________________
શ્રી નવપદ પ્રકરણે ગ્રંથનો ગુજરાતી ભાવાનુવાદ
૧૪૧ બીજું દ્વાર પૂર્ણ થયું. “હવે પ્રાણાતિપાતની વિરતિ જેવી રીતે થાય છે” એ (ઉત્પત્તિ) દ્વાર કહે છે.
___सम्मत्तमिवि पत्ते, बीयकसायाण उवसमखएणं ।
तविरईपरिणामो, एवं सव्वाणवि वयाणं ॥ २३ ॥ ગાથાર્થ – સમ્યગ્દર્શનની પ્રાપ્તિ થયા પછી પણ અપ્રત્યાખ્યાન નામના બીજા ક્ષાયના ક્ષેપશમથી પ્રાણાતિપાતવિરતિને પરિણામ થાય છે. એ પ્રમાણે મૃષાવાદવિરતિ વગેરે બધાય વ્રતનો પરિણામ અપ્રત્યાખ્યાન કષાયના ક્ષપશમથી થાય છે.
ટીકાથ:–અહીં “સમ્યગ્દર્શનની પ્રાપ્તિ થયા પછી પણ” એ કથનને ભાવ એ છે કે જેને સમ્યગ્દર્શનની પ્રાપ્તિ નથી થઈ તેને વિરતિ પરિણામ થતું જ નથી. [૩] કરવામાં આવે છે. ગૃહસ્થપણામાં સ્થાવર જીવોની હિંસાનો ત્યાગ અશક્ય છે. (૨) તેમાં પણ સંકલ્પથી એટલે કે મારવાની બુદ્ધિથી, હિસાને ત્યાગ કરવામાં આવે છે. મારવાની બુદ્ધિ ન હોવા છતાં ખેતી, રસોઈ આદિની પ્રવૃત્તિમાં અજાપ્તાં કે સહસા વગેરે કારણોથી ત્રસ જીવો હણાઈ જાય તો તે આરંભજન્ય હિંસાને ત્યાગ થતો નથી. (૩) તેમાં પણ નિરપરાધીજીની જ હિંસાને ત્યાગ કરવામાં આવે છે. કોઈ બદમાસ સ્ત્રીની લાજ લેતે હોય, ઘરમાં ચોર પેઠે હોય, હિંસક પ્રાણી હુમલે કરે, કૂતરું કરડવા આવે, રાજા હોય તો શત્રુની સાથે લડવું પડે, વગેરે પ્રસંગોમાં અપરાધીને યથાયોગ્ય. શિક્ષા આદિ કરતાં સ્થૂલ હિંસા થઈ જાય છે. અપરાધીને મારવો પડે તો તેમાં થતી હિંસાને ત્યાગ થતો નથી. (૪) તેમાં પણ નિષ્કારણ હિંસાનો ત્યાગ છે. નિરપરાધી હોવા છતાં કારણસર પ્રમાદી પુત્ર આદિને, બરાબર કામ ન કરનાર નેકર આદિને કે અપલક્ષણા બળદ આદિને મારવાને પ્રસંગ આવે તે તેને નિયમ નથી.
હિંસાના પ્રકારો:
હિંસા
સ્થાવર મિ )
સ્થાવર (સૂક્ષ્મ)
ત્રસ (યૂલ)
સંકલ્પજન્ય
આરસજન્ય
નિરપરાંધી
અપરાધી
નિષ્કારણ
સકારણું આમ મહાવ્રતની અપેક્ષાએ અણુવ્રતમાં સવા વસો (રૂપિયામાં એક આની જેટલું) અહિંસાનું પાલન થાય છે.
