________________
૧૪૭
શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથને ગુજરાતી ભાવાનુવાદ કાળ પાળી, દયાગુણથી મનુષ્યનું આયુષ્ય બાંધીને, મરીને, રાજગૃહ નગરીમાં (દામન્નક નામનો) શ્રેષ્ઠિપુત્ર થયો.
ભવિતવ્યતાને કારણે તેનું કુલ મરકી રેગથી નાશ પામ્યું. મારીના ફેલાવાના ભયથી લોકોએ તેને ઘરને વાડથી ચારે બાજુ બંધ કરી દીધું. આ બાળક પૂર્વભવે પાળેલ જીવદયાત્રતના પ્રભાવથી ન મર્યો. કહ્યું છે કે –“રણુમાં, વનમાં, શત્રુની વચ્ચે, પાણીમાં, અગ્નિમાં, મહાસમુદ્રમાં કે પર્વતના શિખર ઉપર અસાવધાનપણે સુતેલાનું કે વિષમદશામાં રહેલાનું પૂર્વે કરેલાં પુ રક્ષણ કરે છે.” એકવાર ઘરના ફળિયામાં ફરતે તે વાડમાં તરાએ કરેલી છીંડીને જોઈને તેમાંથી બહાર નીકળી ગયો. તે જ શહેરમાં ભિક્ષા માટે ઘરે ઘરે ભમતે તે મોટે થયે. રાતે દુકાનના એક ભાગમાં સૂઈ રહેતું હતું. એકવાર પિતાની દુકાનમાં રહેલા સમુદ્રદત્ત નામના વણિકે ઠંડીના સમયે તેવા પ્રકારના વસ્ત્રોથી રહિત અને ઠંડીથી ઠરતા શરીરવાળા તેને તે જ રસ્તાથી જ જોયે. તેથી દયાળુ તે તેને પોતાના ઘરે લઈ ગયે, અને નોકર તરીકે રાખ્યું. બીજા દિવસે તેના ઘરે ભિક્ષા માટે બે સાધુઓ આવ્યા. તેમાં એક સાધુએ બીજા સાધુને કહ્યું? આ ભિખારી આ ઘરને માલિક બનશે. પડદાના આંતરે રહેલા સમુદ્રદત્ત શેઠે તે વચન સાંભળ્યું. શેઠે વિચાર્યું. મારો પુત્ર વગેરે મારા ઘરના માલિક કેમ નહિ થાય ? મારા ઘરને આ માલિક કેવી રીતે થશે ? તેથી હજી પણ મુનિનું વચન સાચું ન પડે ત્યાં સુધીમાં કેઈ ઉપાયથી આને મારી નાખું. આ પ્રમાણે વિચારીને તેણે પૂર્વપરિચિત એક ચાંડાલને બોલાવ્યો. તેને દાન અને સન્માનથી આકઊંને નેકરને મારવાની આજ્ઞા કરી. ચાંડાલે તે સ્વીકાર્યું. એકવાર દુકાનના માર્ગે કપટથી શેઠે ચંડાલ પાસે દ્રમ્મી માગ્યા. ચાંડાલે કહ્યું ઃ હમણું મારી પાસે દ્રમ્ય નથી. જે કાઈને મારા સ્થાને મોકલો તે આપી દઉં. તેથી શેઠે પાસે રહેલા દામન્નકને જ મેકલ્યો. તે ચાંડાલની સાથે ગયે. નગરના છેડે રહેતે ચાંડાલ તેને ચાંડાલના પાડાથી ઘણું દૂર લઈ ગયો. પછી દામનકના પુણ્યના પ્રભાવથી તેને દયા આવી. આથી તેણે દામન્નકને શેઠે મારવાની આજ્ઞા આપી છે એ વૃત્તાંત જણાવીને કહ્યુંઃ જે તું અહીંથી દૂર ભાગી જાય તે મેં તને મારી નાખ્યો છે એવી ખાતરી શેઠને કરાવવા માટે તારી આંગળી કાપીને તને જીવતો છોડી દઉં. નહિ તે અવશ્ય મારી નાખું છું. ચાંડાલે આ પ્રમાણે કહ્યું એટલે અત્યંત ભય પામેલા તેણે કહ્યુંઃ તું મને મૂકી દે, તું જે કહે તે હું કરું. દામન્નકે એ સ્વીકાર્યું એટલે ચાંડાલે તેની આંગળી લઈને તેને છોડી દીધે. - મરણના ભયથી ગભરાયેલે તે કેઈને ખબર ન પડે તે રીતે તે જ શેઠના ગોકુળમાં ગયે. ત્યાં તેના ઘરે જ વાછરડાઓનું પાલન કરવા રહ્યો. આ તરફ ચાંડાલે
૧. કમ્મ એ તે વખતનું ચલણી નાણું છે. તેની ગણતરી આ પ્રમાણે છેઃ- ૨૦ ડિ= ૧ કાકિણું. ૪ કાકિણ= ૧ પણ. ૧૬ પણ= ૧ ક્રમ. ૧૬ કમ= ૧ નિષ્ક.
