________________
શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથને ગુજરાતી ભાવાનુવાદ
૬૫ ઉત્તર:- તમારે પ્રશ્ન સત્ય છે. પરિણામવિશેષથી તેમ થવામાં વાંધો નથી. જેમ મિથ્યાત્વના ઉદયવાળો પણ સમ્યકત્વને પામે છે, તેમ અહીં પણ બને છે. આથી આમાં કઈ દેષ નથી. કહ્યું છે કે
મિથ્યાત્વમાંથી સમ્યક્ત્વ અને મિશ્રમાં કમંદલિકેનું સંક્રમણ વિરુદ્ધ નથી, અથવા મિશ્રમાંથી મિથ્યાત્વ અને સમ્યક્ત્વમાં કમંદલિકનું સંક્રમણ વિરુદ્ધ નથી, પણ સમ્યક્ત્વના કમંદલિકોને મિશ્રભાવરૂપે ન પરિણુમાવે, અર્થાત સમ્યક્ત્વમાંથી મિશ્રમાં કમંદલિકેનું સંક્રમણ ન થઈ શકે.”(બૃ૦ ક. ૧૧૪)
વિર્ભાગજ્ઞાની જીવ અવધિજ્ઞાની બને છે ત્યારે મતિ, શ્રુત, અવધિ અને સભ્યત્વ એ ચારે એક સાથે પામે છે. કારણ કે કહ્યું છે કે :
વિર્ભાગજ્ઞાની સમ્યકત્વને પરિણુમાવે (=પામે) ત્યારે મતિ-શ્રુતઅવધિને પામે છે. વિભંગના અભાવમાં મિથ્યાષ્ટિ સમ્યકત્વને પરિણુમાવે ત્યારે મતિ-શ્રુત પામે છે. કેટલાકે શ્રુતજ્ઞાન પામવામાં ભજના કહે છે. જેણે પૂર્વે શ્રતને અભ્યાસ કર્યો હોય તે મિદષ્ટિ સમ્યકત્વને પામે ત્યારે શ્રુતજ્ઞાનને પામે, બીજો જીવ ન પામે, તે આ પ્રમાણે – સ્વયંભૂરમણસમુદ્રમાં માછલાઓ પ્રતિમાકારે રહેલા માછલાઓને કે પથ્થરેને જોઇને તક-વિતર્ક કરતાં કરતાં જાતિસ્મરણુજ્ઞાન પામીને સમ્યક્ત્વ અને મતિજ્ઞાન પામે છે, પણ શ્રુતજ્ઞાન પામતા નથી. કારણ કે શ્રુતને અભ્યાસ કર્યો નથી. જેમણે શ્રતને અભ્યાસ કર્યો છે તે જ ત્રણે (સમ્યક્ત્વમતિ અને શ્રત) સાથે પામે છે.' (બુ. ક. ૧૨૫).
આ પ્રમાણે ગાથાનો અક્ષરાર્થ છે. ભાવાર્થ તે દષ્ટાંતથી જાણવો. તે દૃષ્ટાંત આ પ્રમાણે છે :
શિવશમનું દૃષ્ટાંત તપને જ ધન માનનાર, ધન વિષે નિઃસ્પૃહ, છ, અક્રમ, ચાર ઉપવાસ વગેરે વિશેષ પ્રકારના તાપમાં રાગવાળો શિવશર્મ નામનો બાલ તપસ્વી હતે. (૧) એકવાર બે બાહુ ઊંચા રાખીને સૂર્યની સામે દૃષ્ટિ રાખીને આતાપના (ની મુદ્રા)થી રહેલા તેને કર્મના ક્ષપશમથી વિર્ભાગજ્ઞાન ઉત્પન્ન થયું. (૨) સંલિષ્ટ બનતા અને વિશુદ્ધ બનતા જીવને જાણીને તથા જીવન અને પદાર્થોને ઉત્પત્તિ–નાશ–સ્થિરતાવાળા જાણીને એ વિચારવા લાગે કે- રાગ-દ્વેષાદિ દેષને આધીન બનેલા અને વિપરીતજ્ઞાનવાળા
