________________
૧૯૨
શ્રાવકનાં બાર વ્રતો યાને અને દીનતાથી રહિત હોય છે. આ પ્રમાણે વિચારતો તે રાજમંદિરમાં ગયો. અભ્યત્થાન (=ઊભા થવું) વગેરેથી તેની પૂજા કરીને રાજાએ એકાંતમાં તેને કહ્યું : જે. આપો તો હું આપની પાસે કંઈક માગણી કરું છું. ઉત્તમ પિતાની બહેનને મારી પત્ની તરીકે આપો. તેણે કહ્યું : બાહ્ય દ્વિપદ વગેરે આ કેટલું છે? હે સ્વામિન્ ! મારા જેવા-. એનું જીવન પણ આપને આધીન છે. તેથી આપ આ કન્યાને સ્વીકારે. પછી રાજા તેની બહેનને પરણ્યો, અને પ્રેમ બતાવીને એનું (=રની બહેનનું) ચિત્ત હરી લીધું. પછી. તેણે ચિર પાસે ઘન વગેરે કેટલું છે તે રાજાને કહ્યું. રાજાએ સન્માન વગેરે ઉપાયથી. મંડિક પાસેથી (ધીમે ધીમે) ધન વગેરે બધું લઈ લીધું. પછી તેને નિર્ધન જાણીને રાજાએ વિચાર્યું. હવે આ અનાચારીને નિગ્રહ કરવો જોઈએ. કારણ કે નીતિશાસ્ત્રમાં “રાજાઓએ દુષ્ટને નિગ્રહ અને શિટેનું રક્ષણ કરવું જોઈએ” એમ કહ્યું છે. રાજાએ આ પ્રમાણે વિચારીને વિવિધ સેંકડો યાતનાઓથી ખૂબ દુઃખી કરીને તેને મારી નાખ્યું. આ પ્રમાણે સંક્ષેપથી મંડિકને વૃત્તાંત જણાવ્યું, વિસ્તારથી ૧ઉત્તરયયન સૂત્રની ટીકામાંથી જાણી લે. અહીં ચેરીના દેષમાં મંડિકનું એક દષ્ટાંત કહ્યું, હવે વિજયનું દષ્ટાંત કહેવામાં આવે છે –
| વિજયનું દૃષ્ટાંત ચંપા નામની નગરી હતી. એ નગરીએ રમ્યતાથી સમસ્ત દેવલોકનો તિરસ્કાર કર્યો હતો. એ નગરીમાં લોકોની આંખોને આનંદ આપનારા નાટક વગેરેના વિવિધ વિપુલ વિલાસ સ્થાને સ્થાને જોવામાં આવતા હતા. તેમાં શોભતા મહાન મહોત્સવે વધી રહ્યા હતા. એ મહત્સવોમાં ગરીબ, અનાથ, અતિથિ વગેરે ઘણા લોકોને તેનું વગેરે અનેક વસ્તુઓનું દાન આપવામાં આવતું હતું. તેમાં સદા વિકસિત રહેતાં ઘણાં ચંપકવૃક્ષે જોવામાં આવતાં હતાં. એ ચંપકવૃક્ષે એ નગરીમાં રહેનારા વણિક વગેરે (જાતિના) ભેદથી ભિન્ન ભિન્ન લેકસમૂહને આનંદ ઉત્પન્ન કરતાં હતાં. એ નગરીમાં જિતશત્રુ નામનો રાજા હતો. એણે શત્રુ સામંત રાજાઓને કેદ કર્યા હતા. એ કેદી સામંતરાજાઓનો સ્ત્રીસમુદાય તેના અંતઃપુરની પત્નીઓના ચરણોની વિવિધ સેવા કરતું હતું, અને એથી
૧. ઉત્તરાધ્યયન વગેરેમાં આ દષ્ટાંતની અંતિમ વિગત આ પ્રમાણે છે - રાજાએ ચોરને મહાપ્રધાન બનાવ્યું. તેની પાસેથી રાજા હંમેશાં આભૂષણો અને વસ્ત્રો વગેરે તેની બહેન દ્વારા મંગાવે છે એમ કરતાં જ્યારે ઘણું દ્રવ્ય તેની પાસેથી લઈ લીધું ત્યારે રાજાએ પત્નીને પૂછયું કે, હવે તારા ભાઈ પાસે કેટલું ધન છે? ચેરની બહેને કહ્યું હવે કંઈ રહ્યું નથી. પછી તેને ઘણું દુઃખ આપીને મારી નાખ્યો. ઉત્તરાધ્યયનમાં આ દષ્ટાંતને ઉપનય આ પ્રમાણે છે :- જેમ રાજાએ ચાર અકાય કરનારા હોવા છતાં તેની પાસે ધનને લાભ થયો ત્યાં સુધી રાખે, તેમ સાધુઓએ શરીર ઘણુ દોષનું કારણ હોવા છતાં નિર્જરા થાય ત્યાં સુધી તેની અપેક્ષા રાખવી, શરીરથી જ્યારે ધમ ન થઈ શકે ત્યારે અનશનથી તેને ત્યાગ કરવો
