________________
६२
શ્રાવકનાં બાર યાને. પ્રમાણે ક્રમશઃ એક પછી એક દિશામાં છઠ્ઠના પારણે છઠ્ઠ કરતા તેને વિર્ભાગજ્ઞાના-- વરણીય કર્મના ક્ષપશમથી વિર્ભાગજ્ઞાન ઉત્પન્ન થયું. વિર્ભાગજ્ઞાનથી તેણે આ લોકમાં સાત દ્વીપ અને સાત સમુદ્રને જોયા. આથી સાતકીપ અને સાત સમુદ્રથી વધારે. દ્વિીપ–સમુદ્રો આ જગતમાં નથી એમ તે માનવા લાગે. પછી તેણે વિચાર્યું કે, હસ્તિ-- નાપુર જઈને લોકોને જે ન બતાવું તે મને ઉત્પન્ન થયેલા આ જ્ઞાનથી શું? કારણ કે કહ્યું છે કે- તે ઘણી લક્ષમીથી શું? કે જે લક્ષમી બીજા દેશમાં હોય, જે લક્ષ્મી મિત્રોની સાથે ન હોય, અને જે લમીને શત્રુઓ ન જુએ. આ પ્રમાણે વિચાર્યા પછી તે હસ્તિનાપુર નગરમાં ગયે, અને લોકોને દ્વિીપ–સમુદ્રોનું પરિમાણ કહેવા લાગ્યું. તે વખતે તે નગરમાં ગામ, 'આકર, નગર અને પત્તન વગેરેમાં વિચરતા તીર્થકર શ્રી વર્ધમાનસ્વામી પધાર્યા. દેવેનો સમૂહ જેમના ચરણમાં નમેલો છે, ઘાતકર્મના સમૂહનો જેમણે નાશ કર્યો છે, કેવલજ્ઞાનની સહાયવાળા, સઘળા ગુણસમૂહને વશ કરનારા અને ગૌતમ વગેરે શ્રમણથી યુક્ત શ્રી મહાવીરસ્વામી સહસામ્રવન નામના ઉદ્યાનમાં પધાર્યા. નગરના બધા લેકે વંદન માટે આવ્યા. ત્યારબાદ ભગવાને દેવ, મનુષ્ય અને અસુરોથી યુક્ત તથા ધર્મને સાંભળવાની ઈચ્છાવાળી પર્ષદાને ધર્મ કહેવાનું શરૂ કર્યું. હે દેવાનુપ્રિયે! આ જગતમાં બધા લોકે સુખની કામનાવાળા છે, અને સુખ ધર્મરહિત જીવોને ક્યાંય મળતું નથી. સુકૃતથી રહિત એવા નારક, તિર્યંચ, મનુષ્ય અને દેવ એ ચાર ભેદથી ચારે પ્રકારના જીવો શારીરિક (અને માનસિક) દુખેથી હેરાન થતા પરિભ્રમણ કરે છે. તે આ પ્રમાણે – નરકમાં ગયેલા, તપેલા કડાયાઓમાં પકાવાતા, (અને એથી) તીવ્ર દુખથી પીડિત થયેલા છે શું સુખ પામે છે? ભૂખ, તરસ, દહન, અંકન, તાડન વગેરે દુના ઘર, હતાશ બનેલા, (શરીર ઉપર) અત્યંત ભાર મૂકવાથી દીર્ઘ શ્વાસોશ્વાસવાળા એવા તિર્યએ પણ સુખી ક્યાંથી હોય? જરા, મરણ, રેગ, અનિષ્ટસંગ અને શાક વગેરે દુખેથી તપેલા મનુષ્યએ પણ સુખની વાત અત્યંત દૂરથી છેડી દીધી છે. દેવલોકમાં દેવો પણ ઈર્ષા, શક, કુવચન, અપમાન અને સુમહદ્ધિક વૈરીદેવોએ કરેલા દુઃખના અંતને પમાડાયા નથી. તેથી હે મહાનુભાવ! જો તમે સાચે જ સુખના અર્થી હો તો ધર્મને સેવીને જલદી દુઃખક્ષયને કરે. કારણ કે જે દુર્ગતિગમનથી અટકાવે અને શુભસ્થાનમાં ધારણ કરે તે ધર્મ. આ ધર્મ જ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્રની આરાધના-- રૂપ છે. જેઓ સકલદોષોથી રહિત અને સુપવિત્ર એવા જ્ઞાન-દર્શન–ચારિત્રનું સેવન કરે છે તેઓ જલદી મેક્ષમાં જાય છે. જ્યાં વૃદ્ધાવસ્થા નથી, મૃત્યુ નથી, રેગ નથી. પરાભવ નથી, ભય નથી તે પરમપદ કહેવાય છે. પરમપદ દુઃખરહિત શાશ્વત સુખવાળું
૧. આકર એટલે લોઢા વગેરેની ખાણ. ૨. જ્યાં સ્થલ અને જલ એ બંને માર્ગો દ્વારા જઈ શકાય તેવું ગામ કે શહેર. ૩. ગરમ કરેલા સળિયા વગેરેથી શરીરમાં નિશાની કરવી તે અંકન.
