જ પ્રવૃત્તિ છે એમ સિદ્ધ થયું. [ ૬૬ ] હવે ભેદદ્વારને કહે છે
पुव्वावरउत्तरदाहिणेण, उड्ढं अहे य परिमाणं ।
छच्चेव तस्स भेया, गुणव्वयस्सेह नायव्वा ॥६७॥ ગાથાર્થ – તે ગુણવતના અહી (=ભેદના અવસરમાં) પૂર્વદિપરિમાણ, પશ્ચિમદિક્પરિમાણ, ઉત્તરદિ૫રિમાણ, દક્ષિણદિક્પરિમાણ, ઊર્ધ્વદિપરિમાણુ અને અધાદિકપરિમાણ એમ છ ભેદ જાણવા.
