________________
શ્રાવકનાં માર ત્રતા યાને
'જે જીવ અંતરકરણ ન કરે તે જીવ પહેલાં જ યથાપ્રવૃત્ત વગેરે ત્રણ કરણાથી જ પૂર્વોક્ત રીતે જ ત્રણ પુંજ કરે છે. અને (શુદ્ધપુંજને ભાગવતા ) ક્ષાયેાપશમિક સમ્યક્ત્વ પામે છે. સમ્યક્ત્વના લાભ થતાં સમ્યગ્નાનાદિના લાભ થાય છે. કહ્યુ` છે કે
८०
“ સમ્યક્ત્વના લાભથી જીવ આત્મહિતરૂપ જ્ઞાન-żશન-ચારિત્રને પામે છે. તે સમ્યક્ સંસાર સમુદ્રમાં જીવે પૂર્વે ક્યારેય પ્રાપ્ત કર્યું નથી.”
પ્રાસંગિક વણુ નથી સયું. જો કે આ ગાથામાં સ્વપ્રતિભા અને પરાપદેશથી સભ્યહ્ત્વની ઉત્પત્તિમાં દૃષ્ટાંતનું સૂચન કર્યુ· નથી, તેા પણ પ્રથમ પદમાં ( = સ્વપ્રતિભામાં ) શ્રેયાંસકુમારનું અને ખીજા પદમાં (=પરાપદેશમાં ) ચિલાતીપુત્રનું દૃષ્ટાંત જાણુ. તેમાં શ્રેયાંસકુમારની કથા આ જ ગ્રંથમાં અતિથિસ વિભાગવતના ભાવનાદ્વારમાં કહેશે. ચિલાતીપુત્રની કથા આ પ્રમાણે છેઃ
ચિલાતીપુત્રનુ દૃષ્ટાંત
ક્ષિતિપ્રતિષ્ઠ નગરમાં જિતશત્રુ નામના રાજા હતા. સકલ અંતઃપુરમાં સારભૂત ધારિણી નામની તેની રાણી હતી. મંત્રીએ ઉપર ( રાજ્યના ) ભાર નાખીને દોડુ દક દેવની જેમ ધારિણીરાણીની સાથે વિષયસુખામાં આસક્ત તે કેટલા કાળ ગયા પણ જાણતા નથી. તે વખતે તે નગરમાં એક બ્રાહ્મણના ચાક વિદ્યાસ્થાનાને પાર પામેલે યજ્ઞદેવ નામના પુત્ર રહેતા હતા. પાતાને પંડિત માનનાર, અભિમાની, શુચિવાઢી અને જાતિના મઢવાળા તે નગરમાં સાધુઓને જોઈને અનેક રીતે હીલના કરતા હતા. વિવિધરીતે જિનશાસનની નિંદા કરતા હતા, અને લેાકેાની સમક્ષ કહેતા હતા કે આ સાધુએ શુચિધમ થી રહિત છે. હવે કોઈવાર ત્યાં બહાર ઉદ્યાનમાં સુસ્થિત નામના આચાર્ય પધાર્યા. ભિક્ષા માટે નગરમાં ગયેલા સુત્રત નામના તેમના શિષ્યે બ્રાહ્મણના તે વૃત્તાંત સાંભળ્યેા. તેણે ગુરુની પાસે આવીને ગાચરી આલાવીને આ પ્રમાણે કહ્યુ': જો આપ અનુજ્ઞા આપે। તો હું રાજસભામાં જઈને બધા લેાકેાની સમક્ષ તેના પાંડિત્યના ગને દૂર કરું. આ વખતે ગુરુએ કહ્યું : આપણને આ ( = વાદ કરવા એ) યાગ્ય નથી. કારણ કે આપણા ધર્મ ક્ષમાની પ્રધાનતાવાળા છે. વિવાદથી તે વિરુદ્ધ છે, અર્થાત્ વિવાદ કરવાથી તે ધર્મના ભંગ થાય. આ નિદા પરાભવ પણ નથી, કારણ કે આક્રેશ પરીષહ સહન થાય છે. તથા વાઢથી સિદ્ધિ પણ થતી નથી. કારણ કે કહ્યું છે કે:“તત્ત્વના નિય વિનાના પૂર્વ પક્ષને અને ઉત્તરપક્ષને છ માસ સુધી કડ શાષ થાય તે પ્રમાણે કહેનારા ગતિ કરવામાં ઘાંચીના બળદની જેમ
૧. અંતકરણ કરે અને ઔપશમિકસમ્યક્ત્વ પામે એ મત કા’ત્રથિક છે. અંતરકરણ ન કરે અને ક્ષાયેાપશમિકસમ્યક્ત્વ પામે એ મત સૈદ્ધાન્તિક છે.
