________________
૧૧૨
શ્રાવકનાં બાર ત્રતા યાને થયું. કારણ કે આજે મેં સાધુને જોયા. હે ભગવંત ! મારા ઉપર અનુગ્રહ કરવા માટે પ્રાસુક અને એષણીય આ મેાક વગેરે ભાતાને ગ્રહણ કરો. આચાર્ય ના પાડી. આભૂષણાને જોઇ ન જાય એ માટે પાત્રમાં નાખી દીધા. રાજાએ બળાત્કારે પાત્ર લઈ લીધું. તેમાં માઇક નાખતાં આભૂષણાને જોયાં. રાજાએ આચાય ને ઠપકા આપ્યા. આચાય ને વિલખા બનેલા જોઈને શિષ્યદેવે પોતાનું રૂપ બતાવ્યું. પછી આચાર્યને કહ્યું: તમે આ શું આયુષ્ય છે? સશ્રુતરૂપ સમુદ્રના પારને પામેલા આપને વિચક્ષણલાકામાં નિંદનીય અને અજ્ઞાન લોકોને બહુ સંમત આવી ચેષ્ટા કરવી એ ચેાગ્ય નથી. આચાયે કહ્યુંઃ શું કરું ? દેવલેાક છે એમ કોઈએ મને કહ્યું નહિ. તેથી હું માહરૂપ પિશાચથી અત્યંત છેતરાયા છું. શિષ્યદેવે કહ્યું: હમણાં મેાટાભાગે દેવા મનુષ્યલાકમાં આવતા નથી. કારણ કે (મૃ. સં. ગા, ૨૯૬ માં) કહ્યું છે કે–ઉત્પન્ન થયા પછી તુરત દેવાંગનાના દિવ્યપ્રેમ જેમના હૃદયમાં પ્રસરી રહેલા છે એવા, દેવાંગનાની સાથે સ્પર્શ, ગીત વગેરે વિષયમાં આસક્ત થયેલા, જેમના સ્નાન, વનવિહાર, નાટકનિરીક્ષણ વગેરે દેવકાર્યાં પૂરાં થયાં નથી એવાં, અને જેમને મનુષ્યને આધીન કાઈ કાર્ય નથી એવા દેવા દુ ધમય મનુષ્યલાકમાં આવતા નથી, અર્થાત્ દિવ્યપ્રેમનું પ્રસરણ વગેરે કારાથી દેવા મનુષ્યલાકમાં આવતા નથી. ( મનુષ્યલાકમાં રહેલી મૃતક અને વિષ્ટા—મૂત્ર વગેરેની દ્વેગ "ધ ઉપર લગભગ ચારસા–પાંચસે ચેાજન સુધી ફેલાય છે. માટે દેવા મનુષ્યલાકમાં આવતા નથી.) આથી તમારે ચિત્તવિભ્રમ ન કરવા, સ થા દૃઢચિત્તવાળા=શ્રદ્ધાવાળા બનવું. આ દૃષ્ટાંતથી એ કહેવામાં આવે છે કે જેમ તે શિષ્યદેવે આચાર્યને ધર્માંમાં સ્થિર કર્યાં, તેમ ખીજાઓએ પણુ કરવું જોઇએ.
અવાત્સલ્ય એટલે વાત્સલ્ય ન કરવાના સ્વભાવ. વાત્સલ્ય એટલે વાત્સલ્યભાવથી સાધર્મિકોની આહાર–પાણી આદિથી ઉચિત ભક્તિ કરવી. તેમાં વાસ્વામીનું દૃષ્ટાંત છે. તે કથા મૂલ આવશ્યકની ટીકામાં વિસ્તારથી કહી છે. અહીં તા સ્થાન ખાલી ન રહે એ માટે તેમાં જ ( આવશ્યકટીકામાં જ) રહેલ કંઈક વર્ણન કહેવાય છે ઃ—
તે કાળે અને તે સમયે અવંતી દેશમાં તુંખવન નામના 'સંનિવેશમાં ધનગિરિ નામે કિપુત્ર હતા. તે શ્રાવક હતા અને દીક્ષા લેવાની ભાવનાવાળા થયા. તેના માતા–પિતા જ્યાં જ્યાં તેને યાગ્ય કન્યાની પસંદગી કરતા હતા ત્યાં ત્યાં હું દીક્ષા લેવાની ભાવનાવાળા છું એમ કહીને વિપરિણિત ( =સામા પક્ષને કન્યા ન આપવાના પરિણામવાળા ) કરી દેતા હતા. આ તરફ ધનપાલશેઠની સુન...દા નામની પુત્રી હતી. તેણે પાતાના માતા-પિતાને કહ્યું : મને ધનિગિરને આપે. આથી માતા-પિતાએ સુનંદા ૧. જેમ આજે શહેરની બહાર સેાસાયટીએ વગેરે હાય છે તેમ નગરની બહારના નિવાસસ્થાનને સ`નિવેશ કહેવામાં આવે છે.
