________________
શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથના ગુજરાતી ભાવાનુવાદ
૧૦૩
લેાકેા ખેલાવે. પછી જેવી દેવની આજ્ઞા' એમ કહીને મંત્રીએ અંતઃપુરના વૃદ્ધને ( =રક્ષકને ) આજ્ઞા કરી: હે ભદ્રમુખ! અહીં કયાંય પણ મારી પુત્રીએ આવી હાય તે જલદી રાજાની પાસે લઈ આવ. “ આ પ્રમાણે કરું છું” એમ કહીને તે ་અંતઃપુરમાં ગયા. ત્યાં પુત્રીઓને જોઈ, તેમને લઈને તે રાજાની પાસે આવ્યા. રાજાના ચરણામાં નમસ્કાર કરીને પુત્રીએ પિતાની પાસે બેઠી. મંત્રીએ યક્ષિણીને પૂછ્યું: હે વત્સા ! આજે વરરુચિ આવા અક્ષરવાળા અને આવા અવાળા જે ૧૦૮ શ્ર્લોકા ખેલ્યા તે તને આવડે છે? તેણે કહ્યુંઃ હા. તા ૧૨ાજાને સંભળાવ. પછી તેણે અસ્ખલિત અને સુંદર સ્વરથી રાજાને તે કે। સંભળાવ્યા. ચક્ષુદત્તાએ લેાકેા એ વાર સાંભળ્યા. આથી મંત્રીએ તેને પણ તે જ પ્રમાણે કહ્યું. તેણે પણ તે જ પ્રમાણે લેાકેા સંભળાવ્યા. એમ ક્રમશઃ સાતમીએ સાતવાર સાંભળીને તેજ પ્રમાણે શ્લોકા સંભળાવ્યા. આથી રુષ્ટ થયેલા રાજાએ વરરુચિનું દાન બુધ કર્યું".
પછી વરરુચિ ૧૦૮ સેાનામહેારાને રાત્રે ગંગાનદીમાં ગુપ્ત રીતે મૂકેલા યંત્રમાં મૂકી આવતા હતા. સવારે સાકાની સમક્ષ ગંગાની સ્તુતિ કરીને પગથી યંત્રને દખાવતા હતા. એથી ચ'ત્રમાંથી ઉછળેલી સાનામહારા ગગા આપે છે” એમ કહીને લઈ લેતા હતા. આવા પ્રપંચથી તેણે સઘળા લેાકેાના હૃદયને હરી લીધું. સમય જતાં રાજાએ આ સાંભળ્યું. તેથી રાજાએ મંત્રીને હ્યું: જો વરરુચિ લૌકિક કાવ્યા લે છે તા ગંગા તુષ્ટ થઇને તેને સેનામહારા કેમ આપે છે ? મંત્રીએ કહ્યું: “ આડ‘બરના એક પગ, દ‘ભના એક પગ, (સાધનાથી સિદ્ધ થતી) વિદ્યાના એક પગ અને 'ઠગ'નાના (= ખેલવાની ચાલાકીના) એક પગ એમ ધૃત ચાર પગે ચાલે છે.” રાજાએ કહ્યુંઃ જો એમ હાય તો આ બધાય લાકો સદા તેના ગુણ્ણા કેમ ઓલ્યા કરે છે? મંત્રીએ કહ્યું: હું દેવ! લેાકેાને સત્યની ખબર નથી. જો આપને મારી વાત સાચી ન લાગતી હોય તે ત્યાં જ જઇને કૌતુક જોઈએ. મંત્રીની વાત માનીને રાજાએ કહ્યુંઃ સવારના જ જઇશું. ‘એમ કરેા' એમ ક્હીને મંત્રી ત્યાંથી ઉઠીને પેાતાના ઘરે ગયા. મ`ત્રીએ સાંજના વિશ્વાસુ માણસને કહ્યું કે ગંગાનદીએ જઈને સ'તાઈને રહે, વરરુચિ જે કઈ ગંગામાં મૂકે તે લઈ આવ. તેણે પણ મંત્રીના કહ્યા પ્રમાણે કર્યું. સવાર થઇ. સવારનાં કાર્ચ કરીને મંત્રી રાજમંદિરમાં ગયા. રાજા પણ મંત્રીની સાથે કૌતુક જોવા માટે ગયા. વરરુચિને ગંગાની સ્તુતિ કરતા જોયા. સ્તુતિ પૂર્ણ થતાં પગથી અને હાથથી સેાનામહારા શેાધવા લાગ્યા. (પહેલાં પગથી યંત્રને દબાવ્યુ. રાજની જેમ સાનામહારા ન ઉછળી એટલે હાથથી શેાધવા લાગ્યા.) પણ સાનામહારા ન મળી. તેથી તે
૧. અહીં વાર્ શબ્દ વાકન્યાલંકારમાં છે, અથવા પુનઃ=પછી એવા અર્થોં માં છે. “તા પછી તું રાજને સાઁભળાવ” એમ પણુ ગુજરાતીમાં વાકલ્ચરચના થઈ શકે.
