________________
૧૫૩
શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથને ગુજરાતી ભાવાનુવાદ
ત્રસના ઉપલક્ષણથી સ્થાવર જીવની પણ યથાસંભવ રક્ષા કરે એમ સમજવું. કારણ કે તેનાથી બહુ લાભ થાય છે. તે આ પ્રમાણે –
“જયણા ધર્મની ઉતપત્તિનું કારણ છે. જયણે ધર્મનું પાલન કરનારી (= શ્રત-ચારિત્રરૂપ ધર્મના ઉપદ્રવને દૂર કરનારી) છે. જયણું ધર્મની પુષ્ટિનું કારણ હેવાથી ધમની વૃદ્ધિ કરનારી છે. વિશેષ શું કહેવું? જયણું એકાંતે સુખ આપનારી (= મોક્ષને પ્રાપ્ત કરાવનારી) છે, (ઉપ. ૫. ૭૬૯) જિનોક્ત યતનામાં વતતા જીવને કેવલી ભગવંતોએ તેનામાં સાચા માર્ગની શ્રદ્ધા, જીવાદિતાને બોધ અને સમ્યફ ચારિત્ર હોવાથી સમ્યગ્દર્શન-સમ્યજ્ઞાન-સમ્યફચારિત્ર એ ત્રણે રત્નોને આરાધક કહ્યો છે.” (ઉપ. પ. ૭૭૦) [૨૬] યતના દ્વારનું વ્યાખ્યાન કર્યું. હવે અતિચારહાર કહેવામાં આવે છે –
बंधवहछविच्छेयं, अइभार गिरोह भत्तपाणेसु ।
पढमवयस्सऽइयारे, कोहाईहिं ण उ करेज्जा ॥ २७ ॥ ગાથાથ - બંધ, વધ, છવિ છેદ, અતિભાર અને ભક્ત–પાનનિરોધ આ પાંચ પ્રથમ વ્રતના અતિચારો છે. શ્રાવકે આ પાંચ ક્રોધાદિથી ન કરવા જોઈએ.
ટીકાથ – બંધ દેરી–દોરડા વગેરેથી બાંધવું. વધ=ટી વગેરેથી મારવું. છવિચ્છેદક છવિ એટલે ચામડી. ચામડીને શરીર સાથે યોગ હોવાથી ચામડીથી શરીર પણ સમજવું. ચામડીનો છરી વગેરેથી છેદ કરવું તે છવિ છે, અર્થાત્ શરીરના કેઈ પણ અવયવનો છેદ કરવો તે છવિ છેદ છે. અતિભાર= બળદ આદિની પીઠ વગેરે ઉપર ઘણી સોપારી વગેરેને ભાર મૂકે તે અતિભાર. ભક્ત-પાનનિરોધક ભજન અને પાણી ન આપવાં તે ભક્ત–પાનનિરોધ છે.
પ્રાણાતિપાતના અતિચાર એટલે પ્રાણાતિપાતવિરતિની મલિનતા.
પ્રશ્ન –અતિચારને ન કરે” એમ સામાન્યથી ન કહેતાં “ધાદિથી ન કરે એમ વિશેષથી કેમ કહ્યું?
ઉત્તરઃ- જે “અતિચારને ન કરે એમ સામાન્યથી જ કહેવામાં આવે તે પ્રિયપુત્ર વગેરેને વિનય શિખવાડ કે રોગને ઉપાય કરવો વગેરે (હિત) માટે પણ બતમલિનતાના ભયથી બંધ વગેરે ન કરે. વિનય શિખવાડવો કે રોગનો ઉપાય કરવો વગેરે સહિત) માટે બંધ આદિનો નિષેધ નથી, કિંતુ કોધ, લેભ વગેરે (કષાય)થી બંધ આદિને નિષેધ છે. આથી અહીં “કેધાદિથી ન કરે ” એમ કહ્યું છે.
