________________
७४
શ્રાવકનાં બાર વતે ચાને ટીકાથ- મૂળગાથામાં વા વગેરે સ્થળે “નીયા જોવામૂવી જ ગાળિયા રીઢવિદુહુરમવા” ( વિવુદ્ધિવાર (ચોળ) માનીતા, જો નીતામ્તા =દીર્ઘવ, અનુસ્વાર અને દ્વિર્ભાવ પ્રગથી લવાયા અને લેપને પમાડાયા, એથી પ્રગમાં ન રહ્યા.) ઈત્યાદિ સૂત્રથી અનુસ્વારને લેપ થયો છે.
વિશેષ ભેદની વિવક્ષા વિના સમ્યકત્વ એક પ્રકારનું છે. તે આ પ્રમાણે – તવાર્થશ્રદ્ધાનં સભ્યનમ્ = તત્ત્વરૂપ જીવાદિ પદાર્થોની શ્રદ્ધા તે સમ્યગ્દર્શન. (તરવા. ૧–૨) આ વિષે કહ્યું છે કે
“ત્રણ જગતના શરણ્ય (= શરણું આપવાને યોગ્ય) તીર્થકરે એ જીવાદિ જે પદાર્થો કહ્યા છે તે પદાર્થોની પરમવિશુદ્ધિથી શ્રદ્ધા કરવી તેને સમ્યગ્દશન કહે છે. (૧) ગણુકાળ, છદ્રવ્ય, નવપદો, છજીવનિકાય, છલેશ્યા, પાંચ અસ્તિકાય, વ્રત, સમિતિ, ગતિ, જ્ઞાન અને ચારિત્રના ભેદે આ બધા પદાર્થો અને મોક્ષનું મૂળ (સમ્યગ્દશન-જ્ઞાન-ચારિત્ર) ત્રિભુવનથી પૂજાયેલા અરિહંતદેવોએ કહેલ છે, જે બુદ્ધિમાન તેને જાણે છે, તેથી તેની શ્રદ્ધા કરે છે, અને તેની આરાધના કરવા વડે સ્પર્શના કરે છે તે સમ્યગ્દષ્ટિ છે. (૨)
આ એક પ્રકારનું સમ્યકૃત્વ કહ્યા વિના પણ જાણી શકાય તેવું હેવાથી મૂલકારે એનું વિવરણ કર્યું નથી. બે વગેરે પ્રકારે તો કહ્યા વિના ન જાણી શકાય, માટે તેને (ગાથાના ઉત્તરાર્ધમાં) ઉલ્લેખ કરે છે – બે પ્રકારનું સમ્યકત્વ દ્રવ્ય વગેરે ભેદથી, ત્રણ પ્રકારનું કારક વગેરે ભેદેથી, ચાર પ્રકારનું અને પાંચ પ્રકારનું ઉપશમ વગેરે ભેદથી, અને દશ પ્રકારનું મૂળગાથામાં વા શબ્દથી જેમનું સૂચન કર્યું છે તે નિસર્ગ વગેરે ભેદથી છે.
દ્રવ્ય-ભાવ:- દ્રવ્ય અને ભાવ એ બે ભેદથી બે પ્રકારનું સમ્યકત્વ છે. તેમાં શુદ્ધ મિથ્યાત્વપુજમાં રહેલા કર્મલિકે જ દ્રવ્યથી સમ્યક્ત્વ છે. એ કમંદલિની સહાયથી થયેલ જીવન તસ્વરુચિરૂપ પરિણામ ભાવથી સમ્યક્ત્વ છે. વાર્ એ સ્થળે રહેલ આદિ શબ્દ બીજી રીતે પણ બે પ્રકારે બતાવવા માટે છે. તેથી નિશ્ચય અને વ્યવહાર, નૈસર્ગિક અને આધિગમિક, પિગલિક અને અપગલિક વગેરે ભેદથી પણ બે પ્રકારનું સમ્યક્ત્વ છે. તેમાં નિશ્ચય અને વ્યવહારરૂપ સમ્યક્ત્વ નીચેની ગાથાથી વિચારવું.
૧. અથવા આ લેકનો અર્થ આ પ્રમાણે થઈ શકે- ત્રણ કાળ, છ દ્રવ્યો, નવપદે, છ જવનિકાય છ લેસ્યા, પાંચ અસ્તિકાય, ઘન, સમિતિ, ગતિ, જ્ઞાન અને ચારિત્રને ભેદે આ બધા મોક્ષનું મૂળ છે, (= આ બધાનું યથાર્થ જ્ઞાન મોક્ષનું મૂળ છે,) એમ ત્રિભુવનથી પૂજાયેલા અરિહંતદેવોએ કહ્યું છે, જે બુદ્ધિમાન તેને જાણે છે, તેના ઉપર શ્રદ્ધા કરે છે, અને તેની આરાધના કરવા વડે સ્પર્શે છે તે સમ્યગ્દષ્ટિ છે.
