________________
શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથને ગુજરાતી ભાવાનુવાદ
૧૬૧ તેને, અથવા કઈ શ્રાવક સ્વયંભૂરમણસમુદ્રના માછલાનું માંસ, હાથીના દાંત, ચિત્તાનું ચામડું વગેરેના પચ્ચક્ખાણ કરે તો તેને, અથવા કઈ શ્રાવક વિશિષ્ટ નિવૃત્ત અવસ્થામાં સ્થૂલ હિંસાદિનું પચ્ચખાણ કરે તે તેને ત્રિવિધ–વિવિધ ભાગો સંભવે. પણ તે કોઈ જ શ્રાવકને આશ્રયીને હોવાથી અહીં ગણ્ય નથી. માટે પહેલે ભાગે દ્વિવિધ–ત્રિવિધ કહ્યો છે.)
પહેલો ભાંગે આ રીતે બોલવામાં આવે છે -(હિંસાદિ પા૫) હું ન કરું, ન કરાવું, મન, વચન અને કાયાથી.
(૨) દ્વિવિધ-દ્વિવિધ એ બીજો ભાંગો છે. આ ભાંગાથી ત્રણ ઉત્તર ભાંગાનું સૂચન કર્યું છે, આમાં કારણ પૂર્વોક્ત (શ્રાવકના વ્રત સ્વીકારવાના ઘણું ભાંગા છે એ) જ સમજવું. આગળ પણ આ જ હેતુ વિચારો. બીજો ભાંગો આ રીતે ઉચ્ચરવામાં= બલવામાં આવે છે - (i) હું ન કરું, ન કરાવું, મનથી અને વચનથી. (ii) હું ન કરું, ન કરાવું, મનથી અને કાયાથી. (ii) હું ન કરું, ન કરાવું, વચનથી અને કાયાથી. (૩) દ્વિવિધ–એકવિધ એ ત્રીજા ભાંગાથી પણ ત્રણ ભાંગાનું સૂચન કર્યું છે. તે ભાંગા આ રીતે બોલવામાં આવે છે –(i) હું ન કરું, ન કરાવું મનથી. (ii) હું ન કરું, ન કરાવું વચનથી. (iii) હું ન કરું, ન કરાવું, કાયાથી. (૪) એકવિધ–ત્રિવિધ એ ચોથા ભાંગાથી બે ભાંગાનું સૂચન કર્યું છે. તે બે ભાંગા આ પ્રમાણે છે –ન કરું, મન-વચન -કાયાથી. ન કરાવું, મન-વચન-કાયાથી. (૫) એકવિધ-દ્વિવિધ એ પાંચમા ભાંગાથી છ ભાંગાનું સૂચન કર્યું છે. તે છ ભાંગા આ પ્રમાણે છે :- (i) ન કરું મનથી અને વચનથી. (ii) ન કરું મનથી અને કાયાથી. (iii) ન કરું, વચન અને કાયાથી. આ ત્રણ ભાંગા થયા. એ રીતે “ન કરાવું” એ ભેદથી પણ ત્રણ થાય. કુલ છ ભાંગા થયા. (૬) એકવિધએકવિધ એ છઠ્ઠા ભાંગાથી પણ છ ભાંગાનું સૂચન કર્યું છે. તે ભાંગા આ પ્રમાણે છે –(i) ન કરું મનથી. (ii) ન કરું વચનથી. (iii) ન કરું કાયાથી. એ પ્રમાણે “ન કરાવું” એ ભેદથી પણ ત્રણ ભાંગા થાય. કુલ છ ભાંગા થયા.
આ છ એ ભાંગાના ઉત્તર ભાંગાઓની બધી સંખ્યા ૨૧ થાય. કહ્યું છે કે
દ્વિવિધ-ત્રિવિધાદિ મૂળ ભાંગ છ જ છે. તેના ઉત્તરભેદો ક્રમશ: આ પ્રમાણે થાય છે --પહેલાને ૧, બીજાના ૩, ત્રીજાના ૩, ચેથાના ૨, પાંચમાના ૬, છઠ્ઠના ૬, કુલ ૨૧ ભેદો થયા.” (શ્રાવકત્રતભ૦ ૯)
મૂળભાંગાને ક્રમ
આ ભાંગાઓનો કોષ્ટક આ પ્રમાણે છે
તે મૂળભગાના પ્રકાર
| | | | | | -> ભાંગા
૨૧
