________________
શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથને ગુજરાતી ભાવાનુવાદ
૨૧૩ ગાથા – ચેથાવતમાં વૈકિયમૈથુનનું પચ્ચખાણ દ્વિવિધ–વિવિધથી, અર્થાત્ મન-વચન-કાયાથી ન કરું અને ન કરાવું એવા ભાંગાથી થાય છે. તિર્યંચસંબંધી મૈિથુનનું પચ્ચકખાણ એકવિધ ત્રિવિધથી, અર્થાત મનવચન-કાયાથી ન કરું એવા ભાંગાથી થાય છે. મનુષ્ય સંબંધી મૈથુનનું પચ્ચકખાણ એકવિધ એકવિધથી, અર્થાત્ કાયાથી ન કરું એવા ભાંગાથી થાય છે.
ટીકાર્થ – શ્રાવકને સર્વત્ર (=સવ નિયમમાં) અનુમોદનાને નિષેધ ન હોવાથી વૈકિય મૈથુન વિરમણ દ્વિવિધ ત્રિવિધભાંગાથી થાય. ગાય આદિને બળદ આદિ સાથે સંબંધ કરાવવાના કારણે તિર્યંચસંબંધી મૈથુન ન કરાવવું અને ન અનુમેદવું એવું પચ્ચકખાણ લેવાનું શ્રાવક માટે પ્રાયઃ અશક્ય છે, આથી તિય સંબંધી પચ્ચકખાણમાં એકવિધ ત્રિવિધ ભાંગ કહ્યો છે. પિતાના પુત્રના વિવાહ આદિમાં કરાવવું અને અનુમેદવું એ બે થતા હોવાથી અને બલવતી પ્રવૃત્તિના કારણે મન અને વચનનો નિષેધ દુઃશક્ય હેવાથી મનુષ્ય સંબંધી મૈથુનવિરમણ એકવિધ એકવિધથી કહ્યું.
મનને કાબુમાં રાખવું વગેરે ગ્યતાવાળો શ્રાવક ઉત્કૃષ્ટ પ્રકારથી પણ પચ્ચખાણ લે એ સંભવિત છે. આથી આવા શ્રાવકને આશ્રયીને બાકીના પણ આઠ ભાંગાને ત્રણે પદમાં (કદેવ, તિર્યંચ અને મનુષ્ય એ ત્રણે પ્રકારના મૈથુનવિરમણમાં) નિષેધ નથી. [૫૦]
ઉત્પત્તિદ્વાર કહ્યું. હવે ચોથા વ્રતના ષકારને અવસર છે. આ લેક સંબંધી અને પરલેકસંબંધી દોષ થાય છે. તેમાં માતૃગમન, ભગિનીગમન વગેરે આ લેક સંબંધી દે છે. નપુંસકપણું વગેરે પરલોકસંબંધી દે છે. બંને પ્રકારના તે દોષોને એક ગાથાથી કહે છે -
गिरिनयरे तिन्नि वयंसियाउ दो जमलगा वणिसुया य । परलोए नपुंसतं, दोहग्गं चेव दोसा य ॥५१॥
ગાથાર્થ – ગિરિનગર નામના શહેરમાં ત્રણ સખી સ્ત્રીઓ અને એક વણિકપુત્રી મૈથુનથી નિવૃત્ત ન થવાથી આ લેકમાં દેશનું ભાજન થઈ. મૈથુનથી નિવૃત્ત ન થવાથી પરલેકમાં નપુંસકપણું અને શૈર્ભાગ્ય વગેરે દે થાય છે.
ટીકાથ– મૂળગાથામાં જ શબ્દના પ્રયોગથી બીજા પણ દોષોનું સૂચન કર્યું છે. કહ્યું છે કે
બ્રહ્મચર્ય વ્રતને ભંગ કરવાથી, મુખમાં અને અપાન દ્વારમાં (કે નિમાં) તેવી કામ કરવાથી, અને હસ્તકર્મ કરવાથી જીવ વિઘવાપણું અને વંધ્યાપણું પામે, મરેલાં બાળકે જન્મે, એનિમાં શૂળ ઉત્પન્ન થાય, અને એનિમાંથી ઘણું લેહી વહે.” . આ પ્રમાણે ગાથાને અક્ષરાર્થ છે. ભાવાર્થ કથાઓથી જાણવે. તેમાં પહેલી કથા આ છે
