________________
૧૩૪
શ્રાવકનાં બાર વ્રત યાને કુમારે કેટલાક કાળ સુધી પૂર્વ કરતાં વધારે ઘેર તપ કર્યો. પછી ચાર ઘાતી કર્મોને ક્ષય થતાં તેમને લેક–અલોકને પ્રકાશિત કરનાર કેવલજ્ઞાન પ્રગટયું. પછી ભોપગ્રાહી ચાર કર્મોને નાશ કરીને લોકના અગ્ર ભાગે રહેલ મોક્ષપદને પામ્યા. ત્યાં અનંત, એકાંતિક (=દુઃખરહિત) અને આત્યંતિક (=નાશ ન પામનાર) સુખ હોય છે, જરા અને મરણ વગેરે સર્વ દુઃખનો અભાવ હોય છે. વિષ્ણુકુમારના ભાઈ મહાપ પણ ચકવતપદને વિપાક કટુ છે એમ વિચારીને, હજાર રાજાઓની સાથે દીક્ષા લઈને, દુષ્ટ આઠ કર્મોનો ક્ષય કરીને મોક્ષમાં ગયા. પ્રભાવના વિષે વિકુમારનું ચરિત્ર કહ્યું. પ્રસ્તુત વિષયનો ઉપસંહાર આ પ્રમાણે છે. - જેમ વિષ્ણુકુમારમુનિએ પ્રભાવના કરી, તેમ શક્તિ હોય તે બીજાએ પણ કરવી જોઈએ, પ્રભાવના ન કરવામાં અતિચાર લાગે. [૧૮]
પ્રાસંગિક ઉદાહરણ સહિત સમ્યકત્વનું સાતમું અતિચાર દ્વાર કહ્યું. હવે આઠમું ભંગદ્વાર કહે છે –
संमत्त पत्तपि हु. रोरेण निहाणगव्य अइदुलह । पावेहि अंतरिज्जइ, पढमकसाएहि जीवस्स ।। १९॥
ગાથાર્થ – દરિદ્ર નિધાનને મેળવે એની જેમ અતિ દુર્લભ એવું સમ્યક્ત્વ જીવે મેળવી લીધું હોય તે પણ પાપ એવા અનંતાનુબંધી નામના પ્રથમ કષાયે તેને દૂર કરે છે તેને નાશ કરે છે.
ટીકાથ:- અતિ દુર્લભ શબ્દનો ભાવ આ પ્રમાણે છે -જે દુઃખેથી મેળવાય તે દુર્લભ. અતિશય દુખેથી મેળવાય તે અતિદુર્લભ. અનાદિ આ સંસારમાં પરિભ્રમણ કરતા આ જીવે કર્મગ્રંથિને ભેદ ન કર્યો હોવાથી સમ્યહવને ક્યારેય મેળવ્યું નથી. આથી સમ્યફવ અતિદુર્લભ છે.
પ્રશ્ન :- અનંતાનુબંધી કષાયને પ્રથમ કષાયે કેમ કહેવામાં આવે છે?
ઉત્તર :- અનંતાનુબંધી કષા પહેલા ગુણનો ઘાત કરતા હોવાથી પ્રથમ કહેવાય છે. સમ્યત્વ પહેલો ગુણ છે. કારણ કે દેશવિરતિ આદિ ગુણોનું મૂળ સમ્યહત્વ છે.
પ્રશ્ન – અનંતાનુબંધી કષાયો પાપ કેમ છે? ઉત્તર – અનંતાનુબંધી કષાયે પાપનું કારણ હોવાથી અથવા પાપપ્રકૃતિરૂપ હોવાથી પાપ છે. પદ્મકુમાર અને આ સુર, અસુર તથા રાજાઓ ભય પામીને મારા કપની શાંતિને માટે એક સાથે પ્રયત્ન કરે છે, તો મારે આ સંધિ માન્ય છે અને ભ્રાતા પત્ર વગેરે સર્વે અનુકપા કરવા યોગ્ય છે.” આવો વિચાર કરી એ મહામુનિ વિષ્ણુકુમાર શરીરની વૃદ્ધિને ઉપસંહાર કરી મર્યાદામાં આવેલા સમુદ્રની જેમ પોતાની મૂલ પ્રકૃતિની અવસ્થામાં સ્થિર થયા. સંઘના આગ્રહથી તે મહામુનિએ નમુચિને છોડી દીધો, એટલે પદ્મરાજાએ તરત જ તે અધમ મંત્રીને નગરમાંથી કાઢી મૂક્યો.
(ગુજરાતી ભાષાંતરમાંથી અક્ષરશઃ સાભાર ઉદ્ધત. }
