________________
શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથને ગુજરાતી ભાવાનુવાદ મંત્ર આપ્યું છે. (બીજ) ચૌદશ ઘણું દિવસે આવશે. (માટે આ વિદ્યા સાધવી જ.) તેથી ફરી પણ સિકા ઉપર ચડ્યો. નીચે ખદિરના અંગારાની ચિતા જોઈને ( ગભરાઈને ફરી) ઉતરી ગયે. આ પ્રમાણે ચડ-ઊતર કરવા લાગે.
આ દરમિયાન હોંશિયાર એક ચોરે રાજાના અંતઃપુરમાં ખાતર પાડીને રત્નની પેટી મેળવી. પેટીને લઈને નીકળી ગયે. રાજપુરુષ તેની પાછળ પડ્યા. તેથી તે તેમના ભયથી તે જ ઉદ્યાનમાં પેસી ગયે. રાજપુરુષોએ વિચાર્યુંઃ ચેર નાશી જશે અથવા મરી જશે. એથી આપણે ઉદ્યાનને ઘેરીને રહીએ. પછી સવારે તેને પકડી લઈશું. તે પણ રાજપુરુષને ઉદ્યાનને ઘેરીને રહેલા જાણીને ઉદ્યાનમાંથી જઈ રહ્યો હતો તેટલામાં તેણે બળતા અગ્નિને અને ચડ-ઉતર કરતા માણસને જે તે વિચારવા લાગ્યાઆ શું છે? પછી તેની પાસે ગયે અને તેને પૂછ્યું તું ક્યાંથી આવ્યો છે? શા માટે આવ્યા છે? તેણે કહ્યું. હું આ નગરથી આવ્યો છું, અને વિદ્યાને સાધવાની સામગ્રી લઈને વિદ્યા સાધવા માટે આવ્યો છું. ચારે કાંઃ નિશ્ચલ અને એકાગ્રચિત્તવાળા માણસોને વિદ્યા સિદ્ધ થાય છે, નહિ કે ચડ-ઉતર કરવાથી. તેણે કહ્યું તારું કહેવું સાચું છે. પણ સિકા ઉપર ચડ્યા પછી વિદ્યા સિદ્ધ થશે કે નહિ એમ ગભરાઉં છું. ચારે પૂછયું વિદ્યા સાધવાનો મંત્ર કેણે આ છે? તેણે કહ્યું શ્રાવકે આપે છે. તે શ્રાવક મારો મિત્ર છે. ચારે વિચાર્યું. શ્રાવકે કીડીને પણ મારવાનું ઈચ્છતા નથી. માટે આ મંત્ર સત્ય જ છે. આ સાધી શકતો નથી. આમ વિચારીને તેણે કહ્યું હું એ વિદ્યાને સાધુ છું. મને વિદ્યાને સાધવાને ઉપાય કહે અને મંત્ર આપ. હું તને રત્નની પેટી આપું છું. એમ થાઓ એમ કહીને તેણે સ્વીકાર કર્યો. વિચિકિત્સાવાળા તેણે વિચાર્યું. આ વિદ્યા સિદ્ધ થાય કે ન પણ થાય! આ રત્નપેટી તો પ્રત્યક્ષફલ છે. પછી ચારે તેને રત્ન પેટી આપી. ચારે દઢચિત્તથી વિદ્યા સાધી. વિદ્યા સિદ્ધ કરીને આકાશમાં ઉપર ગયે. સવારે રાજપુરુષોએ મહેશ્વરદત્તને ચોરાયેલી રનની પેટી સહિત પકડી લીધો. રાજાને જણાવ્યું. રાજાએ તેને મારી નાખવાની આજ્ઞા કરી. રાજપુરુષો તેને શૂળીએ ચડાવવા લઈ ગયા. વિદ્યાસિદ્ધ ઉપગ મૂક્યો કે મારા ગુરુનું શું થઈ રહ્યું છે ? ગુરુને વધ કરવા માટે લઈ જવાતે જે. આથી તેણે આકાશમાં નગરની ઉપર મેટી શિલા વિકુવ. આકાશમાં રહીને લોકોને કહ્યું કે, આ નિર્દોષ છે. તેથી તેની પૂજા કરીને તેને છોડી દીધો. બંને (=ર અને મહેશ્વરદત્ત) શ્રાવક થયા. વિચિકિત્સામાં આ (=આવા) દોષ થાય, માટે વિચિકિત્સાથી રહિત બનવું જોઈએ.
મૂળગાથામાં રહેલા વિનિછ પદના સ્થાને વિરમુછી પદ સમજીને સાધુ-સાદેવીની જુગુપ્સા=નિંદા કરવી એ અર્થ પણ કર્યો છે. આ અર્થને આશ્રયીને દષ્ટાંત આ પ્રમાણે છે – નજીકના દેશમાં શાલિગ્રામ નામનું ગામ હતું. તેમાં ધનમિત્ર નામનો શ્રાવક રહેતો હતો. તેને ધનશ્રી નામની પુત્રી હતી. તેના વિવાહના પ્રસંગે સાધુઓ તે ગામમાં આવ્યા.
