Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAgAya namaH uppaneIva vigoIvA vA zrI uttarAdhyayana sUtra - 2 guruprANa Agama batrIsI AzIrvAda dAtA H tapasvI gurudeva pUjya zrI ratilAlajI mahArAja sAheba pradhAna saMpAdikA : apUrva zruta ArAdhaka pU. zrI lIlamabAI mahAsatIjI
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ A #ame huM ca vidhA JUN A jaLadho zapathamaMtra naLanAM nAma ail Mat Ma tatvo bArIkuMDa - yAna sva. pU. gurudeva zrI prANalAlajI ma. sA. nA hastAkSaro samayArA samaNo hoi nANeNa ma bhuNI hoi rU. OM samabhAvathI namaNA thAya. brahmamayathI brahmA hoya che jJAna ii mUni 3hevAyachaeN,tas thI takhama thAya che. " svavittA pUbba kamAI saMjameNa naveNaya savvadukkha pahINaTTA pakkamanti mahesiNA -11 eyama ane tI dvArA pUrva karmonA layapurI maharSi nahali (sAya+AtmA) nATana kara pAnadevanA pUnA 'bALalAnI sAravAra evA dhya nAnA HE lAvI tamA nAsIsa DamarasaMgo benTaranA sAthe agara ana baMgacareNa baMtraNo naveNa hoi nAvaso unna-125 gALalIlAnA naIRE uttaH a.28 - gAthA 36 sarva duHkho nA nAma guravA nati kalya nA malika grAma akharoTalanA lImakhAnAndo AbhAsI sAkaranA mATe bA emaomAM temane pharI nAnI vAsanAra pratipra 13rDanabA 2ina sAthekhAmAM bALa vAra ravAle 3 sAthe 0 elAnane baLa maLabara 3
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ KIT2 101spe elena K22 elena K2T2 elena Kana Telena K22 elena 22 l&line The are were gta aena kate ene on the a neete pa kee KUP2 101s 162172 PECINE KX12 Tele 112 22 lec112 ta kele ala estlar kop desti ega 271 lec1112 2112 TERCIR X22 Pelcz 2712 12S ete kup ete ala. Vsete a eeme otg kele ata este
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAgAya namaH pU. zrI DuMgara - deva - jaya - mANeka - prANa - ti gurubhyo namaH zrI gara prANa Agama batrIsI zrI prANalAlajI ma. sA. nI cIra smRti tathA saurASTra kesarI gurudeva pU. mULa - Agama sUtra tapasamrATa gurudava pU. zrI ratilAlajI ma. sA. mahAprayANa dazAbdIvarSa upalakSa zrI uttaradhyayanasUtra-2 aghyayanaH 21thI 36 (mULapATha, bhAvArtha, vivecatra, rporezaSTa) * pAvana nizrA : goMDala gaccha ziromaNI paramadArzanika pU. zrI jayaMtamuni ma. sA. goMDala gaccha jayavaMta ho : saMpreraka : pU vANIbhUSaNa pU. zrI girIzamuni ma. sA. ane Agama divAkara pU. janakamuni ma. sA. - prakAzana preraka : dhyAnasAdhaka pU. zrI hasamukhamuni ma. sA. ane zAsanaaruNodaya pU. zrI namramuni ma.sA. zubhAziSa : maMgalamUrti pUjyavarA pU. zrI mukatAbAI ma. - parAmarza prayojikA : utsAhadharA zrI uSAbAI ma. : anuvAdikA : pU. zrI sumatibAI ma. : prakAzaka : zrI guru prANa prakAzana * pradhAna saMpAdikA : apUrva zruta ArAdhaka pU. zrI lIlamabAI ma. - saha saMpAdikA : DaoN. sAdhvI zrI AratIbAI ma. tathA sAdhvI zrI subodhikAbAI ma. PARASDHAM pArasadhAma, vallabhabAga lena, ghATakopara(IsTa), muMbaI - 400077
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ : Agama prakAzana prAraMbha : I. sa. 1997 - 1998 pU. zrI prANaguru janmazatAbdI varSa guruprANa phAunDezana, rAjakoTa. punaH prakAzana - I. sa. 2009 prakAzaka : zrI guru prANa prakAzana, pArasadhAma, ghATakopara prathama AvRtti prata : 1050 * dvitIya AvRtti prataH 1008 prakAzana tArIkha : Asovada amAsa - vIra nirvANa kalyANaka tathA tapasamrATa gurudeva pUjya zrI ratilAlajI ma. sA. janmadina guru prANa prakAzana zrI parAgabhAI zAha * zrI zaileSabhAI desAI * zrI barjIzabhAI desAI zrI sumatibhAI zAha * zrI girIzabhAI zAha * zrI jitenabhAI zAha prApti sthAna ? www.parasdham.org * www.jainaagam.org 1. muMbaI - pArasadhAma vallabhabAga lena, ghATakopara(IsTa), muMbaI - 400077 phona - 3204 3232. 2. U. S. A. - Girish P. Shah 4048, Twyla Lane, Campbell CA - 95008-3721. U.S.A. Ph. : (India) 09867054439 (U.S.A) 001- 408-373-3564 (4. vaDodarA - zrI harezabhAI lAThIyA gautama, 12, paMkaja sosAITI, narmadA gesTa hAusanI sAme, IlorA pArka, vaDodarA - 380023 phona - 9824058489 3. rAjakoTa - zeTha upAzraya prasaMga hola pAchaLa, 150 phuTa rIMga roDa, kAlAvaDa roDa, rAjakoTa - 360005 phona - 9824043769 mudraka : zivakRpA oNphaseTa prinTarsa, amadAvAda - phona : 079-25623828
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ mi saurASTra kesarI bA. bra. pU. gurudeva zrI prANalAlajI ma. sA. ne ananya zraddhAbhAve.. samarpaNa ApanA astitvamAM ane AMktatvamAM hatI Agama ArAghanAnI amIrAta, vAk zauryatA siMha samI saurASTra kesarIthI guruprANa tame cho vizvamAM vikhyAta, AgamanA prathAna saMpAdikA satI lIlamane ziSyA karI pADI anokhI bhAta, samaryuM tene samarpaNa jenA zvAse hatI sumati ane AzAre hatI pravacana mAta. pU. mukata - lIlama guNInA suziSyA MM 161219 sAdhvI sumati
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ garadeva pU. ratilAla vAlajI ma. sA. nA tapa samrATa tapasvI. A guru mahArAjanI janma zatAbdI nimitte AgamonuM prakAzana thaI rahyuM che, teno mane AnaMda che, tame sahu sAdhvIchaMda Agamano abhyAsa karI, tenAM mULabhUta tattvone samajo, jIvanane paMcAcAramaya banAvo, samAjamAM jaina dharmano pracAra karo. guru mahArAjanA nAmane amara banAvo ane saMyamI jIvanane saphaLa banAvo. e ja mArA aMtaranA AzIrvAda che. mArI sAthe cAturmAsa arthe royala pArka saMghamAM birAjamAna sAthvIvRMda bhagavAna mahAvIranI vANIne samagra vizvamAM gUMjatI kare tevA zubhAziSa. - muni zatilAla tA. 14/9/97 royala pArka upAzraya, rAjakoTa.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ goMDala gaccha ziromaNi pU. zrI jayaMtamuni OMOM gayA NANasya atra anujJAyate badhaica anumanyate ca yaha "guruprApta Agama batrI zata punaprakAzana avazya kArya / idaM mayA kArya pUjya - goMDaka maccha kIrtidhara aruNodaya namra muninA prArabhyale ini mama lAva: taMtra kAupi dAkhana sthAna ini sada vizvakA anumadina kiyI zubha syAra sundara sthAna iti AznavacanaM api arthale [ ma. sA. nA svahastAkSare AnaMda maMgako 3 a zula thAramo... suMdara thAramo... A AzIrvacana arpita karuM chuM. 27-4-2009 akSaya tRtIyA somabAra huM AzA ApuM chuM tathA A kAryane svIkRti ApuM chuM ke guruprANa Agama batrIsInuM punaH prakAzana avazya karavuM joIe. A mahAkArya pUjya goMDala gaccha kIrtidhara aruNoghya zrI namramukti prAraMbha kare, A mArA bhAva che. A kAryanI anumodanA karuM chuM. AnaMda maMgalam. all. 29-08-200G akSaya tRtIyA - somavAra.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ guruprANa Agama batrIsI anuvAdikA mahAsatIjIo pradhAna saMpAdikA bhAvoginI bA. bra. pU. zrI lIlamabAI ma. sahasaMpAdikA DaoN. sAdhvI zrI AratIbAI ma. tathA sAdhvI zrI subodhikAbAI ma. sUtranuM nAma zrI AcArAMga sUtra(bhAga 1-2) zrI sUyagaDAMga sUtra(bhAga 1-2) zrI ThANAMga sUtra(bhAga 1-2) zrI samavAyAMga sUtra zrI bhagavatI sUtra(1 thI 5 bhAga) zrI jJAtA sUtra zrI upAsakadazAMga sUtra zrI aMtagaDadazAMga sUtra zrI anuttarovavAI sUtra zrI praznavyAkaraNa sUtra zrI vipAka sUtra zrI uvavAI sUtra zrI rAjapraznIya sUtra zrI jIvAbhigama sUtra zrI prajJApanA sUtra(bhAga-1 thI 3) zrI jaMbUddIpaprajJapti sUtra zrI jyotiSagaNarAja prajJapti sUtra (caMdraprazapti, sUryaprajJapti) zrI upAMgasUtra(zrI nirayAvalikAdi) zrI uttarAdhyayana sUtra(bhAga-1, 2) zrI dazavaikAlika sUtra zrI naMdI sUtra zrI anuyogadvAra sUtra zrI nizItha sUtra zrI traNa cheda sUtra zrI Avazyaka sUtra sAMnidhya pU. zrI jayaMtamuni ma. sA. pU. zrI girIzacandrajI ma. sA. jJAnadAnanA saMpUrNa sahayogI pU. zrI trilokamuni ma. sA. anuvAdikA pU. hasumatIbAI ma., pU. puSpAbAI ma. pU. urmIlAbAI ma. pU. vIramatIbAI ma. pU. vanItAbAI ma. pU. DaoN. AratIbAI ma. pU. sumanabAI ma. pU. urvazIbAI ma. pU. bhAratIbAI ma. pU. sanmatibAI ma. pU. sunitAbAI ma. pU. uSAbAI ma. pU. kalpanAbAI ma. pU. biMdu-rUpala ya ma. pU. punitAbAI ma. pU. sudhAbAI ma. pU. muktAbAI ma. pU. rAjematIbAI ma. pU. kiraNabAI ma. pU. DaoN. amitAbAI ma. pU. sumatibAI ma. pU. gulAbabAI ma. pU. prANakuMvarabAI ma. pU. subodhikAbAI ma. pU. lIlamabAIma. pU. DaoN. DolarabAI ma. pU. rUpAbAI ma.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 'sisamAMparAthI usasamAja valaNazomUrti,saurASTra kesarI) gurudevazrI prANalAlajI ma.sA.nIthI caraNomAM zataguNa praNAmAMjali jAgRtatA ArjavatA sahiSNutA ladhutA sajanatA sitA bhavyatA, tajajJo mArdavatA apramato dAMto Gutheile pratirUpatA utsAhitA namatI vibhutA kRta64tI prabhutA prauDhatA karuNatA krAMtikAra katA sevAzIlatA saumyatA AtmaramaNatA samanvayatA jJAnotsukatA ojasvitA girAgratvatA AtmaraNatA. akutUhalatI nayukatatI sAmyatA tallInatA lokapriyatA AstikyatA tejasvitA vyavahAra kuzaLatA | dharmakalAdharatA ekAMtapriyatA zUravIratA rajJAnavRddhatA vasvitA indriya damanatA satyavaktatvatA sAnadAtA - saMgaThanakArakatA anekAMtadarzitA dhIratA kSamAzIlatA pracavena paTutA pathapradarzitatA vicakSaNatA sthiratA gariSThatA pratibhAsaMpannatA vAlA zikSAdAtA vairAgyavArdhakya guNagrAhakato pavitratA vizALatA dayALutA sabhyaparAkramatA ArAdha katA katArthatA udAsInato jJAnaprasArakatA dAkSiNyatI premALatA sauSThavatA lAvaNyatA samayasatI pAmatA tattvalokatA naitikatA zraddhALatA. pramodatA nirbhayatA | paramArthatA svaramAdhurya ahaMtA , vinItatA , udAratA gaMbhIratA karmaniSThatA vAtsalyatA nivedatA praviNatA paripakvatA amIratA nirlepatA | samatA upazAMtatA zratasaMpannatA zreSThatA cAritra parAyaNatA vIratA khamIratA variSThatA divyatA rocakatA upazamatA zatAdi salluNAlaMkRta tava vapuH bhUcA bhavAlaMbanam
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ papa ( udI darI anna vathaasuthaishwassuu thaikabAlakathAkathaiuthayaahalaka ra ) kIri0i.00 0.00 0 jI hari dara C kahI data - pU. zrI haMma2-deva-jo-mANeka-prANa-ti-jaal-OArutaco 61013 che. hITa-vela- mAta-deva-ujaal-ula motI-zaan ajd- aNIjyotaat: goMDala saMpradAya-guruprANarati pUravAra F: O) maMgala manISI munivaro zAstra zusRSikA zramaNIvRMda 01. pU. zrI jayaMtamuni ma. sA. 06. pU. zrI manaharamuni ma. sA. 02, pU. zrI girIzacaMdrajI ma.sA. 07. pU. zrI gajendramani ma. sA. o3, pU. zrI janakamuni ma.sA. 08. pU. zrI suzAMtamuni ma. sA. 04, pU. zrI jagadIzamuni ma.sA. 09, pU. zrI namramuni ma. sA.. o5. pU. zrI hasamukhamuni ma.sA. 10. pU. zrI pIyuSamuni ma. sA. jadina 0-00 000000ra3 0 9 * = 0 f 0 9 90 9 $ $ 0 $ 6 che. - VVVV = riddhi0i 0 9000ra9 20 dilii 2: 01, pU. gulAbabAI ma. 37. pU. prItisudhAbAI ma. 73. pU. nalinIbAI ma. 2, pU. prANakuMvarabAI ma. 38. pU. mInaLabAI ma. pU. rakSitAbAI ma. pU. lalitAbAI ma. 39. pU. manISAbAI ma. pU. rozanIbAI ma. 04. pU. lIlamabAI ma. 40. pU. kiraNabAI ma. pU. aMjItAbAI ma. pU. vimaLAbAI ma. 41. pU. hasmitAbAI ma. pU. saMjItAbAI ma. 06. pU. haMsAbAI ma. 42. pU. zailAbAI ma. pU. saMghamitrAbAI ma. pU. puSpAbAI ma. 43. pU. urmibAI ma. pU. AratIbAI ma. 08. pU. vijayAbAI ma. 44. pU. sudhAbAI ma. pU. rUpAbAI ma. pU. tarUlatAbAI ma. 45, , urvazIbAIma. pU. mitalabAI ma. 0. pU. jasavaMtIbAI ma. 46. pU. smitAbAI ma. pU. zreyAbAI ma. pU. vasubAI ma. 47. pU. urmilAbAI ma. 83. pU. zrI dattAbAI ma. 12. pU. prabhAbAI ma. 48. pU. DolarabAI ma. pU. zrutibAI ma. pU. latAbAI ma. 49. pU. kalpanAbAI ma. pU. bhAvanAbAI ma. pU. bhadrAbAI ma. 50. pU. saMgItAbAI ma. pU. bhavitAbAI ma. pU. sumitrAbAI ma. 51. pU. naMdAbAI ma. pU. zeSAbAI ma. pU. sAdhanAbAI ma. para. pU. sunaMdAbAI ma. pU. zreyAMzIbAI ma. pU. aruNAbAI ma. 53. pU. jayezAbAI ma. pU. parijJAbAI ma. pU. saralAbAI ma. pa4. pU. arcitAbAI ma. pU. zvetAMsIbAI ma. pU. vanitAbAI ma. papa. pU. ajitAbAI ma. pU. subodhikAbAI ma. 20. pU. dIkSitAbAI ma. pa. pU. amitAbAI ma. pU. zIlAbAI ma. 21, pU. dhIramatIbAI ma. 57. pU. punitAbAI ma. pU. hemAMzIbAI ma. 22. pU. rAjematIbAI ma. 58. pU. sunitAbAI ma. 23. pU. hasumatIbAI ma. pU. namratAbAI ma. pa. pU. gItAbAI ma. 24. pU. sumatibAI ma. pU. pannAbAI ma. 60. pU. vidubAI ma. 25. pU. anumatibAI ma. 61. pU. tarubAI ma. pU. pUrvIbAI ma. 26. pU. vIramatIbAI ma. 62. pU. mInAbAI ma. pU. jAgRtibAI ma. 27. pU. yazomatIbAI ma. 63. pU. pUrNAbAI ma. pU. prabodhikAbAI ma. 28. pU. jJAnazIlAbAI ma. 64. pU. razmitAbAI ma. pU. priyalabAI ma. 29. pU. darzanazIlAbAI ma. pa. pU. biMdubAI ma. pU. svarUpAbAI ma. 30, pR. vinodInIbAIma. 66. pU. viralabAIma.. 101, pU. suhAnIbAI ma. 31. pU. prajJAbAI ma. 67. pU. rUpalabAI ma. pU. hRdayAbAI ma. pU. priyadarzanAbAI ma. 68. pU. tejalabAI ma. pU. vaidehIbAI ma. 33. pU. kRpAbAI ma. 69. pU. sujItAbAI ma. 104, pU. bhavyAMzIbAI ma. 34, pU. mIrAbAI ma. 70. pU. svAtibAI ma. 105. pU. jayaNAbAI ma. 35. pU. kuMdanabAI ma. 71. pU. zvetAbAI ma. 106. pU. saMbohIbAI ma. 36. pU. jyotibAI ma. 72. pU. reNukAbAI ma. 107. pU. bhavyAnIbAI ma. andissioneinninositorioussainbowlanessoiniraniankaassistandeshGheironmangoossssssssssssssssscasinoncession 1000 ja ni jayadi laIne 9000 2000 %D0BDfication visit 09090 IT $ VVVVUUUUUUU $ $ $ # # $ UU $ $ $ to ja
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ zruta sevAno satkAra zrutAdhAra (mukhyadAtA) zrI ramezabhAI gaTulAla kAmadAra sUryano udaya thAya ane sUryamukhI phUlo khIlIne potAnI prasannatA pragaTa kare che. pUnamanI rAtre caMdra soLe kaLAe khIlI UThe, te ja rIte saMsAramAM, kuTuMba, parivAra, vyApAra, dhaMdhA ane bhautika jagatamAM AnaMda pramoda karatuM sAmAnya manuSyonuM jIvana koipaNa prakAranA lakSya vinA pasAra thatuM hoya che. paNa, temAM sadgururUpI sUryano udaya thAya che tyAre koi sadbhAgI jIvonA hRdayakamaLa khIlI UThe che ane tenI saurabha AsapAsanA lokone paNa manohara lAge che, manane prasannatA Ape che. A gurubhaktanuM jIvana paNa puNyayoge sarva prakAranI anukULatAthI saMpanna hovA chatAM lakSya rahIta hatuM. temAM pUjaya gurudeva zrI namramuni ma.sA. rUpI sUryano praveza thayo. temanA prabhAve jIvananI dizA badalAi gai. lakSya nizcita thai gayuM. bhautika duniyAthI AdhyAtmika jagatanuM vadhAre mahatva samajAi gayuM. saMpUrNa parivAra zraddhApUrvaka pU. gurudevane samarpita thai gayA. jema jema samaya vyatIta thayo tema tema bhaktibhAva ane samarpaNa bhAva vRddhiMgata thavA lAgyA ane samaya, zakti tathA saMpattine satkAryamAM vAparavAnA bhAva pragaTatA gayA. pU. gurudeve temanI AdhyAtmika zaktine ujAgara karavA luka ena larna jaina jJAnadhAmamAM 'dIdI' tarIke nimaNUka karI. svayaM samajaNa prApta karavAnI sAthe bALakomAM saMskAra siMcana karavAnI aNamUlI taka ApI. saMpUrNa parivAra pU. gurudevanA raMge raMgAyo. gharamAM nAnA bALakothI laine vaDilo sudhInA badhAnI raheNIkaraNI Adi samagra jIvanamAM parivartana AvyuM. pU. gurudevanA 39mA janmadine kumArI nirjarIne gurukRpAe pU. gurudevane AgamanI amUlya / bheTa arpaNa karavAnA bhAva jAgRta thayA ane kAmadAra parivAra AgamanA zrutadhAra tarIke lAbha lai rahyA che. teonI gurubhaktinI ame vAraMvAra anumodanA karIe chIe. guruprANa prakAzana PARASDHAM 7
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstra svAdhyAya saviveka tIrthaMkara prabhunA pavitra upadezarUpa AgamagraMtho dareka dharmaniSTha svAdhyAyapremI zramaNopAsake potAnA gharamAM vasAvavA joIe. tIrthakaronI anupasthitimAM tIrthakaronA upadezarUpa graMtho sAkSAt tIrthakara tulya mAnIne AgamagraMthone gharamAM kabATa ke zokezamAM suvyavasthita rUpe rAkhavA. pratidina tIrthakarone smRtipaTa para lAvI ahobhAvapUrvaka traNa bhAvavaMdana karavA. gharanA sadasyoe sAthe maLI zradhdhApUrvaka AgamavAMcana karavuM. vinaya dharmanuM mULa che tethI zAstra svAdhyAya mATe gurunI AjJA levI. 32 AgamagraMthomAMthI kAlika sUtranA mULapAThano svAdhyAya divasanA prathama ane cothA praharamAM ane utkAlika sUtranA mULapAThano svAdhyAya asvAdhyAya kAlane choDIne eTale ke be saMdhyA ane be madhyAhana kAlIna 48 miniTane choDIne game tyAre karI zakAya che. prAtaH uSAkAla, saMdhyAkAla, madhyAhna ane ardharAtrie be - be ghaDI zAstrano mULapATha vAMcavo nahIM. 32 asvAdhyAyamAM zAstra svAdhyAya thAya nahIM. gharamAM saMDAsa - bAtharUma hoya, strIone mAsikadharma hoya, vagere kAraNothI gharamAM Agama rAkhavAthI azAtanA thAya, tevI mAnyatA yogya nathI kAraNake sAdhvIjI potAnI pAse Agama graMtho rAkhe che. mAsika dharmavALA bahenoe zAstranA mULapAThano svAdhyAya karavo nahIM. te vyaktinI sAme paNa svAdhyAya karavo nahIM. tenAthI dUra alaga sthAnamAM besIne svAdhyAya karI zakAya che. gujarAtI anuvAda, bhAvArtha, vivecana, mAsika dharmamAM paNa baheno vAMcI zake che. temAM koI jAtanI azAtanA nathI. A samasta niyamo mULapATha vAMcavA ke svAdhyAya karavA mATenA che. kevaLa zAstronA gujarAtI bhAvArtha vAMcavA hoya, to uparokta niyamo lAgu paDatA nathI. AgamagraMthonA AdhAre ja bhUtakALamAM anaMta jIvoe AtmakalyANa karyuM che. AgamagraMthonA AdhAre ja pAMcamA ArAnA aMta sudhI jinazAsana jayavaMtuM raheze. tethI AgamagraMthonuM saMpUrNataH bahumAna jALavavuM.
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAnukramaNikA viSaya pRSTAMka pU. zrI DuMgarasiMhajI ma. sA. nuM jIvana darzana pU. zrI prANalAlajI ma. sA.nuM jIvana darzana pU. zrI ratilAlajI ma. sA. nuM jIvana darzana punaH prakAzananA be bola pUrva prakAzananA be bola abhigama saMpAdakIya saMpAdana anubhavo anuvAdikAnI kalame 32 asvAdhyAya zAstra prAraMbha adhyayana - 21: samudrapAlIca paricaya pAlita zrAvaka samudrapAlano janma, pANigrahaNa samudrapAlanI virakita, dIkSA munidharmanI zikSA samudrapAlanI mukti adhyayana - 22 rathanemIya paricaya tIrthakara ariSTanemino paricaya zrI ariSTanemino rAjamati sAthe saMbaMdha zrI ariSTaneminI jAnanuM prasthAna zrI ariSTaneminI karUNAnI parAkASTA zrI nemakumAranuM mahAbhiniSkramaNa rAjematinuM mahAbhiniSkramaNa pRSTAMka viSaya 13 rathaneminuM patana ane sthirikaraNa adhyayana - 23: kezI gautamIya paricaya prabhu pArzvanAtha ane kezIkumAra zramaNa bhagavAna mahAvIra ane gautama ziSyomAM AcArabheda aMge jijJAsA zramaNonuM milana ane ucita vyavahAra 1. cAturyAma ane paMcamahAvrata rUpa dharma 2. acelaka ane sacelaka dharma 3. Atmazatru paranA vijayanI rIta 4. pAzabaMdhana 5. bhavatRSNA rUpI latA 6. kapAyAgni ane dhRtarUpa jala 7. manarUpI azva, mRtarUpI lagAma 8, unmArga ane sanmArga 9. dharmarUpI mahAdvIpa |10. sachidra - nichidra naukA 11. ajJAnAMdhakAranAzaka sUrya 12. avyAbAdha sukhasthAna saMzaya samAdhAna, vinaya pratipatti adhyayana - 24: pravacana mAtA paricaya 17 ATha pravacana mAtA IrSA samiti Adi pAMca samiti managumi Adi traNa guti samiti ane guNimAM bheda 23
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya adhyayana - 25 yajJIya paricaya muni jayaghoSanuM vijayaghoSane tyAM Agamana vijayaghoSa dvArA bhikSAno niSedha jayaghoSa muninA prazno vijayaghoSanI jijJAsAonuM samAdhAna brAhmaNanuM lakSaNa tathA guNo veda ane yajJanI azaraNatA vijayaghoSa dvArA satya svIkAra vijayaghoSanI dIkSA, baMnenI siddhi adhyayana - 26: samAcArI paricaya daza samAcArI sAdhunI dinacaryA pauruSInuM kAla-parijJAna sAdhunI rAtricaryA pratilekhanano kAla ane vidhi AhAragrahaNa - tyAganA kAraNo cothA praharanI carcA daivasika pratikramaNa rAtrikacaryA, pratikramaNAdi | adhyayana - 27 : khaluMkIya paricaya gargamunino paricaya avinIta ziSya ane baLada avinIta ziSyonI avinItatA sthavira garganI vicAraNA adhyayana - 28 : mokSamArga gati paricaya pRSTAMka 78 80 81 83 * chu " 87 96 97 ee 102 105 108 110 115 118 119 121 125 126 127 129 131 133 viSaya mokSamArga samyajJAna ane tenA prakAra dravya, guNa ane paryAya cha dravyo 10 samyagdarzana ane tenA prakAra samyaktvanI daza ruci samyagdarzananI mahattA samyaktvanA ATha aMga samyak cAritra samyak tapa ane tenA prakAra adhyayana - 29H samyak parAkrama paricaya samyak parAkramanA 73 sthAna saMvega, nirveda, dharmazraddhA guru sAdharmikanI zuzruSA AlocanA, niMdA, garhA Adi sAmAyika, caturvizati stava Adi kAla pratilekhanA, prAyazcita, kSamApanA svAdhyAya, vAMcanA, pRcchanAdi zrutArAdhanA, saMyama, tapa, vyavadAna sukhazAtatA, apratibaddhatA Adi vivikata zayanAsana, vinivartanA saMbhoga, upadhi AhAra paccakkhANa kasAya, yoga, zarIra, sahAya paccakkhANa bhakta paccakkhANa, sadbhAva paccakkhANa pratirUpatA, vaiyAvacca, sarvaguNa saMpannatA vItarAgatA kSamA, nirlobhatA, saraLatA mRdutA, bhAvasatya, karaNasatya, yogasatya managupti, vacanagupti, kAyagupti pRSTAMka 135 136 137 138 142 145 149 151 153 155 158 161 163 166 167 171 177 180 185 187 189 190 193 196 198 200 203 205
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 209 312 220 37 2 3 337 viSaya pRSTAMka viSaya. | pRSTAMka mana, vacana, kAyasamAdhAraNatA 207 adhyayana - 334 karmaprakRti jJAna, darzana, cAritra saMpannatA | paricaya zrotendriyAdi pAMca Indriyanigraha saMsAraparibhramaNanuM kAraNa : ATha karmo 313 krodhAdi kaSAyavijaya | ATha karmono prakRtibaMdha 316 kevaLIno yoganirodha krama, zailezI avasthA | ATha karmono pradezabaMdha 323 mukta jIvanuM lokAgre gamana | ATha karmonI sthitibaMdha 325 adhyayana - 30: tapomArga gati ATha karmono anubhAga baMdha paricaya 224 adhyayana - 34: vezyA saMvara ane nirjarA mArga 225 paricaya tapanA prakAra 227 dvAragAthA bAhya tapa-anazana, uNodarI tapa nAma, varNa, gaMdha, rasa, sparza dvAra bhikSAcaryA, rasaparityAga tapa 238 pariNAma, lakSaNa, sthAna, sthiti dvArA kAyakaleza, pratisalInatA tapa 240 nArakIonI lekSA sthiti 344 AvyaMtara tapa:prAyazcita, vinaya 243 | manuSya-tiryaMcanI vezyA sthiti 345 vaiyAvRtya, svAdhyAya, dhyAna, vyutsarga 245 devonI lezyA sthiti tapAcaraNanuM pariNAma 251 | gati, AyuSya dvArA adhyayana - 31: caraNavidhi adhyayana - 35H aNagAra mArga gati paricaya paricaya 354 caraNavidhinuM mAhAtma 254 aNagAra dharma 355 eka thI tetrIsa bola 254 aNagArano nivAsa adhyayana - 32 pramAdasthAna aNagArano AhAra 358 paricaya 275 aNagAranI ArAdhanA 361 zAzvata sukha prAptinA upAya | adhyayana - 36H jIvAjIva vibhakita ekala vihAra | paricaya 364 rAga-dveSa-moha nAzanA upAyo | ajIva dravya 367 strI saMgatyAganI dukkaratA arUpI ajIvanA daza prakAra cakSurindriyAdi pAMce IMdriyavijaya rUpI ajIvanA cAra prakAra manovijaya paramANu: skaMdha 371 viSayothI virakita, tenuM suphaLa rUpI ajIvanA 530 bheda u46 253 356 282 367 287 302 309 ]
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSNaka 384 che che 328 349 419 u52 370 devo viSaya viSaya pRSTAMka jIva dravya - siddha jIva, siddhonI gati | 381 | koSTakonI sUci siddha kSetra, sthiti, svarUpa 386 | porasI jJAna mATe chAyA parimANa saMsArI jIvo, sthAvara jIvo, pRthvIkAya | traNa upavAsavALA zreNI tapa... aSkAyika, vanaspatikAya 401 AtyaMtara tapanA bheda-prabheda trasakAya-gatigrasa teu-vAyukAyA 406 caraNavidhinA bolamAM heya upAdeyatA...] trasa prANI-beI. teI. caurendriya 410 | ATha karmonI uttara prakRti paMcendriya-nArakI 415 cAragatinI apekSAe lekSA sthiti tiryaMca paMcendriya | cha lazyAnA 11 dvAra manuSya 425 | cha dravyonuM svarUpa... 428 eka samayamAM thatAM siddhonI utkRSTa saMkhyA 375 saMlekhanA 440 siddha zilA, siddha kSetra, siddha bhagavAna pAMca durgatika bhAvanAo | vanaspatikAyanI kAyasthiti bodhibIjanI durlabhatA-sulabhatA cArTa jinavacanano mahimA 445 bAhyatama kaMdarpa Adi bhAvanA ajIvadravyanA 14 bheda pariziSTa ajIva dravyanA 560 bheda 1. vicita viSayonI akArAdi jIvanA bheda-prabheda anukramaNikA 452 | tiryaMca paMcendriya 424 2. vicita pAribhASika zabdAnukramaNikA 455 | manuSyanA bheda-prabheda 3. pAMca samiti traNa gupti 460. devonA prakAra 439 4. zrI uttarAdhyayana sUtranI jainetara graMtho sAthe tulanA 393 444 che che ja
