________________
*
.
',
' શ્રાવન
૨૧૦
શ્રાવકનાં બાર તે ચાને જે બુદ્ધિમાન મુનિ ૧ આહારથી ગુમ હોય, ૨ અવિભૂષિતાત્મા હોય, ૩ સ્ત્રીને ન જુએ, ૪ સ્ત્રીને સંસ્તવ ન કરે, પક્ષુદ્ર કથા ન કરે, તે ધર્માનુપ્રેક્ષી મુનિ બ્રહ્મચર્યને બરાબર ધારણ કરે છે એમ જાણવું.” * ભાવાર્થ- બુદ્ધિમાન એટલે તત્ત્વને જાણનાર. ૧ આહારથી ગુપ્ત હોય એટલે પ્રણીત અને અતિમાત્ર આહાર ન કરે. ૨ અવિભૂષિતાત્મા હોય એટલે શરીર અને ઉપકરણની વિભૂષા ન કરે. ૩ સ્ત્રીને ન જુએ એટલે રાગદષ્ટિથી સ્ત્રીની ઇન્દ્રિયોનું અને અંગોપાંગનું નિરીક્ષણ ન કરે. ૪ સંસ્તવ એટલે પ્રશંસા કે પરિચય. સ્ત્રીનો સંસ્તવ ન કરે એટલે સ્ત્રીની પ્રશંસા અને પરિચય ન કરે. ૫ શુદ્ર કથા ન કરે એટલે વિકથા વગેરે અપ્રશસ્ત કથા ન કરે. ધર્માનુપ્રેક્ષી એટલે ધર્મના આસેવનમાં તત્પર. આ પાંચ ભાવનાથી જેનું અંતઃકરણ ભાવિત થયું છે એ મુનિ બ્રહ્મચર્યને બરાબર ધારણ કરે છે.
કામના ર૪ ભેદ – જે ઈચ્છાય તે કામ. કામના સંપ્રાસ અને અસંપ્રાસ એમ મુખ્ય બે ભેદ છે. તેમાં સંપ્રાસના ચોદ અને અસંગ્રામના દશ એમ કુલ ચોવીસ ભેદો છે.
સંપ્રાપ્ત કામના ચાર ભેદે દશવૈકાલિક નિર્યુક્તિ (ગાથા ૨૬૧-૨૬૨)માં આ પ્રમાણે છેઃ
દષ્ટિસંપાત ૧ - સ્ત્રીના સ્તનાદિ અંગોને જોવા. દષ્ટિ સેવા ર- ભાવથી (= વાસનાથી) દૃષ્ટિની સાથે દષ્ટિ મેળવવી. સંભાષ ૩:- ઉચિત સમયે કામકથાવડે વાત કરવી. હાસિત ૪:- વકૅક્તિગર્ભિત હાસ્ય કરવું. આવું હાસ્ય જાણીતું છે. લલિત પર- પાશા વગેરેથી રમવું. ઉપગ્રહિત ૬– આલિંગન કરવું. દંતનિપાત ૭ – દાંતથી પ્રહાર (=ક્ષત) કરવા. નખનિપાત ૮ - નખથી ઉઝરડા (ક્ષત) કરવા. ચુંબન લે- મુખે ચુંબન કરવું. આલિગન ૧૦ – અંગામાં સ્પર્શ કર. આદાન ૧૧ - (સ્તન, હાથ વગેરે) કેઈ પણ સ્થાનમાં પકડવું. કરણ ૧- નાગરક વગેરે રતિબંધને પ્રારંભ કરવાનું બંધન. આસેવન ૧૩:- મૈથુનક્રિયા. અનંગકીડા ૧૪:- મુખ વગેરેમાં તેવી કામચેષ્ટા કરવી.
આ પ્રમાણે દોઢ ગાથાથી સંપ્રાસકામના ચાર ભેદ કહ્યા. અસંપ્રાપ્ત કામના દશ ભેદે આ પ્રમાણે છેઃ- કામના પહેલા ભેદમાં વિષયની મનથી વિચારણે થાય છે. બીજામાં (સ્ત્રીને) જેવાને ઇચ્છે છે. ત્રીજામાં દીર્ઘ નિઃસાસા નાખે છે. ચોથામાં તાવ આવે છે. પાંચમામાં શરીરે દાહ થાય છે. છઠ્ઠામાં ખાવાનું ભાવતું નથી. સાતમામાં શરીર કંપે છે. આઠમામાં ઉન્માદ થાય છે. નવમામાં પ્રાણનો સંદેહ રહે છે. દશમામાં પ્રાણનો ત્યાગ કરે છે.
અથવા દશવૈકાલિકનિયુક્તિના અનુસારે અસંકાસકામના દશ પ્રકાર જાણવા. દશવૈકાલિકનિર્યુક્તિ (ગાથા ર૬૦)માં કહ્યું છે કે –
