________________
શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથને ગુજરાતી ભાવાનુવાદ
૨૩૩ શ્રી લક્ષમણને મૂછિત જોઈને શ્રીરામને શક થયે, એથી શ્રીરામ ક્ષણવાર મૂછ પામ્યા, ક્ષણવાર પ્રલાપ કર્યો, ક્ષણવાર વ્યાકુલતાનો અનુભવ કર્યો. તે જ રીતે એક વિદ્યાધરે આવીને શ્રીરામને કહ્યું જે શ્રી લક્ષમણને જીવતા કરવા હોય તે જલદી કોઈને પણ સાકેતપુર મેકલીને ભારતના મામા દ્રોણમેઘ રાજાની પુત્રી વિશલ્યાના સ્નાનજળને મંગાવીને તેનું શ્રી લક્ષમણ ઉપર સિચન કરે. જેથી શ્રી લક્ષમણ તરત જ ઉપદ્રવ રહિત બની જાય. તેથી શ્રીરામે તુરત જ ભામંડલ વગેરેની સાથે હનુમાનને ત્યાં મોકલ્ય. હનુમાને ભરત રાજાની પાસે જઈને તેને તે વૃત્તાંત સંક્ષેપથી કહ્યો. પછી તેની સાથે જ દ્રોણમેઘના ઘરે ગયે. પિતાની પાસેથી વિશલ્યાને લઈને, હજાર કન્યાઓથી પરિવરેલી તેને ભામંડલના વિમાનમાં બેસાડીને જલદી લઈ આવ્યું. તેના હાથનો સ્પર્શ થતાં ક્ષણવારમાં શ્રી લક્ષમણ શલ્યરહિત બની ગયા. પછી વિશલ્પાએ પોતાના હાથે તેમનાં શરીરે ગોશીર્ષ ચંદનનું વિલેપન કર્યું. આથી તત્કાળ જ ત્રણ રુઝાઈ ગયું અને લક્ષમણ જાણે સૂઈને જાગ્યા હોય તેમ ઉઠયા. શ્રીરામ હર્ષથી તેમને ભેટયા. પછી ત્યાં જ મહાન આડંબરથી વિશલ્યા શ્રી લક્ષમણને પરણાવી.
લક્ષમણ સજીવન થયા એવા સમાચાર ચરપુરુષથી જાણીને રાવણનું ચિત્ત વિહલ બની ગયું. મંત્રીઓએ સીતાજીને સેંપી દેવા રાવણને કહ્યું, પણ તેણે માન્યું નહિ. પછી તેણે બહુરૂપી વિદ્યા સાધી. પછી ત્રિજટાની સાથે રહેલી મંદેરીએ રોકવા છતાં અને અપશકુનોએ નિષેધ કરવા છતાં રાવણ ફરી યુદ્ધ કરવા રામના સૈન્યની પાસે આવ્યું. શ્રીરામ પણ સુગ્રીવ, ભામંડલ આદિ સૈન્ય અને શ્રીલક્ષમણની સાથે સામે આવ્યા. ફરી બંને સૈન્યનું મહાયુદ્ધ થયું. શ્રીલક્ષમણે નિરંતર બાણુવર્ષા કરીને બધી બાજુથી રાવણને ઘેરી લીધો. આથી રાવણે બહુરૂપી વિદ્યાનું સ્મરણ કરીને અનેક રૂપો કરવા માંડ્યા. શ્રીલક્ષમણ એ બધાં રૂપોને ખંડિત કરી નાખતા હતા. આથી અત્યંત દુઃખી થયેલા રાવણે લક્ષમણના વધ માટે ચકરત્ન મૂકયું. દેથી અધિષ્ઠિત તે ચક શ્રી લક્ષમણને ત્રણ પ્રદક્ષિણા કરીને તેમના જમણે હાથમાં આવીને રહ્યું. ગુસ્સે થયેલા શ્રી લક્ષ્મણે તે જ ચક રાવણની સામે ફેંકીને તેનું મસ્તક છેદી નાખ્યું. આ વખતે રાક્ષસસૈન્ય ગમે તે દિશામાં નાસવા લાગ્યું. આ જોઈને સુગ્રીવ અને બિભીષણે તમે ભય ન પામે, તમારા માટે શ્રીરામ અને લક્ષમણ શરણભૂત છે એમ કહીને સૈન્યને નાસી જતું અટકાવ્યું. પછી શ્રીરામ-લક્ષમણે લંકાપુરીમાં પ્રવેશ કર્યો. પુષ્પગિરિના શિખર ઉપર આવેલા પવનામના ઉદ્યાનમાં રહેલા સીતાજીને જોઈને પરમ આનંદથી પૂર્ણ બની ગયા. ત્યાં થોડીવાર રહીને રાવણના ભવનમાં ગયા. ત્યાં રાક્ષસ લોકોનું સન્માન કર્યું, અને તેમને યથાયોગ્ય સ્થાને સ્થાપ્યા. પછી પૂર્વે પરણવાને કબૂલ કરેલી સિહોદર વગેરે રાજાની કન્યાઓને રામની આજ્ઞાથી વિદ્યારે ત્યાં લાવ્યા અને પોતપોતાની પ્રતિજ્ઞા પ્રમાણે શ્રીરામ-લક્ષમણ તે
૩૦