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ goMDala gacchAdhipati, ekAvatArI AcArya pravara pU. gurudeva zrI DuMgarasiMhajI ma.sA. - jIvana darzana nAma : : zrI DuMgarasiMhabhAi. " janma : vi. saM. 1792. janmabhUmi : mAMgaroLa. pitAzrI : dharmaniSTha zrI kamaLasiMhabhAi badANI. mAtuzrI ? saMskAra saMpannA zrImatI hIrabAi. janmasaMketa : mAtAe svapnamAM lIlochama parvata ane kesarI siMhane potAnI samIpe Avato joyo. bhAtR bhaginI : cAra bena - be bhAi. vairAgyanimitta : pU. zrI ratnacaMdrajI ma.sA.no upadeza. saMcamasvIkAra : vi. saM.1815 kArataka vada - 10 divabaMdara. sadgaradeva : pU. zrI ratnacaMdrajI ma.sA. sahadIkSita parivAra : svayaM, mAtuzrI hIrabAi, bahena velabAi, bhANejI - mAnakuMvarabena ane bhANeja - hIrAcaMdabhAi. saMyama sAdhanA : apramattadazAnI prApti mATe sADA pAMca varSa nidrAtyAga, jJAnArAdhanA, dharmazAstro, darzanazAstro ane tattvajJAnano abhyAsa. tapaArAdhanA rasendriya vijayanA vividha prayogo, mitAhAra. svAdhyAya, sADApAMca varasa nidrAtyAga, dhyAnarUpa AtyaMtara tapa. goMDala gacchasthApanA : vi. saM. 1845 mahAsuda -5 goMDala. tathA AcAryapada pradAna javalaMta guNo : vinaya, viveka, vicakSaNatA, virakti, karUNA, samayasUcakatA vagere.. | 13 |
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramukhaziSya : AcArya 5. zrI bhImajI svAmI. pramukhaziSyA : pU. zrI hIrabAI ma., pU. zrI velabAi ma., pU. zrI mAnakuMvarabAi ma. 6 sAdhu saMmelana ? vi. saM. 1861mAM AjJAnuvartI 45 jeTalA sAdhu sAdhvIjIonuM saMmelana karI saMtonI AcAra vizuddhi che mATe 13 niyamo banAvyAM. vidArakSetra : kAThiyAvADa, jhAlAvADa, kaccha, mAMgaroLa, verAvaLa, porabaMdara, dIvabaMdara Adi kaMThALa pradezamAM grAmAnugrAma. pratibodhita zrAvakavarca * zrI zobhecaMdrakarasanajI zAha - verAvaLa. sthiravAsa ? vi. saM. 1871 caitra suda - 15 thI goMDalamAM. anazana ArAdhanA : vi. saM. 1877 phAgaNa suda - 13 thI anazana prAraMbha, vaizAkha suda - 15 samAdhimaraNa. AyuSya : 84 varSa, saMyama paryAya - 62 varSa, AcArya pada - 32 varSa. uttarAdhikArI : AcArya pU. zrI bhImajI svAmI. upanAma : gacchAdhipati, nidrAvijetA, yugapradhAna, ekAvatArI. pATa paraMparA : goMDala gacchAdhipati AcAryapravara gurudeva pU. zrI DuMgarasiMhajI ma.sA. dvitIya paTTadhara - AcArya pU. zrI bhImajI svAmI. tRtIya paTTadhara - AcArya pU. zrI neNasI svAmI. caturtha paTTadhara - AcArya pU. zrI jesaMgajI svAmI. paMcama paTTadhara - AcArya pU. zrI devajI svAmI. mahAtapasvI pU. zrI jayacaMdrajI svAmI yugadaSTA tapasvI pU. zrI mANekacaMdrajI ma.sA. saurASTra kesarI gurudeva pU. zrI prANalAlajI ma.sA. tapasamrATa gurudeva pU. zrI ratilAlajI ma.sA. vidyamAna vicarato parivAra : 11 saMto, 300 jeTalA satijIo. 14
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubha nAma janmabhUmi pitA W saurASTra kesarI, munipuMgava pU. gurudeva zrI prANalAlajI ma.sA. jIvana darzana mAtA jJAti janmadina bhAtR-bhaginI vairAgya bIjAropaNa vairAgya bhAva-pragaTIkaraNa 13 varSanI kumAra avasthAmAM. saMyama svIkAra dIkSA bhUmi gaccha paraMparA saMyamadAtA zikSA dAtA dhArmika abhyAsa saMgha netRtva sevA zuzruSA * prANalAlabhAI. verAvaLa. zrImAna zrI kezavajIbhAI mIThAzA. saMskAra saMpannA kuMvarabAI. vIsA osavALa. 8320 vi. saM. 1954, zrAvaNa vada pAMcama, somavAra. cAra bhAI, traNa baheno. be varSanI bAlyavaye. 21 mAM varSe vi. saM. 1976 phAgaNa vada chaThTha, guruvAra. tA. 13-3-1920 bagasarA-darabAra vAjasuravALAnA udyAnamAM vaTavRkSa nIce. goMDala gaccha. mahAtapasvI pU. jayacaMdrajI ma.sA. parama zraddheya tapasvI mANekacaMdrajI ma. sA. AgamajJAna, tattvajJAna, kathA sAhitya, rAsa sAhitya, vyAkaraNa, mahAkAvyo, karmasAhitya, jainetara graMthonuM vizALa avalokana, darzana zAstranA tajajJa. traNa varSanI dIkSA paryAye tapasvI pU. mANekacaMdrajI ma. sA. nA saMthArAnA samayathI. vaDIla sAta gurubhrAtA ane aneka saMtonI sevA karI. 15
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAjotkarSa jJAna prasAra deha vaibhava AvyaMtara vaibhava vihAra kSetra goMDala gaccha saMmelana upanAma caturvidha saMgha samAdhi mATe tAravelA traNa siddhAMta (1) lokonA paropakAra mATe dAnadharmanI pradhAnatA (2) A khaMDana vAda (3)nIti ane prAmANikatAnuM AMdolana, jaina-jainetaro (kAThI, darabAra, Ahira)ne sapta vyasanathI mukti, aneka sthAne sAdharmika rAhata yojanA. . rAjakoTa, goMDala, jetapura, dhorAjI, vaDiyA, verAvaLa, porabaMdara, mAMgaroLa, jAmanagara, bhAvanagara vagere aneka sthAne jJAna bhaMDAra, vidyAlayanI sthApanA ane jIrNodhdhAra. lAvaNyamayI mudrA, sUrya sama tejasvI mukha, caMdrasamI zAMta AbhA,vizALa bhAla, nUrabharyA nayano, ghUgharALA keza, vINA jevo sumadhura kaMTha ane siMha jevI garjanA. vinaya saMpannatA, viveka, sAdAI, prema, vairAgya, sevA, pravacana-paTutA, guccaraNa sevA, dIrgha dRSTi, tyAgamastI. saurASTra, gujarAta. vi. saM. 2007mAM gaccha aikyatA mATe mahattvanuM yogadAna. paMjAba kesarI kAzIrAmajI ma. sA. dvArA pradatta "saurASTra kesarI' cAra saMta- tapodhanI pU. ratilAlajI ma. sA., anazana ArAdhaka tapasvI pU. jagajIvanajI ma. sA., pU. nAnA ratilAlajI ma. sA., parama dArzanika pU. jayaMtamunijI ma. sA., pU. moTA prabhAbAI ma. Adi 15 satIjI. bagasarA. vi. saM. 2013mAgasara vada terasa, zanivAra prAtaH 7-30 kalAke I. sa. 29-12-1956. sAtalaDI nadInA kinAre (bagasarA) vartamAne 118 saMta-satijIo 'prANa parivAra' nA nAme samagra bhAratamAM prasiddha che. svahaste dIkSita parivAra aMtima cAturmAsa, deha vilaya aMtima vidhi ziSya parivAra 16 TO
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapasamrATa pU. garadeva zrI ratilAlajI ma.sA. nuM - jIvana darzana zubha nAma janmasthAna janmadina pitA mAtA vairAgya bhAva dIkSA gurudeva ratilAlabhAI parabavAvaDI (saurASTra) Asovada amAsa vi. saM. 1969 zrImAna mAdhavajIbhAI raiyANI sadAcAra saMpannA jamakubAI 17 mA varSe phAgaNa vada pAMcama, gusvAra vi. saM. 1989-jUnAgaDha saurASTra kesarI pU. prANalAlajI ma.sA. goMDala gaccha. vyAvahArika- pAMca dhoraNa, dhArmika- 19 Agama kaMThastha, zvetAmbara-digaMbara sAhitya, kArmagraMthika sAhitya, dArzanika sAhitya, vyAkaraNa sAhitya rAtri-divasa niraMtara jAgRtadazAe AtmasAdhanA alpanidrA. vaDIla vRddha 9 saMtonI sevA karI. 19 varSa ekAMtara upavAsa, 999 AyaMbila tapa(sAgAra), 19 varSa pANIno tyAga, 9 varSa makAIsivAya zeSa anAja tyAga. gaccha paraMparA abhyAsa yoga sAdhanA yoga sevAyoga tapayoga
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ maunayoga dIkSA pachI 9 varSa ekAMta mauna sAdhanA. I. sa. 1992 navembarathI AjIvana mauna ArAdhanA. puNya prabhAva gurudevanA puNya prabhAve aneka AtmAoe mAsakhamaNa Adi nAnI moTI tapazcaryAo tathA hajAronI saMkhyAmAM varSItapanI ArAdhanA karI che. temaja dAna, zIla ane che bhAvanI vRddhi thaI che. . vihAra kSetra gujarAta, mahArASTra, madhyapradeza, orissA, bihAra, baMgALa jJAna anumodana zramaNI vidyApIThanA preraka banI 30 ziSyAo ane 30 vairAgI bahenone abhyAsArthe rahevAnI AjJA ApI. traNa sAmUhika cAturmAsa karAvI zAstravAcanA karAvI. dIkSA pradAnasaMkhyA 145 mumukSuone aNagAra banAvyA. Acarita sUtro jatuM karavuM, gama khAvo, vAda-vivAda ke dalIla na karavA, je thAya te sArA mATe, koI paNa jIvanI TIkA keniMdA na karavI. jIvaMta guNo vizALatA, udAratA, mAdhyasthatA, sahiSNutA, bhadrikatA, samAdhAna vRtti, jJAnaca. anazana pratyAkhyAna I. sa. 1992 rAjakoTamAM pU. bhAgyavaMtAbAI ma. ne 59 divasanI anazana ArAdhanA karAvI. aMtima cAturmAsa rAjakoTa, zrI royalapArka sthAnakavAsI jaina moTA saMgha saMcAlita omAnavALA upAzraya.(1997) mahAprayANa rAjakoTa, tA. 8-2-1998 mahA suda 11 ravivAra madhyAhna kALe 1.35 kalAke. aMtima darzana tathA pAlakhI zrI royala pArka sthAnakavAsI jaina moTA saMgha, rAjakoTa. aMtimakriyA sthAna 'tapasamrATa tIrthadhAma', rAjakoTa-amadAvAda hAI-ve, sAta hanumAna sAme, rAjakoTa. | 18
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ eleg purva prakAzananA be bIjI (bIjI AvRtti) tIrthakara bhagavAnanA amRtasamA vacanone "Agama' rUpe gaNadhara bhagavaMtoe jhIlIne ziSya paraMparAne arpaNa karyAane ApaNane amRta vacano prApta thayA. tIrthakara bhagavAne anaMtajJAnane zrImukhethI pragaTa karI mahA upakAra karyo... gaNadhara bhagavaMtoe AgamajJAnane hRdayastha karI mahA upakAra karyo... ziSya paraMparAe AgamajJAnane kaMThastha karI mahA upakAra karyo... devardhvigaNi kSamAzramaNe AgamajJAnane graMthastha karI mahA upakAra karyo... graMthastha Agamone aneka AcAryoe samayAnusAra lokabhogya bhASAzailImAM anuvAda karIne sarvajana sahaja banAvyA. A ja paraMparAmAM saurASTrakesarI pU. gurudeva zrI prANalAlajI ma. sA. nI janmazatAbdI avasare temanA ja parivAranA mahAsatIjIoe gujarAtImAM anuvAda karIne jaina samAjanI jJAna sAdhanAne Agamika banAvavAmAM bahumUlo phALo Apyo che. A mahA kAryamAM apUrva zrata ArAdhikA pradhAna saMpAdikA bhAvayoginI zrI lIlamabAIma. ane saha saMpAdikA zrI AratIbAIma., zrI subodhikAbAI ma.nA sahayoga maLyo che. A Agama batrIsInI prathama AvRttine gujarAtanA dareka saMpradAyanA sAdhusAdhvI, zrAvaka-zrAvikAono bahoLo pratisAda maLatA TUMka samayamAM 1000 Agama graMtho anupalabdha thaI gayA ane punaH prakAzananI AvazyakatA ubhI thaI. ahIM eka khAsa ullekha karavAno ke jyAre prathamavAra Agama prakAzananI taiyArI cAlatI hatI tyAre ja tapasamrATa pU. gurudeva zrI ratilAlajI ma. sA. e zAsana prabhAvaka pU. zrI namramuni ma. sA. para kRpAdRSTi varasAvI. temaNe pATImAM lakhI ApyuM ke namramuni AgamaprakAzananuM kArya saMbhALaze. 19
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ pU.gurudevanI dIrghadraSTi ane kRpAdRSTine anubhavatA pU.gurudeva zrI namramuni ma. sA. e amone AjJA ApI ke ApaNe Agama graMtho prakAzananI bIjI AvRti pArasadhAma' nA upakrame pragaTa karavI che. - pU. gurudeva zrI namramuni ma. sA. nI AjJAne zirodhArya karIne pArasadhAma - ghATakoparanA upakrame guruprANa Agama batrIsIne punaH pragaTa karatA AnaMda anubhavIe chIe. amArA A aNamola kAryamAM amane zrI girIzabhAI zAha (hemANI)-U.S.A. tathA zrI jitenabhAI zAha (kalakattA) no ananya sahakAra maLyo, jenA kAraNe amAruM kArya saraLa banyuM che. amArA A komapyuTara kAryamAM zrI amInabhAI AjhAda tathA snehA amIta dajIno paNa sahakAra prApta thayo che. tevI ja rIte udAradilA dAtAzrIo e paNa amane sahyoga ApIne amAruM kAryavegavAna banAvela che. ame te sarvanA AbhArI chIe. aMtamAM Agama prakAzana ApaNA sahunA AtmAne anaMtajJAna prAgaTyamAM sahyogI bane e ja bhAvanA. zrI guruprANa prakAzana PARASDHAM vallabhabAga lena, tilaka roDa, ghATakopara(IsTa), muMbaI - 400077 phona - 3204 3232.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrvaprakAzakanA be bola (pahelI AvRtti) anaMta tIrthaMkara saha prabhu mahAvIranA anaMta jJAnanI amUlya nidhi che ApaNA AgamagraMtho. jenA mAdhyamathI ja jinazAsana jayavaMtuM rahyuM che, rahe che ane raheze. tene jIvaMta rAkhavA ane jana jananAM mana sudhI pahoMcADavA te pratyeka jaina nAma dharAvatI vyaktinI pavitra pharaja che. A pavitra pharajane ja dharma samajIne je tenuM AcaraNa kare che ane potAnAM tana-mana ane dhanane te kAryamAM samarpita kare che, tenuM manuSya jIvana saphaLa thAya che. eTaluM ja nahIM paraMtu te sAdhaka jinazAsananI prabhAvanAno amUlya lAbha prApta kare che. Avo ja apUrva lAbha prApta karavA ApaNA gujarAtI samAjane mATe AgamonA mULa pATha tathA saraLa gujarAtI anuvAda vivecana sahita prakAzana karavA mATe pU. mukta lIlama parivArane eka ciMtanadhArA jUnAgaDhanI puNyabhUmi para sparzI ane jene rAjANA nagarI rAjakoTamAM royalapArka upAzrayamAM sAkAra svarUpa maLyuM. ApaNA saunA parama upakArI goMDala gacchAdhipati, nidrA vijetA, ekAvatArI, yugapuruSa pU. zrI DuMgarasiMhajI ma. sA.nI pATa paraMparAe pU. zrI jaya-mANekanA lADIlA ziSyaratna saurASTra kesarI pU. zrI prANalAlajI ma. sA.nI janma zatAbdI nimitte A virATa Ayojana karyuM. pU. mahAsatIjIoe potAnI ciMtanadhArAne pUjya guruvaryonI samakSa pragaTa karI. sahunA harSollAsa ane AzIrvAda sAthe svIkRtinA samAcAra prApta thayA. royalapArka sthA. jaina moTA saMghanI nizrAmAM ame turaMta samiti racavAnI jAherAta karI. rAjakoTa prANa parivAranA sAmUhika cAturmAsa daramyAna janma zatAbdI varSa nimitte vi. saM. 2053 san 1997 mAM ''pU. prANaguru zatAbdI prakAzana samiti rAjakoTa"nI sthApanA thaI. tyAra pachI tapasamrATa zrI ratilAlajI ma. sA., gujarAta kesarI pU. zrI girIzacaMdrajI ma. sA. ThA. pAMca tathA prANa parivAranA 73 sAdhvIjIonA pAvana sAMnidhyamAM janma zatAbdInA prathama caraNanI tapa-japa, sAdhanA sAthe bhavya rIte ujavaNI karavAmAM AvI. zrI guru prANa phAunDezana TrasTa dvArA 3ra Agamo ane prANagurusmRti graMthanuM prakAzana karavAnuM nizcita thayuM. AgamonuM lekhana kArya prANa parivAranA satIvRMde saharSa svIkArI lIdhuM. A rIte sarva samavAyano suyoga thatAM kAryano prAraMbha vegavaMta thayo ane batrIsa Agamo kramazaH gujarAtI bhASAmAM anuvAdita thayA. ( 21.
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ neTa C A prakAzananA aNamola avasare AzIrvAda varasAvI saharSa svIkRti ApanAra tapa samrATa gurudeva pU. zrI ratilAlajI ma. sA. tathA dareka AgamanA rahasyone pragaTa karato, tattvonuM vAstavika darzana karAvato, AzISa varasAvato amArA utsAhane vadhArato abhigama preSita karanArA goMDala gacchanA saMta ziromaNi parama dArzanika pU. zrI jayaMtIlAlajI ma. sA., ama mArgadarzaka gujarAta kesarI pU. zrI girIzacaMdrajI ma. sA. tathA AgamadivAkara pU. zrI janaka munijI ma. sA. nIDara vaktA pU. zrI jagadIzamunijI ma. sA. Adi muni bhagavaMto tathA Agamane suvyavasthita svarUpa ApanAra, athAga parizrama sahita niHsvArtha bhAve saMpUrNa sahayoga ApanAra Agama manISI pU. zrI trilokamunijI ma. sA. nA paNa amo RNI chIe. vAtsalya variSThA pUjayavarA pU. mukatAbAI ma., pradhAna saMpAdikA apUrvakRta ArAdhaka 5. lIlamabAI ma., ama prakAzana kAryanA udbhAvikA, utsAhadharA pU. uSAbAI ma., saha saMpadikA Do. pU. zrI AratIbAI ma. tathA pU. subodhikAbAI ma. ane prANa parivAranA anuvAdikA sarva mahAsatIjIonA ame RNI chIe. zrutAdhAra sahayogIo, ama Agama prakAzanamAMniSThAthI sevA ApanAra zrI mukuMdabhAI pArekha, zrI maNibhAI zAha, zrI navanItabhAI - tarUbena, kumArI bhAnubena, zrI jayavaMtabhAI zAha tathA Agamane komyuTarAIjhaDu karI mudraNa karI ApanAra bhAI zrI nehala hasamukhabhAI mahetAnA amo AbhArI chIe. Agama prakAzana kAryamAM zuddhikaraNanuM khUba ja dhyAna rAkhavAmAM AvyuM che. chatAM kyAMya azuddhi rahI gaI hoya to zuddha vAMcI te tarapha amAruM dhyAna doravA namra vinaMtI che. aMtamAM saunA sahiyArA puruSArtha badala zrI guruprANa phAunDezana sadAne mATe saunA kRtajJa banI raheze. jaya jinendra zrI guruprANa phAunDezana - TrasTI maMDaLa zrI caMdrakAMta mANekacaMda zeTha (pramukha) zrI ramaNIkalAla nAgaradAsa zAha (ceramena) zrI azvinabhAI kuMbhANI (Trejharara) zrI TI. Ara. dozI (upapramukha) zrI ke. pI. zAha (TrasTI) zrI kIrITabhAI zAha (TrasTI)
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ ** abhigama goMDala gaccha ziromaNI parama dArzanika pU. zrI jayaMtamuni ma.sA. uttara upadeza samIkSA : Aje uttarAdhyayana jevA pavitratara Agama upara kaMIka daSTipAta karavAnI ane yathAzakti be zabdo dvArA guNAnuvRtti karavAno avasara udbhavyo che, te mAruM parama saubhAgya che. duHkhanI vAta e che ke- uttarAdhyayana sUtrano prathama bhAga prakAzita thayo tyAre paNa tenA mATe lakhavAnuM AmaMtraNa maLyuM hatuM paraMtu kAraNavazAt lakhI zakAyuM nahIM, manamAM UMDo khaTako paNa rahI gayo. Aje bIjA bhAga mATe lakhavAnuM che paraMtu sarva prathama samagra uttarAdhyayana mATe yatkiMcit aMtara bhAvanA pragaTa karyA pachI bIjA bhAga mATe lakhavuM ucita lAgyuM. uttarAdhyayana sUtra e madhyama zreNInA jIvo mATe nIti ane dharmano sAmAnya upadeza ane bodhakathAo mATe ghaNuM ja upakArI che. jarA dhyAnathI joIe, to zAstranuM nAma keTaluM suMdara rIte cayana karyuM che. AB bhAratIya sAdhanAmAM sAdhakajIvonI traNa bhUmikA hoya che- (1) ajJAnadazA chatAM guNagrAhitA, saralatA, mAnavocita guNa ane dayAbhAva (2) jJAnadazA- vyavasthita jJAnapUrvaka ArAdhanAmAM sthira thavuM, tyAga, vairAgya, vidhipUrvaka vrata, paccakkhANa tathA devarita ane sarvaviratinA bhAvo dhAraNa karavA (3) muktadazA- carama upAsanA ke parama upAsanA, utkRSTa ArAdhanA, nizcaya nayanuM avalaMbana, guNAtIta avasthA. chevaTe paramajJAna, kevaLajJAna ane mukta dazA. A traNe bhAvone pragaTa karavA mATe vyAkaraNamAM zreSTha, zreSThatara, zreSThatama athavA zreya, zreyaskara ane zreyastama; AvA tulanAtmaka pratyayo che. madhyama varganA jIvo mATe bahu ja sUkSma AdhyAtmika athavA dhyAnAtmaka, jJAnAtmaka tIvra upadeza eTalo kalyANakArI thato nathI. uparanA guNasthAnavartI mahAtmAone yogya bhAvo, sAmAnya avasthAvALAne pIrasavA, te hAiskUlanA vidyArthIne ema. e. pachIno korsa karAvavAnI jema bhUla bhareluM tathA ayogya gaNAya..... bhale... koI koI UMcI vAto meTrikanA vidyArthI sAme AvI jAya to cAle, paraMtu Akho abhyAsa to tenI yogyatA pramANe ja hoya. 23
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ re have ApaNe mULa vAta para AvIe, ahIM A pavitra zAstranuM udabodhana, karatAM uttarAdhyayana' zabda uttara ane adhyayana A be zabdathI niSpanna thAya che. jemAM uttara eTale pradhAna. jethI zreSTha adhyayanonA samUharUpa zAstra, te uttarAdhyayana sUtra. temAM kharekhara, rocaka, sAragarbhita ane zreSThatara ane zreSThatama viSayonuM nirUpaNa che. bhASA zAstra anusAra 'tara prayoga bIjI bhUmikAno ane 'tama prayoga trIjI- utkRSTa bhUmikAno sUcaka che. ut - sAdhanAnI Urdhvagati, utatar = uttara eTale sAdhanAnI UrdhvatAnI bIjI bhUmikA ane uttam = uttama eTale sAdhanAnI UrdhvatAnI trIjI bhUmikA. ahIM zAstrakAre "uttara" zabda grahaNa karyo che. uttara eTale sAdhanAnI bIjI bhUmikA- vrata, paccakakhANa, deva, guru ane dharmanI dhAraNA. A zabda prayoga samaye zAstrakAre cothA guNasthAnathI sAtamA guNasthAna sudhInA sAdhakone daSTigocara rAkhyA che. temanuM lakSa karIne zAstranuM uddhodhana karyuM che ane tethI ja A zAstranuM 'uttarAdhyayana sUtra' evuM suMdara nAma udbhavyuM che. joke A zAstramAM sAmAnya haLukarmI bhadra jIvo mATe paNa ghaNo masAlo che ane te ja rIte uttama bhUmikAe pahoMcelA jIvo mATe AdhyAtma bhAvanAnA camakArA che, paraMtu mukhyatve madhyama sAdhakone lakSamAM rAkhIne ja ghaNo upadeza che tethI ja A zAstranuM uttarAdhyayana sUtra evuM suMdara nAma udbhavyuM che. ghaNA divasonA ciMtana pachI paNa manamAM je prazna ghUMTAto hato ke ahIM 'uttamAdhyayana' na kahetAM 'uttarAdhyayana' kema kahyuM? A 'uttara upadeza samIkSA'mAM uparokta yathAthe samAdhAna AlekhyA pachI saMtoSano anubhava thayo che. have bIjI vizeSatAo pratye dhyAna ApIzuM. Aje uttarAdhyayana sUtrano bIjo bhAga bahAra paDe che, te paNa ghaNAM ja mahattvapUrNa adhyayanone AvarI le che. A badhA adhyayanomAM jhINavaTathI daSTipAta karatAM te samayanA dhArmika AMdolanono paNa pratighoSa saMbhaLAya che. temAM sauthI mahattvapUrNa vAta jainadarzanano samanvaya siddhAMta che. AjanI keTalIka kaTTarapaMthI vicAradhArAvALI vyaktio, jainadarzananA hArdathI ghaNI ja vegaLI hoya tevuM lAge che. Ama to juo- 23mA kezIsvAmInA adhyayanamAM, gautama-kezInuM milana eka jIvatI jAgatI aitihAsika noMdha che. baMne mahAna AcAryo traNa ane cAra jJAnanA dhaNI che. chatAM temano vinaya-viveka, parasparanuM sauhArda ane uccakoTino tyAgabhAva ane teonA zabda-zabdamAM amRta biMdu jevo rasa samAviSTa thayelo che. prabhu pArzvanAthanA zAsananI niyamAvalIthI prabhu mahAvIranA zAsananI niyamAvalImAM bhinnatA hatI. te baMne niyamAvalIno samanvaya karI, navI niyamAvalImAM
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAna saMto natamastaka thaI pariNamI jAya che. je AjanA kadAgraha bhAvone varelI, vyaktio mATe vicAraNIya che. pAchaLanA badhA adhyayano suMdara kathAnako tathA saiddhAttika upadezothI bharapUra che. jaina zAsanamAM karmavAda ane tapavidhAna A be cakSuo che ane A baMne cakSuone zAstrakAre trIsamuM ane tetrIsamuM be svataMtra adhyayana ApIne, zAsanane dekhatuM karyuM che. e ja rIte mokSamArga e jainadarzanano mukhya upAdeya siddhAMta che. mokSamArga mATe aThThAvIsamuM adhyayana pragaTa karyuM che. jema khATalAnA cAra pAyA hoya tema jainadarzananA ratnajaDita palaMganA jJAna, darzana, cAritra ane tapa, e cAra pAyA che ane te cAra pAyAne AdhAre mokSamArganI sthApanA karI che. "mArga'no artha rasto paNa thAya che ane mArgano artha "mukta thavAnA sAdhana" evo paNa thAya che. sAdhana zuddha hoya to ja sAdhya sudhI pahoMcI zakAya, evuM spaSTa karyuM che. AgamanI pUrNAhuti karatA prabhu mahAvIre jIva-ajIvanI vibhakti karI bhedarekhA kheMcI che. A bheda vijJAna ghaNuM ja mahattvapUrNa che. bhedavijJAnanI traNa bhUmikA che- (1) jIva ane pudagalano bheda (2) svabhAva ane vibhAvano bheda (3) svabhAvamAM zuddha dravya ane paryAyanuM bheda vijJAna. A traNe bheda vijJAnane pAra karI abheda, akhaMDa, avinAzI, zuddha AtmadravyamAM praveza karI, akhaMDa evA AtmAne prApta karI akhaMDadarzana meLavavuM e cothI bhUmikA che. digaMbara zAstromAM suprasiddha adhyAtmagraMtha 'samayasAra" uparyukta traNa bhUmikA para racAyelo che. bhagavAna mahAvIra paNa uttarAdhyayana sUtranI pUrNAhutimAM akhaMDa abhinna Atmadarzana karAvI svayaM siddhagatine prApta thayA che. ii pAukare buddhe, NAyae prinnivvue| chattIsaM uttarajjhAe, bhavasiddhiya saMvuDe // uttarA-36/274 ATalI bhUmikA karyA pachI A sUtramAM je kathAnakono ullekha thayo che, te viSe be zabda kahezuM... samudrapAla, rathanemi, kezI-gautama saMvAda, khAMkIya(viparIta buddhinA ziSyo) ityAdi kathAnako che. vastutaH kathAzAstromAM traNa bhUmikA hoya che. ahIM traNe bhUmikAno sparzathayo che- (1) uttamakoTinA uttama caritranuM varNana e prathama bhUmikA (2) karmavazAt mohano udaya thatA jIva adhogAmI thAya paraMtu pharIthI uttama upadeza maLatAM Urdhvagati & 25 ) S
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAme, e bIjI bhUmikA (3) evA adhamapAtra je sArA nimitta maLe chatAM paNa mohanA gADha baMdhananA kAraNe puruSArtha na karI zake, bhUla sudhArI ja na zake ane durgatine pAme te trIjI bhUmikA che. ahIM samudrapAlanI kathA uttamapAtra tarIke varNavelI che, jyAre rathanemI bIjI bhUmikAthI pAra thAya che. rAjamatIjInA upadezathI jAgRta thaI jAya che ane "khaluMkIya" adhyayanamAM viparIta buddhinA ziSyothI kaMTALI guru pote teno tyAga kare che paNa ziSyo sudharatA nathI. A badhA kathAnaka suMdara ane sahaja zailImAM varNavyA che, sAhityadaSTie upamA ityAdi alaMkArathI suzobhita che. temAM sauthI moTI vAta to e che ke- saMskRta bhASAnuM mAdhyama choDIne te vakhatanI magadhanI taLapadI lokabhASAnuM avalaMbana karI, sarva sAmAnya janasamUha samajI zake tevI bhASAmAM upadeza apAyo che. ekaMdare samagra 'uttarAdhyayana sUtra sArabhUta jaina upadezano nicoDa' graMtha che. temAM ye ekavIsamA adhyayanathI laI chatrIsa adhyayana sudhI uttarottara upadezamAM pragADhatA AvI che ane jaina dharmanA mULabhUta siddhAMtone sparza karavA mATe eka-eka AkhA prakaraNa ApavAmAM AvyA che. jema ke- "tapa prakaraNa', 'karma prakRti', "aSTa pravacanamAtA" ane "sAdhu samAcArI', "mokSamArga', "cha vezyA' ane 'pramAda sthAno' ityAdi. sAdhakane lakSamAM rAkhIne apAyelA badhA ja upadeza ane gaMbhIra viSayonI chaNAvaTa sAdhakanA aNu aNumAM sneha siMcana kare che, bhagavad vANI ane e vakhatanA krAMtikArI tyAga sabhara saMtonA khamIrane pradarzita karyuM che. laDAInA morace laDatA yoddhAnI jema, tyAgane morace moha sAthe laDatA munine Dagale-pagale sAvadha karyA che. A samagra vANI saraLa ane hRdayasparzI che. e vakhatanA lokajIvanamAM tIvra kriyAkAMDane varelA hotriya brAhmaNo ke e jAtanA dhArmika anuSThAno karanArI vyaktio sAthe jaina tyAgI muninI athaDAmaNa thatI, evuM prakaraNa jayaghoSa muninuM che. jayaghoSamuni yajJa maMDapamAM jaI caDe che. tyAM emano pratikAra thAya che. e vakhate zAstrakAre zabdo TAMkyA che ke- viThTho, pitako. 3ttama Avela A saMgharSamAM nigraMthamuni jarA paNa ruSTa thatA nathI, bahAranA kAraNothI tuSTa paNa thatA nathI, uttama arthanI gaveSaNA ane uttama arthanI abhilASA sAthe vivAdamAM utare che, satya samajAve che ane e vakhatanA saraLa svabhAvI A brAhmaNa vidvAno munine sAMbhaLe che, samaje che ane uttama tyAgane vare che, pratikAra mUkIne satkAra kare che. AkhA prakaraNamAM # 26
