________________
२६६
-શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથને ગુજરાતી ભાવાનુવાદ અમુક સમય પછી હું આ લઈશ, આથી આ વસ્તુ તમારે બીજાને આપવી નહિ, આ પ્રમાણે બીજાને નહિ આપવા તરીકે રાખનારને અતિચાર લાગે.
આ અતિચારો મૂલસૂત્રમાં “ક્ષેત્ર–વસ્તુ પ્રમાણતિક્રમ, હિરણ્ય-સુવર્ણપ્રમાણતિક્રમ” ઈત્યાદિ પ્રમાણે કહેવામાં આવે છે.
(વિશેષ વિચાર કર્યા વિના) સાંભળ્યા પ્રમાણે આ અતિચારોનો સ્વીકાર કરવામાં વ્રતભંગ અને અતિચારમાં કઈ વિશેષતા ન રહે, આથી તેની (=વ્રતભંગ અને અતિચારની) વિશેષતા બતાવવા માટે આચાર્ય મહારાજે જન, પ્રદાન વગેરે ભાવના ( =ઘટના) બતાવી. આ ભાવના બતાવવાથી જ જેમની ભાવના બતાવી નથી તે સહસા અભ્યાખ્યાન વગેરે અતિચારોની પણ ભાવના વિચારવી. તે ભાવના કેટલાક અતિચારોની અમે અમારા બોધ પ્રમાણે બતાવી જ છે.
પ્રશ્ન – પરિગ્રહના નવ પ્રકાર હોવાથી અતિચાર નવ થાય, જ્યારે અહી પાંચ જ છે કહ્યા છે તેનું શું કારણ? ઉત્તર- સમાન હોવાથી બાકીના ચાર ભેદને પાંચ ભેદમાં સમાવેશ થઈ ગયો છે, તથા શિષ્ય હિત માટે પ્રાયઃ બધા સ્થળે મધ્યમ પદ્ધતિથી જ વિવક્ષા કરી હોવાથી બધાં વ્રતમાં અતિચારોની પાંચ સંખ્યા જ ગણી છે. આથી અતિચારની ચાર કે છ સંખ્યા નહિ ગણવી જોઈએ. [૬૩] અતિચારદ્વાર પૂર્ણ થયું. હવે ભંગદ્વારને કહે છે -
जइ जाणंतो गेण्हइ, अहियं धण्णाइ तो भवे भंगो।
अइसंकिलिट्ठचित्तस्स, तस्स परिणामविरहाओ ॥६४॥ ગાથાર્થ – જે જાણતે છતા સ્વીકારેલા પરિમાણથી અધિક ધાન્ય વગેરે ગ્રહણ કરે તે વ્રત પરિણામને અભાવ થવાથી અતિ સંલિષ્ટ ચિત્તવાળા (=અતિરૌદ્ર અધ્યવસાયયુક્ત ચિત્તવાળા) એવા તેના વ્રતનો ભંગ થાય. [ ૬૪]
હવે ભાવનાદ્વાર કહે છે – चत्तकलत्तपुत्तसुहिसयणसबंधवमित्तवग्गया, खेत्तसुवण्णदविणधणधण्णविवज्जियसयलसंगया। देहाहारवत्थपत्ताइसुदुरुज्झियममत्तया,चिंतसु सुविहियावि तं सावय! मोक्खपहमि पत्तया।६५।
ગાથાથ – હે શ્રાવક! પત્ની, પુત્ર, સુહતુ , સ્વજન અને બંધુસહિત મિત્રવર્ગ આ બધાને જેમણે ત્યાગ કર્યો છે, ક્ષેત્ર, સુવર્ણ, દ્રવિણ, ઘન અને ધાન્યરૂપ સકલ સંગને જેમણે ત્યાગ કર્યો છે, દેહ, આહાર, વસ્ત્ર, પાત્ર વગેરે ધર્મોપકરણને વિષે પણ, જેમણે
