________________
૨૩૨
શ્રાવકનાં બાર વ્રતે યાને. બોલ. મહાપુરુષોએ નીતિને જ આગળ કરવી જોઈએ. આ સાંભળીને રાવણ ચંદ્રહાસખડગ ખેંચીને બિભીષણને મારવા લાગ્યા. બિભીષણ પણ રાવણની આ પ્રવૃત્તિને સહન ન કરી શકવાથી એક સ્તંભ ઉપાડીને રાવણને હણવા પ્રવૃત્ત થયા. તેથી ઇંદ્રજિત અને કુંભકર્ણ વગેરેએ ઘણા કષ્ટથી તે બંનેને પકડી લીધા અને પોતપોતાના સ્થાને મોકલી દીધા. પછી બિભીષણ અભિમાનથી લંકાપુરીમાંથી નીકળીને રામની પાસે ગયે. શ્રીરામે સન્માનપૂર્વક તેને રાખે. પછી આઠ દિવસ સુધી તે કપમાં ભામંડલ વગેરેનું સર્વ સૈન્ય એકઠું કરીને સુગ્રીવ, ભામંડલ અને હનુમાન વગેરેના સૈન્યથી પરિવરેલા શ્રીરામ લક્ષમણની સાથે વિજયયાત્રા માટે પ્રશસ્ત મુહૂર્તમાં લંકા તરફ ચાલ્યા. રામને આવતા જાણીને રાવણને પણ યુદ્ધમાં જવાનો એકદમ ઉત્સાહ થયો. આથી પોતાના સૈન્યથી સહિત તે લંકાપુરીમાંથી નીકળ્યો.
અર્ધા રસ્તે મોટી યુદ્ધરચના કરીને બંને સૈન્યનું યુદ્ધ થયું. તેમાં પન્નગવિદ્યાથી નાગપાશવડે મેઘવાહને ભામંડલને, ઇંદ્રજિતે સુગ્રીવને અને કુંભકર્ણ હનુમાનને બાંધી લીધે. તેમને છોડાવવા માટે શ્રીરામે લક્ષમણને કહ્યું સુચનદેવનું સ્મરણ કર. તેથી લક્ષમણે સુચનદેવનું સ્મરણ કર્યું. સ્મરણ કરતાં જ સુચનદેવે આવીને લક્ષ્મણને સિંહનાદવિદ્યા, ગારુડવિદ્યા અને વિધ્રુવદન નામની ગદા આપી, શ્રીરામને દિવ્યહળ અને દિવ્યકુશલ એ બે શસ્ત્ર આપ્યા, તેમને બંનેને દિવ્યશથી પરિપૂર્ણ બે રથ આપ્યા, યુદ્ધમાં વિજયના હેતુ એવા પાવન, વારુણ અને આગ્નેય શો આપ્યાં. પછી તેમની અનુમતિથી દેવ સ્વસ્થાને ગયે. રામ અને લક્ષ્મણ દેવે આપેલા તે બે રથ ઉપર જ આરૂઢ થઈને યુદ્ધભૂમિમાં આવ્યા. લક્ષમણના ગારુડવિદ્યાથી યુક્ત ગાડરથને જોઈને ઇદ્રજિત વગેરેએ સુગ્રીવ વગેરેની ઉપર મૂકેલી પન્નગવિદ્યા નાશી ગઈ છૂટા થયેલા તેઓ શ્રીરામની છાવણીમાં આવ્યા. ફરી સુગ્રીવ વગેરે અનેક પ્રકારે ભયંકર મહાયુદ્ધ શરૂ કર્યું. તેમાં તેમણે મેઘવાહન વગેરે કેટલાક રાક્ષસ સુભટેનો પરાભવ કર્યો અને કેટલાક સુભટને વિનાશ કર્યો. પછી રાવણનું બિભીષણની સાથે મહાયુદ્ધ શરૂ થયું. તેમાં રાવણે સુગ્રીવના વધ માટે અમેઘ વિજયા શક્તિ ફેકી. સુગ્રીવને બચાવવા શ્રી. લક્ષમણે વચ્ચે પડીને તે શક્તિને પકડી લીધી. તે શક્તિ અમેઘ (=નિષ્ફળ ન જાય તેવું) શસ્ત્ર છે. આથી તે શક્તિએ શ્રી લક્ષ્મણની છાતીમાં પ્રવેશ કર્યો. શક્તિના પ્રહારની ગાઢ વેદનાથી લક્ષમણનું શરીર વિહળ બની ગયું. આથી શ્રીલક્ષમણ પૃથ્વી પર પડી ગયા. રાવણે પિતાના બંધુ ઉપર શક્તિને પ્રહાર કર્યો એ જોઈને શ્રીરામ અત્યંત ગુસ્સે થઈને રાવણની સાથે યુદ્ધ કરવા લાગ્યા. તેમાં શ્રીરામે નિરંતર બાણસમૂહની વૃષ્ટિથી રાવણના રથને ભાંગીને રાવણને અસ્ત્ર અને રથ વિનાને બનાવી દીધો. આથી રાવણ નાશીને લંકામાં જતો રહ્યો.
૧. હળ અને મુશલ એ બે બળદેવના મુખ્ય શસ્ત્ર છે.