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ ** AvI nAjuka kSaNomAM sAdhakoe kevI mAnasika samatulA jALavavI joIe tenuM pradarzana thayuM che. have ahIM ApaNe 'aSTa pravacana mAtA' viSe eka peregrAphamAM thoDuM tAttvika vivecana karI A 'uttara upadezanI samIkSA' samApta karIzuM. jaina darzananI be dhArA- samiti ane gupti, pravRtti ane nivRtti. e baMnene gaMbhIratAthI samajavAnI jarUra che. jo ke ame pAMca samiti ane traNa gupti viSe eka nibaMdha taiyAra karyo che, je prakAzita thavA saMbhava che. eTale ahIM izAro mAtra karazuM. keTalAka ema mAne che ke- jainadharma nivRtti pradhAna che. vastutaH A kathana ekAMtavAdI banI jAya che. jaina tattvajJAna anekAMtavAdI che, koI paNa jIvaMta darzana ke jIvaMta vyakti ekAMta nivRtti pradhAna banI zake nahIM. pravRtti e cAlavAnI kriyA che ane temAM AvatA vighnone TALavA te nivRttinI kriyA che. jo pravRtti na hoya to nivRtti zenI karavAnI ? nivRttino artha zUnyatA nathI paraMtu pravRttimAM je skhalanA thAya che athavA skhalanAnA kAraNo udbhave che tenAthI bacI sAdhanAne gatiprada rAkhavI. tAtparyae che ke zuddha pravRttimAM azuddha pravRtti bAdhaka bane che, to azuddha pravRttine TALavI te nivRtti che ane pravRttinuM cakra to gatimAna che ja. jema pANInI zuddha dhArA vahetI hoya, temAM koI azuddha dhArA maLI saMpUrNa dhArAne gaMdI kare, to azuddha dhArAne TALavI, parAGamukha karavI, rokavI, tene dUra karavI; te nivRtti che ane zuddha dhArAne cAlu rAkhavI te pravRtti che. juo- manoguptimAM paNa satyamaya ciMtana dhArAne nivRttimAM ja mUkI che. teno artha e thayo ke nivRtti ke pravRtti baMne upalakSya zabda che. vastutaH bannenuM nizAna eka ja che, 'samiti' eTale samyak prakAre gati ane 'nivRtti' eTale asamyak bhAvone TALavA. 'nivRtti' e samitinI pUraka che. to jainadarzana ekAMta nivRttivAdI kema kahI zakAya ? vastutaH jainadarzana zuddha pravRttivAdI jethI bhagavAne 'samiti' zabda pahelo mukyo che. karmanA badhA saMyogo samApta thatA aMte ayogI AtmA samagra pravRttithI parinirvANa pAmI, mahAguptimAM sthira thaI jAya che. tyAM 'gupti'nA bhAvo paNa zeSa thaI jAya, kAraNa ke mana, vacana, kAyAnA yoga nathI to 'gupti' konI ? sAra e thayo ke-- 'samiti' aMtima kSaNa sudhI sAtha ApI, 'gupti'thI paNa 'pare' evA ayogI siddha sthAnamAM jIvane pahoMcADI, svayaM vilupta thaI jAya che. kharekhara! AB 27
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ ** 'samiti-gupti'nA bhAvo alaukika che, jaina tattvajJAnamAM tenA upara tattvavido e prakAza pAtharIne motI veryA che. upasaMhAra- ahIM 'uttara upadeza'nI A samIkSA samApta karatAM uttarAdhyayana sUtranA A ati pavitra adhyayano vAgoLatA amone anahada AnaMda thayo che ane uttama prakAranA AdhyAtmika rasonuM je AsvAdana thayuM che, te kharekhara akathya che. tethI uttarAdhyayananAM pAThakone ane sujJa vAcakone amArI bhAvabharI preraNA che keuttarAdhyayana vAMco, vicAro, svAdhyAya karo, tenuM pArAyaNa karo, to pade-pade bhagavAnanI vANIno naMdIghoSa saMbhaLAze. 'guruprANa phAunDezana'nA kAryakartAo ane temAM saMlagna thayelA vidvAna saMta tathA satIjIoe je bhagIratha prayAsa karyo che ane temAM ekabiMdu mAtra amone saMlagna thavA mATe je uttama avasara arpaNa karyo che, te badala temanA upakArane vyakta karavA mATe koI zabda nathI. teoe bhagIratha prayAsa karI, gujarAtanI prajAne jaina AgamonuM Alokana karavA mATe zAstra padmAkaranuM nirmANa karyuM che. teno badalo gujarAta ke gujarAtI janatA kyAre ya paNa pUro karI zakaze nahIM. A Agama prakAzanathI aDhI hajAra varSa pahelAnuM magadha ane tenA pArzvavartI bIjA pradezonI te vakhatanI dhamadhamatI saMskRti sAthe arvAcIna gujarAta mATe eka mahAna mahAsetu banAvyo che. vidvAno jenA upara yAtrA karI, baMne saMskRtionuM adhyayana karI, eka UMcuM tAdAtmya sthApita karaze, te nizcita che. punaH badhAne hArdika dhanyavAda sAthe AnaMda maMgala ... AB 28 jayaMtimuni peTarabAra
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ Th( 5. saMpAdakIya apUrva zrutaArAdhaka bA. bra. pU. lIlamabAI ma. sa. saghaLI samasyAnuM samAdhAna eka ja che ke samabhAvamAM saMcaraNa karavuM. vItarAga banavA vinaya-vivekathI viratimaya banI vicaraNa karavuM. evA aneka upAyo darzAvatuM Agama AvI rahyuM tava kara kamaLamAM. tIrthakara gaNadharAdinI prasAdI samajI sthita thaI jAo svarUpAlayamAM. priya pAThaka ! sajjana gaNa ! vizvavikhyAta arihaMtanA zrImukhe AkhyAta, RSigaNonA romaromamAMthI pasAra thaI vacanayogathI vyAkhyAta, aneka paMDita puruSonI yukti, TIkA, guNa, gAthA, TabbAdi pravacanothI prakhyAta, trizalAnaMdanA siddhArtha putra bhagavAna mahAvIra svAmInI carama dezanArUpa paraMparAmAM prasiddhi pAmeluM, evuM zrI uttarAdhyayana sUtra bhAga bIjo,"guprANa Agama batrIsInuM Agama ratna ApanI samakSa pragaTa karI rahyA chIe. uttarAdhyayana sUtranA zabdo chUTA pADatAM ut = UTha, Ubho thA ane tara = tarI jA. tuSkAnA taraMgothI vyApta saMsAra sAgaramAM uchaLI rahelA rAga-dveSAdinA mojA tane kheMcIne DUbADI na de, mATe sapATI upara rahIne tArA AtmAnuM avalokana karI saMsAra sAgara tarI jA, te taravA mATe adhyayana = abhyAsa kara. A sUtramAM taravAnA upAyarUpe aneka sAdhano, kathAnako ane daSTAMtonuM Alekhana che. tuM tArI zakti anusAra, tane mAphaka Ave tevA upAyone grahaNa karI le. te te upAyonA AcaraNathI A mAnava tanane zaNagArI de. A mAnavabhava taravA mATenuM sucAru sAdhana che. bhAI! tane maLelI daSTino upayoga, tArA AyuSya prANanuM divela na khUTe tyAM sudhImAM dakSatApUrvaka apramattabhAve karI le. prathama bhAganuM avalokana to karyuM ja haze. temAM asamAdhibhAvothI mukta karI zake, tevA vinayazruta kalAkalApathI prAraMbhIne sanAthabhAvanI samAdhi pragaTAve tevA adhyayano jJAnI puruSoe dAMta dvArA tadAkAra karAvyA che ane temAM AtmAnI amaragAthAnA gIta gAyA che. temaja kSaNabhaMgura saMyogI vAtAvaraNanA sarjana mATe avinayAdi durguNomAM otaprota thayelA AtmAne mATe saDelI kUtarI, bhUMDa, mUrkha, bokaDo, ajJAnI mAnavAdinA udAharaNa ApI vRttino vaLAMka vALavA, zAzvata mokSanA mahelamAM laI javA mATe kapila, namirAja, harikezI, citta
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMbhUti, IkSukAra, cakravartIo, mRgAputra, anAthI muninA caritro darzAvyA che. A rIte zabdArtha, bhAvArtha, vivecana sahita prathama bhAga pUrNa karyo. have ekavIsamA adhyayanathI zarU thato A bIjo bhAga soLekaLAe khIlelA zaradaRtunA caMdra samo upasthita thAya che. tenI cAMdanI jyAM-jyAM relAze, je je vastuo para paDaze, te te vastune prakAzita karaze. pote paNa prakAzita thaze ane bIjAne paNa prakAzita karaze. jaina zAsanarUpa nirmaLa AkAzamAM sarvajJa, sarvadarzI jinezvararUpa caMdranI jyotsnA relAI rahI che. gaNadharAdi sthavira bhagavaMtoe te jyotsnAnI zItaladhArAne jhIlI hradayarUpa dharatIne dhavalita karI che, temanI pAsethI te jyotsnA vahetI vahetI ApaNI samakSa AvI ane Aje A graMtharUpe pragaTa thaI rahI che. tenA mAdhyame ApaNe paNa jyotsnAne jhIlI, hRdayane nirmaLa ane dhavalita banAvAnuM che. to have nihALIe soLe kaLAnI jyotsanAnA prakAzane ! prathamakaLAnA prakAzathI mAno ke dharatI prakAzita banI che. jagatane nihALavA eka mahelanI bArI khulle che. pAMce ya indriyanA bhoga bhogavI paritRpta thayelo bhogI puruSa potAne dhanyabhAgI mAnI rahyo che, huM kevo zaktizALI ane samartha chuM ke mArI icchAnusAra saghaLuM prApta karI zakuM chuM. Avo sukhI bIjo koI che ke nahIM ? te jovA svane maLelI mahAmUlI kALI bhramarasamI pAradarzaka kIkIonuM rakSaNa karanAra(pAMpaNa) pakSmalane kholI, rAjapatha para phelAvI, prathama najare ja karuNa dazya nihALyuM. dazya vicitra hatuM, ajAyabI pamADe tevuM hatuM, chatAM vyAjabI bhAvo dekhADe tevuM hatuM. be kIkIe kamAla karI. haTTo-kaTTo mAnava, zarIranA AkAramAM ame banne sarakhA. huM rAjamahelamAM palaMga upara ane pelo avaLA gadheDA upara, meM sonAnI mALA paherI che ane pelAe lAla kareNanI mALA paherI che, mAre tyAM batrIsa badgha nATaka sahita vAjiMtra vAgI rahyA che ane tenI AsapAsa aneka lokonI vacce phUTelo Dhola vAgI rahyo che. pelAnI AMkho dayAmaNI che, choDAvo, choDAvonI ArajU karI rahI che, rAjapuruSoe tene sAMkaLathI bAMdhyo che ane chUTI na zake tenA mATe polIso tenI AsapAsa phare che. tene vadhya sthAne laI jaI rahyA che, hajAro loko nihALe che paNa pelA aparAdhIne koI choDAvI zakatuM nathI, te zULIthI soMsaravo viMdhAI jaze. ahAhA.... AvA suMdara zarIranI vedanA kevI asahya ane marmakArI haze. lohI-mAMsa chUTA paDI jaze, parivAra mATe karelA kAvAdAvAno bhoga banI bicAro ekalo cAlyo jaze ! huM paNa evA ja saMjogomAM baMdhAyelo chuM ne ! tenA eka gunhAnuM phaLa AvuM bhayaMkara che to bAkInA gunhAne bhogavavA kyAM javuM paDaze ? tenA phaLa kevA bhayaMkara haze ? trAhI-trAhImAm pokArI javAze ? nahIM... nahIM mAre A 30
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ nI pUrNa taiyArI bhavane eLe gumAvI devo nathI. huM sukhI nathI, sukhAbhAsamAM ramI rahyo chuM, snehapAsathI baMdhAI rahyo chuM. Avo vicAra karI temane maLelI poyaNA samI AMkhone baMdha karI Atmadarzana karyuM evA samudrapALa, caMpAnagarInA rahevAsI, rUpiNI devInA bharathAra, vairAgI banI, saMsArano sarvathA tyAga karI, saMsAra sAgaramAM potAnI saMyama ane tapanI pALa bAMdhI, saMvarabhAvamAM AvI sarvaviratimaya banI gayA ane mokSa prApta karyo, tenuM suMdara citra rajU karatuM ekavIsamuM adhyayana, tenI 24 gAthA vAMcI tRpta thAo. * bIjI kaLAnA prakAze dazya bIjuM daSTigocara thAya che. te dazyamAM eka sAdhakanI daSTi unmilIta netravALI, samAdhibhAvamAM tallIna Atmadarzana karavA mATe nirjana sthAna, raivatagirino aDolapahADa, temAM eka guphA, tenI aMdara AsIna thayelI zAMta mudrA,cittanI nirmaLatA, ekAgratA, jJAnano guMjArava, svarUpadazA pragaTe tevI svAdhyAyanI arthaporasI- zAstranA artha ciMtanano samaya, hAtha-paga ane indriyano saMyama, bhAvanAthI bhIMjAI raheluM hadayakamaLa, UMDANamAM utaravAnI prayatnapUrvakanI pUrNa taiyArI hovA chatAMya karmanuM ghamasANa bhajavatI vedamohanIya karmanI prakRti udayamAM AvI. temaNe vAsanAne mokalI, vAsanA aMtaraMgamAMthI uThIne upAsanA karI rahelA munirAja pAse AvIne kahe che. UTha, Ubho thA, kevuM suMdararUpa, lAvaNyamaya kAyAvALI komalAMgI strI tArI sanmukha AvI che. cAla, tenA lacIlA avayavo tane dekhADuM, aMdhArI guphAno jhaLahaLATa joI le, pachI karaje tArI cetanA devI pAse javAnI taiyArI, huM jo ! tArI AMkhamAM besI jAuM chuM. besI gaI ! besI jaIne vAsanAe nirmaLanetrane rAjasI bhAvanAthI raMgI dIdhA, lAla banAvI dIdhA. ardhakhullA netra pUrAM khUlI gayA ane vAsanAe saMsAranuM dazya dekhAyuM. munirAjano kAyotsarga tUTI gayo, kAyAnI mAyA lAgI, indriyanA gulAma banyA, UbhA thaI bezarama banI pelI dekhAtI, varasAdathI bhIMjAyelI, ramaNIya nAjuka kAyAvALI ratnatrayArAdhikA rAjematI sAdhvInI sAme AvI UbhA rahyA. kAmAsakta mahApuruSe dInatApUrvaka bhoganI bhIkha mAMgI paraMtu lIlavilAsanA bhogathI kharaDAyelA bhikSApAtranA ekAeka-acAnaka vAggANe cUrecUrA karI nAkhyAM, munirAje upara joyuM tyAM dekhANI pelI cAritrazIlA jAjvalyamAna sAdhvI, tenA mukhakamaLamAMthI bANa chUTIne AvyuM hatuM. munirAja sAvadhAna banI gayA, samajI gayA ane samAI gayA svarUpamAM ! rathaneminA saMyamarathanA brahmacarya ane tArUpI bane cakra judA paDI gayA hatAM, te pAchA eka dharImAM vyavasthita goThavAI gayA. dhanya ho mahApuruSa rathanemine ! ane tenA rathanA cakrone dharI upara goThavI denArI AryA rAjematIjIne! yadukula bhUSaNa zivAdevI eva samudravijayanA naMdana, jeo pazunA pokAra sAMbhaLI lagnanA mAMDavaDethI pAchA pharyA hatA. tevA nemanAthanA pagale-pagale cAlI karIne kahe che. UMTa nI aMtaraMgamAMthI hAtha karmanI prakRti
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ hatI te rAjematI, akhaMDa bALa brahmacAriNI sAdhvInA vacanarUpI vAgbANanI tAkAte bhogAsaktinA bhAvone bhedIne anAsaktayogI banAvI dIdhA hatA. A dazya paNa dRSTinuM che, je vAMcIne vicAraze teo paNa aneka sAdhune zIlAcArI banAvI zakaze. A kALamAM bAvIsamuM adhyayana saMto ane satIjIo mATe kaliyuganA kalpavRkSa samuM che. cAritravAna satIo viSapAna karanArA zithilAcArI vyaktione amRtapAna karAvaze. 51 gAthAthI A aghyayanano abhyAsa karI, cAritranI ujjavaLa cAMdanI camakAvo ane brahmacaryanuM mahAtmya mANo. caMdranI trIjI kaLAno prakAza eka udyAnane avabhAsita kare che. te udyAna vanarAjIthI suzobhAyamAna to che ja paraMtu tyAM eka adbhUta alaukika kautuka banyuM che. vAta ema che ke udyAnamAM svaccha, zAMta, manoramya eka jabbaradasta medAna che. temAM zilApaTTaka che. tenA upara birAjamAna be mahApuruSo, gaganamAM sUrya-caMdranI jema zobhI rahyA che. te banne mahApuruSanI sanmukha mUka haMsonI paMktio samAna banne bAju muktAphalane ArogavA, hAthajoDI, netraDhALI, mastakane namAvI, pulakita hRdaye utkaTa Asane beTheluM jijJAsu ziSyavRMda zobhI rahyuM che. mAna sarovaramAM jema haMso motIno cAro caravA dUra sudUrathI UDIne Ave che ane sarovaranI zobhAmAM abhivRddhi kare che, tema A zreSTha sAdhvAcArathI zobhatA munivRMdo siMduka udyAnane zobhAvI rahyA che. ziSyo maunapaNe jijJAsA darzAve che, kezIsvAmI te jijJAsAne gautamasvAmI samakSa prastuta kare che ane tenA javAba gautamasvAmI Ape che. zrotAvarga zravaNendriya dvArA jhIlI-jhIlIne vinaya-vivekapUrvaka tene svIkAre che, tenI zobhAne nIrakhavA devalokanA devo ane mAnava maherAmaNa UmaTyo che. badhA mauna ane zAMtabhAve AhlAdakArI udyAnanI zobhAne nIrakhI-nIrakhIne pI rahyAM che. AcAra dharmathI(cAra mahAvrata-pAMca mahAvratathI) laIne nirvANa dhruva, zAzvata, siddhAlaya sudhInA temAM 12 prazno ane tenA sacoTa uttaro che. 89 gAthA che. jemAM cittane camatkAra upajAve tevuM anupama tattva bharyuM che. nAnA-moTAnA bheda bhUlI, chUTA chavAyA, gaccha-vADA choDI, ekatAnuM ekIkaraNa karAve tevuM A adhyayana che, prabhu pArasanAthanA saMta kezIsvAmI cAra mahAvratadhArI hovA chatAM pAMcamA mahAvratanuM nAma alaga karI pAMca mahAvratanI prarUpaNA karanAra prabhu mahAvIranA zAsanamAM sammilita thaI gayA, badhA eka samAna veza ane AcAra vicAra svIkAre to ja arihaMtano mArga dIpe. ajJAnIjano paNa jinezvaronuM zAsana pAmI jJAnI bane, tevI anUThI rIta svIkArI. A che nigraMtha pravacanano mahimA. paMcama ArAnA tIrthaMkara vinA garIba banelA caturvidha saMgha mATe arthAt ApaNA mATe duHSamakALamAM jJAnAmRtanuM bhojana karAve ane rAhata Ape tevuM A adhyayana che. to Arogo A adhyayananI ekeka 32
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthAne !... * cothI kaLAno prakAza vadhAre tejasvI banI AbhA pAthare che. tethI temAM saMtasatIjInA AcAra-gocara najara samakSa Ave che. tIrthakaronA ziSyo saMpUrNa ahiMsAmaya akhaMDa AcAra pALe che. zarIra dUbaLA ke sthUla, jADA ke pAtaLA hoI zake che, saMghayaNamAM paNa pharaka hoI zake che paraMtu AcAramAM pharaka hoto nathI. dareka samaye, dareka paLe A mArga sarakho hoya che mATe ja tenuM nAma samiti adhyayana rAkhyuM che. saMta-satIjInI rIta-rasama, cAlavAnI-bolavAnI, AhArAdi levA jatAM eSaNAnI, vastra-pAtra levA-mUkavAnI ane nihArAdi paraThavAnI rIta ahiMsAmaya kevI hoya tenuM vizleSaNapUrvaka varNana ka bo A dazya divya daSTithI ! IriyAsamiti zodhIne cAlato sAdhaka, bhASAsamitipUrvaka praznonA javAba Apato sAdhaka, nIcI daSTi rAkhI eSaNA samitithI AhAra zuddhinuM dhyAna rAkhI AhAra leto sAdhaka, vastra-pAtranuM pramArjana-pratilekhanA karato sAdhaka, nIco vaLIne nihArAdine paraThato sAdhaka, jenI eka-eka kriyA karmanirjarA mATe ja hoya tene ALasa-pramAda paravaDe nahIM. ALasa-pramAda seve te sAdhaka pApazramaNa kahevAya. tenA zramaNapaNAmAM pApanuM vizeSaNa lAgI jAya che. A pAMca samiti ane traNa gupti sAdhakanI kSaNekSaNe rakhevALI karatI hoya che kAraNa ke e mAne che ke mAre AMgaNe Avelo sAdhaka azubha ke azuddha dazAmAM cAlyo na jAya, tevI kALajI rAkhavA mATe mananA daravAje, vacananA daravAje ane kAyAnA daravAje gupti dvArapAlikA banIne UbhI rahe che. bAla sAdhakane pavitra rAkhavA harahaMmezAM prayatnazIla rahIne siddhAlayamAM pahoMcADe che. A adhyayananI 27 gAthAnA dareka padane dravya, kSetra, kALa, bhAvathI vAgoLazo to vairAgI banI jazo. * pAMcamI kaLAnA ajavALe juo, saMtonuM bAhya AtyaMtara dareka kArya ahiMsAmaya hoya che, e ahiMsAmaya kArya thAya kayAre? Atma pariNAma ujjavaLa hoya to ja thaI zake. ujjavaLa pariNAma thAya kayAre? anAdinI Adata, ajJAna, hiMsA, asatya, corI vagere avratanA saMskArono homahavana kare tyAre, tenA mATe AvyaMtara yajJa racavo paDe che. te AtyaMtara yajJa kema racAya? homa kono karAya? tevuM jJAna ApatuM utkRSTa udAharaNa jayaghoSa-vijayaghoSa banne sagA bhAIonA mAdhyame mastI jamAve tevuM che. 45 gAthAnuM A adhyayana che, tene tame khuda vAMcIne moja mANo. * chaThThI kaLAnA prakAzamAM nIrakho, daza maMtrane japatAM munirAjo. gurudeva birAje che. aneka munirAjo temanA pAvana sAMnidhyamAM saMyamanuM pAlana karI rahyA che. temAMthI koI saMta Avasyahino maMtra japIne, bahAra jAya che. to koI munirAja nissIhino
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 5. jApa japIne kahe che ke huM AvI gayo chuM, koI munirAja pUche che prabho! huM zuM karuM svAdhyAya ke vaiyAvacca, to koI munirAja bIjA saMtanA kAryamAM joDAuM ke nahIM te pUche che ane koI sAdhaka guru bhagavaMte ApelA AhAra mATe vaDIla saMtane AmaMtraNa ApIne kahe che, prabhu mane tAro, mAro AhAra svIkAro, A rIte IcchA pragaTa kare che, to koI kahe che ke mAre A tapa karavAnI icchA che, koI lAgelA pApanuM prAyazcita levA micchAkAra bole che, koI gurudevano upadeza AjJA jhIlato tathyakAra kahe che, to koI gurudeva padhAre tyAre Ubho thAya che, koI sevA-paryApAsanA karI ananya lAbha le che. A rIte chavvIsamuM adhyayana sAdhakanI dinacaryA, rAtricaryAnA kAryamAM rata munirAjone kalarava karAvatuM bhAraMDapakSI sama apramatta dazAmAM jhulAvatuM, vRMdAvana samuM, kALanuM mApa darzAvatuM, sAdhaka jIvananI jAtrA-mAtrAnuM jIvatuM jAgatuM ghaTikAyaMtra che. A yaMtra pramANe sAdhakanA dasa maMtro sahitanI kriyA kalApavALI 53 gAthAnI samAcArI joI sAdhaka kArya kare to te saMyamI jIvana sukhapUrvaka saphaLa banI zake che. * sAtamI kaLAnA prakAzamAM juo, je sAdhaka jIvanane vaphAdAra raheto nathI, te rAha uparathI nIce utarI jAya che. samAcArI pramANe AcaraNa karato nathI, te pote duHkhI thAya che ane gudevonI azAtanA karI ane loka bagADe che. tene gaLiyA baLadanI upamAthI upamita karyA che. gurUbhagavaMta kevA zAMta = samarasI, samAdhimaya jIvana jIve che ane ziSya tenI sAme avinayano kevo kAdava uchALe che! aMte guru ziSyono tyAga karI samAdhi sAdhI mokSamAM jAya che. samAdhi sAdhavA kevo puruSArtha karavo joIe, tenI zikSA ApI che. niSkarSa e ja che ke samabhAvamAM saMcaraNa karavuM, jIvananA dareka saMyogano tyAga karavo paDe to karavo paraMtu samabhAva na ja gumAvavo, tevI gurubhagavaMtoe mIThImIThI mIThAI pIrasI che. gurubhagavaMto mATe A khAsa khyAlamAM levA jevuM che. ziSya eka hoya ke aneka, sarvakALe zAsana eka ja che ke kaSAyAdhIna thavAnuM koIpaNa nimitta upasthita thAya tyAre samAdhino mArga zodhI levo joIe. A adhyayana phakta 17 gAthAnuM che. jene vAMcIne jo AvA koI avinaya Adi durguNa hoya to tyAga karatA zIkho. * AThamI kaLAne ajavALe juo, mokSamArganI samAdhi sAdhavA adhyAtma bhAvamAM sarakavuM paDe che. tyAre tyAM kaSAyathI bAMdhelA karmajagatanA aMdhArAmAM jJAna-darzananI jyota kema jagADavI, jIvanA lakSaNo, ajIvanA lakSaNo te banne eka sAthe eka kSetre rahyAM che, tene alaga rIte kema oLakhavA? tenuM varNana che. te uparAMta cha dravyanA sahakAre upacArathI thatI kriyA kevo bhAva bhajave che, cAra dravya to udAsIna dravya che. jIva ane pudgala A
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ be dravya ane tenAthI cAlatuM saMsAracaka, temAM ya jIva arUpI hovA chatAM ya rUpI dekhAya che, rUpI paNe ja oLakhAya che. A oLakha, ekAMte na thaI jAya tenA mATenuM A adhyayana anerI bhAta pADe che. AtmAnI zuddha oLakha mATe, badhA dravyanA sperapArTa judA karI-karIne lakSaNa batAvIne jIvanuM lakSa baMdhAvyuM che mATe mokSamArga nAmanuM 28muM 36 gAthAnuM adhyayana che. rAga-dveSane kADho, tenAthI upArjana karelA karmanA saMyoga saMbaMdha toDo to ja paramazAMti pAmI zakazo; te mATe nigraMtha banavuM jarUrI che kAraNa ke cAritra aMgIkAra karyA pachI, muni dIkSA lIdhA pachI mokSamArgamAM gati-pragati thAya che. A mokSamArganI ArAdhanAnuM arthAt jJAna, darzana, cAritra ane tapanA sumeLapUrvakanuM varNana upasthita karyuM che. tenuM gholana karI Atmadravyane alaga karavAnI pratidina Teva pADo. * navamI kaLAnA ajavALe jIva dravyanI unnatino krama sUkSma daSTithI A adhyayanamAM avalokana karavA yogya che. paMcAstikAyanA svarUpane jANIne potAnI oLakha karI lIdhI hoya to potAnI oLakhamAM pote ja UMDo utare che tyAre prathama AnaMdano vega Ave che, jANe ke ghughavATa karato samudra na hoya ! A vega satya samajaNavALo hovAthI saMvega kahevAya che. te saMvegI AtmA anuttara dharmanI zraddhA kare che, mithyAtva vamIne samakitI thAya che. tethI bamaNAM saMvegavALo thAya che ane viSaya vAsanA bhaNI doDatI vRtti thaMbhI jAya che, nirveda bhAvane pAmI sva sanmukhI bane che, satya dharma samajI zraddhAvAna bane che, tethI te vRttivALA jIvane gusvaryo AdinI sevA zuzruSAnA ahobhAva jAge che. te sAdhakanuM parAkrama anukrame zuddhi tarapha vahe che ane karelA pApanI AlocanA karato, svadoSa-mithyAtvAdinI niMdA karato, guru sanmukha potAnA doSo darzAvato, samabhAvarUpa sAcI sAmAyika svIkArI, covIza tIrthakaranI stuti gAto, temane vaMdana karato, pApathI pAcho pharato, kAyAnI mAyAno vyutsarga karavAnI Adata pADato, paccakakhANamAM acivALo, stavastutinuM maMgala gIta gAto, pApanA bhArathI mukta thato, sarva jIvonI kSamApanA leto, svAdhyAyamAM lIna banato, vAMcanA-pRcchanA-parivartanAanuprekSA-dharmakathAmAM joDAto, zrutajJAnanI ArAdhanA kare che. mana caMcaLa na bane mATe cittanI ekAgratA sAdhano, saMyama-tapanA sAdhanathI karmano nAza karato, sukhazIlatA choDato, mamatvamAM nahIM baMdhAto, duniyAnA raMgano saMga na lAgI jAya mATe vivikta zayanAsanane zodhI, cAritranI zuddhi karato, vizeSataH saMsArI kAryathI nivRtta thato, saMbhoganA pratyAkhyAna karato, deha DhAMkavA jeTalI upadhi vastra-pAtra rAkhIne vadhArAno tyAga karato, AhArAdinA tyAga sAthe kaSAyano tyAga karato, yogano paNa tyAga karato, are priyamAM priya zarIrano moha utArato, karmakSaya karavAmAM koInI sahAyatA na leto, bhojanano tyAga karato, vibhAvamAM janArA svabhAvano tyAga karato, sAdhutAnI sAcI
