________________
૪૯
શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથને ગુજરાતી ભાવાનુવાદ નિયમ નથી, અર્થાત્ કદાગ્રહના અભાવથી સમ્યત્વની પ્રાપ્તિ થાય જ એવો નિયમ નથી, ક્યારેક થાય, અને ક્યારેક ન પણ થાય. કહ્યું છે કે
“વિપરીત શ્રદ્ધામાં મિથ્યાત્વભાવ હોવાથી કેઈ લાભ થતો નથી. આ મ છતાં કદાગ્રહનો અભાવ હોય તો તેના કારણે ક્યારેક મિથ્યાત્વ સમ્યક્ત્વને હેતુ પણ બને છે.
પ્રશ્ન-મિથ્યાત્વનો સર્વઘાતી પ્રકૃતિઓમાં ઉલ્લેખ હોવાથી મિથ્યાત્વ ગુણરૂપ કેવી રીતે કહેવાય? ઉત્તરા-તમારો પ્રશ્ન બરોબર છે. ગુણનું કારણ હોવાથી (કારણમાં કાર્યના ઉપચારથી) મિથ્યાત્વ ગુણરૂપ કહેવાય. મિથ્યાત્વના અનેક ભેદે છે. એથી “જેટલાં સંલેશનાં સ્થાને છે તેટલાં જ વિશુદ્ધિનાં સ્થાને છે” એ વચનથી તેમાં વિશુદ્ધિની તરતમતા ઘટી શકે છે. એથી (અધિક વિશુદ્ધિવાળું) મિથ્યાત્વ ગુણનું કારણ બને છે. આ કથન વ્યવહારનયની અપેક્ષાએ છે. કારણકે નિશ્ચયનયથી તે સમ્યગ્દષ્ટિ જ સમ્યકત્વને પામે છે એવું વચન છે.
પ્રસ્તુત વિષયને અનુરૂપ દષ્ટાંત જણાવવાની ઈચ્છાથી મૂળગ્રંથકાર કહે છે – જેમકે, શ્રીગૌતમસ્વામીથી પ્રતિબંધ પમાડાયેલ (=સન્માર્ગ પમાડાયેલ) ઈદ્રનાગમુનિએ સમ્યકત્વ મેળવ્યું હતું.
પ્રશ્ન:-ઇંદ્રનાગ મિથ્યાત્વી હોવા છતાં તેને મુનિ કેમ કહેવામાં આવે છે? ઉત્તર –બાલતપસ્વી તરીકે પ્રસિદ્ધ હોવાથી તેને મુનિ કહેવામાં આવે છે.
મૂળગાથામાં કૃત્તિ શબ્દ તેવાં બીજાં દૃષ્ટાંતેના સૂચન માટે છે. આ પ્રમાણે ગાથાને અક્ષરાર્થ છે. ભાવાર્થ તે કથાથી જાણવો. તે કથા આ પ્રમાણે છે
ઇંદ્રિનાગનું દૃષ્ટાંત જંબુદ્વિીપમાં ભરતક્ષેત્રના મધ્યખંડમાં પ્રાચીનકાળથી પ્રસિદ્ધ વસંતપુર નામનું નગર હતું. ઊંચા દેવમંદિર, કિલ્લો, અટારી અને દુકાનોની શોભાથી તે જેમણે બહુ દેશે જોયેલા છે તેવા મુસાફરોના મનમાં આશ્ચર્ય ઉત્પન્ન કરતું હતું. તેમાં સદા થતા ઉત્સવમાં વાગતા વાજિંત્રોના ગંભીર અવાજથી અને મંગલ શબ્દના અવાજના કારણે લોકોથી લોકોનો (=બીજા માણસો) શબ્દ સાંભળી શકાતું ન હતું. તેમાં દઢ પ્રતિજ્ઞાવાળા, સુશીલથી પૂર્ણ, પહેલાં બેલાવનારા, કુશળ, કૃતજ્ઞ અને ધર્મકાર્યમાં તત્પર એવા લોકો વસતા હતા. પણ નગરના સઘળા ગુણેથી સમૃદ્ધ તે નગરમાં એક જ • ૧. કેઈ સામે મળે તો તે બોલાવે એ પહેલાં પોતે બોલાવનારા.
