________________
२२६
શ્રાવકનાં બાર વ્રત યાને સાથે (વર્ષો સુધી) ઉત્તમ ભોગોને ભેગવ્યા. તે પરલોકમાં સ્વર્ગમાં ગઈ. સ્વર્ગમાં દિવ્ય દેવત્રદ્ધિ અનુભવીને તે પરંપરાએ મોક્ષમાં જશે. આ પ્રમાણે સુભદ્રાનું દૃષ્ટાંત પૂર્ણ થયું.
હવે સીતાની કથાનો અવસર છે. તે કથા વિસ્તારથી પદ્મચરિત્ર વગેરે ગ્રંથોમાંથી જ જાણી લેવી. સ્થાન શૂન્ય ન રહે એ માટે પ્રસ્તુતમાં ઉપયોગી કાંઈક લખવામાં આવે છે –
સીતાનું દૃષ્ટાંત અયોધ્યા રાજધાનીમાં દશરથ રાજાને દીક્ષા લેવાની ભાવના થઈ. આથી દશરથરાજાએ પૂર્વે આપેલા બે વરદાનની કૈકેયીએ અત્યારે માગણી કરી. કૈકેયીએ એક વરદાનથી ભરતને રાજ્ય આપવાની અને બીજા વરદાનથી સીતા સાથે રામ અને લક્ષમણ ચાર વર્ષ સુધી વનવાસ ભોગવે એ માગણી કરી. કૈકેયીના આ વચનથી લઘુપુત્ર ભરતને રાજ્ય આપવાની ઈચ્છાવાળા દશરથ રાજાએ લક્ષ્મણ અને સીતા સહિત રામને વનમાં મોકલ્યા. વનમાં એકવાર સ્વેચ્છાથી આમ તેમ ફરતા લક્ષમણે વાંસની ઝાડીમાં આકાશમાં લટકતું ખ જોયું. ખને લઈને તેની તીણતાની પરીક્ષા કરવા તે ખદ્ગથી વાંસની ઝાડીમાં પ્રહાર કર્યો. એનાથી એકસો વીસ વાંસની ઝાડીમાં રહેલાં એક પુરુષનું મસ્તક છેદાઈ ગયું. આ પુરુષ સૂર્યહાસ નામના ખની વિદ્યા સાધવા માટે પ્રવૃત્ત થયેલે ખરદૂષણ વિદ્યાધરને શંબૂક નામને રાજપુત્ર હતા. શંબૂકની માતા અને રાવણની બહેન ચંદ્રના વિદ્યા સાધતા મારા પુત્રને બાર વર્ષ થઈ ગયા છે, એથી તે વિદ્યા લગભગ સિદ્ધ થઈ ગઈ હશે, તેથી તેને ચગ્ય પાણી–ભજન વગેરે કાંઈ પણ લઈને તેની પાસે જાઉં એમ વિચારીને ભોજન વગેરે લઈને તે સ્થાને આવી. ભૂમિ ઉપર પડેલું શંબૂકનું મસ્તક જોયું. હા! મારા પુત્રની આવી અવસ્થા કોણે કરી એમ વિચારતી ક્ષણવાર મૂછ પામી. ચેતના આવી એટલે ઘણા પ્રકારને વિલાપ કરીને જેણે મારા પુત્રની આવી અવસ્થા કરી તેને અહીં પરિભ્રમણ કરતી હું જે જોઉં તો તેના માંસથી યમને બલિ આપું એમ બોલતી આકાશમાં ઉડી. સીતાથી યુક્ત રામ–લક્ષમણને જોયા. તેમનું રૂપ જોઈને તેનું ચિત્ત તેમના પ્રત્યે આકર્ષાયું, આથી તે પુત્રશોકને ભૂલી ગઈ. વિદ્યાના બળે દિવ્યકન્યાનું રૂપ કરીને તેમની પાસે આવી. અનેક પ્રકારે ખુશામત કરીને તમારા બેમાંથી કેઈ એક મને પરણે એમ
૧. ટીકામાં આ કથા અત્યંત સંક્ષેપમાં લખી છે. ગુજરાતીમાં તેટલા સંક્ષેપથી ન લખી શકાય. માટે સંબંધ જળવાઈ રહે અને વાંચનારને કંઈક ખૂટતું ન જણાય એ માટે અનુવાદમાં ક્યાંક ક્યાંક બીજા ગ્રંથના આધારે કંઈક વિશેષ લખ્યું છે. .
૨. આ વિગત યોગશાસ્ત્રના આધારે લખી છે. બીજા ગ્રંથમાં એક વરદાનને ઉલેખ જેવા મળે છે, તથા દશરથ રામને વનમાં એકલતા નથી, કિંતુ શ્રીરામ રછાથી જાય છે એ ઉલ્લેખ જોવા મળે છે.