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ kriyAmAM lIna banato, sarvaguNane pragaTa karavAnI tAlAvelI jagADato, vItarAgadazAno anubhava karavA kSamA, nirlobhatA, mArdava, Arjava, bhAva satya, karaNasatya, yoga satya prApta karI mana, vacana, kAyAne gopavato, mana, vacana, kAyAnI samatulyatA jALavato, jJAna saMpana, darzana saMpanna, cAritra saMpanna banI, pAMceya indriyono nigraha karato, kaSAya upara vijaya meLavato, rAga-dveSanA bIyAraNane zodhI zukladhyAnanI agnithI bALI, zelezIkaraNanA zikhare pahoMcI potAnA zuddha svarUpane pragaTa kare che. te pragaTa karyA pachI saMpUrNa karmano kSaya karI mokSagAmI banI jAya che. samyak parAkramanuM A adhyayana AtmAnA anaMtaguNo pragaTa karavAnA 73 pagathiyA darzAve che, AtmajayI puruSa jIvadravyane ajIvathI judu pADI lokanA agrabhAga para kema pahoMce che, tenuM dizAsUcana devAdhideve darzAvyuM che. tene vAMcIne pAThako ! samyaka parAkramI bano. * dasamI kaLAnA ajavALe, karma saMgrAmanA khelADI sAdhake yoddhAnI AyudhazALAne jovAnI che, taparUpa zastra kevA prakAranA hoya, tenuM vividha varNana darzAvyuM che. eka-eka zastrathI karoDo karmarUpa yoddhAo DhaLI paDe, AvI tIkSNadhAravALA hathiyAro hAthamAM jhAlanAra yoddhAnI tAlima A adhyayanamAM darzAvI che. 37 gAthAthI tenI phormyulA vAMcavA sAbadA thAo. A 30mA adhyayanamAM varNavelI tapa sAdhanA dvArA sAdhaka trIsa prakAranA mohanIyanA sthAnono prathama nAza kare che, pachI ja vItarAga bane che. * agiyAramI kaLAnA ajavALe, sAdhaka yoddhAne hathiyAranuM jANapaNuM ApyA pachI baLavAna evA karmazatruonI oLakha asaMyamathI laIne tetrIsa bola sudhInI 21 gAthAmAM karAvI che. tene khyAlamAM laIne AzAtanAnA bhAvothI baco. ke bAramI kaLAnA ajavALe, gaNadhara sthavirabhagavaMtoe sAdhaka aNagAra yoddhAne, karmazatru rAjAnI jALamAM phasAI na jAya, te mATe khAsa-khAsa zikhAmaNa daSTAMto dvArA 111 gAthAthI ApI che. pAMca indriyanA viSayomAM laMpaTa banelA pramAdI AtmAo hamezAM saMsAranA kedI thaI jAya che. te jALamAMthI bahAra nIkaLavAnuM, jANapaNuM karAvyuM che tenI noMdha pAThakagaNa adhyayanamAM vAMcIne hRdayamAM lakhe. ke teramI kaLAnA ajavALe sthavira bhagavaMto aNagArone karmarAjAnA parivAranI jANakArI karAvI rahyAM che. kaI kaI karma prakRtti buddhinI bAhozatAne baherI kare che, darzananI zaktine harI le che, AtmAnI avyAbAdha zaktine aTakAvI de che, AtmAnI dazAne rAga dveSamaya banAve che, niraMjanadazAne rokI raMjana kare che, bhavabhramaNanI jaMjIra paherAve che, amUrtane mUrtinA vAghA paherAve che. gulaghu banAvI anaMtazaktine rokI vIryahInatAnA AbhUSaNo sajAve che. A rIte jJAnA- varaNIyathI aMtarAya sudhInI dareka prakRtinuM darzana 36
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ karAvI, tene haTAvavAnI vAta bahu jhINavaTa-pUrvaka 25 gAthAmAM samajAvI che. te vAMcI, karmaprakRtino nAza karI svasvarUpamAM sthita thavAno puruSArtha karavo joIe. * caudamI kaLAnA ajavALe Atma-adhyavasAyamAM kSaNekSaNe thatA pheraphArone jovAnA che. tenA cha prakAra che, jenuM nAma lezyA che. tenI oLakha varNa, gaMdha, rasa, sparza, pariNAmanA daSTAMta sahita vividha prakAre darzAvI che. vezyAnA sathavAre ja adhyavasAyanA vyavasAyane jANI zakAya che. 61 gAthAmAM suMdara bhAvonuM avagAhana karI AtmAne lezyAtIta banAvavo joIe. * paMdaramI kaLAnA ajavALe sAco aNagAra kevo hoya tenuM darzana karavAnuM che. te juo, saMsArano tyAga karato, sarva jIvo pratidayALu hRdayavALo banato, AkarSaka sthAnamAM na lobhAto, netrane DhALato, viSaya-kaSAyanI vArtA na sAMbhaLato, suMdara, komaLa sparzamAM na spardhAto, rasAsvAdamAM lolupa na banato, parigrahanI gAMTha na bAMdhato, kraya-vikrayanA dhaMdhAne choDato, gRhasthInA saMgamAM na phasAto, lukhA-sUkA AhArAdimAM saMtuSTa thato, satkAra-sanmAnamAM na lapAto, nirmamatvI nirahaMkArI, vItarAgabhAva pAmI gayelo anAzravI sAdhaka aNagAra karma saMgrAma khelI, karmakSaya karI, kevaLajJAna pAmI zAzvata sthAnane prApta kare che. A adhyayananI aNamola 21 gAthAnuM avalokana, adhyayana karI aNagAra bhAvanI cetanA vikasAvo. * soLamI kaLAnA ajavALe, vizvezvara banavA karmasaMgrAma khelI vizvanI vidAya letA AtmAnuM darzana karavAnuM che, jIvane karma rAjAnI satAmaNIthI kayA sthAnamAM keTalIvAra javuM paDayuM che, baMdhAIne goMdhAI rahevuM paDayuM che, tenuM saMpUrNa Alekhana 274 gAthAthI jANavAnuM che, jagatanI AkharI alavidA laIne sAdhaka badhA jIvo sAthe khamatakhamaNA karI, ajIvathI vibhakta thaI, potAnA svabhAvamAM ramaNatA karavA mATe taijasa-kAmaNa zarIrano tyAga ogaNatrIsamA adhyayanamAM darzAvyA mujaba karIne karmarAjAnI sattAmAMthI chUTI, nivRtta thaI jAya che ane sAdi anaMta bhAge siddha prabhu mahAvIra thayA tema thAya che. vizva kone kahevAya? te mAhitI A adhyayanathI meLavavI, meLavyA pachI vizvano tyAga karI potAnI zuddha dazA pAmI, vizvathI kayAre ya na baMdhAya tevI vizvezvara dazA mane tamane saune prApta thAo, prApta thAo tevI abhilASA sAthe virAma pAmuM chuM. sarvamaMgala mAMgalya sarva kalyANa kAraNam | pradhAnaM sarva dharmANAM jaina jayati zAsanam | A che ApaNA uttarAdhyayana mULa-sUtrano sAra, prabhu mahAvIrano AkharI zubha saMdeza.... vinayathI AgaLa vadho, viratithI (0)
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ karma kSaya karo, navA karma na bAMdho ane svarUpamAM lIna banI, ajIvathI vibhakta banI, jIvane mukta banAvI lokAgre vAsa karo.. AbhAra-dhanyavAda-sAdhuvAda : prastuta AgamanA rahasyone khullA karI aNamolo abhigama preSita karanAra, mahAupakArI goMDala gaccha ziromaNi, parama dArzanika, amArA Agama kAryane protsAhita karI AzIrvAdanI varSA varasAvanArA gurudeva pU. zrI jayaMtilAlajI ma.sA.no ananya bhAve AbhAra mAnuM chuM ane zatakoTI sAdara bhAve praNipAta namaskAra karuM chuM. zraddheya, preraka, mArgadarzaka jemanA pasAye pU. triloka muni ma.sA.no yoga prApta thayo che, tevA vANIbhUSaNa pU.girIza gurudevano sahRdayatApUrvaka AbhAra mAnI vaMdana karuM chuM. A Agamane suzobhita banAvanAra, suMdara hArdanA bhAva bharI alaMkRta karanAra, mULa pAThanuM saMzodhana karI vyavasthita karanAra, Agama manISI pU. trilokamunivaryane mArI zatakoTI vaMdanA pAThavuM chuM. muni puMgavonA caraNAnugAmI, utsAhadharA, prAraMbhelA kAryane pUrNatAnA pagathAre pahoMcADanArA, Agama gujarAtI anuvAda saMskaraNanA udbhavikA, nipuNA, kArya niSThA, kRtajJA, ugratapasvinI mamabhaginI temaja suziSyA sva. sAdhvI zrI uSAne dhanyavAda apuM . prastuta AgamanA anuvAditA thayA che- amArA bAramA naMbaranA suziSyA sumatibAI mahAsatIjI. jeo sadAnaMdI tarIke oLakhAya che, teo AnaMdI, bulaMda susvarakaMThI, vyavasthAnA AyojanamAM dakSa, vyavahAra kuzalA, niDara, spaSTavaktA, viduSI che. teonuM nAma sumati che, te tevA ja samitivAna, guptivAna bane ane bIjA bhAgamAM AlekhAyelA bhAvo aMtaramAM utArI nAma pramANe guNavAna banI rahe tevI maMgala kAmanA karuM chuM, sAthe ja dhanyavAda, sAdhuvAda ApuM chuM. Agama avagAhana kAryamAM sahayogI sAdhvIratnA puSpAbAI ma., prabhAbAI ma. evaM dhIramatI, hasumatI, vIramatI sahita sevArata reNukA-rUpA Adi dareka gurukulavAsI sAdhvIvRMdane anekazaH dhanyavAda ApuM chuM. satata prayatnazIla, aneka AgamonuM avagAhana karIne anuvAdanI kAyApalaTa karI, Agamane sarala, sumadhura, saMmArjita karanAra, zabdArtha-bhAvArtha ane vivecananuM saMtulana jALavI rAkhanAra, bhagIratha kAryanA yazasvI saha saMpAdikA mamaziSyA-praziSyA sAdhvI ratnA DaoN. sAdhvIzrI AratI evaM sAdhvIzrI subodhikAne abhinaMdana sahita 38
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdara dhanyavAda ApuM chuM. Agama niSThAthI sevA ApanAra zramaNopAsaka mukuMdabhAI pArekha, maNibhAI zAha evaM jayavaMtabhAI zAha, kumArI bhAnubahena pArekhane dhanyavAda. paramAgama pratye avihaDa bhaktibhAva rAkhanAra guruprANa phAunDezananA mAnad sabhya bhAmAzA zrIyuta ramaNikabhAI tathA Agama prakAzana karavAnA aDaga bhekhadhArI, daDha saMkalpI, tapasvinI mAtA vijyAbahena tathA bhakti sabhara hRdayI pitA mANekacaMdabhAI zeThanA suputra, narabaMkA, royalapArka sthA. jaina moTA saMghanA pramukha zrI caMdrakAntabhAI zeTha tathA kAryAnvita zrI mahendrabhAI Adi sarva sabhyagaNa; dhIrubhAI, vinubhAI Adi kAryakartAo; mudraNa karanAra nehalabhAI, temanA pitAzrI hasamukhabhAI tathA sahayogI kAryakaro, AgamanA zrutAdhAra ane anya dAnadAtA mahAnubhAvo vagerene abhinaMdana sAthe sAdhuvAda ApuM chuM. AgamanA anuvAda, saMzodhana, saMpAdanamAM upayogI thayelA pUrva prakAzita AgamonA prakAzakone sAdhuvAda. Agama avagAhana karavAmAM upayoganI zUnyatAthI kaMIka zabdo, akSaro, pAThamAM azuddhi rahI javA pAmI hoya, vItarAga vANI viruddha lakhAyuM, vaMcAyuM hoya to trividha-trividha micchAmi dukkaDaM. priya pAThako! tamo Agama vAMco tyAre kaMIka azuddhi rahI javA pAmI hoya te khyAla Ave to tenI noMdha karI amane mokalavA prayatna karazo. namAmi savva jiNANa-khamAmi savvajIvANa / vItarAga vacana viruddha lakhAyuM hoya to mAgu punaH punaH kSamApanA, maMgalamaitrI pramoda bhAvamAM vaho sahu, evI karuM chuM vijJApanA parama pU. saumyamUrti aMbAbAI ma.sa.nA suziSyA - AryA lIlama. 29
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMpAdana anubhava Do. sAdhvI AratI tathA sAdhvI subodhikA bhagavAna mahAvIranI aMtima dezanArUpe prasiddha pAmela zrI uttarAdhyayanasUtra sAdhanAmArgane siddha karavAnI adbhUtakaLA zIkhavatuM eka AgamazAstra che. temAM sAdhanAmArgamAM pravezathI laIne siddhAvasthAnI prApti sudhInA bhinna-bhinna sopAnone kyAreka dharmakathAnA mAdhyamathI, to kyAreka AcAra ane tattvanA mAdhyamathI saMyojita karavAmAM AvyA che. sAdhaka jIvanane sarvAMze sparzatA A zAstranuM saMpAdana karavAnuM hoya tyAre aMtara mAnasamAM eka vizeSa prakArano AnaMda utpanna thAya te svAbhAvika che. anaMta upakArI ama zraddhAkendra sama sva. gurudeva pU. zrI ratilAlajI ma.sA. e potAnA sAdhaka jIvanamAM AjIvana mauna sAdhanAnI ArAdhanA karatAM pahelAM amone sAmUhika rUpe zrI uttarAdhyayana sUtranI aMtima vAcanA ApI hatI. prabhu mahAvIranI aMtima dezanAnI jema amArA mATe zrI uttarAdhyayana sUtra te pU. gurudevanI aMtima dezanA rUpa banI che. A zAstra-saMpAdananA prAraMbhathI pUrNAhuti paryaMta pU. gurudevanI hitazikSAo satata kAnamAM gUMjyA kare che temaja saMyamI jIvananI javAbadArInI gaMbhIratA, temAM satata sAvadhAnInI AvazyakatA, jinAjJA pAlananI mahattA, jevA viSayo satata najara samakSa taravaryA kare che. A zAstra gAthArUpe che. gAthAomAM zlokabaddhatA jALavI rAkhavA mATe akSaronuM parimANa sImita hoya che, temAM alpazabdomAM gaMbhIra bhAvo bharelA hoya che. tenA zabdArtha, bhAvArtha ane tAtparyArtha samajavA mATe pratyeka zabdano anvaya vizeSa vicAraNIya banI rahe che. 'tapomArga gati' nAmanA trIsamA adhyayananI agiyAramI gAthAmAM sUtrakAre Itvarika anazana tapanA cha prakAranuM kathana karyuM che- zreNItapa, prataratapa, ghanatapa,vargatapa, varNavargatapa ane prakIrNaka tapa. te gAthAnA trIjA caraNamAM maLaiyAbda prayoga che. vRttikA2e teno artha "Itvarika tapa manovAMchita phaLa ApanAra che", te pramANe karyo che. anya AcAryoe paNa te ja arthanuM anusaraNa karyuM che. paraMtu vicAraNA karatAM spaSTa 40
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ thAya che ke A zabda prayoga tapano mahimA pradarzita karavA mATe nathI, kAraNa ke tapanA bheda-prabhedanuM varNana pachInI gAthAmAM paNa cAlu ja che. kharekhara makhacchithazabda Ingarika tapanA chaThThA bhedarUpa prakIrNakatapanuM svarUpadarzaka vizeSaNa che. zreNItA vagere pAMca tapanI eka cokkasa paddhati che paraMtu chaThTha prakIrNaka tapa potAnI IcchA pramANe game te rIte thaI zake che. chatrIsamAM adhyayananI agiyAramI-bAramI gAthAnA anusaMdhAnamAM vizeSa adhyayana ane vicAraNApUrvaka nirNaya levAmAM Avyo che. te gAthAomAM skaMdha ane paramANunuM kSetrathI kathana karavAno prasaMga che. gAthA-11nA aMtima becaraNamAM sUtrakAre kahyuM che ke pudgala dravya lokanA eka dezamAM ane samagra lokamAM bhajanAthI hoya che. gAthA-1ranA prathama be caraNamAM te ja viSayanuM spaSTIkaraNa che ke temAM sUkSma skaMdho samagra lokamAM che ane bAdara skaMdha lokanA deza vibhAgamAM hoya che. keTalIka pratomAM sadumAM saLaMda gAthA-1ranA prathama be caraNa prApta thatA nathI. paraMtu svAdhyAyamALA'mAM A gAthA pUrNapaNe prApta thAya che. A gAthAnA baMne caraNano viSaya prasaMganA anusaMdhAnamAM yathArtha hovAthI te mULapAThane anusarIne prastuta saMskaraNamAM te gAthA pUrNapaNe svIkArI che. so maDhaDhaDha:- adhyayana-36, gAthA 37mAM eka sparzamAM anya varNa, gaMdha, rasa ane saMsthAnanuM kathana che. paraMtu eka sparzamAM tenA pratipakSI sparzane choDIne anya cha sparzanuM kathana nathI. zrI prajJApanAsUtra pada-1mAM rUpI ajIva dravyanA pa30 bhedonuM vistRta varNana che. te pramANe ahIM paNa eka sparzamAM anya cha sparza bhajanAthI hoI zake che, te viSayane spaSTa karyo che. aMtara saMbaMdhI varNanamAM saMkSiptatAno vizeSa prabhAva jovA maLe che. tene jijJAsu anya zAstranA jJAnathI samajI zake che. vizeSamAM tyAM samuccaya anuttara vimAnanA devonuM aMtara kahyuM che paraMtu sarvArthasiddha vimAnanA devo ekAvatArI hovAthI te devonuM aMtara hotuM nathI. A viSayane paNa prastuta prasaMgamAM anya AgamonA AdhAre spaSTa karyo che. siddhazilAnA AkAranI spaSTatA AkRti dvArA karI che. siddhazilAno AkAra uparathI sapATa ane nIcethI UMdhA kholelA chatra jevo goLAIvALo che. siddhazilAnI uparI satahane sIdhI-sapATa samajavAthI ja tyAMthI siddhakSetranuM aMtara sarvatra eka
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ yojananuM sahaja samajAI jAya che, anyathA te aMtaramAM asamaMjasa thAya che. A rIte gAthAomAM AvatA aneka viSayone vAcakonA hRdaya sudhI pahoMcADavA mATe ame amArA kSayopazama anusAra ghaNAM-ghaNAM prayatno karyA che. temAM Agama manISI 5. trilokamuni ma.sA.nuM vizALa AgamajJAna A karatuM rahe che. anaMta upakArI guNImaiyA mukhya saMpAdikA bhAvayoginI pU. zrI lIlamabAI ma.no dIrgha saMyamaparyAya ane paripakva jJAnasAdhanAno anubhava amArA saMpAdana kAryane ujjavaLa banAvI prakAzita kare che. gurukRpAe prApta thayelI A apUrva taka sAdhanAnI daSTie cUkAI na jAya te mATe guNImaiyA pU. viramatibAI ma. amone vAraMvAra jAgRta kare che. A bhagIratha zrutasevAnA kAryamAM teozrI mUkapaNe sarva prakAranI anukULatA ApIne, AtyaMtaratAnI mahAna sAdhanA karI rahyA che. gurukulavAsI sarva ratnAdhiko, sahavartinI sarva gubhaginIono pratyakSa ke parokSapaNe prApta thato sahayoga, te ja amAro utsAha che. aMte mAta-tAta taraphathI prApta thayeluM saMskArabIja Aje vikasita thaI rahyuM che. kAryasaMpannatAnA pAvana prasaMge sarva upakArIjano prati ame kRtajJatAno bhAva pradarzita karIe chIe. sadA RNI mAta-sAta caMpAbena-zAmaLajIbhAI! sadA RNI mAta-tAta lalitAbena-popaTabhAI! karyuM tame saMskAronuM siMcana, karyuM tame saMskAronuM siMcana, anaMta upakArI o tapasamrATa gurudeva zrI! anaMta upakArI o tapasamrATa gurudeva zrI ! ApyuM aNamoluM saMyama jIvana ApyuM aNamoluM saMyama jIvana zaraNu grahyuM pU. mukta-lIlama gussIzrI ! zaraNu grahyuM pU. mukta-lIlama-vIra guSNIzrI ! kholyA Ape divya jJAnarUpa nayana kholyA Ape divya jJAnarUpa nayana devagudharmanI maLe evI kRpA devagudharmanI maLe evI kRpA zruta AratIe pAmuM Atmadarzana. zruta subodhe karuM kaSAyonuM zamana.
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuvAdikAnI kalame sadAnaMdI bA.. sAdhvI zrI sumatibAI ma.sa. aneka sotonA saMgama samI ane jIvaMtatAnI AgavI lAkSaNikatA mATe suvikhyAta bhAratIya saMskRtimAM prAcIna kALathI brAhmaNa ane zramaNa paraMparAo daSTigocara thAya che. vaidika saMskRtimAM je sthAna "gItA"nuM che, bauddha saMskRtimAM je sthAna dhammapada'nuM che, islAmamAM je sthAna "kurAna'nuM che, pArasIomAM je sthAna "avestA"nuM che, IsAIomAM je sthAna "bAIbala'nuM che, tevuM ja sthAna jaina saMskRtimAM 'uttarAdhyayana' sUtranuM che. bhagavAna mahAvIranI vANIno aNamola khajAno eTale uttarAdhyayana sUtra. e jIvana sUtra che. temAM sarva sUtrono nicoDa che. temAM AdhyAtmika, dArzanika temaja naitika jIvanano triveNI saMgama thayo che. A zAstra vairAgyabodhaka prakaraNonuM eka preraNAsthAne che. tethI ja samaye-samaye mUrdhanya manISI vijjanonI kalama A Agamano pAvaka saMsparza pAmIne dhanya banI che. uttarAdhyayana sUtra eka evuM Agama che, je gaMbhIra adhyetAo mATe upayogI hovA chatAM sAmAnya sAdhakone paNa temAMthI sAdhanAnI paryApta sAmagrI maLI rahe che. prastuta saMskaraNa - saurASTra kesarI pU.dAdA gurudevazrI prANalAlajI mahArAja sAhebanI janma zatAbdI ujavavA, temanA 'Amra' udhAnamAM mahekatAM muktAphaLa samA sAdhako temane zuM arpI zake ? gurudevazrI pote ja AgamanA sAkSAt pratimUrti hatA; tethI Agama sAhityane Adhunika temaja mAtRbhASA(gujarAtI)mAM prakAzita karavAno sva. pU. uSAbAI ma.ne saMkalpa jAgyo ane prANa parivAranA sarva satIjIono temAM saharSa sUra pUrANo, pU. tapasvI gurudevanI kRpAziSanI amIdhArA varasI. A saMkalpane mUrtarUpa maLatAM alpa samayamAM ja aneka Agamo mumukSa vAcakonA karakamalamAM pahoMcyA che. jenAthI jijJAsuone AgamonA rahasyano ukela saraLatApUrvaka thaI zakyo che. te ja parama pAvanI rahasyAvalIne joDatI kaDImAM zrI uttarAdhyayana sUtranuM saraLa gujarAtI bhASAmAM A nUtana saMskaraNa che. A saMskaraNamAM adhyayana paricaya, zuddha mULapATha, zabdArtha, bhAvAnuvAda ane AgamanA gaMbhIra rahasyone spaSTa karavA mATe prAcIna vyAkhyA sAhityanA AdhAre saraLa vivecana ApavAmAM AvyA che. ( 43
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ AbhAra : sAdhuvAda : dhanyavAda : bhagavAna mahAvIranI aMtimavANIno ja sAkSAt pravAha tapasamrATa pU. gurudevazrI ratilAlajI ma. sA.nA aMtaramAM avataryo hoya ema I. sa. 199ramAM pU. gurudevazrI saha saptarSi saMta tathA 85 sAdhvIonuM vRMda, kula 92 sAdhu-sAdhvInA cAturmAsano suvarNa itihAsa sarjAyo ane A varSAvAsanA prAtaH kALamAM pU. tapasamrATa guru bhagavaMtanA mukhAraviMdamAMthI uttarAdhyayana sUtranI vAMcaNInA amRta zabdo sAMbhaLatA haiyuM gurubhaktinA bhAvothI AdyAdita banI jatuM hatuM. paMca saMvatsaranI avadhi bAda pU. gurudeve vAvelA bIjone aMkurita karavAno avasara Avyo. mArI ziSyaratnA DaoN. sAdhvI amitAjInA phALe zrI uttarAdhyayana sUtranA anuvAdananuM kArya karavAnuM AvyuM, teno prathama bhAga zrI guru prANa Agama batrIsInA dvitIya Agamaratna svarUpe prakAzita thayo che. pUjya gurudeva zrI ratilAlajI ma.sA. nI parokSa kRpAe tathA temanA ziSyaratna, adhyAtma yogI pU. hasamukha muni ma.sA.nI dhyAna AMdolita adbhuta urjArUpa varasatI kRpAe ane pU. phUla-Agra guNInA suziSyA guruNImaiyA pU. muktAbAI ma, pU. lIlamabAI ma. nI pratyakSa preraNAziSe temaja lohInA nAte ane saMyama saMbaMdhe mArA vaDIla bena svAmI bhadra svabhAvI bhadrAbAI ma.nA AzIrvAda tathA bhANeja zrI ajitAbAI ma.nI zubha bhAvanAe A bIjA bhAganA zabdArtha anuvAda, vivecanano prazasya prayAsa saphaLa thaI rahyo che. kAryanI saphaLatAnI pAvana paLe te guruvaryone mArI hRdayazaH vaMdanA. parama dArzanika padane zobhAvatA amArA gacchaziromaNI saMtazrI pU. jayaMtilAlajI ma. badhA Agama suvarNamAM hIrA jaDavAnuM kArya karI rahyA che, te badala teonI prajJA pratimAne AvakArI aMtarathI vaMdanA pAThavuM chuM. zAstranA bhagIratha saMpAdana kAryamAM samaye joyamAM nA pAyAnA sonerI vacananA sAkSAt pratimUrti Agama manISI pUjya zrI triloka muni ma.sA.no mane paLepaLe sahayoga prApta thayo che. temanA athAga puruSArthe tapasvI gurudevanA atipriya Agama graMthane uttama banAvavAnI prazasta bhAvanA badala koTizaH vaMdana sAthe hArdika AbhAra. bhAva yoginI pU. guruNImaiyAe to pradhAna saMpAdikA banIne mArA saMyamI jIvanamAM paNa pradhAnapade rahI mArA nava dIkSitapaNAnA mULa pAyA svarUpa mULa Agama zrI uttarAdhyayana sUtranuM gaLathUthImAM ja pAna karAvyuM che, A AgamanA saMpAdanamAM paNa sUkSmAtisUkSma dRSTikoNathI avalokana karI mane kRtArtha karI che te badala teozrIne bhAva 44
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhara zatazaH vaMdanA. pU. guruNImaiyAnI sAthe sahasaMpAdikA banI, jeo avirata bhAve AgamabhaktimAM sadA sarvadA rata rahI, lekhana kAryane suMdara, sughaDa banAvavAmAM puruSArthazIla che, tevA DaoN. sAdhvI AratIzrI tathA sAdhvI subodhikAzrIno A prazasya prayAsa AdarzarUpa banI raheze. AtmIya ziSyAvRMdanA AbhAra zA ? :- pU. guru-guruNIdevonA upakAra hoya to ziSyA maMDaLanA sahakAra hoya ! mArI sevA saMlagna sAdhvI zrI smitAjI paLe-paLe paDayA bola jhIlanArI che, to jJAnanI pratibhA jenA bhAla para zobhe che ane vacanomAM amRta jhare che evI DaoN. sAdhvI amitAjI A lekhanakAryano AdhAra sthaMbha rahI che. mArI praziSyAo DaoN. sAdhvI sujitA temaja sAdhvI zrI namitAjI; ziSyA zrI sAdhvI aMjitA ane saMjitAno samaye-samaye maLato sahayoga avarNanIya che. Ama amArA ziSyAmaMDaLano evuM amArA pU. muktalIlama gurukuLano sAdara AbhAra mAnuM chuM. A AgamaratnanI pAMDulipinuM samArjana karI akSarazaH punarlekhana ane prAraMbhika saMpAdana kArya temaja prupha saMzodhana mATe goMDala saMghANI saMghanA pramukha, zAstrapremI zrI mukuMdabhAI pArekhane bhAva sabhara abhinaMdana; temanI zrutabhaktinI huM anumodanA karuM chuM. uttarAdhyayana sUtranA A bIjA bhAganA saMpAdana kAryamAM aneka graMthono upayoga karyo che. niryukti-bhASyayukta cUrNi ane vRttino paNa yathAsthAne upayoga karyo che. te tamAma pustakonA saMpAdako, prakAzakono ane pustako ApanAra pustakAlayono paNa vizeSa AbhAra mAnuM chuM. A AgamagraMthamAM je kaMI truTio, khAmIo rahI javA pAmI hoya te badala trividhe micchAmi dukkaDaM ane temAM je yogya Akalana-saMkalana, saMpAdana thayuM che te parama upakArI parama zraddheya pU. gurudevo tathA pU. guruNI dvayanA kRpA baLe thayuM che, te teone samarpaNa. aMtamAM A Agama avagAhanano amUlo saMyoga mArA tathA sarvanI muktinuM pAtheya bane, e ja aMtaranI amImaya bhAvanA.... 45 gurukRpA dhArI sAdhvI sumati...
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 svAdhyAya zAstranA mULapATha saMbaMdhI krama viSaya asvAdhyAya kAla eka prahara jyAM sudhI rahe tyAM sudhI be prahara eka prahara ATha prahara eka prahara jyAM sudhI dekhAya tyAM sudhI jyAM sudhI rahe tyAM sudhI jyAM sudhI rahe tyAM sudhI jyAM sudhI rahe tyAM sudhI 11 12-13 AkAzasaMbaMdhI dasa asvAdhyAya AkAzamAMthI moTo tAro kharato dekhAya digdAha-koI dizAmAM Aga jevuM dekhAya akAlamAM meghagarjanA thAya [varSARtu sivAya) akAlamAM vIjaLI camake [varSARtu sivAya AkAzamAM ghoragarjanA ane kaDAkA thAya zuklapakSanI 1, 2, 3nI rAtri AkAzamAM vIjaLI vagerethI yakSanuM cihna dekhAya karA paDe dhummasa AkAza dhULa-rajathI AcchAdita thAya audArika zarIra saMbaMdhI dasa asvAdhyAya tiryaMca, manuSyanA hADakAM baLyA, dhovAyA vinA hoya, tiryaMcanA lohI, mAMsa 60 hAtha, manuSyanA 100 hAtha [phUTelA IMDA hoya to traNa prahara] maLa-mUtranI durgadha Ave athavA dekhAya smazAna bhUmi [100 hAthanI najIka hoya]. caMdragrahaNa-khaMDa/pUrNa sUryagrahaNa-khaMDa/pUrNa rAjAnuM avasAna thAya te nagarImAM yuddhasthAnanI nikaTa upAzrayamAM paMcendriyanuM kalevara cAra mahotsava-cAra pratipadA aSADha, Aso, kArataka ane caitranI pUrNimA ane tyAra pachInI ekama savAra, sAMja, madhyAhna ane ardharAtri. 12 varSa dekhAya tyAM sudhI jyAM sudhI rahe tyAM sudhI 8/12 prahara 12/16 prahara navA rAjA thAya tyAM sudhI yuddha cAle tyAM sudhI jyAM sudhI hoya tyAM sudhI 21-28] saMpUrNa divasa-rAtri eka muhUrta 29-3ra [noMdha:- paraMparA anusAra bhAdaravA suda pUnama ane vada ekamanA divase paNa asvAdhyAya manAya che. tenI gaNanA karatAM 34 asvAdhyAya thAya che.] 46
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI uttarAdhyayana sUtra zrI sta na sUtra zrIdhyayaM kA zrI uttarAdhyayana sUtra zrI uttarAdhyayana sUTa zrI uttara OT | uttarAdhyayana sU ttarAbhUtra zrI uttarAdhyayana sUtra - zrI JzrI nirAdhAna bhUtra zrI uttarAdhyayana bhUtra uttarathithaLA tarAdhyayana sUtra zrI uttarAdhyayana sUtra zrI uttarAdhyayana sUtra jarAdhyayana sUtra zrI uttarAdha zrI uttarAdhyayana sUtra zrI uttarAdhyayana sUtra zrI uttarAdhya zAzI tarAyana pUna rIer zrI uttarAdhyayana satra zrI uttarAdhyayana ni rote: na matra zrI uttarAdhyayana sUtra bhAga - 2 grI uttarAvyasanamutra zrI uttama vayanasUra adhyayana : 21 thI 36 mULapATha, bhAvArtha, vivecana, pariziSTa anuvAdikaI A kAlikasUra che. tenA mULapAThano svAdhyAya divasa ane rAtrinA pahelA tathA cothA praharamAM thaI zake che.
