________________
૭૫
શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથને ગુજરાતી ભાવાનુવાદ
નિશ્ચયથી તો જે (માન =) ચારિત્ર છે તે જ સમ્યકત્વ છે, જે સમ્યકુત્વ છે તે જ માન = ) ચારિત્ર છે. (આથી આ સમ્યકત્વ ચારિત્રીને હોય છે.) બીજાઓને નિશ્ચયસમ્યક્ત્વના હેતુભૂત સમ્યકત્વના સડસઠ ભેદ રૂપ વ્યવહારસમ્યક્ત્વ હોય છે.”
નૈસર્ગિક-આધિગમિકા– નિસર્ગ=સ્વભાવ. ઉપદેશ આદિ નિમિત્ત વિના સ્વભાવથી (= સ્વાભાવિકપણે ) થતું સમ્યત્વ નૈસર્ગિક છે. પરના ઉપદેશરૂપ નિમિત્તથી થતું સમ્યત્વ આધિગમિક છે. (અહીં પરોપદેશના ઉપલક્ષણથી જિનપૂજા, ગુરુવંદન, સુપાત્રદાન વગેરે નિમિત્તે પણ સમજવા.)
પગલિક-અપૈગલિક – ક્ષાપશમિકભાવથી થતું સમ્યત્વ પૌગલિક છે. ક્ષાયિક અને આપશમિક સમ્યક્ત્વ અપૌગલિક છે.
ત્રણ પ્રકારનું સમ્યકત્વ – કારક, રેચક અને વ્યંજક (= દીપક) એ ત્રણ ભેદથી ત્રણ પ્રકારનું સમ્યત્વ છે. અથવા સારૂ એ સ્થળે રહેલ આદિ શબ્દથી ક્ષાપશમિક વગેરે ભેદોથી ત્રણ પ્રકારનું સમ્યક્ત્વ છે. કહ્યું છે કે
“જિનેશ્વરોએ ક્ષાપશમિક, ઓપશમિક અને ક્ષાયિક એમ ત્રણ પ્રકારનું, અથવા કારક, રેચક અને દીપક એમ ત્રણ પ્રકારનું સમ્યકત્વ કહ્યું છે.'
ચાર-પાંચ પ્રકારનું સમ્યકત્વ:- ઔપશમિક, ક્ષાયિક, ક્ષાપશમિક અને સાસ્વાદન એ ચાર પ્રકારનું, આ ચાર અને વેદક એમ પાંચ પ્રકારનું સમ્યક્ત્વ છે.
દશ પ્રકારનું સમ્યકત્વ – પ્રજ્ઞાપના ઉપાંગમાં જોવાયેલા દશ ભેદોથી દશ પ્રકારનું સમ્યક્ત્વ છે. મૂળગાથામાં આ (પ્રજ્ઞાપનામાં જોવાલા) ભેદનો સાક્ષાત્ ઉલ્લેખ કર્યો નથી, પણ વા શબ્દથી આ ભેદનું સૂચન કર્યું છે. પ્રજ્ઞાપનામાં દશ ભેદે આ પ્રમાણે કહ્યા છે - - “નિસરુચિ, ઉપદેશરુચિ, આજ્ઞારુચિ, સૂત્રરુચિ, બીજરુચિ, અધિગમસચિ, વિસ્તારચિ, ક્રિયારૂચિ, સંક્ષેપરુચિ અને ધમરુચિ એમ દશ પ્રકારનું સમ્યકત્વ છે.?
(તH=) અહીં જણાવેલ દ્વિવિધ વગેરે સમ્યકત્વ આગમત રીતે સમજવું, સ્વમતિથી કલ્પિત ભેદથી નહિ. કારક વગેરેનું સ્વરૂપ આ પ્રમાણે છે :
જે સમ્યક્ત્વમાં જિનેશ્વરોએ જે પ્રમાણે કહ્યું છે, તે તે પ્રમાણે સદા કરે તે કારક સમ્યકત્વ છે. (આ સમ્યકત્વ વિશુદ્ધ સંયમીને જ
