________________
શ્રાવકનાં બાર વ્રત યાને જે આ પ્રમાણે તેને માત્ર સમ્યત્વના બીજની પણ પ્રાપ્તિ થતાં તેવી ફલપરંપરા પ્રાપ્ત થઈ તો સાક્ષાત્ સભ્યત્વની પ્રાપ્તિ થતાં આ જગતમાં તે શું છે કે જે ન થાય? સમ્યફવથી થતા લાભો આ પ્રમાણે છે- મનુષ્યોને થતે શુદ્ધ સમ્યત્વને લાભ સમતાસુખનું નિધાન છે, સંવેગનું (=મોક્ષાભિલાષનું ધામ છે, ભવસુખ પ્રત્યે વિમુખતાને (=વૈરાગ્યને) વધારવામાં સદ્દવિવેક છે, નર, નરક અને પશુભના નાશને હેતુ છે, અને મોક્ષસુખરૂપી વૃક્ષનું મૂળ છે. કહ્યું છે કે
અમેરુના જેવું નિશ્ચલ, શ કાદિષોથી રહિત અને વિશુદ્ધ એવું ફક્ત સમ્યકત્વ જે મનુષ્યના હૃદયમાં રહી જાય તેને તિર્યંચ અને નરકગતિમાં ભય ન હેય. અહીં પ્રસ્તુત વિષયમાં ઉપયોગી થોડુંક આ ચરિત્ર કહ્યું, બાકીનો ચરિત્રવિસ્તાર શ્રી ઋષભદેવની કથામાંથી જાણી લે. [૧૬]
સમ્મહત્વનું પાંચમા ગુણદ્વારનું વ્યાખ્યાન કર્યું. હવે કમથી આવેલા છઠ્ઠા યતનાદ્વારને કહે છે –
लोइयतित्थे उण हाणदाणपेसवणपिंडहुणणाई ।
संकंतुवरागाइसु, लोइयतवकरणमिचाई ॥ १७ ॥ ગાથાથ-લૌકિક તીર્થમાં સંક્રાંતિ અને ઉપરાગ વગેરે પ્રસંગે સ્નાન, દાન, પ્રેષણ, પિંડ, હવન વગેરે ન કરવું જોઈએ, તથા વત્સદ્વાદશીના દિવસે અગ્નિથી પકાવેલું હોય તેવું ભેજન ન કરવું વગેરે લૌકિક તપ ન કરવો.
અથવા આ ગાથાનો ગાથાના બીજા અને ત્રીજા ચરણના અલગ સંબંધની વિવક્ષાથી બીજી રીતે અર્થ આ પ્રમાણે છે– લૌકિક તીર્થમાં સ્નાન, દાન, પ્રેષણ, પિંડ, હવન વગેરે ન કરવું, સંક્રાંતિ, ઉપરાગ વગેરે પ્રસંગે મિથ્યાષ્ટિ માણસે તિલદાન વગેરે કરે છે તે ન કરવું. વત્સ દ્વાદશી વગેરેમાં અગ્નિથી પકાવેલું ન હોય તેવું ભજન કરવું વગેરે લૌકિક તપ ન કરવો.
આ (બીજા અર્થમાં જણાવેલ) અભિપ્રાય મૂલ ટીકામાં જણાય છે. કારણ કે દુર્દુ એ સ્થળે રારિ શબ્દથી સૂતક વગેરેનું ગ્રહણ કર્યું છે. (જે બીજા અને ત્રીજા ચરણના સંબંધની અલગ વિવેક્ષા ન હોય તે સૂતક વગેરેનું ગ્રહણ વ્યર્થ બને.)
ટીકાથ- જેનાથી તરાય તે તીર્થ. અહીં નદી વગેરેને સમભાગ રૂપ દ્રવ્યતીર્થ સમજવું, ભાવતીર્થ નહિ. આથી જ મૂળગાથામાં લૌકિકતીર્થ એમ કહ્યું છે.
મૂળગાથામાં પુનઃ શબ્દ વિશેષ અર્થ માટે છે. તે આ પ્રમાણે –ગંગાનદીના કાંઠે આવેલ કુશાવર્ત અને કનખલ વગેરે લૌકિકતીર્થમાં ધર્માર્થીએ ધર્મ નિમિત્તે સ્નાન વગેરે ન કરવું જોઈએ. (અહીં ધર્મ નિમિત્તે ન કરવું એ વિશેષ અર્થ છે.)