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana paricaya ekavIsamuM adhyayana kAraka zrI che che ka ka ka ka ka Ta ka ha paricaya , A adhyayananuM nAma samudrapAlIya che. temAM samudrapAla nAmanA vepArInA janmathI mukti sudhInI jIvana ghaTanAonuM varNana che. bhagavAna mahAvIrano zrAvaka ziSya pAlita moTo vepArI hato. te aMgadezanI caMpAnagarImAM raheto hato. te samudramAM cAlatAM moTAM-moTAM vahANothI deza-videzamAM potAno mAla laI jaIne vecato hato ane tyAM utpanna thato mAla svadezamAM laI Avato hato. eka vakhata te sopArInA vepAra mATe vahANamAM pihuDanagara gayo ane vepAra karatAM tyAM ghaNo samaya rahyo. tenI caturAI, prAmANikatA ane vyavahAradakSatAne kAraNe te pihuDanagaramAM prasiddha thaI gayo. tyAMnA eka samRddha zeThanI putrI sAthe teNe lagna karyA. keTaloka samaya tyAM vyatIta karIne te pAlita zrAvaka potAnI garbhavatI patnI sAthe vahANamAM caMpA- nagarI pAcho pharato hato, tyAre tenI patnIe rastAmAM(vahANamAM) putrane janma Apyo. samudramAM janma thavAthI tenuM nAma samudrapAla rAkhyuM. te ghaNo suMdara hato. samaya jatAM te 72 kaLAomAM nipuNa thayo. tenA pitAe rUpiNI nAmanI suMdara kanyA sAthe teno vivAha karyo. te potAnA parivAra sAthe AnaMdathI rahevA lAgyo. eka divasa te potAnA mahelanA jharUkhAmAM besIne nagaranI zobhAnuM nirIkSaNa karato hato tyAre rAjamArga upara eka aparAdhIne rAjAnA sipAhIo vadhasthaMbha tarapha laI jatA hatA. tenI DokamAM lAla kareNanA phUlonI mALA paherAvelI hatI, tenA ughADA zarIre lAla caMdanano lepa karavAmAM Avyo hato. gadheDA upara besADI tene AkhA gAmamAM pheravavAmAM AvI rahyo hato. sipAhIo tenA duSkRtyanI jora-jorathI ghoSaNA-jAherAta karatAM kahetA hatA ke AvA aparAdha mATe AvI mRtyudaMDanI sajA thAya che. AvI sajA dvArA pharI koI evo aparAdha na kare tevI lokone samajaNa apAtI hatI. A dazya joIne samudrapAlanI AMkha ughaDI gaI te karma ane karmaphaLa viSe vicAravA lAgyo. vAveluM kadI aphaLa jatuM nathI. tethI zubha karmonuM vAvetara karI, zubha saMyogo pAmI zuddha thavuM, te mAnava jIvananuM zreSThaphaLa che. UMDANathI vicAratAM tenuM mana aMte saMsAra uparathI UThI gayuM. te saMvega ane vairAgya bhAvathI raMgAI gayo.viSayabhogo ane kaSAyonA kIcaDathI thatAM karmabaMdhanamAMthI mukta thavAno eka mAtra upAya nigraMtha zramaNa dharmanuM pAlana karavuM te ja che, tema samajI jatAM mAtA-pitAnI anumati meLavI teNe munidharmanI dIkSA lIdhI. paMca mahAvratanA pAlana sAthe (1) saraLatA (2) titikSA(sahanazIlatA) (3) nirabhimAnatA (4) anAsakti (5) niMdA ane prazaMsAmAM samabhAva (6) jIvamAtra pratye maitrIbhAva (7) ekAMtavRtti ane (8) satata apramattatA, A ATha guNonI ArAdhanA karI saMyamI jIvanane saphaLa banAvyuM ane kramazaH sarva karmono kSaya karI siddhagatine prApta karI. A rIte A adhyayanamAM te yuganA kharIda-vecANa(kraya-vikraya), sajA ane vaMdhya vyaktinA daMDa, vaivAhika saMbaMdha ane municaryAnI sAvadhAnI vagere tathyono mahattvapUrNa ullekha che. je
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI uttarAdhyayana satra-2 ekavIsamuM adhyayana samudrapAlIya pAlita zrAvaka: caMpAe pAlie NAma, sAvae Asi vANie / mahAvIrassa bhagavao, sIse so u mahappaNo // zabdArtha - vapApa = caMpA nagarImAM parigha = pAlita gAma = nAmano vALi = eka vaNika, vyApArI sAva = zrAvaka li = raheto hato to = te maphaNo = mahAtmAno sIle = ziSya hato. bhAvArtha-caMpAnagarImAM pAlita nAmano eka vaNika zrAvaka raheto hato. te mahAtmA bhagavAna mahAvIrano ziSya hato. NiggaMthe pAvayaNe, sAvae se vi kovie / poeNa vavaharate, pihuMDaM NagaramAgae // zadArtha - jithe pavayane va = nigraMtha pravacanamAM paNa jovA = vizeSa paMDita hato, jIva ajIvAdi tattvono jJAtA hato paNa = jahAjathI navarAte = vepAra karato te di6 = pihuMDa nAmanA nagaramAM A = AvI pahoMcyo. bhAvArtha:- te zrAvaka nigraMtha pravacanamAM vidvAna hato. vahANa dvArA vepAra karatAM-karatAM eka vAra te pihuMDa nAmanA nagaramAM AvI pahoMcyo. vivecana : prastuta gAthAmAM pAlita zrAvakano paricaya che. sAvA:- zrAvaka zrAvaka zabdano sAmAnya artha "zrotA" thAya che, paraMtu ahIM zrAvaka zabda vizeSa arthamAM prayukta che. zraddhA ane vivekapUrvakanuM AMzika AcaraNa kare, tevA zramaNopAsakane zrAvaka kahe che. bhagavAna mahAvIranA caturvidha saMghamAM sAdhu ane sAdhvI mahAvratanuM pAlana kare che ane zrAvaka tathA zrAvikA gRhasthapaNe rahIne aNuvratanuM, dezavirati cAritranuM pAlana kare che. zrAvaka dharmamAM pAMca aNuvrata, traNa guNavrata ane cAra zikSAvrata ema bAravratanuM vidhAna che. temAMthI te yathAzakti vratonuM pAlana karI zake che. MiAMje pAvathaLe javiA :- te zrAvaka jJAtaputra bhagavAna mahAvIranA siddhAMtono viziSTa jJAtA hato. bahaduvRttikAre kovida zabdano prAsaMgika artha nipuNa karyo che, te apekSAe pAlita zrAvaka jinamatamAM nipuNa hato, jIvAdi padArthono viziSTa jJAtA hato. popaNa vavadate :- vahANa vaDe vyApAra karatAM. A padathI pratIta thAya che ke pAlita zrAvaka jaLa
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ samudrapAlIya [ 3] mArgathI moTA-moTA vahANo dvArA eka sthaLethI bIjA sthaLe mAlanI levaDa-devaDa karato hato. eka samaye te jaLamArgathI musApharI karatAM-karatAM te samayanA vyApAra mATe prasiddha evA pihuMDa nagaramAM AvI pahoMcyo ane tyAM teNe potAno vyApAra jamAvyo. samudrapAlano janmaH pihuMDe vavaharaMtassa, vANio dei dhUyaraM / taM sasattaM paigijjha, sadesamaha patthio // zabdArtha-vihuke pihuDanagaramAM vavadarata= vepAra karatAM pAlitane vaLa= koIvepArIe dhUyara = potAnI kanyA re = ApI(paraNAvI) da = keTalAka samaya pachI taM satta = potAnI te garbhavatI strIne pa = sAthe laIne sanna = potAnA deza tarapha pablyui = javA mATe nIkaLyo. bhAvArtha:- te pihuDanagaramAM vepAra karato hato tyAre koI eka vepArIe potAnI dIkarI tene paraNAvI. thoDA divasa pachI garbhavatI patnIne laIne te potAnA dezamAM javA mATe nIkaLyo. | mA pAsiyasa paraLa, samuddaSpi pasaMva aha dArae tahiM jAe, samuddapAli tti NAmae // zabdArtha - ara= samudramAM yAtrA karatAM vaLI = patnIe pavipha = prasava karyo, janma ApyotahiM samudramAM vAra = bALakano nAza = janma thayo a6 = tethI gAmanuM tenuM nAma samuni tti = samudrapAla rAkhyuM bhAvArtha :- samudranI yAtrA daramyAna pAlita zrAvakanI patnIe putrane janma Apyo. samudra yAtrAmAM janma thavAthI tenuM nAma "samudrapAla" rAkhyuM. vivecana - vALio H "ya - vaNike potAnI kanyA tene dIdhI. pihuMDa nagaramAM nyAya nItipUrvaka vyApAra karatA pAlita zrAvakanA guNothI AkarSita thayelA tyAMnA nivAsI koI eka vaNike potAnI kanyAno vivAha pAlitanI sAthe karAvyo. samudrapAlano uchera tathA pANigrahaNa: khemeNa Agae caMpaM, sAvae vANie gharaM / saMvaDDai ghare tassa, dArae se suhoie // zabdArtha - hemena = kSemakuzaLa rIte pa = potAnA ghare suNorUpa = sukhocita tasa = te zrAvakanA ghare gharamAM saMvADa = moTo thavA lAgyo. bhAvArtha - te zrAvaka kSemakuzaLa rIte potAnA ghare caMpAnagarImAM AvI gayo ane te bALaka(samudrapAla) sukhapUrvaka moTo thavA lAgyo. bAvattarI kalAo ya, sikkhie NIikovie / jovaNNeNa ya saMpaNNe, surUve piyadasaNe //
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 | zrI uttarAdhyayana sUtra-2 zabdArtha - suhAve = atyaMta suMdara rUpa piyata = priyadarzanI, badhAne priya lAganAra vAvaDI vAo = puruSanI botera kalAomAM jillA = zIkhyo phaviNa = nItimAM paMDita banyo govA = yauvana avasthAne saMpaum = prApta thayo. bhAvArtha - te botera kalAo zIkhyo ane nItimAM nipuNa thayo. yuvAna thatAM te surUpa-saumya kAntivALo ane priyadarzanI banyo. tassa rUvavaI bhajjaM, piyA ANei rUviNiM / | pAsApa jotA rame, kevo hovo nahIM ! zabdArtha - tarasa = temanA pitha = pitA vija( M) = rUpiNI, rukamaNI vavavuM = rUpavatI anna = patnI sA= lAvyA arthAt lagna karAvyA ane = ramaNIya patApa = mahelamAM loko tevo na = dogaMdaka jAtinA devo samAna nirvighnarUpe vajana = krIDA karavA lAgyo, moja mANavA lAgyo. bhAvArtha :- tenA pitAe rUpavatI rUpiNI (rukamaNI)nAmanI kanyA sAthe tene paraNAvyo. te potAnI patnI sAthe dogaMdaka devanI jema ramaNIya mahelamAM moja mANato rahevA lAgyo. vivecana : - vAvariTanAo:- prAcInakALamAM pratyeka susaMskRta nAgarika potAnA putrane 72 kaLAonuM prazikSaNa apAvatAM hatA. jenAthI te pratyeka kAryamAM nipuNa ane svAvalaMbI banI zake. zAstromAM aneka sthaLe A 72 kaLAono ullekha prApta thAya che. zrI samavAyAMga sUtranA 7ramA samavAyamAM paNa 72 kaLAono nAmollekha che. suraja upayavaso - surUpa eTale AkRti ane namaNAzamAM suMdara tathA priyadarzana eTale ke badhAne AnaMda ApanAra, jonArane priya lAge tevo. samudrapAlanI virakti ane dIkSA - 2 aha aNNayA kayAi, pAsAyAloyaNe tthio| vajjha-maMDaNa-sobhAgaM, vajjhaM pAsai vajjhagaM // zabdArtha - kada = tyAra pachI, A avyaya che, vAkyapUrti mATe paNa A zabdano prayoga thAya che avLavA vayA = koI eka samaye pathAya = mahelanA jharukhAmAM jio = beThelA(samudrapAle) vADAsamA = mRtyu cihno yukta, vadhanA cihno yukta va = vadhya, eka aparAdhI puruSane vaphA = phAMsInA sthAna para laI jatAM pAsa = joyo. bhAvArtha - ekavAra te mahelanA jharUkhAmAM beTho hato. tyAM teNe mRtyu daMDanA cihnothI yukta koI eka aparAdhIne vadhastaMbha tarapha laI javAto joyo. taM pAsiUNa saMviggo, samuddapAlo iNamabbavI / ___ aho asubhANaM kammANaM, NijjANaM pAvagaM imaM // zabdArtha:- = e aparAdhIne pAlikA = joIne saMvi = saMvega bhAva thayo M = A rIte
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ samudrapAlIya ajavI = kahevA lAgyo ke ado = aho! aNumArga = azubha smArga = karmonuM jJAI = nirmANa, aMtima phaLa pAvana = pAparUpa ja hoya che ; = jema ke e pratyakSa ja dekhAya che. bhAvArtha:- te corane joIne samudrapAla saMvega(vairAgya) bhAvane pAmyo ane te manamAM vicAravA lAgyoaho ! potAnA azubha karmonuM A duHkhada pariNAma che. saMbuddho so tahiM bhagavaM, paramasaMvegamAgao / 10 Apuccha ammApiyaro, pavvaie aNagAriyaM // zabdArtha - daM= tyAM mahelanA jharUkhAmAM beThelA bhAve = aizvarya saMpanna so = te(samudrapAla) saMvRddhobodhane prApta thayo paranAM = parama saMvegane A pAmyo amApa = mAtApitAne bApuccha = pUchIne anAriye = aNagAra dharma, aNagAravRtti padhvarU5 = aMgIkAra karI, dIkSA lIdhI. bhAvArtha - te ja samaye UMDA ciMtananA pariNAme te bhAgyavAna samudrapAla samyagu bodha pAmyo ane tene parama saMvega bhAva jAgRta thayo tyAre mAtA-pitAnI AjJA laIne aNagAra dharmamAM pravrajita thayo. vivecana :taM sijhana vino... - dehAMtadaMDane pAmelA paruSane vadhyasthAna para laI javAto joIne samudrapAlanA aMtaramAM karma ane tenA phaLa viSayaka gahana vicAradhArA pravAhita thaI. pariNAme tene jAtismaraNa jJAna thayuM. tyAre teNe azubhakarma ane tenA phaLathI mukta thavA saMyama mArga zreSTha che tevI paripakva samajaNa sAthe saMyama mArgano svIkAra karyo. kaphAmaMDapa mA - vadhu yogya paheraveza, raktacaMdanAdithI zobhita. prAcIna samayamAM mRtyudaMDanI zikSA pAmelA vyaktine zarIre lAla caMdanano lepa karI, gaLAmAM lAla kareNanI mALA paherAvIne, gadheDA para besADIne, phUTelA Dhola vagADatAM, AkhA nagaramAM pheravavAmAM Avato. te samaye mRtyudaMDanI moTethI ghoSaNA karavAmAM AvatI. A rIte tene vadhasthaLa tarapha laI javAmAM Avato. vaphAna :- be prakAre artha thAya che- (1) vAha- nagaranA bahAranA bhAgethI vadhyapradeza tarapha laI javAtA (2) vadhyA - vadhabhUminI tarapha laI javAtA. saMvimo - saMvega arthAt samyagu vega. mokSa prApti mATenI tIvra abhilASAne saMvega kahe che. bhavaM :- "bhagavAna" A vizeSaNa samudrapAla mATe prayukta che. teno ahIM prAsaMgika artha mahAmyavAna, puNyavAna, bhAgyavAna ane aizvaryasaMpanna, evo thAya che. munidharmanI zikSA : jahittu saggaMtha mahAkilesaM, mahaMtamohaM kasiNaM bhayAvahaM / pariyAyadhamma cAbhiroyaejjA, vayANi sIlANi parIsahe ya // zabdArtha -mahAvistai = mahAklezakArI mahatamoda = mahAmohotpAdaka maryAvihaM = aneka bhayane utpanna karanAra saMpUrNa sAtha-parigraha ane svajanAdino moha tu choDIne teravAmAM = pravrajyA dharmamAM bhoyaNa = lIna rahevA lAgyA vANi = pAMca mahAvrato ane sItApi = piMDa
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 | zrI uttarAdhyayana sUtra-2 12 vizuddhi Adi uttara guNo, saMyama AcAro para = parISaho(duHkho) sahana karavA lAgyA. bhAvArtha - te samudrapAla muni mahAklezakArI mahAmohotpAdaka, parigraha ane svajanAdinA moha rUpa mahA bhayajanaka Asaktino saMpUrNapaNe tyAga karIne cAritradharma rUpa mahAvratamAM, saMyama samAcArImAM ane samabhAva pUrvaka parISaha sahana karavAmAM abhiruci rAkhavA lAgyA. / ahiMsa saccaM ca ateNagaM ca, tatto ya baMbhaM apariggahaM ca / paDivajjiyA paMca mahavvayANi, carijja dhammaM jiNadesiyaM vidU // zabdArtha - hiMsa = ahiMsA sanna = satya anevi = asteya(adattano tyAga) varSa = brahmacarya ya = ane aparitAruM = aparigrahane DivAyA = aMgIkAra karIne vidU(vikra) = te vidvAna muni nilivuM = jinendra deva vaDe upadiSTa == = dharmanuM varija = pAlana karavA lAgyA. bhAvArtha:- te vidvAna muni ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha- A pAMca mahAvratone svIkArI jinopadiSTa dharmanuM AcaraNa karavA lAgyA. e savvehiM bhUehiM dayANukaMpI, khaMtikkhame saMjaya baMbhayArI / sAvajja jogaM parivajjayaMto, carijja bhikkhU susamAhi iMdie // zabdArtha - savvahiM = sarva pUrdi = jIvo prati = dayApUrvaka anukaMpA karanAra rAMtivane = kSamA dhAraNa karanAra saMjaya caMpAra = saMyamI ane brahmacArI susadilipa = indriyone vazamAM rAkhanAra sAvajha nori = badhA prakAranA sAvadha vyApArone parivAyato = choDInefbahu = bhikSu rijha = vicAravA lAgyA. bhAvArtha - sarva jIvo para dayApUrvaka anukaMpA karanAra, kaThora vacanone kSamApUrvaka sahana karanAra, saMyamI, brahmacArI, indriyone vazamAM rAkhanAra tebhikSu sarva prakAranA sAvadha vyApAro(vyavahAro) choDInevicaravA lAgyA. kala kAleNa kAlaM viharejja raDe, balAbalaM jANiya appaNo ya / sIho va saddeNa Na saMtasejjA, vayajoga succA Na asabbhamAhu // zabdArtha - vAne vAsaM = yathA samaya maMLo = potAnA AtmAnA banAva = zarIra sAmarthyane, sahiSNutA ane asahiSNutA rUpa zaktine gAya = jANIne TTa = rASTramAM, dezamAM, janapadomAM vidana = vicaraNa kare lAho va = siMhanI jema saba = bhayAnaka zabda sAMbhaLIne ja saMtarA = Dare nahIM ane nayanona = duHkha utpanna karanArA zabdone sunnA = sAMbhaLIne ahi = asabhya ane kaThoravacana Adu = kahe nahi. bhAvArtha-muni samayAnusAra saMyamI jIvananI kriyAo kare, potAnA zArIrika sAmarthya-asAmarthyano vicAra karIne janapadamAM vicaraNa kare. muni siMhanI jema kyAre ya zabdo sAMbhaLIne Dare nahIM ane duHkhotpAdaka pratikUla zabdo sAMbhaLIne asabhya vacanothI teno pratikAra kare nahIM arthAt sahana kare. 15 ka. uvehamANo u parivvaejjA, piyamappiyaM savva titikkhaejjA / Na savva savvatthAbhiroyaejjA, Na yAvi pUrya garaha ca saMjae //
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ samudrapAlIya zabdArtha:- saMgar = saMyamI muni vedamALo = uparyukta vAtono vicAra karatA paribbakhkhA vicare vicaraNa kare 3 = tathA piyamapiya = priya ane apriya titihajhjhA = samabhAvathI sahana kare, madhyasthabhAva rAkhe savvastha = sarvatra savva = badhA padArthonI La amiroyakhkhA = abhilASA na kare pUchyuM = pUjA-satkAra yavi = ane raThThuM = niMdAne paNa. 7 bhAvArtha :- saMyamI muni(uparyukta vAtone dhyAnamAM rAkhIne) pratikULatAonI upekSA karIne vicaraNa kare, priya ane apriya bAbato samabhAvathI sahana kare; sarvatra badhA padArthonI abhilASA na rAkhe tathA pUjA-satkAra ane niMdAmAM samabhAva rAkhe. 16 aNegachaMdAmiha mANavehiM, je bhAvao saMpagarei bhikkhU / bhayabheravA tattha uiMti bhImA, divvA maNussA aduvA tiricchA // 16 // zabdArtha :- 4 = A lokamAM mALaveSTi = manuSyonA maLe chava = aneka prakAranA abhiprAya hoI zake che bhAvo = auyika vagere bhAvone kAraNe je = evA abhiprAya bhiva yU = sAdhune saMpa reph = utpanna thaI zake che tattva = sAdhu avasthAmAM mayabheravA = atyaMta bhayotpAdaka bhInA = bhayaMkara viA = devo saMbaMdhI madhussA = manuSya saMbaMdhI anuvA= athavA tiiA = tiryaMca saMbaMdhI tti = prApta thAya che. bhAvArtha :- A saMsAramAM manuSyonA aneka prakAranA abhiprAyo hoya che. te sarva abhiprAyo tenA audayika bhAvajanya che, tema jANIne bhikSu jJAnapUrvaka tenuM samAdhAna kare arthAt tenA vyavahAro prati manamAM samabhAva rAkhe tathA viSama bhAva na kare. saMyama jIvanamAM kyAreka devakRta, manuSyakRta temaja tiryaMcakRta bhayotpAdaka bhISaNa upasargo utpanna thAya to tene paNa samabhAve sahana kare. 17 = parIsahA duvvisahA aNege, sIyaMti jattha bahu kAyarA NarA / se tattha patte Na vahijja bhikkhU, saMgAmasIse iva jAgarAyA // zabdArtha:- TuvvisahA - duHsahya millu = bhikSu parIsaTT = parISaha ane = aneka gattha = jenAthI vadhu = ghaNA vAyarA = kAyara kharA = puruSo sauyaMti = saMyamamAM zithila thaI jAya che (paraMtu) saMgAmasIse saMgrAmanA mokhare rahelA banAvAva = zUravIra hAthInI samAna tattva = e parISaha(upasarga)nA patte = prApta thavA para La vahibna = gabharAya nahi te = muni. = bhAvArtha :- asahya aneka parISaha AvI paDatAM ghaNA kAyara mANaso duHkhI thAya che ane kheda pAme che. paNa bhikSu AvA parISaha AvatAM, saMgrAmanA mokhare jhajhUmatA hAthInI jema vIratApUrvaka sahana kare. 18 sIosiNA daMsamasagA ya phAsA, AyaMkA vivihA phusati dehaM / akukkuo tatthahiyAsaejjA, rayAiM khevejja purekaDAI // zabdArtha:- sIosiT = zIta ane uSNa vaMsamakSa = DAMsa ane macchara paTHT = tRNa spardhAdi anya parISaha viviT = aneka prakAranA AyA = AtaMka, plega Adi mRtyuprada mahAroga vagere veF = zarIrane puruSaMti = sparza kare che tattva = e samaye avavuMgo- AkraMda nahIM karatAM mahiyAsakhkhA = tene samabhAva pUrvaka sahana kare ane pure hArUM= pUrvakRta, pUrve karelAM mArUM = karmarUpI rajano levekhkha = kSaya kare, nAza kare. bhAvArtha:- ThaMDI-garamI, macchara-mAMkaDa ane tRNasparza Adi vividha parISaho, vividha prakAranA rogAdi
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI uttarAdhyayana sUtra-2) ra zarIrane gherI vaLe tyAre AjaMda na karatA muni tene samabhAve sahana kare ane pUrvakRta karajano nAza kare. 10 pahAya rAgaM ca taheva dosaM, mohaM ca bhikkhU sayayaM viyakkhaNo / meruvva vAraNa akaMpamANo, parIsahe Ayagutte sahejjA // zabdArtha-viyavo = vicakSaNa bihU = bhikSu = = tathA laya = satata, niraMtara rA = rAgane tadeva = temaja roSa = dveSane moTuM = mohane pavitra choDIne vApay = vAyuthI apanIno = kaMpita na thanAra medhya = meru parvata samAna sthira rahIne bAyapure = AtmAne vaza karIne. bhAvArtha - vicakSaNa bhikSu haMmezAM rAgadveSa ane mohano tyAga karIne, vAyuthI akapita merunI jema aDaga sthira rahIne, Atmagupta banIne, parISahone samabhAvapUrvaka sahana kare. aNuNNae NAvaNae mahesI, Na yAvi pUyaM garahaM ca saMjae / sa ujjubhAva paDivajja saMjae, NivvANamagga virae uvei // zabdArtha -pUrva = pUjAne prApta karIne anupa = unnata na thAya, garva na kare tyAM vi = ane gara = koI niMdA kare tyAre navANa = avanata bhAva na kare, dIna na bane vira5 = kAmabhogothI sarvathA virakta thaIne 3numAvuM = sarala bhAvane vizva = svIkArIne dhyAnamAM = nirvANa mArgane, mokSamArgane 3 = prApta thAya che. bhAvArtha-maharSi pUjA-pratiSThAmAM garvayukta na bane temaja potAnI niMdAmAM dIna na thAya. te saMyata saraLatAno svIkAra karIne kAmabhogothI virakta thaIne, nirvANa mArgane prApta kare che. 50 arairaisahe pahINasaMthave, virae Ayahie pahANavaM / paramaTThapaehiM ciTThai, chiNNasoe amame akiMcaNe // zabdArtha:- saraphara = saMyamamAM arati ane asaMyamamAM ratirUpa parISahane sahana kare padAratha = gRhasthonA paricayane choDI de vipra = virata, kAmabhogono athavA pApono sarvathA tyAga kare Adipa = AtmahitanI sAdhanAmAM tatpara pahAparva = saMyamamAM lIna muni chipaLo = Azrava Adi sotano nirodha kare, zokarahita ane = mamatva rahita vize = dravya-bhAva parigraha rahita paramakRpaE = paramArtha padamAM, mokSamArgamAM vikpha = sthita thAya che. bhAvArtha- saMyamavAna muni arati-patine sahana kare, saMsArIonA paricayathI dUra rahe, sarva pApothI virata thaIne AtmahitanI vicAraNA kare, Azravono nirodha karIne mamatvarahita ane niSparigrahI thaIne samyagu darzanAdi mokSanA sAdhanomAM sthita thAya che. vivitta layaNAI bhaejja tAI, NiruvalevAiM asaMthaDAI / isihiM ciNNAI mahAyasehiM, kAeNa phAsejja parIsahAI // zabdArtha-tAruM-trAyI, chakAya jIvonA rakSaka sAdhuLaruvannevADuM-AsaktinAM kAraNothI rahita athaDAyuM = asaMsata, bIja vagerethI rahita, janAkulatAthI rahita mahAyafhaM= mahAyazasvI Ei = RSio dvArA viUAruM = sevita vivitta tayAruM = strI, pazu, napuMsakathI rahita sthAnonuM mAjha = sevana kare. 22
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ samudrapAlIya | 9 | bhAvArtha - chakAyanA rakSaka muni- strI, pazu ane napuMsaka rahita tathA parikarma rahita temaja bIja Adi jIva rahita athavA janAkulatAthI rahita sthAnamAM rahe ane mahAyazasvI maharSio dvArA sevita saMyama mArganuM sevana kare, saMyama pAlanamAM AvatA pariSahone mana,vacana ane kAyAthI sahana kare. saNNANa-NANovagae mahesI, aNuttaraM cariThaM dhammasaMcayaM / __ aNuttare NANadhare jasaMsI, obhAsai sUrie vaMtalikkhe // zabdArtha - saUOTLa khovAI = aneka prakAranA zreSTha jJAnane prApta karIne mahelI = maharSi attara = pradhAna, mukhya dhammasaMvayaM = kSamA vagere yati dharmonA samudAyanuM vari3 = sevana karIne anuttare dhare = sarva zreSTha kevaLajJAnane dhAraNa karanArA navalI = yazasvI muni aMtati = AkAzamAM sUra va = sUryanI samAna omAla = prakAzita thAya che. bhAvArtha:- te yazasvI muni aneka prakAranA zreSTha jJAnane prApta karIne, kSamA Adi anuttara dharmonuM AcaraNa karIne, anuttara-kevaLa jJAna pragaTa karIne, AkAzamAM sUryanI jema saMghamAM zobhAyamAna thAya che. vivecanaH prastuta 13 gAthAomAM munidharmanuM nirUpaNa che. te gAthAo sAdhudharmane darzAvavA mATe upadezarUpa che. samudrapAla munie svayaMmeva bodha prApta karIne, munidharmanuM yathArtha pAlana karIne aMtima lakSyane siddha karyuM. vaMtilune(kSatti :) :- azaktithI nahi paraMtu kSamAthI. je muni pratikULa vyaktio dvArA kahevAyelAM durvacano(apazabdo) vagerene sahana kare, te kSAMti kSamaH kahevAya che. zALa chatta vidaw... - A gAthAmAM munine prAmAnugrAma vihAra karavAnA samaye dhyAnamAM levA yogya Avazyaka traNa sUcano karyA che- (1) yathA samaye vicaraNa kare (2) potAnA sAmarthya-asAmarthyano vicAra kare (3) anukULa ke pratikULa upasargane sahana kare. sAdhuoe vihAra daramyAna IryAsamitinuM pAlana karavAnuM hoya che. tethI sUryAsta pahelAM pahoMcavA mATe te kSetranuM aMtara, potAnuM sAmarthya vagerenI vicAraNA teone vihAra karatAM pahelAM ja karavI anivArya che. uparokta prakAranI vicAraNA vinA ja vihArano prAraMbha kare to kayAreka mArga vizeSa dUra hoya, teTaluM cAlavAnI zakti na hoya, sUryAsta thaI jAya tema hoya, to sAdhune aneka prakAre muzkelI UbhI thAya che. temAM saMyama virAdhanA, AtmavirAdhanA, samAdhibhaMga vagere aneka doSonI saMbhAvanA che. tethI sAdhu samaya ane zaktino vicAra karIne ja vihAra kare. vihAra samaye kayAreka jaMgalI pazuonA avAja saMbhaLAya, kayAreka koI kaTu zabdo saMbhaLAve, AvI koI paNa pratikULa paristhiti UbhI thAya, tyAre muni nIDaratApUrvaka samabhAve sahana kare. A rIte A gAthAmAM grAmAnugrAma vicaraNa saMbaMdhI sAvadhAnIonI saMkSiptamAM sUcanA che. ja savva sambandhafmaroyaNajJA - muni je kaMI jue te sarvanI AkAMkSA, abhilASA ke icchA na kare. ja yAvi pUrya 24 2 saMga:- (1) pUjA ane gaha-niMdAmAM paNa abhiruci na rAkhe, ahIM pUjAno artha potAnI pUjA-pratiSThA, satkAra vagere che tathA gartAno artha 'paraniMdA" che. baMne bhAvo
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 | zrI uttarAdhyayana sUtra-2 rAga-dveSarUpa che. tethI teno tyAga kare. mAchavAmida maLavada - manuSyonA aneka prakAranA abhiprAyane jANe. A gALAmAM sUtrakAre sAdhune lokamAnasane jANavAnuM kathana karyuM che. sAdhu lokaci ane lokamAnasanI vividhatAne jANIne potAnI cittavRttine DAmADoLa na kare paraMtu samabhAvathI teno samanvaya karI, potAnA mArgamAM sthira rahe. pahathave - saMstava arthAt gRhasthonI sAthe ati paricaya te be prakArano che- (1) pUrva-pazcAtu saMstava-saMyamI jIvananA pUrva paricita vyaktio athavA saMyamI jIvananA svIkAra pachInI paricita vyaktiono paricaya (2) vacana-saMvAsarUpa saMstava. jenI sAthe bolacAlano vyavahAra hoya tevA vyaktiono paricaya. je muni A baMne prakAranA paricayathI rahita che te prahaNa saMstava che. padAparva :- pradhAnavAna. pradhAnano artha ahIM "saMyama' che, kAraNa ke te mokSasAdhanAnuM pradhAna aMga che. tethI pradhAnavAna eTale saMyamI, saMyamazIla. paramakRpahaM - paramArthano artha mokSa che, te je sAdhanathI prApta thAya te paramArthapada che; te saMyama che. fchApa - chinnazoka = zoka rahita, chinnarota = mithyAdarzanAdi karmabaMdhananA kAraNa rUpa strota jenA chinna thaI gayA che te chinnasota. TLavavA - A pada sAdhune rahevAnA sthAnanuM vizeSaNa che. tenA bhAvAtmaka be artha che- (1) dravyataH karmalepathI rahita ane (2) bhAvataH AsaktirUpa upalepathI rahita. saghaLATMTMovAH - sajJAnano artha ahIM zrutajJAna thAya che. zrutajJAnanA mAdhyamathI je AcAragocaranA yathArtha jJAnathI yukta hoya, te sajJAnopagata kahevAya che. a66 tatthApanA :- ThaMDI-garamI vagere koIpaNa parISaha Ave, te samaye koI prakArano vilApa athavA pralApa karyA vinA, kaThora zabdo bolyA vinA, nimittane doSa dIdhA vinA, koIne gALa ke apazabda kahyA vinA samabhAve sahana kare. gAyatte - Atmagupta. kAcabAnI jema potAnA samagra aMgone saMkocI parISaha sahana kare. samudrapAlanI mukti - duvihaM khaveUNa ya puNNapAvaM, NiraMgaNe savvao vippamukke / tarittA samudaM ca mahAbhavoghaM, samuddapAle apuNAgamaM gae // tti bemi // zabdArtha-vida = baMne prakAranAM karmono, ghAtI ane aghAtI karmono havega = sarvathA kSaya karIne fparAne = karmamalathI rahita savvao = bAhya ane AMtarika badhA prakAranAM baMdhanothI vipramujavo = mukta thaIne mahAmavayaM = mahAbhava pravAharUpa saMsAra sAgaranetarittA = pAra karIne puLAne (6) = punarAgamana rahita gatine, mokSane paNa = prApta thayA. bhAvArtha :- samudrapAla muni ghAtI-aghAtI karmono tathA puNya-pApa rUpa baMne prakAranA karmono sarvathA kSaya karIne, karma malathI rahita banI, bAhya-AMtarika sarva prakAranA baMdhanothI mukta thaI, mahAbhavapravAharUpa saMsAra sAgarane tarIne mokSa gatine prApta thayA.
