________________
શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથના ગુજરાતી ભાવાનુવાદ
૨૦૯
अट्ठारसहा बंभ, नवगुत्ती पञ्चभावणासहियं । જામનવીસદ્દિય, હા વા બદદ્દા વાવ ॥ ૪૮ ॥
ગાથા:- બ્રહ્મચર્ય અઢાર પ્રકારનુ છે, નવસિ અને પાંચ ભાવનાથી સહિત છે, ચાવીસ પ્રકારના કામથી રહિત છે, અથવા બ્રહ્મચર્ય દેશ પ્રકારનું કે આઠ પ્રકારનુ છે. ટીકા:- બ્રહ્મચર્યના અઢાર ભેદો: વૈક્રિય અને ઐદારિક એ બે પ્રકારના અબ્રહ્મથી ત્રિવિધ ત્રિવિધ નિવૃત્તિ કરવાથી બ્રહ્મચર્યના અઢાર ભેદ થાય છે. વાચક–મુખ્ય શ્રી ઉમાસ્વાતિ મહારાજે કહ્યું છે. કે
66
મન, વચન અને કાયાથી ન કરવું, ન કરાવવુ અને ન અનુમેાદવું એ (૩×૩=૯) નવ પ્રકારે દેવતા સંબંધી અને મનુષ્ય સબધી મૈથુનથી નિવૃત્તિ- એમ ( ૯×૨=૧૮) બ્રહ્મચયના અઢાર ભેદો છે.’
નવગુપ્તિઃ– ગુપ્તિ એટલે બ્રહ્મચય ની રક્ષાના પ્રકારો. નવગુપ્તિએ આ પ્રમાણે છેઃ— “ વસતિ ૧, કથા ૨, નિષદ્યા ૩, ઇંદ્રિય ૪, કુડ્યાંતર ૫, પૂવક્રીડિત ૬, પ્રણીત આહાર ૭, અતિમાત્ર આહાર ૮, વિભૂષા ૯, એ નવ બ્રહ્મચર્યની ગુપ્તિએ છે.’’
(૧) વસતિઃ— જ્યાં સ્ત્રીઓનું ગમનાગમન વધારે હાય, જ્યાં પશુએ અધિક પ્રમાણમાં હોય, જયાં નપુંસકા રહેતા હોય તેવી વસતિના ત્યાગ કરવા જોઇએ. (૨) કથાઃ— રાગથી સ્રીએની કથા નહિ કરવી જોઇએ. જેમકે-અમુક દેશની સ્ત્રીએ અતિશય રૂપાળી હાય છે, અમુક દેશની સ્ત્રીઓના કંઠે અતિશય મધુર હાય છે, અમુક જાતિની સ્ત્રીએ અમુક વસ્રા પહેરે છે વગેરે. (૩) નિષદ્યાઃ- જે સ્થાને સ્ત્રી બેઠેલી હાય તે સ્થાને તેના ઉઠી ગયા પછી પુરુષે બે ઘડી સુધી બેસવું નહિ અને પુરુષના ઉઠી ગયા પછી સ્રીએ ત્રણ પ્રહર સુધી બેસવું નહિ. (૪) ઇંદ્રિયઃ- રાગથી સ્ત્રીઓની દ્રિચા કે અન્ય અંગાપાંગ તરફ દૃષ્ટિ પણ નહિ કરવી જોઇએ. અચાનક દૃષ્ટિ પડી જાય તે સૂર્ય સામેથી દષ્ટ જેટલી ઝડપથી ખેંચી લેવામાં આવે છે, તેટલી જ ઝડપથી પાછી ખેંચી લેવી જોઇએ. (૫) કુક્યાંતર:– જ્યાં ભીંતના આંતરે પુરુષ–સ્રીની કામચેષ્ટા સંબંધી અવાજ સંભળાતા હાય તેવા સ્થાનના ત્યાગ કરવા જોઇએ. (૬) પૂર્વક્રીડિતઃ– પૂર્વે (=ગૃહસ્થાવસ્થામાં ) કરેલી કામક્રીડાનું સ્મરણ ન કરવું. (૭) પ્રણીત આહાર:- પ્રણીત એટલે સ્નિગ્ધ. અત્યંત સ્નિગ્ધ દૂધ, ઘી આદિ આહારના ત્યાગ કરવા. (૮) અતિમાત્ર આહારઃ- અપ્રણીત આહાર પણ ભૂખથી વધારે ન લેવા. (૯) વિભૂષાઃ– શરીરની અને ઉપકરણાની વિભૂષાના (ટાપ– ટીપના ) ત્યાગ કરવેશ.
પાંચ ભાવના આ પ્રમાણે છેઃ—
૨૭
