________________
શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથનો ગુજરાતી ભાવાનુવાદ
૧૮૧ ટીકાથી – સમ્યજ્ઞાન–શન–ચારિત્રરૂપ ગુણનું સ્થાન તે ગુણસ્થાન. સ્થાન એટલે અધ્યવસાયસ્થાન પ્રમાણે આત્માની શુદ્ધિ–અશુદ્ધિની વૃદ્ધિ–હાનિથી કરાયેલ આત્મસ્વરૂપને ભેદ.
જો કે અહીં મૂળગાથામાં સામાન્યથી “મુળદાળfw” એમ ગુણસ્થાન શબ્દનો ઉલ્લેખ કર્યો છે, તે પણ દેશવિરતિ ગુણસ્થાન સમજી શકાય છે. કારણ કે અહીં ત્રીજા અણુવ્રતનું ઉત્પત્તિદ્વારથી વ્યાખ્યાન કરવાનું શરૂ કર્યું છે. ત્રીજુ અણુવ્રત દેશવિરતિ ગુણસ્થાનમાં જ થાય, બીજા ગુણસ્થાનોમાં નહિ.
પ્રશ્ન :- દેશવિરતિ પરિણામ કેવી રીતે થાય છે? ઉત્તર:- મિથ્યાષ્ટિ ગુણસ્થાનથી આરંભી મેહનીયાદિ કર્મના સ્થિતિઘાત વગેરે કમથી ઉત્તરોત્તર ગુણસ્થાનની પ્રાપ્તિ થતાં દેશવિરતિ પરિણામ થાય છે. તેમાં પ્રથમ સમ્યકત્વની પ્રાપ્તિ થાય. પછી બેથી નવ પલ્યોપમ જેટલી કર્મસ્થિતિનો ઘાત થતાં દેશવિરતિગુણસ્થાન થાય છે. દેશવિરતિગુણસ્થાન થયે છતે અદત્તાદાનવિરતિરૂપ વ્રતના સ્વીકારને પરિણામ થાય છે.
દુર્ગતિથી ભય પામેલ એટલે જેનું મૂળ ( =મુખ્ય કારણ) અવિરતિ છે એવા કર્મ બંધથી ભય પામેલ.
તીવ્ર શ્રદ્ધાવાળા એટલે (વિરતિની) ઉત્કટ ઇચ્છાવાળો, અર્થાત્ નીચેની ગાથામાં જણાવેલા અભિપ્રાયવાળે. परिमियमुवसेवंतो, अपरिमियमणंतयं परिहरंतो। पावइ परम्मि लोए, अपरिमियमणतयं सोक्खं ॥१॥
પરિમિત (પાપ)ને સેવત અને અપરિમિત=અનંત પાપને છોડતે શ્રાવક પરલેકમાં અપરિમિત અનંત સુખને પામે છે.” [૪૧]
ઉત્પત્તિ દ્વારનું વર્ણન થઈ ગયું. હવે ચોથું દષદ્વાર કહેવામાં આવે છે –
जे पुण करेंति विरई, अदिन्नदाणस्स नेह लोहिल्ला । ते मंडियविजया इव, चोरा पावेंति दुक्खाइं ॥ ४२ ॥
ગાથાર્થ:-જે લેભી જીવો મનુષ્યલકમાં ચારીની વિરતિ કરતા નથી તે જીવો મંડિક અને વિજય એ બે એરોની જેમ શૂળીએ ચઢવું, ગળે ફાંસે નાંખો વગેરે દુખે પામે છે.
ટીકા :-“ઢો”િ શબ્દમાં પ્રાકૃતમાં ઢોદ શબ્દ પછી “છે ” અર્થમાં રૂ પ્રત્યય આવ્યું છે. કહ્યું છે કે– મારું સુ વાચચર્થે= “” અર્થ માં ગાઢ અને સુપ્રત્યય આવે છે.
મહિચવિષયા એ સ્થળે “વહુવચન સુવાળ” એ વચનથી મઢવિચ એમ દ્વિવચન સમજવું. આ પ્રમાણે ગાથાને અક્ષરાર્થ છે. ભાવાર્થ કથાથી જાણવો. તે કથા આ પ્રમાણે છે –
