________________
શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથને ગુજરાતી ભાવાનુવાદ
૨૬૭ - હવે યતનાદ્વાર કહેવાય છે
. संभरइ वारवारं, मुक्कलतरंग व गेण्हइस्सामि ।
एवं वयं पुणोऽविय, मणेण नय चिंतए एवं ॥ ६२॥ ગાથાર્થ – જેણે પરિગ્રહ પરિમાણ લીધું છે તે શ્રાવકને ચેતના આ પ્રમાણે છે – આટલું પરિગ્રહ પ્રમાણ આટલા કાળ સુધી મેં લીધું છે એમ વારંવાર યાદ કરે, તથા લીધેલા પરિગ્રહ પ્રમાણને ચાતુર્માસ આદિના નિયમમાં સંક્ષેપ કર્યો હોય તો ઘણે ધંધો વગેરે કરવાની ઈચ્છાથી આ નિયમ પૂર્ણ થયા પછી આ નિયમ વધારે છૂટવાળું જ લઈશ એમ મનથી ન જ વિચારે. [૬૨] યતનાદ્વારનું વ્યાખ્યાન કર્યું. હવે આનું જ અતિચારદ્વાર કહેવાય છે –
खेत्ताइहिरण्णाईधणाइदुपयाइकुप्पमाणकमे ।
जोयणपयाणवंधण-कारणभावेहि नो कुणइ ॥६३॥ ગાથાર્થ – પાંચમું અણુવ્રત લેનાર શ્રાવક એજન, પ્રદાન, બંધન, કારણ અને ભાવથી અનુક્રમે ક્ષેત્રાદિ, હિરણ્યાદિ, ધનાદિ, દ્વિપદાદિ અને મુખ્ય એ પાંચના પરિમાણને અતિક્રમ (= ઉલ્લંઘન) ન કરે, અર્થાત્ ધારેલા પરિમાણથી વધારે ન રાખે.
ટીકાથ:-(૧) ક્ષેત્રાદિપ્રમાણતિકમ – ક્ષેત્ર એટલે જેમાં અનાજ ઉગે તેવી ભૂમિ. તે સેતુ, કેતુ અને સેતુ-કેતુ એમ ત્રણ પ્રકારે છે, એમ પૂર્વે કહ્યું છે. ક્ષેત્રારિ એ શબ્દમાં રહેલા આદિ શબ્દથી વાસ્તુનું ગ્રહણ કરવું. વાસ્તુ એટલે ઘર, ગામ, નગર વગેરે વસવા લાયક પ્રદેશ. ઘરના ત્રણ પ્રકાર પૂર્વે કહ્યા જ છે. યંજન એટલે બીજા ક્ષેત્ર વગેરેની સાથે જોડવું. એક ક્ષેત્ર કે વાસ્તુને બીજા ક્ષેત્ર કે વાસ્તુ સાથે જોડીને તેના પરિમાણનું ઉલ્લંઘન કરવું એ અતિચાર છે. તે આ પ્રમાણે – મારે એકથી વધારે ભૂમિ કે વાસ્તુ ન રાખવું એવો નિયમ કરનાર વધારે ભૂમિની કે ક્ષેત્રની ઈચ્છા થતાં ત્રતભંગના ભયથી પહેલાની ભૂમિ આદિ પાસે બીજી ભૂમિ વગેરે લે, પછી તે બંનેને એક કરવા બંને વચ્ચે રહેલ વાડ વગેરે દૂર કરે. આ રીતે લીધેલ ભૂમિ વગેરેને પહેલાની ભૂમિ વગેરે સાથે જોડનારને વ્રત સાપેક્ષપણું હેવથી અને અપેક્ષાએ વ્રતભંગ થવાથી અતિચાર લાગે.
(૨) હિરણ્યાદિપ્રમાણુતિક્રમ– હિરણ્ય એટલે ચાંદી. આદિ શબ્દથી સુવર્ણનું ગ્રહણ કરવું. પ્રદાન એટલે બીજાને આપવું. પરિમાણથી અધિક ચાંદી કે સુવર્ણ બીજાને આપીને પરિમાણુનું ઉલ્લંઘન કરવું એ અતિચાર છે. તે આ પ્રમાણે – કેઈએ
