________________
૧૨૨
શ્રાવકનાં બાર વ્રત યાને લોકોને પોતપોતાની વિભૂતિથી સૂરિને વંદન કરવા માટે જતા જોયા. રાજાએ મંત્રીને પૂછયું? આ તોકે અકાળે ઉત્સવમાં ક્યાં જાય છે? નમુચિએ કહ્યું : હે દેવ! સવારના અશ્વ ખેલાવવા માટે ગયેલા મેં સાંભળ્યું છે કે અહીં ઉદ્યાનમાં કઈ શ્રમણો આવેલા છે. આથી તેને આ ભક્તજન તેની પાસે જાય છે. રાજાએ કહ્યુંઃ આપણે પણ જઈએ. નમુચિએ કહ્યુંઃ આપને ત્યાં શા માટે જવું છે? જે ધર્મ સાંભળવાની ઇચ્છાથી જવું હોય તે અમે જ વેદમાં કહેલ અને સર્વલોકને સંમત એવો ધર્મ કહીએ છીએ. રાજાએ કહ્યું: તમે ધર્મ કહો છો એ વાત સાચી છે. પણ તે મહાત્માઓને પણ જેવા જોઈએ, તથા તેઓ કે ધર્મ કહે છે તે જાણવું જોઈએ. નમુચિએ કહ્યું? જો એમ હોય તે જઈએ. પણ ત્યાં જઈને તમારે મધ્યસ્થ રહેવું, જેથી હું તેમને વાદથી જીતીને નિરુત્તર કરી દઉં. રાજાએ “એમ હો” એ પ્રમાણે સ્વીકાર કર્યો એટલે સામંત રાજાઓ વગેરે લોકોની સાથે તેઓ ત્યાં ગયા. ત્યાં પહેલાં આવેલા નગરના લોકોને ધર્મદેશના કરતા અને તારાના સમૂહથી પરિવરેલા ચંદ્રની જેમ મુનિમંડલની વચ્ચે રહેલા સુવ્રતસૂરિને જોયા. તેમને પ્રણામ કરીને રાજા વગેરે યોગ્ય સ્થાને બેઠા. એટલે નમુચિમંત્રીએ ઓચિંતું જ સૂરિને કહ્યું : બરોબર વિચારતાં તમે પરમાર્થના જ્ઞાનથી રહિત છો. કારણ કે તમે એ પ્રત્યક્ષ અનુભવાતા આનંદ સ્વરૂપ વિષયસુખને છોડીને સર્વ સાધુઓએ જેને દૂષિત માન્ય છે અને વિશિષ્ટ જનેએ જેનો ત્યાગ કર્યો છે એવા જિનધર્મને સ્વીકાર કર્યો છે, તથા પિતાની સંપત્તિને છોડીને ભિખ માગે છે, અથવા મેલથી મલિન દેહવાળા, અપવિત્રતાના કારણે પિશાચતુલ્ય, મસ્તક અને દાઢીના મુંડનવાળાઓને આ કેટલું છે ? અર્થાત્ એવા અનેક દેશોથી ભરેલા છે. વળી–હે મૂઢ! જ્યાં ત્રણ પુરુષોની (=બ્રહ્મા, વિષ્ણુ અને મહેશ એ ત્રણની) પૂજા થતી નથી, અગ્નિમાં હવન થતું નથી, બ્રાહ્મણોને દાન થતું નથી, તે ધર્મ કેવી રીતે હોય? આ સાંભળીને અહો ! આ મૂખ અને શઠ છે, વિચાર્યા વિના બેલનારો છે, આથી આવાને ઉત્તર આપવાથી શું? એમ વિચારીને આચાર્ય મૂંગા રહ્યા. કારણ કે કહ્યું છે કે-“સરળ વિદ્વાન અભિગમ્ય છે, એટલે કે પરિચય કરવા યોગ્ય છે, શઠ વિદ્વાનમાં પ્રમાદ ન કર, અર્થાત્ શઠ વિદ્વાનથી સાવધ રહેવું, સરળ મૂખ અનુકંપા કરવા યોગ્ય છે, અર્થાત્ સરળ ભૂખ ઉપર કરુણુ કરવી, શઠ ભૂખ સર્વથા ત્યાગ કરવા ચોગ્ય છે, અર્થાત્ શઠ ભૂખથી દૂર રહેવું.” આચાર્ય કંઈ બોલ્યા નહિ એટલે નમુચિએ વિચાર્યું : મુંડિયો પ્રતિભાથી (= હાજર જવાબ આપવાની શક્તિથી) રહિત છે, એથી ઉત્તર આપી શક્તા નથી. આમ વિચારીને તે મશ્કરી કરવા માટે વારંવાર તે જ બોલવા લાગ્યો. આથી સૂરિએ તેને કહ્યુંઆ પ્રમાણે અસંબદ્ધ કેમ બોલે છે? જે વાદ કરવાની શક્તિ હોય તો પાંચ અવયવવાળા વાક્યના ઉપન્યાસથી પૂર્વપક્ષ કર. આ
૧. ન્યાયવાક્યના પ્રતિજ્ઞા, હેતુ, ઉદાહરણ, ઉપનય અને નિગમન એ પાંચ અવય છે.
