________________
૨૫૧
શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથને ગુજરાતી ભાવાનુવાદ મળે તે ત્રણ લાખ મેળવવાની ઈચ્છા. ત્રણ લાખ મળે તે ચાર લાખ મેળવવાની ઈચ્છા. આવી ઈચ્છા એ લભ છે, અને આવી ઈચ્છાને અભાવ એ સંતેષ છે. ધન જેમ જેમ મળતું જાય તેમ તેમ અધિક મેળવવાની ઈચ્છા થાય છે. અધિક મેળવવાની ઈચ્છાને અભાવ=સંતોષ થતો નથી. આથી ધન સંતોષથી અતિશય રહિત છે એમ કહ્યું.)
અહીં સંસારથી ત્રાસી ગયેલા ધનને સંતોષથી અતિશય રહિત, મુગતિનું મૂળ અને અનર્થનું કારણ જાણીને તેનું પરિમાણ કરે છે એમ કહ્યું, (આથી હવે) ધન કેવી રીતે અનર્થનું કારણ છે અને કુગતિનું મૂળ છે એ વિગત દષ્ટાંતથી કહેવામાં આવે છે.
બે બ્રાહ્મણપુત્રનું દૃષ્ટાંત આ જ જંબૂઢીપમાં ભરતક્ષેત્રના મધ્યખંડમાં કેશવર્ધન નામનું નગર હતું. ત્યાં ભીમ નામનો બ્રાહ્મણ હતા. તેના દેવ અને દેવશર્મા નામના બે પુત્રો હતા. તે બે જન્મથી જ મહાન દારિદ્રયથી પીડિત હતા. જેમ તેમ કરીને પિતાએ તેમને યુવાન બનાવ્યા. એકવાર તે બેએ વિચાર્યું કે અહીં આપણને ભેજન જેટલું પણ મળતું નથી. તેથી બીજા કેઈ પણ સ્થાનમાં જઈએ કે જ્યાં કંઈક નિર્વાહ જેટલું થાય (=મળે). પછી પિતાને પૂછીને તે બે કૌશાંબી નગરીમાં ગયા. તે વખતે તે નગરીમાં રાજપુત્રીને સૌભાગ્યસંદીપન (=સૌભાગ્યને પ્રદીપ્ત કરનાર) નામને ઉત્સવ કર્યો હતો. તેના ઉજમણમાં (=ઉત્સવસમાપ્તિમાં કરવાની વિધિમાં) સમનવયવાળા અને સમાન વિદ્યાગુણવાળા નવા આવેલા બે બ્રાહ્મણ અતિથિને ગુપ્ત રીતે મેતી, સુવર્ણ અને રત્ન વગેરે આપવાનું હોય છે. ઉજમણુના દિવસે ભવિતવ્યતાવશ આવા બ્રાહ્મણની શોધ માટે મેકલેલા પુરુષો ધૂળથી ખરડાયેલા પગવાળા તે જ બે બ્રાહ્મણોને વય અને રૂપ વગેરે ગુણોથી સમાન જોઈને રાજકુલમાં લઈ આવ્યા. પછી ઉચિત કર્તવ્ય કરીને તે બે બ્રાહ્મણે રાજપુત્રીને બતાવ્યા. રાજપુત્રીએ ચાંદીના કળામાં મોતી વગેરે વસ્તુઓ ગુપ્ત મૂકીને ઉપર મંગળ માટે બાંધવામાં આવતું સૂત્ર (સૂતરની દેરી) વગેરે વીંટીને બંનેને એક એક કાળે આપ્યો. તે બે તેને લઈને તળાવની પાળે ગયા. પાણી લઈને ચરણેને ધોયા. પછી પિતાની ઉપસ્પર્શન (=વેદોક્ત મંત્ર બેલને પાણી વગેરેથી મુખને સ્પર્શ કરવો) વગેરે ક્રિયા કરીને ખાવાનું શરૂ કર્યું. તેટલામાં મોતી–સુવર્ણ વગેરે જોયું. તેથી બંનેને અનાદિ ભવોથી જેનો અભ્યાસ કર્યો છે તે લોભસંજ્ઞા પ્રગટ થઈ, અને એથી તે ધન ઉપર ગાઢ મૂછના પરિણામ થયા. એથી બંનેને પરસ્પર મારવાની ઈચ્છા વધી.
દેવે વિચાર્યું. દેવશર્માને મારી નાખું તે આ બધું ધન મારું થાય. દેવશર્માએ પણ દેવ માટે એ જ પ્રમાણે વિચાર્યું. પછી દેવ છે જે આ મોતી–સુવર્ણ વગેરે દ્રવ્યને છુપાવ્યા વિના જ આપણી પાસે રાખીશું તો ચાર વગેરે લઈ લેશે. માટે આને કોઈ સ્થાનમાં