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ samudrapAlIya [ 11 ] vivecana - tuva6 - be bhedavALA karma. ghAtakarma ane aghAtI karma. puNya ane pApa karma. zubha ane azubha karma. fNA - saMyama pratye nizcala, zailezI avasthA prApta. niraMjana = karmasaMgathI rahita. samudaM ra mahamavarSa:-samudra samAna ati stara, cAra gatirU5mahAna bhavabhramaNarUpI saMsAra-samudra pravAhane tarIne. tti ni :- sadharmAsvAmI potAnA ziSya jaMbusvAmIne kahe che, he jaMbu! je rIte meM bhagavAna mahAvIra svAmI pAsethI sAMbhaLyuM che te rIte ja meM tane kahyuM che. A kathana sarvajJa tIrthakara bhagavAnanuM che. ekavIsamuM adhyayana saMpUrNa |
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 12 paricaya ***** ********** * A adhyayananuM nAma rathanemIya che. temAM rathanemi saMbaMdhI prasaMgakathA mukhya che. adhyayananA pUrvArdhamAM samudravijaya rAjAno kula paricaya, temanA moTA putra ariSTaneminAM guNo, lakSaNo tathA temanI rAjematI sAthe sagAI ane jAna prasthAna vagere viSayonuM varNana che. tyAra pachI vADAmAM piMjarAmAM purAyelAM pazu-paMkhIonAM cItkAra; lagna prasaMge yojAyelA bhojana samAraMbha mATe hajAro nirdoSa pazu paMkhIonI hiMsA vagere dazyo joIne karuNAdra ariSTanemi avivAhita pAchA pharI dIkSA grahaNa karavI, te prasaMganuM pratipAdana che ane zokamagna rAjematIe saMsArathI virakta thaIne dIkSA grahaNa karI, tenuM kathana che. bAvIsamuM adhyayana zrI uttarAdhyayana sUtra-2 bhagavAna ariSTanemi eka vakhata raivataka parvata upara birAjamAna hatA. rAjematI vagere aneka sAdhvIo temanA darzanArthe raivataka parvata para jaI rahI hatI, paraMtu rastAmAM vAvAjhoDA sahita varasAdanA kAraNe badhI sAdhvIo alaga-alaga thaI gaI. rAjematI ekalI eka guphAmAM pahoMcI. teNIe potAnA bhInAM kapaDAM UtArI sUkavavA mATe jayaNApUrvaka phelAvyAM. te guphAmAM rathanemi muni dhyAnamAM lIna hatA. rAjematIne nirvastra joI temanuM mana calita thaI gayuM. rathanemie satInI pAse saMsArI sukho bhogavavAno prastAva karyo. paraMtu rAjematIe kula ane zIlanI maryAdAono ullekha karI, rathanemine samajAvI saMyamapatha upara sthira karyA. rAjematI ane rathanemi baMne vizuddha saMyamanuM pAlana karI siddha-buddha-mukta banyAM. A adhyayanamAM rAjematIe rathanemine Apelo upadeza saMkalita che. te pathabhraSTa thatAM pratyeka sAdhakane vivekamaya preraNA Ape che, sAvadhAna kare che. te bodha Aje ja Apyo hoya evo dIptivAna che. pratyeka sAdhaka mATe te dIvAdAMDIrUpa che. je tenI jIvana-naukAne bhoga-vAsanAnA khaDaka sAthe athaDAtAM bacAve che. A bodha vacano zAzvata satya che, ajara amara che. A rIte pUrvArdhamAM prabhu nemanAthanA lagna, dIkSA vagere prasaMgonuM varNana hovA chatAM uttarArdhamAM satI rAjematI dvArA rathanemine bhoga mArgathI pAchA vALavA mATe apAyelA upadezanI pradhAnatA hovAthI adhyayananuM nAma rathanemIya sArthaka che. //////////
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2thanemIya 'bAvIsamuM adhyayana rathanemIya tIrthakara ariSTanemino paricaya: noriyapurani jayare, AtI rAya maNipi . vasudeva tti NAmeNaM, rAyalakkhaNa saMjue // zabdArtha-sariyapurama= zauryapura nAmanA jaya = nagaramAM rAyatavA saMjura = cakra, svastika, aMkuza Adi rAjAnA lakSaNothI ane satya zUravIratA Adi rAjAnA guNothI yukta vasubena tti nAme = vasudeva nAmanA madiTTaNa = mahARddhivAna rayA = rAjA AzA = hatA. bhAvArtha - zauryapura nagaramAM mahAddhi saMpanna ane rAjalakSaNo (cihna ane guNo)thI yukta vasudeva nAmanA rAjA nivAsa karatA hatA. tassa bhajjA duve AsI, rohiNI devaI tahA / tAsiM doNha duve puttA, iTThA rAmakesavA // zabdArtha -tarU = te vasudevanI raDhiLIrohiNI tara= ane devarDa = devakI nAmanI phuve = be maLyA = patnIo AvI = hatI tasiMga te roDhuM = baMnenA k = ISTa (badhAne priya lAgatA) rAmasevA = rAma ane kezava(rohiNInA putra rAma-baLadeva ane devakInA putra kRSNa-vAsudeva) purA = putro hatA. bhAvArtha - te vasudeva rAjAne rohiNI ane devakI nAmanI be patnIo hatI. te baMnenA kramazaH saune priya rAma(baLadeva) ane kezava(kRSNa) be putro hatA. noriyapuSmi re, mArI rahyAM mahiSi I ~ samuddavijae NAma, rAyalakkhaNa saMjue // bhAvArtha - zauryapura nagaramAM mahARddhivAna tathA rAjAnA lakSaNo ane guNothI yukta samudravijaya nAmanA rAjA nivAsa karatA hatA. tassa bhajjA sivA NAma, tIse putto mahAyaso / __ bhagavaM ariTThaNemi tti, logaNAhe damIsare // zabdArtha - talsa = tenA, samudra vijayanA sivAgAma = zivA nAmanI mA = bhAryA, patnI take = teno putta = putra mahathi = mahAyazasvI rasI = parama jitendriya nANAe = traNa lokanA nAtha kAva = bhagavAna rAma ri= ariSTanemi hatA. bhAvArtha - samudravijayane zivA nAmanI patnI ane mahAyazasvI, parama jitendriya, lokanAtha bhagavAna
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 14] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 ariSTanemi nAmanA putra hatA. so ariDhaNemi NAmo ya, lakkhaNassarasaMjuo / aTThasahassa-lakkhaNadharo, goyamo kAlagacchavI // zabdArthaH- no = te riphuni nAmo = ariSTanemi nAmanA kumAra najarANasaraguo = lakSaNa ane svarothI saMyukta kuladasta sahutha = 1008 zubha lakSaNone dhAraNa karanAra goyano = gautama gotrIya ya = ane vAta chavI = kRSNa kAMtivALA hatA. bhAvArtha - te ariSTanemikumAra sulakSaNothI ane madhura svarothI saMpanna, 1008 zubha lakSaNonA dhAraNa karanAra, gautama gotrIya ane zyAmavarNanA hatA. vivecana - zauryapura nagaramAM vasudeva ane samudravijaya nAmanA be bhAIo rAjA hatA. temAM vasudeva rAjAne rohiNI ane devakI nAmanI be rANIo ane balarAma tathA zrIkRSNa nAmanA be putro hatA. samudra vijaya rAjAne zivA nAmanI rANI ane ariSThanemi, rathanemi, satyanemi ane daDhanemi vagere putro hatA. prastuta adhyayanamAM bhagavAna ariSTaneminA vivAha ane rathanemi saMbaMdhita vaktavyatAmAM zrIkRSNano paricaya sahakArI hovAthI sUtrakAre teno pahelA ullekha karyo che. soriyapura" yare - tenA traNa rUpa thAya che- (1) soriyapura (2) zauryapura (3) saurIpura. vartamAnamAM AgrAthI lagabhaga 4ra mAIla dUra baTezvara tIrtha che, jyAM dara varSe meLo bharAya che. baTezvaranI najIka bhagavAna ariSTaneminuM janmasthAna hAlanuM saurIpura che. prastuta gAthAomAM 'zauryapura"no ullekha che. tenuM kAraNa e che ke zauryapuramAM daze ya bhAI rAjA nivAsa karatA hatA. samudravijaya prathama ane vasudeva aMtima bhAI hatA. rayanaNaMkha sA:- rAjalakSaNothI yukta. tenA traNa artha thAya che- (1) sAmudrikazAstra anusAra rAjAnI hatheLI ane paganA taLiyAmAM cakrasvastika, aMkuza Adi cihno hoya che. (2) guNonI daSTie rAjA dherya, gAMbhIrya, audArya, tyAga, satya, zaurya Adi guNothI yukta hoya che. vasudeva ane samudravijya, A baMne prakAranA rAjalakSaNothI yukta hatA. rAjalakSaNano trIjo artha che (3) chatra, cAmara, siMhAsana Adi cihnothI suzobhita. jIre - indriyonuM damana (upazamana) karanArA Izvara, nAyaka. ariSTanemikumAra kaumAryAvasthAthI ja atyaMta upazAMta tathA jitendriya hatA. kumAra avasthAmAM ja temaNe kAmavAsanAnuM damana karyuM hatuM. na LastarasaMkuo:- (1) susvaratva, gAMbhIrya, mAdhurya Adi svaranA lakSaNothI yukta, (2) madhyapadalopI samAsa mujaba ukta lakSaNavALA svarathI saMyukta. akudarasenajaLiyo - vRSabha, siMha, zaMkha, cakra, gaja, samudra Adi 1008 lakSaNanA dhAraka. tIrthakara ane cakravartInA zarIra upara 1008 lakSaNa hoya che. zlAghanIya puruSa :- hemacaMdrAcArya kRta triSaSThi zalAkApuruSa caritramAM 63 mahApuruSonA jIvanacaritra varNavyA che, temAM 24 tIrthakara, 1ra cakravartI, 9 baLadeva, 9 vAsudeva ane 9 prativAsudevano samAveza thAya
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2thanemIya che. pratyeka avasarpiNI ane utsarpiNI kAlamAM zlAghanIya puruSo thAya che. tIrthakara ariSTanemi, baLadeva-balabhadra ane vAsudeva-zrIkRSNa; A traNa zlAghanIya puruSo yAdava kuLamAM thayA.A mahApuruSonA kAraNe yAdava vaMza unnatinA zikhare pahoMcyo hato. zrI ariSTanemino rAjamatI sAthe saMbaMdhaH vajjarisahasaMghayaNo, samacauraMso jhasoyaro / tassa rAImaI kaNNaM, bhajja jAyai kesavo // zabdArtha - vAritradayathaLo = vajaRSabhanArA saMghayaNavALA samavaDara = samacaturasa saMsthAna- vALA phoyo = jhasa arthAtu mAchalI, mAchalInA udara samAna suMdara udaravALA jevo = kezava, vAsudeva zrIkRSNa tarasa = te ariSTanemi kumAranI barna = patnI banAvavA mATe, ugrasena rAjA pAsethI paNa = temanI kanyA rAma = rAjematInI gayaH = yAcanA karI. bhAvArtha:- vajaRSabhanArA saMtanana, samacaturasa saMsthAna ane mAchalInA udara jevA suMdara udarathI suzobhita zrI ariSThaneminI patnI banAvavA mATe zrIkRSNa vAsudeve(ugrasena rAjA pAse) tenI putrI rAjematInI mAMgaNI karI. aha sA rAyavarakaNNA, susIlA cArupehiNI / savvalakkhaNasaMpaNNA, vijjusoyAmaNippabhA // zabdArtha - ada= atha, A zabda vAkyAlaMkAra mATe prayukta che. sI- te rAyavara paNa = ugrasena rAjAnI zreSTha kanyA rAjamatI surIlA suzIla, uttama AcAravALI vAhinI= dekhAvamAM suMdara sabsanA saMpALA = strInA sarva zubha lakSaNothI saMpanna viSNuloyAnapama = vidhuta camakatI saudAminI, vIjaLInI rekhA samAna prabhAvazALI hatI. bhAvArtha:- ugrasena rAjAnI zreSTha kanyA rAmatI suzIla, suMdara ane samasta zubha lakSaNothI saMpanna hatI. tenA zarIranI kAMti camakatI vijaLI samAna hatI. ahAha jaNao tIse, vAsudevaM mahiDDiyaM / ihAgacchau kumAro, jA se kaNNaM dadAmiha // zabdArtha - kada = tyAra bAda tae = te rAjamatInA nAka = pitA mayaM = mahAna riddhivALA vAva = kRSNa vAsudevane bAda = kahyuM ke mAro = ariSTanemikumAra 6 = ahiMyA cha3 = padhAre gA = to 36 = huM vaUM = mArI kanyA kalAma = ApuM. bhAvArtha:- tyAra pachI tenA(rAjematInA) pitAe mahAddhivAna vAsudevane kahyuM ke ariSTanemikumAra ahIMyA padhAre to huM mArI kanyA temane ApIza. vivecana :ariSTanemi mATe zrIkRSNa dvArA rAjamatInI mAMgaNInI pUrvabhUmikA - A adhyayanamAM saMkSipta varNana che. vistRta varNana kathAgraMthomAM A pramANe che- ekavAra ariSTanemi zrIkRSNanI AyudhazALAmAM
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 16 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 AvI pahoMcyA. temaNe anAyAsa dhanuSya ane gadAne upADI lIdhA ane vAsudevano paMcajanya zaMkha phUMkyo. te samaye zaMkhanA avAjathI cAre bAju khaLabhaLATa macI gayo. zrIkRSNa paNa kSubdha thaI gayA, temaNe sAMbhaLyuM ke ariSTanemie zaMkha phUMkyo che, tyAre temane ciMtA thaI ke vAsudeva sivAya A zaMkha koI phUkI zakatuM nathI. paraMtu ariSTanemikumAre A zaMkha phUkyo che. tethI tenI zakti mArAthI vizeSa che. tethI zuM ariSTanemi mAruM rAjya laI leze? balabhadra A ciMtAnuM nivAraNa karyuM topaNa kRSNanI ciMtA nirmULa na thaI. temaNe eka divasa nemikumAra pAse baLaparIkSaNano prastAva rajU karyo; nemikumAre teno svIkAra karyo. sarvaprathama zrIkRSNanI bhujAne temaNe sahaja rIte namAvI dIdhI paraMtu zrIkRSNa nemikumAranA bhujadaMDane namAvI zakyA nahIM. zrIkRSNa ariSTanemikumAranA baLane nAthavA temano vivAha karavAnuM vicAravA lAgyA. nemikumAra vivAha mATe nA kahetA hovAthI zrIkRSNa potAnI paTarANIone vasaMtotsavanA divase nemikumArane vivAha mATe manAvavAnuM kahyuM. AThe ya paTarANIoe kramazaH nemikumArane vibhinna yuktiothI vivAha karavA mATe anurodha karyo paraMtu te mauna rahyA. pachI baLadeva ane zrIkRSNa vivAha karI levA mATe Agraha karyo. tyAre ariSTanemikumAre maMda hAsya karyuM. temanA A maMda hAsyane badhAe vivAhanI svIkRtinuM lakSaNa mAnI lIdhuM. samudravijaya paNa A zubha saMvAda sAMbhaLI AnaMdita banyA. tyAra pachI zrIkRSNa svayaM ugrasena rAjA pAse gayA ane rAjamatInA ariSTanemi sAthe vivAha karavAnI vinaMtI karI. ugrasena atyaMta prasanna thayA. prAcIna kALamAM evI praNAlikA hatI ke rAjAo vararAjAne zaNagArI, jAna laIne kanyAnA ghera jatA na hatA paraMtu kanyAnA pitA potAnI kanyAone laIne rAjAne ghera jatAM ane tyAM ja kanyAonA rAjakumAra sAthe ekadivase lagna karavAmAM AvatA hatA. paraMtu potAnA nAnAbhAI ariSTanemino rAjamatI sAthe saMbaMdha karavA mATe zrIkRSNa vAsudeva svayaM zrI ugrasenarAjAnA ghera gayA hatA ane rAjematInI mAMgaNI karI. tyAre ugrasenarAjAe zarata karI ke ariSTanemikumAra vararAjA banIne, jAna zaNagArIne mAre ghera padhAre, to huM rAjamatInA lagna temanI sAthe karAvIza. zrIkRSNa A zaratano svIkAra karyo. te vakhate zrIkRSNa traNa khaMDanA adhipati hatA ane ugrasena temanA adhinastha rAjA hatA. teo Icche to kanyA temanI ghera lAvI lagna karI ApavAnI ugrasenane AjJA karI zakatA hatA paraMtu zrIkRSNa AjJA karI nahIM ane ugrasenanI zaratano svIkAra karyo, A temanI mahAnatA hatI. vaja raDhaSabha nArAca sahanana H- "saMhanana-saMghayaNa' e jaina siddhAMtano pAribhASika zabda che. teno artha che asthibaMdhana. saMhanAnA cha prakAra che- (1) vaja RSabhanArAja (2) RSabhanArAca (3) nArAca (4) ardhanArAja (5) kIlikA (6) chevaTu. vajaRSabhanArAca te sarvottama saMhanana che ane te uttama puruSone hoya che. vajana khIlI, aSabha-pATo, nArAca=baMne bAju markaTa baMdha, be hADakA joDAtA hoya tyAM baMne bAju markaTa baMdha hoya, upara pATAnI jema hADakuM vIMTaLAyeluM hoya ane tenA upara khIlI jevA hADakAthI majabUta karyuM hoya, tene vaja8SabhanArAca saMghayaNa kahe che. samacatarasa saMsthAna :- saMsthAnano artha che zarIranA avayavonI racanA, AkRti ke zarIranI zobhA. saMsthAnanA prakAra che- (1) samacaturasa (2) cagrodhaparimaMDala (3) sAdi (4) vAmana (5) kunja ane (6) huMDa. je zarIramAM sarva aMgo sapramANa hoya, padmAsane bese to baMne hAtha tathA baMne paganA khUNA samAna thAya te samacatarasa nAmanuM saMsthAna kahevAya che.
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2thanemIya [ 17 ] zrI ariSTaneminI jAnanuM prasthAna : savvosahIhiM Nhavio, kykouymNglo| divvajuyala-parihio, AbharaNehiM vibhUsio // zabdArtha:- sabbohahiM = jayA-vijayA vagere sarva auSadhiothI mizrita jalathI va = snAna karAvyuM joDakA = kautuka-maMgaLa karyA vidhyapura-padi = divya vastra yugala paherAvyA bAmarordika AbhUSaNothI vipUlo = vibhUSita karavAmAM AvyA. bhAvArtha - (tyArapachI) ariSTanemikumArane sarva auSadhiyukta jaLathI snAna karAvyuM. najara Adi na lAge te mATe kautaka-maMgala Adi vidhi vidhAno karI divya vastra-yugala paherAvavAmAM AvyA ane alaMkArothI vibhUSita karavAmAM AvyA. mattaM ca gaMdhahatthi ca, vAsudevassa jeTTagaM / ArUDho sohae ahiya, sire cUDAmaNI jahA // zabdArtha - = jema sira = mastaka para cUDAmaft = cUDAmaNI zobhe che tema vAsudeva kRSNa vAsudevanA matta = madonmata k = jyeSTha, sauthI pradhAna patni = gaMdhahasti para A = ArUDha thaIne ariSTanemikumAra ha = atyadhika loTa = zobhavA lAgyA. bhAvArtha - vAsudevanA sauthI pradhAna madonmata gaMdhahasti upara ArUDha thayelA ariSTanemikumAra mastaka para cUDAmaNI zobhe tema atyadhika zobhavA lAgyA. / aha UsieNa chatteNa, cAmarAhi ya sohie / dasAracakkeNa ya so, savvao parivArio // zabdArtha - zrada= tyAra pachI = mastaka para dhAraNa karelA chatteja = chatra ca= baMne bAju DhoLa vAmAM AvatA vAha = cAmaro ya= ane tAravavokha = dazArvacakrathI(samudra vijaya Adi dasa yAdava parivArathI) sabdo = cArebAjuthI parivArio = gherAyelA te = te nemikamAra sahipa = atyadhika zobhavA lAgyA. bhAvArtha-tyAra pachI mastaka para dhAraNa karAyelA UMcA chatrathI, baMne bAju vIMjhAtA cAmarothI ane cArebAjue darzAha cakra(yaduvaMzanA prasiddha kSatriya samUha)thI parivRta thayelA te ariSTanemikumAra zobhavA lAgyA. na cauraMgiNIe seNAe, raiyAe jahakkama / sa turiyANa saNNiNAeNa, divveNa gagaNaM phuse // zabdArtha -Adai = yathAkrame rapa = sajjita karAyelA, goThavAyelA vALa = hAthI, ghoDA, ratha ane pAyadaLa rUpe caturagaNI te = senAthI viplekha = divya, zreSTha turiyAi = mRdaMga, Dhola Adi vAjIMtronA pApA = ninAdathI, zabdathI gAI = AkAza purase - guMjI uThyuM. bhAvArtha - caturaMgiNI senA anukramamAM goThavAI gaI ane mRdaMga, Dhola Adi vAjIMtronA divya ninAda (ghoSa)thI AkAza guMjI uThyuM.
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 18 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 yArisAI ThThI, guDa sAmA ya aa NiyagAo bhavaNAo, NijjAo vaNhipuMgavo // zabdArtha - parisANa = A prakAranI sattAr = uttama rUpa = riddhi ya = ane guNa = dhRti (kAMti)yukta vadipuvovRSNipuMgava, yAdavomAM zreSTha ariSTanemikumAra viIIo potAnA mavALo = bhavanathI unALo = nIkaLyA. bhAvArtha - AvI uttama riddhi ane uttama dhuti saMpanna vRSNipuMgave(ariSTanemi kumAre) potAnA bhavanathI prasthAna karyuM. vivecana - jibbayana paridina :- prAcIna kALamAM be ja vastra paheravAmAM AvatA hatA. eka aMtarIya eTale nIce paheravAnuM dhotIyuM ane eka uttarIya eTale upara oDhavAnuM upavastra-pacheDI. te baMne vastro bahumUlyavAna ane atyaMta zobhAyamAna hatA. tethI tene ahIMyA divyayugala kahyuM che. -patnI - gaMdhahastI, badhA hAthIomAM te adhika zaktizALI, buddhimAna ane nirbhaya hoya che. tenI gaMdhathI bIjA hAthIono mada jharavA lAge che ane teo DaranA mAryA bhAgI jAya che. zrI kRSNa vAsudevano A paTTahastI hato. voDathamaeo - vivAha pahelAM vararAjAnA kapALe mUsaLano sparza karAvavo vagere kautuka ane dahIM, akSata, caMdana Adi dravyono upayoga karavo, te maMgala kahevAya che. sambolauM :- rAjA, mahArAjA, zreSThi vagere Rddhi saMpanna loko viziSTa prasaMge auSadhirUpe aneka padArtho snAnanA jaLamAM mizrita karatA hatA. te jaLa zarIrane ane vizeSa karI tvacAne puSTI kAraka thatuM hatuM. ahIM vyAkhyAkAre spaSTa karyuM che ke- jayA, vijayA, Rddhi, vRddhi Adi samasta auSadhIyukta jalathI ariSTanemine snAna karAvAyuM. (RvajeNa:-samudra vijaya, akSobhya, svimita, sAgara, himavAna, acala, dharaNa, pUraNa, abhicaMdra ane vasudeva; yAdava jAtinA, yAdava kuLanA A dasa bhAIo dazAra(dazAhacaka) rUpe prasiddha hatA. va purAvo -vRSNikuLamAM ariSTanemi pradhAna hatA. ariSTaneminuM kuLa'aMdhakavRSNi' nAmathI prasiddha hatuM. kAraNa ke aMdhaka ane vRSNi e be bhAIo hatA. vRSNi ariSTaneminA pitAmaha hatA. paraMtu anya pramANo anusAra aMdhakavRSNi eka ja vyaktinuM nAma che, te samudra vijayanA pitA hatA. dazavaikAlika sUtranA a.ra.gAthA. 8 tathA A adhyayananI AThamI gAthAmAM nemanAthanA kuLane aMdhakavRSNi kuLa kahyuM che. zrI ariSTaneminI karuNAnI parAkASTA - / aha so tattha Nijjato, dissa pANe bhayaDhue / vADehiM paMjarehiM ca, saNNiruddha sudukkhie / zabdArtha - da = tyAra pachI taQ = bhavanathI binata = nIkaLIne kramazaH AgaLa vadhatA vivAhamaMDapanI najIka pahoMcatA to = te, ariSTanemikumAre jayadura = mRtyunA bhayathI bhayabhIta . .
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ rathanemIya [ 18 ] banelA vArdi = vADAmAM biruddha = purAyelA suvi = atyaMta duHkhI vALa = pazuone 2 = ane pArdika piMjarAmAM pakSIone vila = joyA. bhAvArtha - tyAra pachI maMDapanI najIka jatAM ariSTanemie vADAo ane pAMjarAMomAM purAyelA bhayagrasta ane atiduHkhita pazuo ane pakSIone joyA. // jIviyataM tu saMpatte, maMsaTThA bhakkhiyavvae / pAsittA se mahApaNNe, sArahiM iNamabbavI // zabdArtha - viyaMta jIvananA aMtane saMpatta = prApta thayelA, maraNAsana prANI masA = mAMsa mATe magiyajJa = bhakSya bananAra arthAtu mAMsAhArI jAnaiyAonA mAMsa bhakSaNa mATe pAlittA = joIne mahApaum = atizaya prajJAvAna te = te ariSTanemikamAra sAhaM = sArathi(mahAvata)ne rUpa = A prakAre va = pUchavA lAgyA. bhAvArthaH- jIvananA aMtane prApta arthAt mRtyunI sanmukha rahelA ane mAMsAhArIonA bhakSya bananArA prANIone joIne mahAprajJAvAna ariSTanemie sArathine A pramANe pUchyuMm kassa aTThA ime pANA, ee savve suhesiNo / | vADehiM paMjarehiM ca, saNNiruddhA ya acchahi // zaGdArtha:-W = A sarve = sarva suLio = sukhanA Icchuka paNaT = prANIo a = zA mATe pha = A vArdi = vADAomAM pArdi = piMjarAmAM sArA adi = purAyelA che. bhAvArtha:- (ariSTanemie pUchyuM) A badhA sukhArthI prANIone kayA prayojanathI vADAo ane piMjarA- omAM pUravAmAM AvyA che? kA aha sArahI tao bhaNai, ee bhaddA u pANiNo / tujjha vivAhakajjammi, bhoyAveu bahu jaNa // zabdArtha :- kada = tyAra pachI to = bhagavAnanA praznane sAMbhaLIne rahI = sArathi, mahAvata mArU = kahevA lAgyo ke he bhagavAna! paNa = A badhA mA = bhadra, nirdoSa pALio = prANIone tuphA = ApanA vivAmi = vivAhamAM AvelA vakuLa = ghaNA mAMsAhArI manuSyone bolAve3 = bhojana karAvavA mATe pUravAmAM AvyA che. bhAvArtha:- tyAre sArathi e kahyuM ke tamArA vivAhamAM AvelA ghaNA lokone mAMsabhojana karAvavA mATe A nirdoSa prANIone pUravAmAM AvyA che. sIjhana tai vaya, vaghupaviII I. ciMtei se mahApaNNe, sANukkose jiehi u // zabdArtha :- kapALanapANaM - ghaNAM prANIonI hiMsAne sacita karata ratna - te sArathina vaya = vacana rojha = sAMbhaLIne nidi 3 = jIvonA viSayamAM sApucoote = karuNAvAna
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 || zrI uttarAdhyayana sUtra-2 thaIne te = te mahApaum = mahA prajJAvAna neminAthakumAra hitek = vicAra karavA lAgyA. bhAvArtha - tenuM(sArathinuM) ghaNA prANIonI hiMsAne sUcavatuM vacana sAMbhaLIne jIvo tarapha karuNAvaMta banelA mahAprajJA ariSTanemi ciMtana karavA lAgyA. 10 jai majjha kAraNA ee, hammati subahU jiyA / Na me eyaM tu Nissesa, paraloge bhavissai // zabdArtha - = jo majJa = mArA kAraNe kaccha = A suvardU = ghaNAM niyA = jIvonI hamati = ghAta thaze tu = to pa = A kArya ne = mArA mATe pUrato = paralokamAM nistea = kalyANakArI paNa bhavisa = thaze nahIM. bhAvArtha:- jo mArA kAraNe A ghaNA jIvonI hatyA thaze to te kArya paralokamAM mArA mATe kalyANakArI thaze nahIM. vivecana : - prastuta gAthAomAM nemikumAranI anukaMpAnA nimittanuM ane tenA pariNAmanuM vistRta varNana che. nemikamAranI jAna lagna maMDapanI najIka pahoMcI rahI hatI. tyAM ja nirdoSa prANIonA cItkAra saMbhaLAvA lAgyA. jenuM upAdAna zuddha hoya, tene koIpaNa nimitta asara karI jAya che. pazuonA cItkArane sAMbhaLIne sarva jIvo sAthe Atmasama vRttivAna nemakumAranA aMtaramAM anukaMpAnA bhAva jAgRta thayA. anukaMpAnA divya prakAzamAM tene satya samajAI gayuM. lagna jevI sAmAnya kriyAmAM paNa AvI ghora hiMsA! kSaNika rasAsvAda mATe ATalo anartha! saMsAranA AvA vyavahAramAM ghora patana sivAya bIjuM kAMI ja nathI. AvA gaMbhIra ciMtananA pariNAme temane tIvra nirvedabhAva pragaTa thayo. saMsAra pratye pUrNa udAsInatA thaI gaI. paratone visa:- bhagavAna ariSTanemi tIrthaMkara thaI mokSe javAnA hatA chatAM sUtrakAre ahIM evuM kathana karyuM che ke A hiMsA paralokamAM mArA mATe kalyANakArI thaze nahIM. A kathana saMsArI jIvone bodha mATe che, tema samajavuM. mAku :- (1) mAMsAhAra mATe (2) mAMsathI mAMsa vadhe che. A mAnyatA anusAra avivekIjano zarIranI mAMsavRddhi mATe mAMsAhAra bhojana kare che. mahApaUM :- jenI prajJA mahAna hoya te mahAprAjJa. neminAthakumArane mati, zruta ane avadhijJAna hovAthI te mahAprAjJa hatA. sArI :- sArathi. prastuta adhyayananI 10 mI gAthAmAM prasthAna samaye gaMdhahastI para ArUDha thavAno ullekha che ane 15 mI gAthAmAM sArathine pUchavAno ane 20mI gAthAmAM tenA dvArA potAnA Adeza anusAra kArya thatAM pAritoSika ApavAnA prasaMgamAM sArathino ullekha che. eka zabda aneka arthamAM prayukta thAya che. tethI ahIM mahAvata mATe sArathI zabdano prayoga che, tema samajavuM joIe. sAmAnya rUpe ratha calAvanAra vyaktine sArathI kahevAmAM Ave che, paraMtu mULapAThamAM hastIratna-gaMdhahastI para AsIna thavAnuM kathana che, tethI prasaMgAnukUla ja sArathI zabdano artha mahAvata karavo yogya lAge che.
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2thanemIya [ 21 ] zrI nemakumAranuM mahAbhiniSkramaNa - kA so kuMDalANa juyalaM, suttagaM ca mahAyaso / AbharaNANi ya savvANi, sArahissa paNAmae // zabdArtha - mahAvato = mahAyazasvI lo = te bhagavAna ariSTanemie vuDanA suyata kuMDalonI joDa va = ane sutta = kaMdorA ya = tathA savvANa = badhA AmaraNAI = AbhUSaNo sAradikSa = sArathine pachAmA = pradAna karyA. bhAvArtha - te mahAna yazasvI ariSTanemie kuMDalayugala, kaMdoro tathA badhA alaMkAro utArIne sArathine ApI dIdhA. maNapariNAmo ya kao, devA ya jahoiyaM samoiNNA / savviDDIe saparisA, NikkhamaNa tassa kAuM je // zabdArtha - maMriNAno= mananA vicAro vo karyA tyAre to temano vimaLa = niSkramaNa (dIkSA mahotsava) 4 = karavA mATe hoyaM yathocita samaye triI = badhA prakAranI riddhithI yukta yaka ane saMpatniA = pariSada sahita revA = devo, indro sanophaUM = samosaryA, pRthvIlokamAM AvyA. bhAvArtha:- (ariSTanemikamArane) manamAM saMyama svIkAranA bhAva thatAM yathocita samaye dIkSA mahotsava karavA mATe potAnI samasta Rddhiyukta, pariSada sahita devo upasthita thayA. devamaNussa parivuDo, siviyArayaNaM tao samArUDho / saNikkhamiya bAragAo, revayayammi Thio bhayavaM // zabdArtha:- to = tyAra pachI revapusa-parivaho = devo ane manuSyothI vIMTaLAyelA mathavuM = bhagavAna zibiyAratha = zibikAratna, devanirmita uttama pAlakhI para samAjo = ArUDha thaIne vAra IIo = dvArakApurIthI vinAyaka nIkaLIne revayatha= raivataka parvata paravi= padhAryA. bhAvArtha:- tyAra pachI devo ane mAnavothI parivRtta ariSTanemikumAra zibikAratna para ArUDha thaIne, dvArakA nagarImAMthI nIkaLIne raivataka parvata para padhAryA. / ujjANaM saMpatto, oiNNo uttamAo sIyAo / sAhassIe parivuDo, aha Nikkhamai u cittAhiM // zabdArtha :- da = tyAra pachI 3LAne = sahasAmravana nAmanA udhAnamAM patto = padhAryA 3 = te uttama rIyA = zibikAmAMthI phALo = nIce utaryA 3 = tatpazcAtu hiM = citrA nakSatrano caMdramA sAthe yoga hato tyAre sAdara = eka hajAra puruSothI parivuDo = parivRtta thaIne foruHpha = dIkSA aMgIkAra karI. bhAvArtha :- (sahasAmravana) udhAnamAM pahoMcIne uttama zibikAmAMthI nIce utaryA ane eka hajAra vyaktio sAthe nemakumAre citrA nakSatramAM abhiniSkramaNa karyuM(dIkSA lIdhI). va 22
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI uttarAdhyayana sUtra-2 4 aha so sugaMdhagaMdhie, turiyaM maukuMcie / __ sayameva luMcai kese, paMca muTThIhiM samAhio // zabdArtha-ada = tyAra pachI samAdi = samAdhivAna to te bhagavAna ariSTanemie sudhawifdhaNa = sugaMdhathI suvAsita karavA = komaLa ane vAMkaDIyA se = kezonuM saMyameva = svayaMmeva taricuM = zIdhra pavamuddardika paMcamuSTithI suvar = loca karyo. bhAvArtha - tyAra pachI samAdhistha ariSTanemie turata ja sugaMdhathI suvAsita, komaLa ane vAMkaDIyA vALono svayaM potAnA hAthe paMcamuSTi lonca karyo. kA vAsudevo ya NaM bhaNai, luttakesaM jiiMdiyaM / icchiya-maNoraha turiya, pAvasu ta damIsarA // zabdArtha - vAsudevo = vAsudeva = ane balarAma, samudravijaya Adi nura = kezaloca karelA niliya = jitendriya khai = ariSTanemine mA = kahevA lAgyA nIsara = he damIzvara ! turiye = jaladI, turaMta ja rUcha-mora6 = mokSaprApti rUpa icchita manoratha pavityu = prApta karo. bhAvArtha:- vAsudeva kRSNa ane balarAma Adie kezaloca karelA ane jitendriya bhagavAnane kahyuM ke he damIzvara ! Apano icchita manoratha(mokSa) zIdhra prApta karo. NANeNa daMsaNeNaM ca, caritteNa taveNa ya / / khatIe muttIe ceva, vaDDamANo bhavAhi ya // zabdArtha :- paNa = jJAnathI va = ane kaMsa = darzanathI vaSi = cAritrathI ya = ane tapa = tapathI ca= tathA hatI = kSamAthI muttae= nilabhatAthI vakRHTLoH vRddhivaMta gavAdi= thAo. bhAvArtha - Apa jJAna, darzana, cAritra, tapa, kSamA, nirlobhatA vagere guNonI vRddhi karanArA thAo. jAna evaM te rAmakesavA, dasArA ya bahU jaNA / 27 ariTThaNemiM vaMdittA, aigayA bAragApuri / / zabdArtha -parva - e pramANe te = te balarAma, zrIkRSNa rasI = dazArva pramukha yAdava ca = ane vahULa = ghaNA mANaso rimaM = ariSTanemine vaMhitA = vaMdana karIne vArApura = dvArakA nagarImAM gayA = pAchA pharyA. bhAvArtha:- A pramANe balarAma, kezava, dazArva, yAdavo ane bIjA ghaNA mANaso ariSTanemine vaMdana karI dvArakApurI pAchA pharyA. vivecana : prastuta gAthAomAM nirdoSa pazuonA pokArane sAMbhaLIne nemakumAranA aMtaramAM jAgRta thayelI karuNA, tenI pratikriyArUpe jAnaiyA sahita nemakumAranuM nagarImAM punarAgamana ane yathAsamaye dIkSA grahaNa paryatanuM varNana che.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2thanemIya | 23 ] nemakumAre potAnA nimittathI thatI nirdoSa pazuonI hiMsAnuM hRdayadrAvaka dazya joyuM. tenuM aMtara bhAva dayAthI bharAI gayuM ane turata ja sArathIne AjJA karIne pazuone baMdhanamukta karAvI, dvArikA pAchA pharI, sArathIne AbhUSaNonI bakSIsa ApI. gRhastha jIvananI pApa pravRttithI nirvedabhAvane pAmyA. zrI samudravijaya, kRSNa vAsudeva vagere svajano daDha vairAgyadhArI nemakumArane samajAvI zake tema na hatA. temaja nemakumAra tIrthakara thavAnA che tevuM bhaviSya paNa jANatA hovAthI temaNe nemakumArane dIkSAnI anumati ApI dIdhI. tIrthakara svayaM saMbaddha ja hoya che, tema chatAM anAdikAlanA jItavyavahAra anusAra tIrthakaronA mahAbhiniSkramaNanA eka varSa pUrve lokAMtika devo pragaTapaNe manuSyalokamAM AvIne tIrthakarane vinaMti kare che ke he prabho! Apa tIrtha pravartana karo. te niyamAnusAra pariSada sahita lokAMtika devoe AvIne prabhune tIrtha pravartAvavAnI vinaMti karI. tyAra pachI nemakumAra sAMvatsarika dAna devA lAgyA. varSa pUrNa thatAM yathAsamaye citrA nakSatramAM raivataka(ujjayaMta) giri para AvelA sahasAmravanamAM jaIne eka hajAra puruSo sAthe temaNe dIkSA lIdhI. svayaM paMcamuSTi loca karI, AjIvana sAmAyika vrata aMgIkAra karyuM. kRSNa Adi badhA yAdavo nemamunine ratnatrayanI ArAdhanAthI aMtima lakSya siddhinA AzIrvacana ApIne pAchA pharyA. mA pariNAno ya jo.... - tIrthakaronuM puNya ucca prakAranuM hoya che. tethI teo saMyama svIkArano mAnasika saMkalpa mAtra kare, tyAM devalokanA devonA Asana calAyamAna thAya che. devo potAnA jJAnathI tenuM kAraNa jANe che ane tIrthakarono dIkSA mahotsava ujavavA mATe cAre jAtinA devo potAnI pariSada sahita madhyalokamAM tIrthakaranI nagarImAM padhAre che. saMpatti = A devonuM vizeSaNa che. sapariSada eTale bAhya, madhyama ane AtyaMtara ema traNe pariSado sahita jillAmAM = niSkramaNa mahimA athavA niSkramaNa mahotsava karavA mATe. ada pima = zramaNa dIkSA grahaNa karI, zramaNa dharmamAM pravrajita thayA. arthAt"mAre thAvajIvana sAvadha AcaraNa karavA nahIM," e prakAranI pratijJAthI yukta thayA. sAhi = samAhita(samAdhi saMpanna) te ariSTaneminuM vizeSaNa che. dakSiA parivuDo...... - jemakumAre eka hajAra puruSo sAthe dIkSA lIdhI. zrIkRSNanA ATha putro, baladevanA 7ra putro, zrIkRSNanA pa3 bhAIo, ugrasena rAjAnA ATha putro, nemanAthanA 28 bhAIo, devasena vagere 100 ane 210 yAdavayukta, ATha moTA rAjAo, eka akSobha, bIjo teno putra ane varadatta tema 8+72+53+8+28+100+210+8+1+1+1 = 1000 puruSo. A gaNanA Agama ane graMthonA AdhAre saMkalita karelI che. eka hajAranI saMkhyAnuM kathana A gAthAmAM che ja. rAjematInuM mahAbhiniSkramaNa:n soUNa ya rAyakaNNA, pavajja sA jiNassa u / NIhAsA ya NirANaMdA, sogeNa u samucchiyA // zabdArtha - sa = te rapa = rAjakanyA rAjamatI nivAsa = jinendra bhagavAna ariSTaneminI pavane = dIkSA grahaNa karyAnuM to sAMbhaLIne hAla = hAsyarahita 3 = ane nirAlA = AnaMda rahita thaIne soLa = zokathI sacchiA = mUchita thaI gaI. 28
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 24] zrI uttarAdhyayana sUtra-2) 30 bhAvArtha :- ariSTanemi jinezvaranI pravrayAne sAMbhaLIne rAjakanyA rAjamatI hAsyarahita ane AnaMdavihIna thaI gaI ane zokathI te mUchita thaI gaI. | rAma vicita, dhiratyu mana naliyA jAha teNa pariccattA, seya pavvaiuM mama // zadArtha:- rAsa6 = rAjematI vi6i = vicAra karavA lAgI ke maH = mArA zani = jIvanane ftharatyu = dhikkAra che ga = je a6 = huM te = te bhagavAna neminAtha dvArA parizvattA = tyAgI devAI chuM mama = mArA mATe pablaDa = dIkSA levI eca = zreSTha che. bhAvArtha - rAjematIe vicAra karyo, "dhikkAra che mArA(asaMyamI) jIvanane ke huM temanA(ariSTanemi) dvArA tyAgI devAI chuM. mArA mATe dIkSA levI e ja zreyaskara che." aha sA bhamarasaNNibhe, kuccaphaNagappasAhie / / sayameva luMcai kese, dhiimaMtA vavassiyA // zabdArtha - kada = tyAra pachI udhatA = gheryazALI navali = vyavahArazIla, vyavahAra kuzala sA = te rAjamatIe mamarAime = bhramara sarIkhA kALA 90%ay IMAra = kAMsakIthI oLelA te = kezono layameva = svayaM sura = loca karyo. bhAvArtha:- tyAra pachI dhairyavatI ane vyavahArakuzaLa rAjamatIe kAMsakIthI oLelA-sajAvelA bhramara jevA kALA kezono potAnA hAthe lonca karyo. kA vAsudevo ya NaM bhaNai, luttakesaM jiiMdiyaM / / saMsArasAgaraM ghoraM, tara kaNNe lahuM lahuM // zabdArtha:- vAsudevo = zrIkRSNa vAsudeva ca = ane baLadeva tathA samudra vijaya Adi tattasaM = kezono loca karelI nirivaM jitendriya je te rAjamatIne maLa6 kahevA lAgyA ne kahe kanyA, tuM huM ta6 = jaladI-jaladI dhoraM= A ghora saMsAralAyara = saMsAra sAgarane ta2= pAra kara (mokSa prApta karI. bhAvArtha - kezono loca karelI ane jitendriya rAjamatIne vAsudeve kahyuM, he kanyA! A ghora saMsAra sAgarane tuM ati zIghratAthI pAra kara(mokSa prApta kara). kA sA pavvaiyA saMtI, pavvAvesI tahiM bahu / sa sayaNaM pariyaNaM ceva, sIlavaMtA bahussuyA // zabdArtha - vItavaMtA = zIlavatI vahuvA = bahuzruta sa = te rAjesatIe saMtI - dIkSita thaIne tahaM = dvArakApurImAM 16 = ghaNA saMya = svajana veva = ane pariyad = parijananI strIone puSpAvelI = dIkSA ApI. bhAvArtha :- pravrajita thaIne zIlavatI, bahuzruta rAjumatIe dvArakAnagarInA potAnA svajano ane parijanonI ghaNI strIone pravrajita karI.
