________________
૧૮૨ .
શ્રાવકનાં બાર વ્રત યાને મંડિકચોરનું દૃષ્ટાંત અવંતીદેશમાં વિશ્વની પૃથ્વીના વિસ્તારરૂપ ચૂડા માટે અલંકાર સમાન શ્રી. ઉજજયની નામની નગરી હતી. તે નગરીમાં બજારની શેરીઓમાં રત્નવગેરેની શ્રેણિઓ ( =ઢગલા) જોઈને લોકે સાગરમાં માત્ર પાણ જ બાકી રહ્યું છે, અર્થાત્ સમુદ્રમાંથી રત્ન વગેરે અહીં આવી ગયું છે, માત્ર પાણી જ રહ્યું છે, એમ માનતા હતા. તે નગરમાં પહેળાં, ઊંચાં અને મનોહર ઘરોની શ્રેણિઓની શોભા દેવોનાં પણ ચિત્તોને આકર્ષતી. હતી. ધર્મકાર્યમાં બુદ્ધિ રાખનારા તે નગરના નિવાસી લોક ઉદારતા, કુશળતા, દાક્ષિણ્ય, શૌર્ય અને વીર્ય વગેરે સદગુણોથી શોભતા હતા.
તે નગરીમાં દુશ્મન સામંતરાજાઓ રૂપી મત્ત હાથી માટે સિંહસમાન, અનીતિરૂપી ચાંદની માટે સૂર્યસમાન જિતશત્રુ નામનો રાજા હતા. તેને પ્રતાપરૂપ અગ્નિ શત્રુરાજાઓની રાણીઓના આંસુઓથી સતત સિંચાત હોવા છતાં ઘણે બળતો હતો એ આશ્ચર્ય હતું. તે સુનીતિશાસ્ત્રોમાં રાગી હતા, અશુભ કામમાં ચિત્તરહિત હતો, અર્થાત્ અશુભ કામને વિચાર પણ કરતું ન હતું, પરસ્ત્રીઓમાં નિસ્પૃહ હતો અને ગુણોના સંગ્રહમાં લંપટ હતું. તે રાજાને માન્ય, બંધુરૂપી કૈરવ (=ચંદ્રવિકાસી કમલ) માટે ચંદ્રમાન, ઉત્તમ નૂતન યૌવનવાળા અચલ નામનો સાર્થવાહ હતે. મહાસત્ત્વવંત તેણે રૂપથી કામદેવને, ધનથી કુબેરને અને સત્ત્વથી યુધિષ્ઠિરને જીતી લીધું હતું.
તે નગરીમાં દેવદત્તા નામની વેશ્યા હતી. તે સર્વ કળાઓમાં કુશળ હતી, તેનું લાવણ્ય, રૂપ અને સૌભાગ્ય અનુપમ હતું, તે કામરૂપી સપથી ડસાયેલા લોકો માટે સારી રીતે જીવવા માટે મહાન ઔષધિ (સંજીવની) હતી, સંભોગસુખરૂપ રત્નો માટે રેહણાચલ પર્વતની ભૂમિ હતી. તેનું શરીર વિધાતાએ સ્પર્શ કર્યા વિના જ બનાવ્યું છે એમ હું માનું છું, અન્યથા શરીરની સુકુમારતા કરમાયા વિનાની કેમ રહે? તે નગરીમાં જ મૂલદેવ નામનો જુગારી હતા. તે જુગારીઓમાં મુખ્ય હતું, બધી કળાઓમાં કુશળ હતું, ઠગોનો નાયક હતું, અને બુદ્ધિશાળીઓમાં અગ્રેસર હતો. મૂલદેવ ઉપર ભાવથી અનુરાગવાળી બનેલી તે વેશ્યા આગળ, પાછળ, બારણામાં, મધ્યમાં, દુકાનમાં, ઘરમાં એમ બધે તેને જ જોતી હતી. મૂલદેવ પણ તેના રાગથી તેના વિયેગમાં દિવસે કે રાતે, બેસવામાં કે સૂવામાં એમ ક્યાંય આનંદ પામતો ન હતો. પરસ્પર અનુરાગવાળા અને જીવલોકમાં સારભૂત સુખને સેવતા એ બંનેનો કેટલેક કાળ પસાર થયો.
એકવાર તે વસંતમહોત્સવ આવ્યો કે જેમાં નગરના લકે ઉદ્યાનમાં જઈને વિવિધ કીડાઓ કરતા હતા. ત્યારે ઉદ્યાનમાં આવેલા અચલ સાર્થવાહે મૂલદેવની સાથે ૧. અવરતાલેરાગણ એ પદને શબ્દાર્થ આ પ્રમાણે છે :–અવંતી દેશમાં પ્રસર ફેલાવે છે જેનો એવી. ૨. અથવા સમગ્ર પૃથ્વીના વિસ્તારરૂપ એમ પણ અર્થ થઈ શકે ૩. અહીં વિઘોજિતાઃ એ પદને અનુવાદ કર્યો નથી, સ્વયં સમજી લેવો.
