________________
શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથને ગુજરાતી ભાવાનુવાદ
૧૦૭ મનને ઇષ્ટ પાંચ પ્રકારના વિષયસુખે મને મળે છે, આમ છતાં હું અનાથ કેવી રીતે? તે આપ કહો. મુનિએ કહ્યું: હે નરનાથ! હું અહીં જેવી અનાથતા કહેવાને ઈરછું છું તેવી અનાથતા તેં વિચારી નથી. મેં પોતે અનુભવેલી અનાથતાને કહેવાની ઈચ્છાથી હું તમને અનાથતા જણાવું છું. તે આ પ્રમાણે –
પૂર્વે કાશાંબી નગરીમાં મારે પિતા ઘણા ધનવાળો હતો. તેનો હું સંજય નામનો અત્યંત પ્રાણપ્રિય પુત્ર હતું. એકવાર મને એચિત સર્વ અંગોમાં દાહની વેદના ઉત્પન્ન કરનાર મહારગ છે. એ મહારોગથી મને આંખ, પેટ અને પાંસળીઓમાં ગાઢ ફૂલની વેદના થતી હતી. એ રેગ તંત્ર, મંત્ર અને મૂળિયાં વગેરેથી પણ અત્યંત મુશકેલીથી દૂર કરી શકાય તેવો હતે. તેનાથી હું હેરાન થઈ ગયો હતો. મને સારો (= નિગી) કરવા માટે પિતાએ ચિકિત્સાશાસ્ત્રમાં કુશળ અનેક વૈદ્યો લાવ્યા, મંત્ર, તંત્ર અને તિષ વગેરેના જાણકારોને બોલાવ્યા, બીજા પણ અનેક લોકોને બોલાવ્યા. તેમણે પોતપોતાના ઉપાયે શરૂ કર્યા. એ ઉપાયોથી મારા રોગનો જરા પણ પ્રતીકાર થયે નહિ. મારા પિતા જે કઈ આને સારો કરે તેને મારા પિતાના હાથે મારા ઘરનું સારભૂત બધું જ આપી દઉં એમ કહેતા હતા, મારા દુઃખથી દુઃખી થયેલી મારી માતા હે વત્સ! તું ક્યારે સારો થશે ઇત્યાદિ વિલાપ કરતી હતી, નાના-મોટા ભાઈઓ અંગમર્દન (દબાવવું, ચંપી કરવી વગેરે) વગેરે અનેક પ્રકારના ઉપચાર કરતા હતા, પત્ની હે નાથ ! હે પ્રાણથી પણ અધિક પ્રિય! તમને આ શું થયું ! ઈત્યાદિ પ્રલાપ કરતી હતી, સ્વજન, મિત્ર, દાસ, દોસી વગેરે બીજે પણ પરિવાર મારા દુઃખથી અતિશય દુઃખી થઈને ક્ષણવાર પણ મારી પાસેથી દૂર થતો ન હતો. આમ છતાં તલના ઉતરા જેટલું પણ દુઃખ કેઈએ દૂર કર્યું નહિ. આ પ્રમાણે અનાથતાના દુઃખથી દુઃખી થયેલા મારું કેઈએ જરા પણ રક્ષણ કર્યું નહિ. તેથી મેં વિચાર્યું. હું હમણાં અત્યંત ગાઢ રોગની વેદનાથી હેરાન થઈ રહ્યો છું, અને આ વેદના આ ભવમાં જ નથી થઈ, કિંતુ નરક વગેરેના ભવમાં વિચિત્ર વેદનાઓને મેં અનુભવી છે. આ વેદનાઓથી દુઃખી થયેલા અને અભય આપે તેવા કેઈની સંભાવના કરી શકાય તેમ નથી. આ વેદનાઓનું મૂળ મારા મુશ્કેલીથી દૂર કરી શકાય તેવા આ કષાય રૂપી શત્રુઓ છે. મારી જ આવી સ્થિતિ છે એમ નથી, કિંતુ સંસારી સઘળા જીવોની આ સ્થિતિ છે. આથી જે કોઈ પણ રીતે આ વેદનાથી મુક્ત થાઉં તે હું સર્વ સાવદ્યોગને ત્યાગ કરીને સ્વ–પરની નાથતાનું કારણ અને કષાયરૂપી શત્રુઓના અભિમાનને હણનાર વ્રતને આચરીશ. આ પ્રમાણે ભાવના ભાવતા મારી વેદના રાત્રિપૂર્ણ થતાં જતી રહી. તેથી પ્રાતઃકાળે પ્રાતઃકાલને યોગ્ય કાર્યો કરીને, પિતા વગેરે કુટુંબીજનને કહીને, સકલ પાપસ્થાનોનો ત્યાગ કરીને મેં પ્રવ્રજ્યાનો સ્વીકાર કર્યો. તેથી હે રાજન્ ! અહીં આ તાત્પર્ય છે – અનેકભવોના પરિભ્રમણથી કંટાળેલા અને શારીરિક માનસિક અનેક દુઓના સંપાતથી
