________________
૧૫૦
શ્રાવકનાં બાર વત યાને. અહપિતાનું બુદ્ધિકૌશલ્ય! આમ કહીને દમનકને જ દુકાનમાં બેસાડીને, સ્વયં બલિની છાબ લઈને, હું દેવપૂજા કરીને આવું ત્યાં સુધી ક્ષણવાર તમારે અહીંજ રાહ જોવી એમ કહીને, જાણે યમના મુખમાં જતો હોય તેમ ચંડિકાદેવીના મંદિર તરફ ગ. લક્ષ્યને બરોબર વીંધનાર તે ચંડાલ મંદિરની પાસે દેખે નહિ તે રીતે આંતરાવાળા સ્થાનમાં રહેલ હતા. સાગરદત્ત ત્યાં આવ્યો એટલે તેણે કાન સુધી ધનુષ ખેંચીને બાણથી તેને વીંધી નાખે. આહ ! અકારણ વૈરી એવા ક્યા પાપીએ આ કર્યું એમ બોલતે તે ભૂમિપર પડ્યો. નજીકમાં રહેલા લોકો ભેગા થઈ ગયા. સમુદ્ર-- દત્ત વણિકે પરંપરાઓ દામનકનું મરણ સાંભળ્યું. નિર્દય તે મનથી ખુશ થયે, તે પણ લોકાપવાદના ભયથી હા ! આ શું થયું એમ બેલત ઘરમાંથી નીકળ્યો. જતાં દામનકને દુકાનમાં બેઠેલો જોયો. તેને પૂછયું: સાગરદત્ત ક્યાં ગયા છે ? તું અહીં કેમ રહ્યો છે? તેણે કહ્યું: મને જ પૂજા કરવા જવા દે એવા આગ્રહથી તે ચંડિકાદેવીની પૂજા કરવા ગયો અને મને અહીં રાખ્યો. કાનને ફોડી નાખનાર તે વચન સાંભળીને તે ચિંતા કરવા લાગ્યું કે, હા! મંદભાગ્યવાળો હું પણ છું, જેના માટે મેં આ દામન્નકને વધુ ચિંતવ્ય તે જ મારા પુત્રને પ્રતિકૂલ કરનારા વિધાતાએ મારી નાખે. અહો ! તેથી આ કહેવત સાચી પડી કે–“જે બીજાના માટે વિચારવામાં આવે તે પિતાની જ પાસે આવે છે. આ પ્રમાણે ચિતાથી વ્યાકુલ બનેલા તેને ઓચિતો હાર્ટએટેક આવ્યો, આથી તે ભૂમિ ઉપર પડી ગયે. પાપ કાર્ય કરનાર આ ખરેખર ! પાપરહિત જીવ વિષે અશુભ ચિંતવે છે એમ વિચારીને પ્રાણાને જાણે તેના ઉપર ગુસ્સો થયો હોય તેમ પ્રાણાએ તેને છોડી દીધો. આમ પુત્ર સહિત શેઠ મૃત્યુ પામ્યું. રાજાએ મરેલા શેઠનાં કુળમાં બીજે કઈ નથી એમ સાંભળ્યું, તેથી જમાઈ દામન્નક જ એના ઘરની સંપત્તિનો માલિક થાઓ એમ વિચારીને તેને જ શ્રેષ્ઠિપદે સ્થાપ્યો. કેટલાક દિવસે પસાર થઈ ગયા પછી સ્વાભાવિક રીતે જ અનુરાગિણી બનેલી પત્નીએ તેને કઈ અવસરે પત્ર વગેરેની હકીક્ત કહી. તેથી બાકીનું બધું દામન્નકે જાતે જ વિચારી લીધું કે મારા વધ માટે જ જેની બુદ્ધિ રેકાયેલી હતી એવા શેઠે આ બધું કર્યું.
એકવાર સમુદ્રદત્તવણિકે પૂર્વે જે વહાણે સમુદ્રની પાર મોકલ્યાં હતાં, તેના પુણ્યથી આકર્ષાયેલા તે વહાણે વિશિષ્ટ કરિયાણાથી પૂર્ણ થયેલાં આવ્યાં. એક પુરુષે આવીને તેને વધામણી આપી. દામન્નકે તેને ઈનામ આપ્યું. વહાણે જેવાને માટે તે ચાલ્યા. અર્ધા રસ્તે તેણે નાટક જોયું. તે પ્રસંગે નવા ગીતવાળી ગાથા ગાવામાં આવી. તે આ પ્રમાણે – “સુખદુઃખના દરવાજા બંધ કરી દેનાર મૃત્યુ જેના પક્ષને ધારણ કરે છે, તેના માટે અંત સુધી કરાતા અનર્થો બહુગુણવાળા થાય છે.” આ સાંભળીને દામન કે પ્રસન્ન થઈને એક લાખ સેનામહોરોનું ઈનામ આપવાનું જાહેર કરીને નટને કહ્યું. ફરી આ ગાથા બોલ. ગાથા બોલી રહ્યો એટલે બીજી વાર પ્રસન્ન
