________________
૧૭૪
શ્રાવકનાં બાર વતે યાને તેથી અત્યારે આપે સાચું કહેવું, જેથી નદીના પ્રવાહો વેગથી ન વહે, શાકિની, ભૂત વગેરે છળે નહિ, દે વશ થાય, અગ્નિ બાળે નહિ, બધી રીતે ક્ષીરકદંબક ઉપાધ્યાયે જે રીતે વ્યાખ્યાન કર્યું હતું, તે રીતે આપ કહે. વસુરાજાએ કહ્યું હું અસત્ય બોલતું નથી કારણ કે હું સત્યવાદી હોવાથી જ સભાન અવસર આકાશમાં કરું છું, અર્થાત્ સભાના સમયે આકાશમાં અદ્ધર રહું છું. માટે અહીં કયારેય એવી શંકા ન કરે કે વસુરાજા. અસત્યવાદી છે. આમ કહીને તે બોલ્યઃ યજ્ઞની વિધિમાં અજ એટલે બકરા એવું ક્ષીરકદંબક ઉપાધ્યાયે વ્યાખ્યાન કર્યું હતું એમ મને યાદ છે. આ વખતે કેપ પામીને દેવે વિચાર્યું. અહહ! અસત્ય અભિપ્રાય આપનારા આ પાપીએ અસત્ય પ્રતિપાદનના કલંકથી. નિર્મલ પણ પિતાના વંશને કલંક્તિ કર્યો. તેથી એને હમણાં પાપફલ બતાવું. આમ વિચારીને તેને તેવી રીતે હર્યો કે જેથી સિંહાસનથી નીચે પડતાં જ તે મૃત્યુ પામ્ય. તેથી લોકોએ વસુરાજાની તેવી સ્થિતિ જોઈને પર્વતકને પણ ધિક્કાર્યો. નારદ સુર, અસુર અને ગંધર્વ વગેરેથી પૂજા. લેક પાસેથી ઉત્તમ પ્રશંસાને પામ્યો. આ પ્રમાણે અસત્ય બેલવામાં દેષ છે, અને સત્ય કહેવામાં ગુણ છે. [૩૩]
આ પ્રમાણે એક જ દષ્ટાંતથી દષદ્વાર અને ગુણકાર એ બંને દ્વારનું વ્યાખ્યાન કર્યું જાણવું. કારણ કે ગુણકારમાં પણ મૂળાકાર પૂજ્યશ્રીએ નારદનું જ દષ્ટાંત જણાવ્યું છે. તે ગાથા આ પ્રમાણે છે –
जे मिउ सच्च जपंति निउणयं सव्वसत्तहियजणयं । ते इह पुजा रिसिनारयव्व सुगई पुणो जंति ॥ ३४ ॥
ગાથાર્થ:-જે પ્રાણીઓ નમ્ર અને સર્વ જીવોને સુખ ઉત્પન્ન કરે એવું (જનપદ્ધ વગેરે ભેદેવાળું) સત્ય વિચારપૂર્વક બોલે છે તે જ આ લેકમાં નારદઋષિની જેમ પૂજ્ય બને છે, અને પરલોકમાં સ્વર્ગાદિ સુગતિમાં જાય છે.
ટીકાર્ય -આ પ્રમાણે ગાથાને અક્ષરાર્થ છે. ભાવાર્થ તે થાદ્વારા કહી જ દીધો છે. [૩૪]
હવે છઠું યતનાકાર કહેવામાં આવે છે - बुद्धिं पुव्वं काऊण भासए अंधगोविव सचखं । अप्पाणम्मि परम्मि य, वजंतो पीडमुभओवि ॥ ३५॥
ગાથાર્થ:- સ્થૂલ મૃષાવાદવિરતિના નિયમવાળો શ્રાવક, જેમ આંધળો માણસ દેખતા માણસને આગળ કરીને ગમનાદિ ક્રિયા કરે તેમ, બુદ્ધિને આગળ કરીને, અર્થાત્ બોલતા પહેલાં બુદ્ધિથી વિચાર કરીને, સ્વને, પરને અને સ્વ-પર ઉભયને પીડા ન થાય તેમ બોલે.
ટીકાર્થ- સક્ષુષે એ સ્થળે શબ્દનો વિદ્યમાન અર્થ છે. જેમકે-સોમવદ એટલે વિદ્યમાન વાળવાળે.