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ nemIya viveyana - prastuta gAthAomAM rAjematInI dIkSAnuM varNana che. nemakumAra pAchA pharyA tyAre rAjematI atyaMta zokAtura banI mUrchita thaI dharatI para DhaLI paDI. sabhAna thatAM te duHkhabharyA udgAro prakaTa karavA lAgI. 5 samaya vItatA, UMDA ciMtananA aMte teNIe dIkSA levAno nirNaya karyo ane temanAtha prabhune kevaLajJAna thAya ane teo tIrthanI sthApanA kare; tenI pratikSA karatI gharamAM rahI ane tapa karavA lAgI. nemanAtha bhagavAna dIkSita thayA bAda 54 divasa sudhI chadmastha avasthAmAM aneka gAmomAM vicaraNa karatAM karatAM raivatAcala parvata para AvyAM. tyAM prabhu aThThama tapa karI zukladhyAnamAM magna thayA, te samaye ghAtIkarmono kSaya thatAM temane kevaLajJAna pragaTa thayuM. badhA indroe potapotAnA devagaNo sahita tyAM AvIne kevaLajJAnano mahotsava ujavyo ane manohara samavasaraNanI racanA karI. prabhune kevaLajJAna utpanna thayAnuM jANIne balabhadra, zrIkRSNa, rAjematI, dazArha Adi yAdavagaNa tathA anya sAmAnya jana samudAya raivataka parvata para AvyA ane prabhune vaMdana karyA. samavasaraNamAM yathAyogya sthAna para besIne saue dharmadezanA sAMbhaLI. aneka rAjAo, sAmAnya puruSo tathA strIoe pratibuddha thaIne dIkSA lIdhI. aneka manuSyoe zrAvakavrata grahaNa karyA. te samaye prabhunemanAthanA laghubaMdhu rathanemie paNa virakta thaIne prabhu pAse dIkSA lIdhI tathA rAjematIe paNa aneka kanyAo sahita dIkSA grahaNa karI. zrIkRSNa vAsudeva vagere e rAjematIne saMsAra sAgarane tarI javAnA AzIrvAda ApyA. seyaM pavvaiyaM mama :- have mArA mATe pravrajyA grahaNa karavI te ja zreyaskara che. mArA pati mane choDIne cAlyA gayA, tethI huM duHkhI thaI rahI chuM. jo bIjA patino svIkAra karuM to te paNa haMmezAM sAthe rahevAnA ja nathI. pati-patnImAMthI ekane viyoganuM duHkha sahana karavuM ja paDe che. have kadApi patinA viyogane sahana na karavo paDe tethI sarva saMbaMdhono tyAga karI saMyama svIkAra karavo, te ja mArA mATe sarva zreSTha che; A prakAranuM rAjarmatIe ciMtana karyuM. rathaneminuM patana ane rAjematI dvArA sthirIkaraNa : 33 giriM revatayaM jaMtI vAseNullA u aMtarA / " vAsaMte aMdhayArammi, aMto layaNassa ThiyA // zabdArtha:-naMtI = jatI vakhate aMtaraT = vacamAM, rastAmAM vAleLa = varSAthI 3tttA = bhIMjAI gaI vasaMte = varasAda varasato hato Ayagalsa aMto - parvatanI eka guphAmAM niyA = jaIne rokANI. = - bhAvArtha :- te sAdhvI rAjematI ekavAra prabhunA darzana mATe raivatagiri parvata para jaI rahI hatI tyAre rastAmAM varasAda AvavAthI bhIMjAI gaI. ghanaghora varasAda varasI rahyo hato tethI cArekora aMdhakAra vyApI gayo hato, tevA samaye anya sAdhvIothI chUTI paDelI teNIe eka guphAno Azraya lIdho. cIvarAI visAraMtI, jahAjAyatti pAsiyA / 34 rahaNemI bhaggacitto, pacchA diTTho ya tIi vi // zabdArtha:- pIvAnuM bhIMjAyelA vastrone visAyaMtI- sUkavatI rAjematI banAvA = thayAjAta =
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ ra6 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2) (janma samaye bALaka nirvastra hoya tevI) thaI gaI tti = tene nirvastra pAsiyA = joIne guphAmAM pahelethI ja dhyAnastha beThelA raki = rathanemi muninuM batti = citta saMyamathI vicalita thaI gayuM pachI = pachI, to vi = rAjematIe paNa li = tene joyo. bhAvArtha:- bhInA vastrone sUkavatAM rAjamatI nirvastra thaI gaI. tene joIne guphAmAM beThelA rathaneminuM citta saMyamathI vicalita thaI gayuM. thoDIka vAra pachI (aMdhArAthI AMkho TevAI gayA pachI) rAjematIe paNa tene joyo. ha bhIyA ya sA tahiM daTuM, egate saMjayaM tayaM / bAhAhiM kAuM saMgoppha, vevamANI NisIyai // zabdArtha -tafhaM tyAM te = ekAMta sthAnamAMtAM = te saMnavuM = saMyata rathanemine ra6 = joIne sA = te rAjetI thayA = bhayabhIta thaI vAhaiE = baMne bhujAothI so = potAnA aMgone DhAMkIne vevamaLI = dhrujatI pirIyaDu = besI gaI. bhAvArtha - tyAM ekAMta guphAmAM rathanemine joIne teNI (nirvastratAnA kAraNe) bhayabhIta thaI gaI. bhayathI dhrUjatI rAjamatI baMne bhujAothI potAnA aMgopAMgane(zarIrane) surakSita karIne, DhAMkIne besI gaI. BE aha so vi rAyaputto, samuddavijayaMgao / bhIyaM paveviyaM daTuM, imaM vakkamudAhare // zabdArtha - 36 = tyAra pachI samuvinayaMkA = samudra vijayanA aMgajAta putra to vi = te paNa rAyaputto = rAjaputra rathanemi bIyaM = rAjematIne bhayabhIta thayelI paviya = dhrUjatI hUM = joIne = = A prakAre vaF = vacana 31 hara = kahevA lAgyo. bhAvArtha - tyAre samudravijayanA aMgajAta rAjaputra rathanemie paNa rAmatIne bhayabhIta ane tharathara kaMpatI joIne A prakAre vacana kahyA. BG rahaNemI ahaM bhadde, surUve cArubhAsiNi / mama bhayAhi suyaNu, Na te pIlA bhavissai // zabdArtha - bha = he bhadra, kalyANakAriNI suve = he suMdara rUpavALI vAbhALi = he manohara vacana bolanAra suvay = sutanu! zreSTha zarIravALI ga6 = huM hari =rathanemi chuM ka = mane, mAro mAhi= (patirUpe)svIkAra kare te = tane patA = koI prakAranI pIDA bhavi6 = thaze nahIM. bhAvArtha:- he bhadre ! rathanemi chuM. he surUpe! he madhurabhASiNI ! he sutanu! tuM mAro(patirUpe) svIkAra kara. tema karavAthI tane kAMI pIDA thaze nahIM. 52 ehi tA bhuMjimo bhoe, mANussaM khu sudullahaM / bhuttabhogI tao pacchA, jiNamaggaM carissAmo // zabdArtha - raghu = nizcayathI may = manuSya janma maLavo sukuer6 = atyaMta durlabha che ta = tethI he bhadra di = ahiM Avo, pahelA ApaNe baMne mopa = bhogo menino = bhogavIe puLo =
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ | rathanemIya [ 27] pachI muttofi= bhuktabhogI thaIne pachI = tyAra pachI ApaNe ujaLanAM jinendra bhagavAnanA mArganuM vArasAno = anusaraNa karazuM. bhAvArtha - manuSyabhava maLavo kharekhara atyaMta durlabha che mATe Ava, ApaNe baMne bhogo bhogavIe. bhogo bhogavyA pachI ApaNe jinamArga(sarvavirati cAritra)nuM AcaraNa karazuM. 39 daTUNa rahaNemiM taM, bhaggujoya-parAiyaM / rAImaI asaMbhaMtA, appANaM saMvare tahiM // zabdArtha - manoyaRIkya = saMyamamAM hatotsAha thayelo ane strI pariSahathI parAjita ta = te upasiM = rathanemine amaMtA = asaMbhrAMta, bhrAMti rahita thaIne rApha = rAjematIe tahiM - te samaye guphAmAM = potAnA zarIrane saMvare = vastrathI DhAMkI dIdhuM. bhAvArtha:- rathanemine saMyamamAM nirutsAha ane strI parISahathI parAjita thayelA jANIne rAjematIe caMcaLatA rahita banIne te samaye guphAmAM potAnA zarIrane vastrathI AcchAdita karyuM. - aha sA rAyavarakaNNA suTThiyA Niyamavvae / jAI kulaM ca sIlaM ca, rakkhamANI tayaM vae // zabdArtha:- a = tadanaMtara, tyAra pachI biyanatraNa = niyama ane vratomAM suphiyA = susthita nA rAyavarapaNA = te zreSTha rAjakanyA rAjamatI nA = jAti R = kuLa na = zIlanuM varahamALA = rakSaNa karatI takaM = te rathanemine vaNa = A pramANe kahevA lAgI. bhAvArtha - tyAra pachI potAnA niyamo ane vratomAM susthita, potAnA jAti, kula ane zIlanuM rakSaNa karatI te zreSTha rAjakanyA rAjamatIe rathanemine A pramANe kahyuM. ka jaisi rUveNa vesamaNo, lalieNa NalakUbaro / tahA vi te Na icchAmi, jaisi sakkhaM puraMdaro // zabdArtha - 6 = jo tuMvaLa = rUpamAM velamo = vaizramaNa devanI samAna = ho niNa = lIlA-vilAsamAM khAjUvo = naLakUbera deva samAna ho na = jo tuM sajavuM = sAkSAt puro = puraMdara(indra) li = ho taha va = topaNa huM te = tArI ja chAmi = IcchA karatI nathI. bhAvArtha:- he rathanemi ! jo tuM rUpamAM vaizramaNa samAna ho, lIlA-vilAsamAM nalakubera deva samAna ho, are ! adhika to zuM, tuM sAkSAt puraMdara-indra ho topaNa huM tane IcchatI nathI. 42 pakkhaMde jaliyaM joI, dhUmakeuM durAsayaM / Necchati vaMtayaM bhottuM, kule jAyA agaMdhaNe // zadA:- gAMdho = agaMdhana nAmanA kutte = kuLamAM nAtha = utpanna thayela sarpa niyaM= saLagatI dhUmadhUmADA kADhatI kurAlaye = asahya goThuM = agnimAM pave= paDe, arthAt agnimAM paDIne marI javAnuM pasaMda kare paraMtu vaMta = vamana karelA viSane mojuM = pharIthI pIvAnuM rUcchati = IcchA karato nathI.
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 bhAvArtha :- argaMdhana kuLamAM utpanna thayelo sarpa dhUmADA kADhatI, jAjvalyamAna bhayaMkara durAzraya(asahya) agni jvALAmAM paDIne marI jAya paraMtu vamana kareluM potAnuM viSa pAchuM cUsavA icchato nathI. dhiratthu te jasokAmI, jo taM jIviyakAraNA / vaMtaM icchasi AveDaM, seyaM te maraNaM bhave // 43 zabdArtha:- nasojAnI- saMyama Icchuka, he saMyama sAdhaka rathanemi ! [anasovAmAM = he apayazanA kAmI] te-tane dhiratnuM-dhikkAra cheno-jeta-tuMnIviyART= asaMyamarUpa jIvanane mATe vata - vamana karelAne, tyAgelA AveOM = pharIthI pIvA chati = icche che te = tArA mATe maLa = marI javuM sevaM = zreSTha mave = che. bhAvArtha :- he saMyama sAdhaka rathanemi ! [he apayazanA kAmI !] tane dhikkAra che ke tuM bhogamaya jIvana mATe tyAgelA bhogono punaH svIkAra karavA icche che, tenA karatAM tAre marI javuM zreyaskara che. ahaM ca bhogarAyassa, taM casi aMdhagavahiNo / mA kule gaMdhaNA homo, saMjamaM Nihuo cara // = zabdArtha:- ahaM = huM rAjematI moLAvastra = bhojarAjanI pautrI(ugrasenanI putrI) chuM = = ane teM - tuM baMdhAvaSphiLo = aMdhakavRSNinA pautra akSi = cho dhakhA = gaMdhana kuLamAM utpanna thayelA sarpa samAna mA homo = na thaIe duio = manane daDha karI saMgama = saMyamanuM ghara = sArI rIte pAlana kara. bhAvArtha :- huM bhojarAjanI pautrI chuM ane tame aMdhakavRSNino pautra cho. ucca kuLamAM janmelA evA ApaNe gaMdhanajAtinA sarpa jevA na thaIe. tuM daDha thaIne saMyamanuM pAlana kara. 45 jai taM kAhisi bhAvaM, jA jA dicchasi NArio / vAyA viddhuvva haDo, aTThiappA bhavissasi // = zabdArtha:- teM = tuM nA nagA = je-je nArIo = strIone vinchasi = joIza Japha = jo tenA para mAvuM . = rAgabhAva, kharAba bhAva gahili = karIza to vAyAvidrughna-haDo vAyuthI prakaMpita haDa nAmanI vanaspatinI jema aTviJappA = asthira AtmAvALo vitti = thaI jaIza. bhAvArtha :- jo tuM koIpaNa strIone joIne rAgabhAva karato rahIza to vAyuthI prakampita haDa nAmanI nirmULa vanaspatinI jema asthira cittavALo(asthira AtmA) thaI jaIza. 46 govAlo bhaMDavAlo vA, jahA taddavvaNissaro / evaM aNIsa taM pi, sAmaNNassa bhavissasi // zabdArtha :- ST = je prakAre jovAto = govALa, bharavADa vA = athavA maMDavAto = bhaMDArI taddavvaNissaro = te dravyano mAlika hoto nathI va = te prakAre tApi = tuM paNa sAmaLasa = zramaNadharmano gaLIsara = anIzvara(asvAmI) mavikSatti = banI jaIza, saMyama rahita thaI jaIza. bhAvArtha :- jema govALa athavA bhaMDArI gAyo ke dravyonA mAlika hotA nathI, tema saMyamabhAva rahita ane kevaLa veza mAtrathI tuM zramaNa dharmano mAlika rahaze nahIM.
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ rathanemIya kohaM mANaM NigiNhittA, mAyA lobhaM ca savvaso / iMdiyAI vase kAuM, appANaM uvasaMhare // 29 47 zabdArtha:- horda = krodha mALa - mAna mAyA = mAyA 6 = ane totraM = lobha, A sarvane savvaso sarvathA, sarva prakArathI bithittA = nigraha karIne(jItIne) viyArM = pAMce indriyone vase vazAOM = karIne avvALuM = potAnA AtmAne vasaMdare = vaza karo. = = tIse so vayaNaM soccA, saMjayAe subhAsiyaM / aMkuseNa jahA NAgo, dhamme saMpaDivAio // = bhAvArtha :- tame krodha, mAna, mAyA ane lobhano sarva prakAre nigraha karIne, Indriyone vaza karIne, pote potAne vaza karo. 48 zabdArtha:- so - te rathanemi tIse - te saMgayAr = saMyamavatI sAdhvInA subhAliya = subhASita vaya = vacanone sonnA = sAMbhaLIne dharmo = dharmamAM saMpattivADyo = sthira thaI gayo nA = jema aMsena = aMkuzathI gaLo = hAthI vaza thAya che. bhAvArtha:- jevI rIte aMkuzathI hAthI vazamAM thaI jAya che tevI rIte saMyamI sAdhvI rAjematInA subhASita vacano sAMbhaLIne rathanemi zramaNa dharmamAM susthira thaI gayA. vivecanaH prastuta gAthAomAM rathaneminuM saMyamabhAvathI thayeluM patana ane rAjematInA brahmacaryanA tejathI thayelA sthirikaraNanuM vistRta varNana che. akasmAt rathanemimuni ane sAdhvI rAjematino eka guphAmAM samAgama thaI gayo. ekAMta ati bhayAnaka che, tyAM bIja rUpa rahelo vikAra, rAkhamAM dabAyelA agninI jema pragaTa thAya che. strI ane puruSano ekAMta sthAne sahavAsa aDola yogIne paNa calita karI zake che. saMyama sAdhanA karatA rathanemi muni rAjematIne joIne kSaNavAramAM ja saMyama bhAvathI calita thaI gayA. guphAmAM praveza karatI vakhate rAjematIne aMdhakAranA kAraNe rathanemi dekhAyA na hatAM tethI teNIe guphAmAM praveza karIne vastro sUkavyA ane nirvastra thaI hatI. rathanemine joIne strI svabhAvagata lajjA ane bhayanI lAgaNInuM dvaMdva tenA aMtaramAM jAmyuM hatuM. te dhrUjatI hatI, aMgopAMgane saMkocIne cittane vairAgyabhAvamAM daDha banAvI atyaMta hiMmatapUrvaka besI gaI. tyAM to rathanemie bhoganI yAcanA zarU karI dIdhI. rAjematie sAvadhAna thaIne tarataja vastra paridhAna karI, hiMmatapUrvaka rathanemine saMyama bhAvomAM sthira karavAno prayatna karyo. teNIe vairAgya preraka vacanothI zUratA ane vIratApUrvaka rathanemine potAnA kulanI kulInatAnuM smaraNa karAvI, manuSya janma ane temAM prApta thayelA saMyamI jIvananI mahattAnuM darzana karAvyuM temaja patita thayelA jIvonI paristhitinuM bhAna karAvyuM. rathanemi paNa mokSagAmI jIva hatA. te rAjematInA zaurya ane vairAgya- vAsita vacanothI saMyamabhAvamAM punaH sthira thaI gayA. kharekhara ! je svayaM sthira che te ja anyane sthira karI zake che. strI zakti komaLa che, tenI gati maMda che, strIzaktino sUrya lajjAnA vAdaLothI gherAyelo hoya che paraMtu kaTokaTInI paristhitimAM jyAre lajjAnA
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 | zrI uttarAdhyayana sUtra-2 vAdaLo vikherAI jAya, tyAre komaLatA pracaMDatAmAM palaTAI jAya che ane tejasvI sUrya prakAzita thaI jAya che. tyAM jagatanuM sarva baLa parAsta thaI jAya che. aMte Atma-saMyama zaktinA prabhAve strIno vijaya thAya che. prastuta prasaMgamAM paNa rAjamatInuM tIvra saMyamazIla tapobaLa ane tenI saMpUrNa nirvikAratA sahaja pragaTa thaI che. vAyolivUDo - nadI kinAre thatI haDa nAmanI vanaspatinA mULa majabUta hotA nathI. te vAyuthI ukhaDIne nadImAM paDI jAya che ane nadInA pravAhamAM taNAIne samudramAM pahoMcI jAya che. tevI rIte saMyamamAM asthira AtmA ucca padathI nIce paDIne saMsAra samudramAM paribhramaNa karato rahe che. pachI viTTo - zAstrakArano Azaya e che ke guphAmAM aMdhArU hoya che ane aMdhakAramAM bahArathI praveza karanArane sarvaprathama kAMI dekhAtuM nathI. jo dekhI zakAtuM hota to rAjImatI te guphAmAM praveza na karata. AthI spaSTa thAya che ke guphAmAM rathanemi che, te rAjamatIne pahelAM dekhAyuM nahIM, pAchaLathI teNIe tene tyAM joyA. suyay - sutanu- suMdara zarIravALI. paraMtu viSNu purANamAM ugrasenanI eka putrInuM nAma "sutanuM darzAvyuM che. kadAca rAjamatInuM bIjuM nAma "sutanuM hoya. samatA :- (1) rAjematIne manamAM AzvAsana maLyuM ke A rathanemi kulIna che eTale baLathI akAryamAM pravRtta nahIM thAya. A abhiprAyathI teNI nizcita banI. (2) rAjematI rathaneminI jema saMyama-bhAvathI vicalita na thatAM saMyamamAM nizcala thaI gaI. tharatna te nAma :- ahIM yazokAmI ane apayazakAmI be saMskRta chAyA thAya che. tenA be prakAre artha A pramANe che- (1) he saMyama sAdhaka rathamemi! (2) he apayazanA kAmI! bhogAbhilASI.SiratyusaMyama-yazane dhUmila karanAra tane dhikkAra che. yaza zabdanA paNa be artha che- (1) yaza kIrti (2) saMyama. taM navicAra - asaMyamI jIvana mATe, vAsanAmaya-kuzIlamaya jIvana jIvavAnA hetuthI. vaMta chINa AveDa - dIkSAgrahaNa karIne, pharI tyAgelA bhogo punaH bhogavavA Atura thaI rahyA cho. nA kup idha dono:- sarpa be jAtinA hoya che, gaMdhana ane agaMdhana. gaMdhana kuLano sarpa koIne DaMkhyo hoya ane jo maMtravAdI dvArA maMtra baLathI tene bolAvavAmAM Ave to te potAnA vamelA viSane punaH cUsI le che. paraMtu agaMdhana kuLano sarpa maMtra baLathI hAjara thAya che, te maravAnuM svIkAre che paNa vaNeluM viSa punaH cUsavA taiyAra thato nathI. A daSTAMta ApI rAmatI rathanemine kahe che ke ApaNe uttama kuLamAM janmelA chIe, mATe gaMdhana kuLanA sarpa jevA thavuM te yogya nathI arthAt tyAgelA bhogo punaH bhogavavA yogya nathI. subhAliyaM:- subhASita. saMvegajanaka ane zubha AzayavALAM tIkSNa-kaTu zabdo paNa subhASita kahevAya. aM kha ga ga - jema aMkuzathI hAthI punaH yathAsthitimAM(mahAvatanA vazamAM) AvI jAya che temaja saMyamathI patita thavAnI bhAvanAvALA hAthIrUpa rathanemine mahAvata rU5 rAjamatIe dhIre-dhIre vacanarUpI aMkuzathI pAcho vALIne cAritra dharmamAM sthApita karyo. upasaMhAra:42 maNagutto vayagutto, kAyagutto jiiNdio| ___ sAmaNNaM NiccalaM phAse, jAvajjIvaM daDhavvao // zakadArtha:- napura = managupta vayajuro = vacanagupta vayajuro = kAyagupta niro -
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ rathanemIya [ 31 ] jitendriya ibro daDhavatI kvinna nizcala thaIne rathanemie nAnakkIva = jIvanaparyata sAmaM = sAdhu dharmanuM te = pAlana karyuM. bhAvArtha:- te (rathanemi) managupta, vacanagupta, kAyagupta ane jitendriya thaIne mahAvratomAM daDha thayA ane jIvanaparyata nizcala bhAvathI zramaNa dharmanuM pAlana karatA rahyA. >> % 3 tava caritA, gAya vo vi vatI ! savvaM kamma khavittANaM, siddhi pattA aNuttaraM // zabdArtha - 3 = ugra tavaMga tapanuM carittAnuM sevana karIne tALa vi= rAjematI ane rathanemi baMne vastI = kevaLajJAnI gAthA = thaI gayA saLaMga sarva + = karmono vittA = kSaya karIne gayttaraM = anuttara, sauthI pradhAna siddhi = siddhagatine pattA = prApta thayA. bhAvArtha :- ugra tapanuM AcaraNa karIne baMne kevaLI thaI gayA tathA badhA karmono kSaya karIne temaNe anuttara siddhi prApta karI. pa evaM kareMti saMbuddhA, paMDiyA paviyakkhaNA / viNiyaTuMti bhogesu, jahA se purisuttamo // tti bemi // zabdArtha - saMvu = tattvajJa paMDiyA = pApathI DaranAra ane pApa na karanAra paMDita viya = vicakSaNa puruSa parva = ema ja raMti kare che arthAt mosu = bhogothI viLiyaEti nivRtta thaI jAya che nahIM = jema te = te purasurano puruSomAM uttama rathanemi bhogothI nivRtta thayA. bhAvArtha:- puruSottama rathanemi jema bhogothI nivRtta thaI gayA tema saMbuddha, paMDita ane vicakSaNa puruSa bhogothI nivRtta thaI jAya che arthAtu vivekI puruSo viSayabhogonA doSone jANIne rathaneminI jema bhogono parityAga kare che. vivecanaH prastuta gAthAomAM rathanemi ane rAjamatInI aMtima sAdhanA-ArAdhanAnuM nirUpaNa che. gaI te purasuno - puruSottama puruSanI jema. jAtivaMta lAkheNo azva Thokara khAya che paraMtu paDI jato nathI tyAM sudhI te lAkheNo azva ja kahevAya che. te ja rIte rathanemi manathI ane vacanathI calita thayA hatA paraMtu kAyAthI calita thayA na hatA. teo saMyama bhAvathI patita thavA chatAM jinendra bhagavAnanA mArga ane saMyamane zreSTha samajatA hatA. teo zraddhAbhraSTa thayA na hatA. 38 mI gAthAmAM rathanemie kahyuM che kebumo to pachI nimAM risAmo = bhuktabhogI thaIne pachI pharI saMyama mArganuM AcaraNa karIzuM. tethI ja teo rAmatInA vacanothI saMyamamAM sthira thaI gayA. tethI ja ahIM zAstrakAre temane mATe puruSottama zabdano prayoga karyo che. bAvIsamuM adhyayana saMpUrNa
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 32 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 trevIsamuM adhyayana paricaya A che che. A adhyayanano mukhya viSaya kezIsvAmI ane gautamasvAmI vacce thayelo saMvAda hovAthI tenuM nAma kezI-gautamIya che. puruSAdAnIya pArzvanAtha bhagavAna ane zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInA dharmazAsana vacce 250 varSano samayagALo hato. tethI mahAvIra svAmIno zAsanakALa zarU thayo tyAre pArzvanAtha prabhunI paraMparAnA saMto ane zramaNopAsako vidyamAna hatA. prastuta adhyayanamAM carama tIrthakara mahAvIra svAmInA pradhAna gaNadhara gautama svAmI ane pArzvanAtha bhagavAnanA praziSya kezI svAmI vacceno AdhyAtmika saMvAda rajU thayo che. kezIsvAmI bhagavAna pArzvanAthanI paraMparAnA saMta hatA. pArzvanAtha prabhunA prathama paTTadhara zubhadatta, bIjA paTTadhara haridatta ane trIjA paTTadhara AcArya samudrasUri hatA. AcArya samudrasUrinA samayamAM videzI nAmanA AcArya ujjainI nagarImAM padhAryA. temanA upadezathI prabhAvita thaIne tyAMnA rAjA jayasena, rANI anaMgasuMdarI ane rAjakumAra kezIsvAmI dIkSita thayA. kezIsvAmIe kumArAvasthAmAM ja saMyama svIkAryo hovAthI te kezIkumAra zramaNa tarIke prasiddha thayA hatA. ekadA teo ziSya parivAra sahita zrAvastI nagarInA tiMduka udyAnamAM padhAryA. gautamasvAmI bhagavAna mahAvIra svAmInA prathama gaNadhara hatA. teo cAra jJAna ane caudapUrvanA dhAraka hatA. te paNa potAnA ziSya parivAra sahita grAmAnugrAma vicaratAM zrAvastI nagarInA koka udhAnamAM padhAryA. A rIte baMne saMto eka ja nagarImAM vicaratA hovAthI baMnenA ziSyo gocarI AdimAM bhegA thatA hatA. baMne paraMparAnA saMtonuM eka mokSa prAptinuM ja lakSya hovA chatAM vrato vageremAM vibhinnatA zA mATe ? A prakAranI jijJAsA sAdhuo temaja tatkAlIna janasamAjamAM paNa thatI hatI. te jijJAsAnA samAdhAna mATe baMne saMto eka sthAnamAM ekatrita thayA. bhagavAna pArzvanAtha ane bhagavAna mahAvIranI zAsana paraMparAmAM rahelI mahAvrata AdinI vibhinnatA aMge vicAraNA thaI. te uparAMta anya aneka AdhyAtmika bAbato aMge sAMketika zabdomAM kezIkumAra zramaNe prazno karyA ane te praznonA AdhyAtmika daSTie gautama svAmIe samAdhAna ApyA. gautama svAmIe ApelA vividha samAdhAnothI kezIkumAra zramaNa saMtuSTa ane prabhAvita thayA. temaNe gautama svAmIne saMzayAtIta ane sarvazruta mahodadhi tarIke saMbodhana karI kRtajJatApUrvaka vaMdana karyA ane potAnA ziSya samudAya sahita hArdika zraddhApUrvaka bhagavAna mahAvIranA paMca mahAvratarUpa dharmano svIkAra karyo. bhagavAna mahAvIranA vartamAna pravartatA vividha phirakkAonA mahAzramaNo sahiSNutAnI daSTi apanAvIne bhagavAna mahAvIranA zAsanamAM ekatA ane utkarSa mATeno bodha prApta kare, e ja sAra A adhyayanamAMthI prApta thAya che.
