________________
૧૪૮
.
શ્રાવકનાં બાર વતે યાને શેઠને તેની આંગળી બતાવી. શેઠ નિશ્ચિત બની ગયે. એકવાર તે સાંજના ગોકુલમાં ગયો. અબ્ધ વગેરે ચતુષ્પદ પ્રાણીઓને જોતા તેણે વાછરડાઓની સાથે આવતા દામનકને જે. તેણે વિચાર્યું કે આ દામન્નક કેમ દેખાય છે? પછી શેઠે અનુકૂલ વચનથી તેને બેલાવ્યો. પછી તેને (કપટથી) વિશ્વાસ પમાડવો કે- દ્રમ્મના લેભથી ચાંડાલે આ કાર્ય કર્યું છે, આવા કાર્યોમાં મારું મન પણ ન પ્રવતે, એથી ચાંડાલની હકીક્ત નિઃશંકપણે મને કહે. તેથી દામન્નકે ચાંડાલની બધી હકીકત કહી. શેઠે વિચાર્યું દામન્નક વિષે ભાગ્યે ગાઢ પક્ષપાત બાંધ્યું છે. નહિ તો આ રીતે મારી નાખવા (=મારી નાખવાનો પ્રયત્ન કરવા) છતાં કેમ છે? તેથી શું મુનિવચન સત્ય બનશે ? અથવા કંઈક થાઓ, અર્થાત્ હજી કંઈક પ્રયત્ન કર જોઈએ. “કેઈ પણ પ્રસંગે કંટાળવું નહિ એ લક્ષ્મીનું મૂળ છે” એવો જનપ્રવાદ છે. તેથી બીજો જ કે મરણને ઉપાય વિચારું. આમ વિચારીને તેણે સ્વપુત્ર સાગરદત્તના નામને પત્ર લખ્યો. મળસ્કે દામન્નકને પત્ર આપીને રાજગૃહ શહેર તરફ મેકલ્યો. બે પ્રહર જેટલો સમય થતાં તે રાજગૃહ શહેરના નજીકના ઉદ્યાન પાસે આવ્યું. માના શ્રમથી થાકેલો તે પત્રને ગળે બાંધીને તે ઉદ્યાનમાં જ વિશાળ છાયાવાળા વૃક્ષની નીચે સુઈ ગયો. એટલામાં ભવિતવ્યતાના કારણે તે જ શેઠની પુત્રી સખીઓ સાથે તે જ વખતે કીડા કરવા માટે ઉદ્યાનમાં આવી. તેણે સ્વર્ગની જેમ વૃક્ષ નીચે પત્રસહિત સૂતેલા દામન્નકને જોયો અને ઓળખ્યો. પત્રની બહાર સાગરદત્ત એવું નામ જોઈને તે જ પ્રમાણે ઊંઘી રહેલા તેની ગાંઠ છોડીને ધીમેથી પત્ર લઈ લીધે. અત્યંત ઉતાવળથી કાગળને ઉઘાડીને વાંચ્યો. તેમાં લખ્યું હતું કે જેણે પગ ધોયા નથી એવા આ દમન્નકને ઝેર આપવું, અર્થાત્ એ આવે કે તરત તેને ઝેર આપી દેવું. આ વાંચીને શેઠપુત્રી દયામાં તત્પર ચિત્તથી એકીટસે તેને જ જેવા લાગી. તેણે વિચાર્યું. આ બિચારાએ અતિભયંકર વૈરનું કારણ એવું શું કર્યું કે જેથી પિતાએ તેને ઝેર અપાવ્યું. આ પ્રમાણે વારેવારે તેનું નિરીક્ષણ કરતી તેને તેના અંગે અને ઉપાંગો જેવાથી તેના ઉપર ગાઢ અનુરાગ થયે. આથી આંખનું કાજળ લઈને નખરૂપી છીપથી “વિષ આપવું એના સ્થાને “વિષા આપવી એમ કરીને કાગળ બંધ કરી દીધે, અને તે જ પ્રમાણે ગળામાં બાંધી દીધે. ક્ષણવાર ત્યાં ક્રીડા કરીને તે ઘરે ગઈ. ક્ષણ પછી જાગેલે તે પણ ઉઠીને સાગરદત્ત પાસે ગયે. તેને પત્ર આપે. તેણે પણ પિતાના બહુમાનથી સવિનય પત્ર લઈને મસ્તકે મૂક્યો. પછી ઉઘાડીને વાંચ્યો. જેણે પગ ધોયા નથી એવા આ દામન્નકને વિષા આપવી એમ વાંચ્યું. વિષા એ તે જ કન્યાનું (= તેની બહેનનું) નામ હતું. પછી તેણે પત્રના અભિપ્રાયનું અવધારણ કર્યું. ગુરુની આજ્ઞામાં કઈ બીજો વિચાર ન કરવો જોઈએ એ વચનાથને યાદ કરતા તે ઉપાધ્યાયની પાસે ગયે. ઉપાધ્યાયને વિવાહ માટે લગ્નશુદ્ધિ પૂછી. ઉપાધ્યાયે જલદી વિચારીને કહ્યું આજે જ અર્ધી રાતે આ બેના વિવાહ માટે
