________________
૨૦૦
શ્રાવકનાં બાર યાને મૂકીને શિયાળને ઈચ્છે? તેથી હવે રતિના કામદેવની સાથે સંયેગની જેમ મારી પુત્રીનો. તેની સાથે અનુરૂપ ગ જે રીતે થાય તે રીતે કરું. આમ કહીને ત્યાંથી ઉઠીને તે ધનદત્તના ઘરે ગયે. ધનદત્ત પણ વિનયપૂર્વક ઊભો થયો અને ઉચિત વ્યવહાર કર્યો. ધનદત્તે પૂછયું ક્યા કારણથી તમે આવ્યા છે? કારણ કે બુદ્ધિમાન પુરુષોની પ્રવૃત્તિ પ્રજન રહિત હોતી નથી. પ્રિયમિત્રે પણ કહ્યું : કેવલ તમારાં દર્શન માટે જ આવ્યો છું. કારણ કે ઉત્તમ માણસનાં દર્શન શ્રેષ્ઠ કલ્યાણનું કારણ છે. નીતિમાં પણ કહ્યું છે કે
રાજસભા જેવી જોઈએ, અને રાજપૂજિત લોકોને જોવા જોઈએ મળવું જોઈએ). આનાથી કદાચ વિશેષ લાભ ન થાય તો પણ અનર્થો દૂર થાય છે.” બીજું- નાગવસુ નામની મારી વિખ્યાત પુત્રી છે. તે તમારા પુત્ર નાગદત્તમાં અત્યંત અનુરક્ત બની છે. તેને આપવા માટે આવ્યો છું. તેથી નાગદત્ત એની સાથે લગ્ન જે રીતે કરે તેમ તમે કરો. તેથી ધનદત્તે વિચાર્યુંએક તરફ વાઘ અને એક તરફ ભયંકર આકારવાળી નદી એમ લોકે જે કહે છે તે આ વિષમ થયું. મારે પુત્ર દીક્ષા લેવાની ભાવના રાખે છે અને આ પણ પિતાની પુત્રી આપે છે. આવું થયું તેથી આને ઉત્તર શું આપું? અથવા મારા પુત્રનું સ્વરૂપ આને કહું, પછી જે ઉચિત હશે તે જ કહીશું. આમ વિચારીને તેણે પુત્રનું સ્વરૂપ કહ્યું. પ્રિયમિત્રે કહ્યું: મારી પુત્રી સ્વપ્નમાં પણ અન્યને ઈચ્છતી નથી. કારણ કે તેની માતાએ તેની જેવી ચેષ્ટા મને કહી તે ચેષ્ટાથી હું જાણું છું કે તે મરી જાય તો પણ અન્યને ન ચિતવે. ધનદારે કહ્યુંઃ જે એમ છે તે મારા પુત્રને કહું. તેને ઉત્તર મળશે એટલે ફરી તમને હકીક્ત કહીશ. તમે તમારા ઘરે જાઓ એમ કહીને તેને રજા આપ્યા પછી ધનદ પુત્રને ઘણી રીતે કહ્યું. પણ નાગદત્તે કાંઈ પણ માન્યું નહિ.
આ તરફ તે જ ઉત્તમ નગરીમાં વસુદત્ત નામને વણિકપુત્ર હતે. જિતશત્રુ રાજાએ તેને નગરના રક્ષક તરીકે નીમ્યા હતા. ભવિતવ્યતાના કારણે એ તે દિવસે ફરતો ફરતો. પ્રિય મિત્રના ગૃહદ્વાર પાસે આવ્યો. એટલામાં કઈ કારણથી નીકળેલી નાગવસુને તેણે પિતાના ગૃહદ્વારની પાસે જે ઈ. જેવા માત્રથી જ તે જલદી તેના ઉપર અનુરક્ત થયે. ભવાભિનંદી જીવને સ્ત્રીઓ રાગનું કારણ છે. પછી તેણે ઘરમાં પ્રવેશીને પ્રિય મિત્ર પાસે, કન્યાની માંગણી કરી. તેણે કહ્યું આ ધનદત્તની પુત્રને આપી દીધી છે. અન્યને આપેલી કુલબાલિકાઓ ફરી અન્યને ન જ અપાય. કારણ કે નીતિમાં (ઃનીતિશાસ્ત્રમાં) પણ આ કહ્યું છે – “રાજાએ એક વાર બોલે છે, ધાર્મિક માણસે એક વાર બોલે છે, અને કન્યા એક વાર અપાય છે, આ ત્રણ કાર્યો એક એક વાર થાય છે." આ પ્રમાણે કહેવા છતાં મોહવશ એ ફરી પણ બોલ્યા : તમે જેટલું ઈચ્છો તેટલું ધન. તમને આપું, પણ મને સ્વકન્યા આપો. તેથી શેઠે હાસ્યપૂર્વક કહ્યું : હે મહાયશ! મારા ઘરે કન્યાઓ વેચાતી નથી. આ પ્રમાણે સાંભળીને તે વિલખા મોઢે ત્યાંથી નીકળી ગયે.
