________________
૬૩
શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથનો ગુજરાતી ભાવાનુવાદ છે. આ પ્રમાણે ધર્મ સાંભળીને ભવથી વિરક્ત મનવાળા બનેલા કેટલાકએ સર્વવિરતિનો સ્વીકાર કર્યો, અને કેટલાકોએ દેશવિરતિને સ્વીકાર કર્યો. તે વખતે છઠ્ઠ તપના પારણા માટે ભિક્ષાએ નીકળેલા શ્રી ગૌતમસ્વામીએ નગરમાં પરિભ્રમણ કરતાં (નીચે પ્રમાણે) વૃત્તાંત સાંભળે. શિવરાજર્ષિ વિશિષ્ટજ્ઞાનથી જાણીને કહે છે કે, આ જગતમાં દ્વિીપ સાત છે અને સમુદ્ર પણ સાત છે, તેનાથી વધારે દ્વીપ અને સમુદ્રો નથી. આ પ્રમાણે સાંભળીને શ્રી ગૌતમસ્વામી શંકાથી વિહલ બન્યા. પછી આહાર–પાણી લઈને સ્થાનમાં આવીને વિધિથી આહાર વાપર્યો. પછી પર્ષદામાં રહેલા શ્રી મહાવીર સ્વામીને વિનયથી નમીને પૂછયુંઃ શિવરાજર્ષિ દ્વીપ–સમુદ્રોની સંખ્યા વિષે લોકોની સમક્ષ જે કહે છે તે સાચું છે કે ખોટું? આ વખતે વિશેષ ઉપયોગવાળી બનેલી પર્ષદાએ વિચાર્યું કે, સારું પૂછ્યું. અમારા ચિત્તમાં પણ આ શંકા છે. આ પ્રમાણે પૂછાયેલા શ્રી મહાવીરસ્વામીએ ગંભીર અને મધુર વાણીથી કહ્યુંઃ હે ગૌતમ! વિર્ભાગજ્ઞાની શિવરાજર્ષિ છેટું કહે છે. કારણ કે તિછલકમાં પૂર્વ પૂર્વના દ્વીપ–સમુદ્રથી દ્વિગુણ દ્વિગુણ જંબૂદ્વીપ વગેરે અસંખ્ય દ્વીપ છે, અને લવણ વગેરે અસંખ્ય સમુદ્રો છે. પર્ષદાએ તે સાંભળીને શિવરાજર્ષિને બધું કહ્યું. તેણે પણ એ વિષે તે રીતે શંકા, કાંક્ષા અને વિચિકિત્સા કરી. મિથ્યાત્વના અતિચારમાં વર્તતા તેનું વિર્ભાગજ્ઞાન ચાલ્યું ગયું. એથી આંખનું તેજ વગેરે કંઈ પણ જેતે ન હતો. તેથી વિચારવા લાગ્યું કે, પૂર્વે હું બધું જ જેતે હતે, હમણાં કંઈ પણ નથી, તેથી (આમાં) કંઈક કારણ હોવું જોઈએ. અથવા તે અતિશયજ્ઞાનીની પાસે જ જઈને અને વંદન કરીને આ બધું પૂછું. આ પ્રમાણે વિચારીને તે જિન પાસે ગયે. વંદન કરીને તેણે જે જે પૂછ્યું તે બધાનું ભગવાને પણ સમાધાન કર્યું. પછી પ્રતિબંધ પામેલા તેણે વિચાર્યું કે ચોક્કસ આ સર્વજ્ઞ છે. આ પ્રમાણે વિચાર્યા પછી વિનયપૂર્વક મસ્તકે અંજલિ જોડીને કહ્યું: હે નાથ! મહાકૃપા કરીને આપની દીક્ષા મને આપો. હેનાથ! આટલા કાળ સુધી હું અજ્ઞાનરૂપ જાળથી છેતરાયે. તેથી હે સ્વામી ! સંપૂર્ણ ત્રણે લોકમાં પ્રગટે પણ આપને મેં ન જાણ્યા. આ પ્રમાણે કહેતા તેને સ્વામીએ 'સ્વહસ્તે દીક્ષા આપી, શાસ્ત્રને અને સાધુઓની સામાચારીને અભ્યાસ કરાવ્યું. થોડા જ કાળમાં તે સૂત્ર અને અર્થ માં કુશળ થઈ ગયા. ઘણાં વર્ષો સુધી છદ્મસ્થ પર્યાય પાળે. પછી અંતસમયે ક્ષપકશ્રેણિ ઉપર આરૂઢ થઈને વિશુદ્ધ ધ્યાનથી ઘાતકર્મોને ભસ્મ કરીને કેવલજ્ઞાનને પ્રાપ્ત કર્યું. કેવલિપર્યાયમાં પણ કેટલાક કાળ અહીં રહ્યા પછી શૈલેષીને સ્વીકાર કરીને સઘળાં કર્મોને ક્ષય કરીને સિદ્ધ બન્યા. આ પ્રમાણે શિવરાજર્ષિનું આ સુંદર દૃષ્ટાંત કહ્યું. ભગવતીસૂત્રના અગિયારમાં શતકમાં જે પ્રમાણે વિસ્તારથી કહેવામાં આવ્યું છે તે પ્રમાણે અહીં કહ્યું છે. પ્રાયઃ શિવરાજર્ષિ પ્રમાણે જ મુદ્દગલની કથા પણ જાણવી. પણ તેને ઊર્ધ્વલક સંબંધી વિર્ભાગજ્ઞાન ઉત્પન્ન
૧. તે રીતે એટલે સમ્યગ્દષ્ટિને જે રીતે જિનવચનમાં શંકા આદિ થાય તે રીતે.
