________________
શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથને ગુજરાતી ભાવાનુવાદ
૧૪૩ રમત જાણી લીધી. પછી કાગડાઓથી રક્ષણ કરવાના પ્રસંગે કેઈ ન હતું ત્યારે તે (એક કાવ્ય) બોલ્યો. તે આ પ્રમાણે –“તું દિવસે કાગડાઓથી ભય પામે છે, પણ રાતે નર્મદાને તરે છે, કુતીર્થોને (=નદી ઉતરવાના ખરાબ માર્ગોને) જાણે છે, અને નેત્રને દબાવવાનું જાણે છે.” આમ બોલીને તેણે ભટિણીને (હું તારું બધું જાણું છું એમ) જણાવ્યું. તેથી ભટિણીએ તેના વડે હું જણાઈ ગઈ છું એમ વિચારીને કહ્યુંઃ તમારા જેવા કુશળ ન મળવાથી હું આમ કરું છું. શું કરું? જેમ તેમ -સમય પસાર કરું છું. હવેથી તો તું જ મારે પ્રાણનાથ છે. છાત્રે કહ્યુંઃ આહા! તું શું ઉપાધ્યાયની પણ લજજા રાખતી નથી ? (આ સાંભળીને) તેણે વિચાર્યું કે આ પ્રમાણે બોલતા આ છાત્રનો આશય એ છે કે આપણા બેના મિલન માટે ઉપાધ્યાય કાંટા સમાન છે. તેથી એને મારી નાખ. આ પ્રમાણે સ્વમતિથી વિચારીને રાતે સુખપૂર્વક સુતેલા ઉપાધ્યાયને છરીથી મારી નાખ્યું. પછી તેના શરીરના ઘણા ટુકડા કરીને જુની પેટીમાં નાખી દીધા. ટુકડાઓને પાઠવવા માટે મળશકે પેટીને મસ્તકે મૂકીને જંગલમાં ગઈ. પાઠવતી વખતે કુલદેવે પેટીને મસ્તક ઉપર જ અટકાવી દીધી. તેથી લજજાના કારણે -નગરમાં આવવા અસમર્થ તેણે કેટલાક દિવસે ત્યાં જ પસાર કર્યા. એકવાર અતિશય ભૂખથી ખૂબ પીડાતી તે લજજાને છોડીને શહેરમાં પેઠી. ઘરે ઘરે પતિમારિકાને (પતિને મારનારીને) ભિક્ષા આપે એમ બોલતી અને રોતી ભિક્ષા માટે ફરવા લાગી. જીવન લજજા વગેરે ગુણે ત્યાં સુધી જ ફેલાય છે કે જ્યાં સુધી પિશાચણી જેવી ભૂખ ઉછળતી -નથી. કહ્યું છે કે-“રૂપ, શોભા, સાભાગ્ય, જ્ઞાન, માન, પરાક્રમ, સત્તવ, લજજા
અને ઇંદ્રિયના વિષયે- આ બધાને એકલી ભૂખ હણી નાખે છે. કેટલાક , કાળ બાદ તેના તે (અશુભ) કર્મનો ક્ષયપશમ થતાં સામે મળેલી સાધવીઓને જોઈને તેણે વિચાર્યું કામ ભેગોથી વિરક્ત આ સાદવીઓ ધન્ય છે કે જેઓ સર્વ સાવોની નિવૃત્તિને સ્વીકારીને પ્રકૃષ્ટ સંતુષ સુખથી તૃપ્ત રહે છે. પણ અત્યંત પાપિણીએ
મેં આ લોક અને પરલોક વિરુદ્ધ એવું કર્યું કે જેથી હું છોડવા કે લેવા અસમર્થ બની. -સાદવીજીઓના ચરણમાં પડવાની ઇરછાવાળી થયેલી તેની પેટી ભૂમિ ઉપર પડી.
રાજગૃહીના ભિખારીનું દૃષ્ટાંત બીજું દૃષ્ટાંત આ પ્રમાણે છે – રાજગૃહનગરમાં કોઈ ભિખારી રહેતો હતો. તે -નગરમાં કેઈ ઉત્સવ પ્રસંગે ઉજાણીમાં કીડા કરવા માટે લોકે વૈભાર નામના ઉત્તમ પર્વતની પાસે આવેલા, વિવિધ વનવિભાગોથી વિભૂષિત અને જેમાં સર્વ ઋતુનાં ફળો વગેરે થાય છે એવા ઉદ્યાનમાં ગયા. તે ભિખારી બે પ્રહર જેટલા દિવસ થયો ત્યારે ભિક્ષા માટે નગરમાં જ પેઠો. લોકેના ઉજાણીમાં જવાના વૃત્તાંતને ન જાણતા તેણે દરેક ઘરે ફરવાનું શરૂ કર્યું. તેને કઈ ભિક્ષા આપતું નથી. ઘરના રખેવાળ વગેરેએ તેને કહ્યું:
