________________
૫૦
શ્રાવકનાં બાર વ્રતો યાને દેષ હતો કે સાધુઓ પણ સદા પરલોકની ચિંતામાં તત્પર દેખાતા હતા. શત્રુસેનાના ક્ષય માટે કાળ સમાન, ઉત્તમપુરુષારૂપી વૃક્ષો માટે કયારા સમાન અને સકલ ગુણસમૂહને પ્રાપ્ત કરનાર જિતશત્રુ નામનો રાજા તે નગરીનું પાલન કરતો હતો. તે નગરમાં ઉત્તમવેષને પહેરનાર, કળાઓમાં પ્રવીણ, ઋદ્ધિ–ગુણ–ગોત્રથી મહાન અને દીન આદિ જનોનો ઉદ્ધાર કરવામાં સુપ્રસિદ્ધ એવો એક શેઠ હતો. ભવિતવ્યતાવશ એકવાર તેના ઘરમાં તે મારી રોગ ઉત્પન્ન થયે, જેથી ઘરના બધા માણસો મરવા લાગ્યા. ઘરના બધા માણસો મરી જતાં ઘરનો માલિક, પુત્ર વગેરે મરી ગયા. આમ થતાં મડદાંઓને બહાર નાખવા પણ કઈ માણસ તૈયાર ન હતો. તેના ઘરમાં મારી ઉપદ્રવ જોઈને લોકોએ ચેપના ભયથી બારણું કાંટાઓથી ભરી દીધું. તેમાં ઇદ્રનાગ નામને એક બાળક બચી ગયો. કારણકે તેનું આયુષ્ય ઉપકમથી ન ઘટે તેવું હોવાથી બલવાન હતું. તૃષા–સુધાથી પીડિત તે પાણી માગવા લાગ્યો. બધા મરી ગયા છે એમ જોઈને ભય પામેલા તેણે બારણું તરફ નજર કરી. તેટલામાં માંસના લોભથી આવેલા કૂતરાને તેણે જોયે. તેને જોઈને ધ્રુજતો તે ઊંચા સ્વરે રેવા લાગ્યું. તેના રુદનના શબ્દો સાંભળીને ભય પામેલ કૂતરો વળીને નીકળી ગયો. બાળક પણ તે જ છીંડીથી ઘરમાંથી નીકળ્યો. કહ્યું છે કે-“જેની આશા ભાંગી ગઈ છે, જે કરંડિયામાં પૂરાયો છે, ભૂખથી જેની ઈદ્રિ ક્ષીણ થઈ ગઈ છે, એવા સના સુમાં રાતે કાણું પાડીને ઉંદર જતે પહો. તેના માંસથી હપ્ત થએલ સપ તે જ માર્ગથી જલદી જતો રહ્યો. તમે સ્વસ્થ( =નિશ્ચિત્ત) રહો. કારણકે આણુની વૃદ્ધિ અને ક્ષય કરવામાં લા ઠગ્ય જ પૂરે છે.” [અર્થાત્ ભાગ્ય કરે તેમ થાય, માટે શિક્ષા કરવી નકામી છે.] તે ઠીબ (=ભાંગેલા ઘડાને થોડો ભાગ) લઈને ઘરે ઘરે ભિક્ષા માગતો ફરે છે. લોકો પણ દયાથી તેને આહાર વગેરે આપે છે. વળી–તેને આવી અવસ્થાવાળો જોઈને, અને તેના ઘરની સંપત્તિને યાદ કરીને પોતાના ચિત્તમાં દુઃખ અનુભવતા લોકો સુપ્રસિદ્ધ આ લ=નીચેની) ગાથાને યાદ કરતા હતા. સંસારમાં અનાદિકાળથી વિવિઠ્ઠ કર્મોને વશ બનેલા છાનો એવે કઈ બનાવ નથી કે જે ન બને.” આ પ્રમાણે વધતા તેના કેટલાંક વર્ષો પસાર થયાં.
એકવાર રાજગૃહ તરફ જવાની ઈચ્છાવાળા સિદ્ધાર્થ નામના સાથે વાહે નગરમાં આ પ્રમાણે (=નીચે પ્રમાણે) ઘોષણું કરાવી. હમણુ જે કઈ રાજગૃહનગર જવાની ઈચ્છાવાળા હોય તે સાર્થની સાથે આવે. માર્ગમાં થાકથી થાકેલાઓની હું કાળજી
૧. અહીં ગુણરૂપ દેષ સમજવો, અર્થાત પ્રશસ્ત દોષ સમજવો. ચિંતા દેવ છે, પણ પરલોકની ચિંતા પ્રશસ્તચિંતા છે, અથવા પરલોકની એટલે બીજા લેકેની ચિંતા કરનારા હતા એમ સમજવું, બીજાઓનું આત્મહિત કેમ થાય તેવી ચિંતામાં તતપર દેખાતા હતા.