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ kezI-gautamIya trevIsama adhyayana kezI-gautamIya prabhu pArzvanAtha ane kezIkumAra zramaNa: jiNe pAse tti NAmeNaM, arahA logpuuio| saMbuddhappA ya savvaNNU, dhamma titthayare jiNe // zabdArtha :- ni = rAgadveSane jItanAra R = jenAthI kaMI chUpuM nathI tevA mana-mananI ane samaya-samayanI vAta jANanAra kevaLI, ghaTa-ghaTanA aMtaryAmI no pUrUSa = lokapUjya, traNe lokanA pUjya, jagata pUjya, sarva jIvone AdaraNIya-mAnanIya vRddha = bodha pAmelA, tattvajJAnathI yukta AtmAvALA savvapU = sarvajJa dhumma nityAre = dharma tIrthanI sthApanA karanAra ni = rAga-dveSane jItanAra pAse tti gAma = pArzvanAtha nAmanA bhagavAna hatA. bhAvArtha - jinezvara pArzvanAtha, A nAmanA lokapUjya, ahaMta, saMbuddhAtmA, sarvajJa, dharmatIrthanA pravartaka ane rAgadveSanA vijetA trevIsamA tIrthaMkara thayA che. tassa logapaIvassa, AsI sIse mahAyase / kesIkumAra samaNe, vijjAcaraNa pArage // zabdArtha - nonapatra = lokamAM dIpaka samAna arthAt saMsAranA saMpUrNa padArthone potAnA jJAnathI prakAzita karanAra takSa = te pArzvanAtha bhagavAnanA vijJAvaraNa para = vidyA ane cAritranA pAragAmI mahAvate = mahAyazasvI vasamAra samapa = kezIkumAra zramaNa sAte = ziSya bANa = hatA. bhAvArtha:- te lokapradIpa bhagavAna pArzvanAthanA mahAyazasvI kezIkumAra zramaNa nAmanA ziSya hatA. te vidyA ane cAritramAM pAragAmI hatA. ohiNANasue buddhe, sIsasaMghasamAule / gAmANugAma rIyate, sAvatthi purimAgae // zabdArtha:- gohiNaTLasu = matijJAna, zrutajJAna ane avadhijJAnathI yukta vRddha = tattvone jANanAra sItalAkane = ziSya parivAra sahita AmapuITH = grAmAnugrAma rIte = vicaraNa karatA kezIkumAra zramaNa sAvasthi puriMga zrAvastI nAmanI nagarImAM bAra = padhAryA. bhAvArtha - kezIkumAra zramaNa matijJAna zrutajJAna ane avadhijJAnathI yukta ane prabuddha hatA. te potAnA ziSya parivAra sahita grAmAnugrAma vicaraNa karatAM zrAvastI nagarImAM padhAryA. tiMduyaM NAma ujjANaM, tammi NagaramaMDale / phAsue sijja-saMthAre, tattha vAsamuvAgae // (4
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 74 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 zabdArtha - tAni nAradatte - te zrAvastI nagarInI samIpe vuiAM nAma = hiMduka nAmanuM 3SA = eka udyAna tattha = tyAM pAsu = prAsuka(jIvarahita) sijha-saMthAre = sastAraka yukta sthAnamAM vAsakuvA = nivAsa karyo. bhAvArtha:- te zrAvastI nagarInI samIpe siMduka nAmanA udhAnamAM jIvarahita saMstAraka-bAjoTha Adi sulabha hatA, tevA sthAnamAM kezIkumAra zramaNe nivAsa karyo. vivecanaH prastuta gAthAomAM prabhu pArzvanAthano ane kezIkumAra zramaNano paricaya che. vRddhaMA saLaUbU :- saMbuddhAtmA. jeno AtmA samyaka prakAre tattvajJa thayo che, evA tattvajJa chadhastha paNa hoI zake che, tethI sUtrakAre savvANu vizeSaNano prayoga karyo che. sarvajJa eTale samasta lokAlokanA jJAtA, kevaLajJAnanA dhAraka. hine :- prathama gAthAmAM jina zabdano prayoga be vAra thayo che, tenuM vizeSa prayojana che. prathamavAra nine zabda prayoga rAgadveSanA vijetA jina mATe vaparAyo che. bIjIvAra jina zabdano prayoga pArzvanAtha bhagavAnanA muktigamanano sUcaka che. jemaNe samasta karmone jItI lIdhA che te jina, prastuta saMvAda samaye bhagavAna mahAvIra svAmI 24mA tIrthaMkara rUpe sAkSAt vicaraNa karatA hatA ane bhagavAna pArzvanAtha mokSe padhAryA hatA. je nAra tamane - (1) kumArAvasthA arthAtu aparaNita avasthAmAM cAritra svIkArelA zramaNa (2) kezIkumAra nAmanA zramaNa-tapasvI. vinA va2pArako - vidyA ane caraNanA pAragAmI. vidyAnuM samyagujJAna ane samyagadarzana. caraNa = sammacAritra.pAra = pAragAmI. A rIte kezIkumAra zramaNa samyagrajJAna, samyagdarzana ane samyaka cAritra, te ratnatrayInI utkRSTapaNe ArAdhanA karatA hatA. mohiNaTLasu - avadhijJAna ane zrutajJAna. sUtrakAre gAthAmAM be jJAnanuM ja kathana karyuM che. paraMtu zrata matipUrva | zrutajJAna matijJAnapUrvaka ja hoya che. tethI kezIkumAra zramaNa mati, zruta ane avadhijJAna te traNe jJAnathI yukta hatA, tevo artha spaSTa thAya che. bhagavAna mahAvIra ane gautama - aha teNeva kAleNaM, dhammatitthayare jiNe / bhagavaM vaddhamANitti, savvalogammi vissue // zabdArtha - ada = atha tene vALa = te samaye thatatthara = dharmatIrtha sthApanArafna = rAgadveSanA vijetA jAvuM = bhagavAna vAmANitti = vardhamAna svAmI sapnano khi = samasta lokamAM visu = sarvajJa sarvadarzI tIrthakararUpe prasiddha hatA. bhAvArtha - te samaye dharmatIrthanA sthApaka, rAgadveSanA vijetA, bhagavAna vardhamAna(mahAvIra svAmI) samagra lokamAM prakhyAta hatA. tassa logapaIvassa, AsI sIse mahAyase / bhagavaM goyame NAma, vijjAcaraNapArage //
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ kezI-gautamIya [ 35 ] zabdArtha -nokAparphavarasa = lokapradIpa ta = te bhagavAna vardhamAna svAmInA vijJAvaraNane = vidyA-jJAna, darzana ane cAritranA pAragAmI mahAya = mahAyazasvI bhAva = bhagavAna goyane = gautama ra = ziSya AvI = hatA. bhAvArtha:- te loka pradIpa bhagavAna vardhamAna svAmInA mahAyazasvI bhagavAna gautama nAmanA ziSya hatA. te jJAna, darzana ane cAritranA pAragAmI hatA. | vIrasAvi yuddha, rIta-saMghanamI ne , __ gAmANugAmaM rIyaMte, se vi sAvatthimAgae // zabdArtha - vArasaMvika = AcArAMgathI daSTivAda sudhInA bAra aMganA jJAtA vRddha = tattvajJAnI rIyalamAM 3 = ziSya parivAra sahita bAbu = grAmAnugrAma rIte = vicaratAM te vi = gautama svAmI paNa sAvasthi = zrAvastI nagarImAM Apa = padhAryA. bhAvArtha :- bAra aMganA jJAtA ane tattvajJAnathI prabuddha gautamasvAmI paNa potAnA ziSya parivAra sAthe gAmegAma vicaraNa karatAM zrAvastI nagarImAM padhAryA. koTTagaM NAma ujjANaM, tammi NagaramaMDale / phAsue sijjasaMthAre, tattha vAsamuvAgae // zabdArtha - voTTai MAna = koSThaka nAmanA para maMDajo = nagaranI samIpe sigA-saMthAre = makAna ane saMskAraka, bAjoTha Adi Asana. bhAvArtha:- te zrAvastI nagarInI samIpe koSThaka nAmanA udyAnamAM prAsuka(jIva rahita) saMstAraka sulabha hoya, tevA sthAnamAM gautama svAmIe paNa nivAsa karyo. vivecana : prastuta gAthAomAM prabhu mahAvIra ane temanA prathama ziSya gautama svAmIno paricaya che. joyane - bhagavAna mahAvIra svAmInA paTTaziSya prathama gaNadhara IndrabhUti hatA. teo gautama gotrIya hatA. AgamomAM Theka-ThekANe "gautama" nAmathI temano ullekha che. jaina jagatamAM teo "gautama svAmI' nAmathI prasiddha che. roka :- kezIkumAra zramaNa ane gautama gaNadhara baMne potapotAnA ziSya parivAra sahita zrAvastI nagarInI samIpe udyAnamAM utaryA hatA. baMnenA AvAsa alaga alaga udyAnamAM hatA. kezIkumAra zramaNano AvAsa 'hiMduka' udhAnamAM ane gautama svAmIno AvAsa "koSThaka udyAnamAM hato. A banne udyAna najIkamAM hoya zake ane judI-judI dizAmAM paNa hoya zake. ziSya parivAramAM AcAra bheda aMge jijJAsA: kesIkamAra samaNe, goyame ya mahAyase / ubhao vi tattha vihariMsu, allINA susamAhiyA //
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 zabdArtha:- attIbA = mana, vacana, kAyAthI gupta susamAhiyA =jJAna, darzana, cAritrathI samAdhivaMta mahAyale = mahAyazasvI jesIjImAra samaLe - kezI kumAra zramaNa ya = ane joyame = gautama svAmI 3mo = baMne tatva = tyAM sukhazAMtipUrvaka visu = vicaratA hatA. = bhAvArtha :- te nagarImAM kezIkumAra zramaNa ane mahAyazasvI gautama svAmI baMne mana, vacana, kAyAthI gupta ane samAdhi bhAvamAM sthita thaIne vicaratA hatAM. | 10 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 ubhao sIsa-saMghANaM, saMjayANaM tavassiNaM / tattha ciMtA samuppaNNA, guNavaMtANa tAiNaM // zabdArtha -- saMnavALuM = saMyamIone tasmiLa = tapasvIone muLavaMtALa = jJAna, darzana, cAritra Adi guNa saMpanna tAphaLa = chakAya jIvonA rakSaka samo = baMne pakSanA sIlasaMcALa = ziSya samudAyanA manamAM tattva = tyAM ciMtA - zaMkA, jijJAsA samuppaLA = utpanna thaI. = = bhAvArtha :- zrAvastI nagarImAM saMyamI, tapasvI, jJAna, darzana, cAritra Adi guNasaMpanna ane chakAya jIvonA rakSaka evA te baMnenA ziSya samudAyanA manamAM A prakAre jijJAsA utpanna thaI. 11 keriso vA imo dhammo, imo dhammo vA keriso / AyAra-dhammappaNihI, imA vA sA va kerisI // = zabdArtha:- mo = A amAro dhammo = dharma riso= kevo che vA = ane mo = A temano mA = A amArI AyA dhammappaNidI = AcAra dharmanI vyavasthA arthAt bAhya veza dhAraNa Adi vherisI kevI che va = ane saT = temanI AcAra dharmanI vyavasthA kevI che ? bhAvArtha :- A amAro(mahAvratarUpa) dharma kevo che ? ane temano(cAturyAma) dharma kevo che ? amArI AcAra dharmanI vyavasthA(bAhya veza Adi) kevI che ? ane temanI AcAra dharmanI vyavasthA kevI che ? cAujjAmo ya jo dhammo, jo imo paMcasikkhio / 12 desio vaddhamANeNaM, pAseNa ya mahAmuNI // zabdArtha:- pAlekha = pArzvanAtha bhagavAne no - je vAibnAmo- cAturyAma arthAt cAra mahAvrata vALo thamno = dharma resio = upadezyo ya = ane vamALeLa = vardhamAna svAmIe mo = A paMcasivitvo = paMca zikSAtmaka, pAMca mahAvratavALo dharma. bhAvArtha :- mahAmuni pArzvanAtha bhagavAne cAturyAma(cAra mahAvrata) dharmano upadeza Apyo che ane vardhamAna mahAvIra svAmIe pAMca mahAvratarUpa dharmanuM pratipAdana karyuM che. |13 acelago ya jo dhammo, jo imo saMtaruttaro / egakajja-pavaNNANaM, visese kiNNu kAraNaM // zabdArtha:- azveto = acelaka, parimANopeta ane alpa mUlyavALA vastro dhammo = dharma kahyo che ya = ane bhagavAna pArzvanAthe no = je mo = A saMtaruttaro = viziSTa, bahumUlya vastra rAkhavA rUpa
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ | kezI-gautamIya [ 37 ] tano 2 viziSTa dharma kahyo che vijJapavaUMTS = mokSa prApti rUpa eka ja kAryamAM pravRtti karanArAonA bAhya AcAromAM vileNe = aMtara hovAnuM jiSNu = zuM vAray = kAraNa che? bhAvArtha - vardhamAna mahAvIra svAmIe acelaka dharma(nizcita mApavALA, alpamUlya sapheda vastro dhAraNa karavA rUpa dharma) ane pArzvanAtha bhagavAne sAntarottara dharma(viziSTa vastra rAkhavA rU5 dharma) nuM kathana karyuM che, to pachI mokSaprApti rUpa eka ja kAryamAM pravRtti karanArAomAM A vibhinnatAnuM zuM kAraNa che? vivecana : kezI svAmI ane gautama svAmInA ziSyoe bhikSAcaryA vagere kArya mATe jatAM-AvatAM ekabIjAnA AcAra-vicArane joIne ane baMne AcAra vacceno taphAvata jANIne, temanA manamAM zaMkA thaI ke amArA baMnenA dharma pravartakonuM dhyeya mukti-prAptinuM che chatAM amArA baMnenA AcAra-vicAramAM taphAvata kema che? mahAvIra svAmI pAMca mahAvratano upadeza Ape che jyAre pArzvanAtha bhagavAna cAra yAma arthAtu cAra mahAvratano upadeza ApatA hatA. mahAvIra svAmInA ziSyo sAmAnya ane pramANopeta vastro dhAraNa kare che jyAre pArzvanAtha bhagavAnanI paraMparAnA ziSyo viziSTa ane kiMmatI yatheccha vastro dhAraNa kare che. aer :- (1) AlIna = AtmAmAM lIna, (2) alIna = mana, vacana, kAyAnI guptiothI yukta. AyAradhammapaNihI :- AcaraNamAcAro-veSadhAraNAdiko bAhyaH kriyAkalApa ityarthaH / AcArano artha che AcaraNa, vezadhAraNa Adi bAhya kriyAvidhi. bAhya kriyAvidhi paNa dharma che; kAraNa ke te jJAna, darzana ane cAritranA vikAsanuM sAdhana bane che. aMdha vyavasthApanam | prasidhino artha che vyavasthApana. bAhya kriyAvidhirUpa dharmanI vyavasthAne AcAradharmapraNidhi kahe che. rAunmAno ya no dhabbo:- zrI pArzvanAtha bhagavAne darzAvelo cAturyAma(cAra mahAvrata)rUpa sAdhu dharma. (1) ahiMsA (2) satya (3) acaurya (4) bahidvAdAna tyAga(aparigraha). te cAra mahAvratarUpa dharma. bhagavAna pArzvanAthe strIne parigraharUpa gaNIne brahmacarya mahAvratano samAveza parigraha tyAgamAM karyo che. piiG :- paMca zikSita, pAMca mahAvrato dvArA zikSita-prakAzita. yathA- (1) ahiMsA (2) satya (3) acaurya (4) brahmacarya (5) aparigraha. te pAMca mahAvrata che. acelago ya jo dhammoH - acelaM mAnopetaM dhavalaM jIrNaprAyaM, alpamUlyaM vastra dhAraNIyamiti varddhamAnasvAminA proktam / asat iva celaM yatra sa acelaH, acela eva acelakaH / yat vastra safpa aviva tat dhAryamityartha: (1) acalaka arthAt alpa mUlyavALA, jIrNa, sAdhAraNa, pramANopeta (niyata mApavALA), sapheda vastra dhAraNa karanAra. (2) acala arthAt nahi jevA vastra, nahivat vastro dhAraNa karanAra. (3) "a"no artha alpa che. alpavastrone dhAraNa karanAra. saMtaro - saMtaruttaro eTale mUlyanI daSTie game te mUlyavALA ane pramANanI daSTie game teTalA pramANavALA vastro dhAraNa karavA.A sUtranI vyAkhyAmAM saMtaruttarAno A ja artha karyo che. tethI jaNAya che ke A zabda acalakatAno pratipakSI che. bhagavAna mahAvIra svAmInA zramaNo acelaka eTale sAmAnya, alpamUlyavALA ane maryAdita vastro dhAraNa karatA hatA. jyAre pArzvanAtha prabhunA zramaNo saMtaruttarA eTale game te mUlyavALA ane game teTalA vastro rAkhatA hatA. teone mATe alpamUlyavALA ke pramANopeta vastro rAkhavA saMbaMdhI koI niyama na hato, tethI tene mATe saMtaruttara dharmanuM kathana thayuM che.
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 38 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 14 zramaNonuM paraspara milana ane ucita vyavahAra: aha te tattha sIsANaM, viNNAya pavitakkiyaM / samAgame kayamaI, ubhao kesi-goyamA // zabdArtha:- a = tyAra pachI taltha = tyAM sItA" - potapotAnA ziSyonI vijiyaM = tarkaphapazaMkAne, jijJAsAne viUT = jANIne tenI nivRtti mATe te = teo 3mo = baMne mahApuruSoe samAne = eka sthAne maLavAno zreya = vicAra karyo. bhAvArtha:- tyAra pachI potapotAnA ziSyone zaMkAzIla thayelA jANIne kezIkumAra zramaNa ane gautama svAmI, baMne mahApuruSoe tyAM(zrAvastI nagarImAM) paraspara maLavAno vicAra karyo. che. goyano parivadhU, sIsamane ! | neDhuM namaverato, tiMduyaM vaNamAgo / zadArtha:-ji-kuLane = jyaSTha(moTA) jhaverato mAnIne joyamo = gautama kivanyU = pratirUpajJa arthAt vinaya dharmanA jJAtA sIlarsayalamAne potAnA ziSya parivAra sahita hiMduthavA = hiMduka udyAnamAM A = AvyA. bhAvArtha - pArzvanAtha bhagavAnanI paraMparAnA ziSya hovAthI kezIkumAra zramaNanA jyeSTha kuLane jANIne, potAnA ziSya parivAra sAthe gautama svAmI tiMduka nAmanA udyAnamAM padhAryA. kesIkumAra-samaNe goyamaM dissamAgayaM / paDirUvaM paDivatti, samma saMpaDivajjai // zabdArtha - AvuM = AvatAM kisa = joIne paDavuM = pratirUpa, temane yogya did = pratipatti arthAt satkAra sanmAna samuM saMpaDiw6 = samyaka prakAre karyo. bhAvArtha - kezIkumAra zramaNe gautama svAmIne AvatA joIne samyapha prakAre temane anurUpa yathAyogya Adara satkAra karyo. kA palAlaM phAsuyaM tattha, paMcamaM kusataNANi ya / SY ToyamarU fsennaSi, vikhe sapanAmA II zabdArtha - taltha = tyAM ya = gautama svAmIne LiseLApa = besavA mATe pAsuyaM = prAsuka, jIvarahita pAtta = parAla arthAt zAlI, vrIhi, kodrava, rAla e cAra ya = ane pa = pAMcamuM tANa = DAbhanA kuza-tRNa ApaNAma = ApyA likha = turata ja. bhAvArtha - zrI gautama svAmIne besavA mATe turaMta ja prAsuka-nirdoSa parALa cAra prakAranA anAjonA ghAsa tathA pAMcamuM kuza-tRNanuM Asana ApyuM. | sImAra-maLe, toyame ya mahAyate | ubhao NisaNNA sohaMti, caMda-sUra-samappabhA //
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ | dezI-gautamIya [ 39 ] zabdArtha - vaMdasUrata kha = caMdra ane sUrya samAna kAntivALA mahAya = mahAyazasvI kama = A baMne = Asana para beThelA soni = zobhatA hatA. bhAvArtha - Asana para birAjamAna kezIkumAra zramaNa ane mahAyazasvI gautama svAmI, A baMne saMto caMdra ane sUryanI kAtti jevA zobhatA hatAM. 0 samAgayA bahU tattha, pAsaMDA kougA migaa| gihatthANaM aNegAo, sAhassIo samAgayA // zabdArtha:-hatyAmAM = gRhasthonA gaLe = aneka sAhallImo = sahasa, hajAro gRhastha tatva = tyAM samAvI = AvyA va = ghaNA pasaMda = anya matAvalaMbI fma = mRga samAna ajJAnI joDa = kutUhalI loko. bhAvArtha - aneka anya matAvalaMbI parivrAjako, kutUhalI loko, ajJAnIo ane hajAro gRhastho tyAM AvyA. / deva-dANava-gaMdhavvA, jakkha rakkhasa-kiNNarA / adissANaM ca bhUyANaM, AsI tattha samAgamo // zadArtha-vevalAvathabbA=jyotiSI ane vaimAnikadevo, dAnavo(bhavanapati), gandharvo navuMfsa = yakSo, rAkSaso piara = kinnara Adi vyaMtaradevo 2 = ane jillA = adazya mUyAI = vyaMtara jAtinA bhUtonuM mAno = Agamana A = thayuM. bhAvArtha:- deva, dAnava, gandharva, yakSa, rAkSasa, kinnara ane adazya bhUtono tyAM samAgama thayo. vivecana : prastuta gAthAomAM ziSyonI jijJAsAnA samAdhAna mATe thayeluM baMne saMtonuM subhaga milana ane parasparanA Atithya satkAranuM nirUpaNa che. kezIsvAmI ane gautamasvAmI baMne saMto svayaM jJAnI hatA. potAnA ziSya parivAranI jijJAsA saMtoSavA svayaM samartha hatA, tema chatAM eka sthAne ekatrita thaIne vividha AcAra praNAlikAno samanvaya sahunI pratyakSa thAya te ja uttama che, tevuM dIrghadraSTithI ane samanvayAtmaka buddhithI teoe vicAryuM. temAM paNa gaNadhara gautamasvAmI jJAnamAM ane padamAM mahAna hovA chatAM kezIsvAmInI dIkSA paryAyanI jyeSThatAno vicAra karIne ane kala(zAsana)nI jayeSThatAne svIkArIne te svayaM kezIsvAmI pAse gayA. gautamasvAmIne AvatAM joIne kezIsvAmIe paNa saMyama maryAdA anusAra gautamasvAmIno yathAyogya vinaya, satkAra-sanmAnano vyavahAra karyo. prastuta prasaMga mahApuruSonI udAratA ane samayasUcakatAne sUcita kare che. veza ane samAcArInI bhinnatA hovA chatAM sAMpradAyika Agrahane choDIne vicAra vinimaya karIne samanvaya karavo, te ja prabhunA anekAMtavAdano sAra che, te ja jinazAsananuM hArda che. paviU - pratirUpajJa eTale yathocita vinaya vyavahAranA jANakAra. ke uttama :- pArzvanAtha bhagavAna, mahAvIra svAmIthI pahelAM thayA hatA. tethI temanA
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2) ziSyone jyeSTha kuLanA gaNIne gautama svAmI potAnA ziSya parivAra sahita tika udyAnamAM kezI svAmInI samIpe gayA. panAd ofsurya - sAdhuonA Asanane yogya prAsuka acitta ane eSaNIya parALa cAra prakAranA che- (1) zAlI-kalamazAlI Adi viziSTa cokhAnuM parALa (2) vrIhika-sAThI cokhA vagerenuM parALa (3) kodrava-kodarA dhAnyanuM parALa (4) rALa-kAMgaNInuM parALa (5) vanaghAsanuM parALa. gAthAmAM pAMcamuM kuzanuM ghAsa kahyuM che. pAMcamuM kahevAthI pUrvanA cArano saMketa thaI jAya che. cAturyAma ane paMcamahAvrata rUpa dharma - pucchAmi te mahAbhAga, kesI goyamamabbavI / sa tao kesi buvaMtaM tu, goyamo iNamabbavI // zabdArtha - valI = kezIkumAra zramaNe joya = gautama svAmIne aLavI = kahyuM ke mAmA = he mahAbhAga! te = Apane pucchAmi= kAMIka pUchavA icchuM chuM to = tyAre yuvata = A prakAre bolatA hiM = kezIkumAra zramaNane bhoyamo = gautama svAmIe rUpa = A pramANe azvavI = kahyuM. bhAvArtha - kezIkumAra zramaNe gautama svAmIne kahyuM ke he mahAbhAgyavAna! huM Apane kAMIka pUchavA icchuM chuM tyAre kezIkumAra zramaNane gautama svAmIe A pramANe kahyuM na puccha bhaMte jahicchaM te, kesiM goyamamabbavI / | tao kesI aNuNNAe, goyama iNamabbavI // zabdArtha -oyana = gautama svAmIe voli = kezIkumAra zramaNane azvavI = kahyuM te = he bhagavAna te = ApanI gariSTha = jevI IcchA hoya tema pucha = prazna karo aUTNa = anumati prApta thatAM varasI = kezIkumAra zramaNe poyama = gautama svAmIne I = A pramANe evI = kahyuM. bhAvArtha - gautama svAmIe kezIkumAra zramaNane kahyuM- bhaMte! tamArI IcchA hoya tema prazna karo. tyAra pachI AjJA prApta thatAM kezIkumAra zramaNe gautama svAmIne A pramANe pUchyuM / cAujjAmo ya jo dhammo, jo imo paMcasikkhio / 2 desio vaddhamANeNa, pAseNa ya mahAmuNI // zaghartha-pAleja pArzvanAtha bhagavAnano jevAkaLAno AcAturyAma dharma, cAra mahAvrata rUpadharmatio = kahyo che vAlApa = vardhamAna mahAvIra svAmIe ko= A paMhimo= pAMca mahAvratavALo dharma. bhAvArtha - mahAmuni pArzvanAtha bhagavAne cAturyAma(cAra mahAvrata) dharmanuM pratipAdana karyuM che ane vardhamAna mahAvIra svAmIe pAMca mahAvrata dharmanuM pratipAdana karyuM che. - egakajja pavaNNANaM, visese kiNNu kAraNaM ! / 24 | dhamme duvihe mehAvI, kahaM vippaccao Na te // zabdArtha -paMgni pavaUMS = eka ja kArya(mokSaprApti)mAM pravRtti karanArAomAM paraspara vize
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ kezI-gautamIya [ 41 ] = vizeSatAnuM, taphAvatanuM pay = zuM ra = kAraNa che suvihe - be prakAranA ne - dharmanA viSayamAM mahAvo = hemedhAvI, buddhimAna! = zuM? = Apane vizva = saMzaya, saMdeha = nathI thato? bhAvArtha - he buddhimAna ! bane tIrthakaro mokSaprAptirUpa eka ja kAryamAM pravRtti karanArA che; to A taphAvatanuM kAraNa zuM che? A be prakAranA dharmo joIne zuM Apane saMdeha thato nathI? kA tao kesi buvaMta tu, goyamo iNamabbavI / paNNA samikkhae dhamma, tattaM tattaviNicchiyaM // zabdArtha :- turaMta = A prakAre kahetA jefuM = kezIkumAra zramaNane joyamo = gautama svAmIe rUAvI = A pramANe kahyuM tattavizvayaM = jIvAdi tattvono jemAM nizcaya karavAmAM Ave che thama tad = evA dharmatattvane paUT = buddhithI samajaNa = sArI rIte samajI zakAya, samIkSA karI zakAya. bhAvArtha :- tyAra pachI A pramANe kahetA kezIkumAra zramaNane gautama svAmIe A pramANe kahyuMjIvAdi nava tattvono jemAM nizcaya thAya che, evA dharmatattvanI samIkSA prajJAthI(buddhithI) ja thAya che. rada purimA 3rgaDA 3, vaMgA ya chimAM . majjhimA ujjupaNNA u, teNa dhamme duhA kae // zabdArtha- purimA = pahelA tIrthakaranA sAdhu 3ykaDA = RjujaDa, saraLa ane maMdamativALA hoya che 3 = ane 7mA = aMtima tIrthakaranA sAdhu vegaDa = vakrajaDa hoya che ya = ane nAnA = madhyanA rara tIrthakaronA sAdhu 3LupaNA = RjuprAjJa, saraLa ane buddhimAna hoya che te = teTalA mATe thane = dharma = be prakAranA, judA-judA varuNa = kahyo che. bhAvArtha:- prathama tIrthakaranA sAdhuo saraLa ane maMdamativALA hoya che, aMtima tIrthakaranA sAdhuo vakra ane jaDa hoya che. jyAre madhyanA ra4 tIrthakaronA sAdhuo saraLa ane buddhimAna hoya che, tethI be prakAranA dharma kahyA che arthAt A kAraNe baMne tIrthakaroe vividha(judA-judA) dharma kahyA che. va purimANaM duvvisojjho u, carimANaM duraNupAlao / kappo majjhimagANaM tu, suvisojjho supAlao // zabdArtha - rimArga = prathama tIrthakaranA sAdhuone vakho - kalpa, sAdhvAcAra brito = durgamya, samajavo kaThina hoya che 33 ane varanA = aMtima tIrthakaranA sAdhuone turaypAtaLo = pAlana karavuM kaThina hoya che mAna'IM = madhyanA rara tIrthakaranA sAdhuone avaloNo = sugamya, samajavo saraLa supAto = pAlana karavuM saraLa hoya che. bhAvArtha - prathama tIrthakaranA sAdhuone sAdhvAcAra samajavo kaThina hoya che ane aMtima tIrthakaranA sAdhuone sAdhvAcAranuM pAlana karavuM kaThina hoya che paraMtu madhyanA ra4 tIrthakaranA sAdhuone sAdhvAcAra samajavo ane tenuM pAlana karavuM, te baMne saraLa hoya che. sAhu goyama paNNA te, chiNNo me saMsao imo / aNNo vi saMsao majjhaM, taM me kahasu goyamA //
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 42 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2) zabdArtha-te = ApanI paUM = prajJA, buddhi sIdu = sAdhu-zreSTha che e = mAro = A saMto = saMzaya fchaLo = dUra karI dIdho mAM - mAro Akho li = bIjo paNa, mane saMzaya che te = te viSayamAM ne = mane vAsu = kaho, saMzaya dUra karo. bhAvArtha:- (kezIkumAra zramaNa kahe che) he gautama ! ApanI prajJA zreSTha che. Ape mAro A saMzaya dUra karyo che paraMtu he gautama! mane bIjo paNa saMzaya che, tenuM samAdhAna mane kaho. vivecanaH prastuta gAthAomAM saparivAra ekatrita thayelA baMne saMtonI vacce prAraMbha thayelI dharmacarcAnuM pratipAdana che. kezIsvAmI potAnA ziSyonI jijJAsAne jANatA hatA. tethI dharmAnuzAsanane jANIne badhA ziSyo taraphathI ja svayaM praznano prAraMbha karyo. eka mokSarUpa lakSyanI siddhi mATe cAturyAma dharma ane paMcamahAvrata dharma, tema be prakAranA dharmanA bhedanuM kAraNa zuM? gotama svAmIe teno uttara Apyo ke pachI samajaNa tha....dharmatattvanI samIkSA prajJA dvArA nizcitta thAya che. lakSya eka hovA chatAM vyaktinI pAtratAnA bheda anusAra dharmopadezamAM bheda thAya che. tIrthaMkara pArzvanAthanA samayanA sAdhuo ane bhagavAna mahAvIranA samayanA sAdhuonI prajJAmAM eTale sat-asatno viveka karanAra buddhimAM moTuM aMtara hatuM. aMtima tIrthakaranA sAdhuonI buddhi prAyaH vakra-jaDa hoya che, jethI teo sAdhuonA AcArane saraLatAthI samajatA nathI ane kadAca samaje, to paNa tenuM pAlana karavAmAM kadAgrahI hovAthI temanI buddhi kutarka-vikalpanI jALamAM phasAIne jaDa thaI jAya che. tethI temanA mATe paMcamahAvrata rUpa dharma kahyo che. jyAre bIjAthI trevIsamA zrI pArzvanAtha bhagavAna sudhInA madhyanA bAvIsa tIrthaMkaranA sAdhuo RjuprAjJa hoya che. teo prAjJa hovAthI buddhimattAthI sAdhvAcArane saraLatAthI grahaNa karI le che ane saraLa hovAthI tenuM sArI rIte pAlana kare che, tethI pArzvanAtha bhagavAne temanA sAdhuone mATe cAturyAma(cAra mahAvrata)rUpa dharma kahyo che. teo cAra mahAvratI hovA chatAM aparigraha vratamAM brahmacaryano samAveza kare che. kAraNa ke strI pratyenI Asakti ane kAmavAsanA AtyaMtara parigraharUpa che, tethI parigraha tyAgamAM teno samAveza thaI jAya che. prathama tIrthaMkaranA sAdhuo saraLa paraMtu jaDa hatA. teo sAdhvAcArane saraLatAthI grahaNa karI letA paraMtu jaDabuddhi hovAnA kAraNe e dharmatattva samajavAmAM bhUla karI besatA; tethI temanA dvArA AcAra zuddhinuM kArya kaThina banI jatuM. saMkSepamAM dharmatattvano nizcaya kevaLa zravaNamAtrathI thato nathI, paraMtu prajJAthI thAya che. jenI jevI prajJA hoya che te anusAra te dharmatattvano nizcaya kare che. A rIte gautama svAmI dvArA jijJAsAnuM samAdhAna thatAM kezIsvAmIe prasannatApUrvaka teno svIkAra karyo ane bIjI jijJAsA pragaTa karI. (ra) acalaka ane sacelaka dharma - ___acelago ya jo dhammo, jo imo saMtaruttaro / desio vaddhamANeNa, pAseNa ya mahAjasA //
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezI-gautamIya 43 ] egakajjapavaNNANaM, visese kiNNu kAraNaM ? / | ti tuvide meTAvi, veda viUvo ja te che zabdArtha :- madanala = mahAyazasvI vaDApa = vardhamAna mahAvIra svAmIe to = acelaka go= je A lio= kahyo che pArekha = bhagavAna pArzvanAtha svAmIe saMtaruttara = pramANa-mApa rahita, viziSTa bahumUlya vastra rAkhI zakavA rUpa dharma prApavaUMTU = mokSaprApti rUpa eka ja kAryamAM pravRtti karanArAovileNe = vizeSatAnuM idhu ra = zuM kAraNa che kSio = bAhyaveza vihe= be prakArano kahyo che, temAM te = tamane, Apane vizvano saMdeha vada = kema = thato nathI? bhAvArtha - pramANopeta ane alpa mUlya vastra dhAraNarUpa alaka dharma vardhamAna mahAvIra svAmIe batAvyo che ane varNAdithI ane mUlyathI yatheccha vastravALo sattarottara dharma mahAyazasvI pArzvanAtha prabhue batAvyo che to he medhAvin! mokSaprAptirUpa eka ja udezya mATe pravRtti karanArA A baMne tIrthakaronA upadezamAM AvA bhedanuM kAraNa zuM che? be prakAranA bAhya veza joIne Apane saMdeha thato nathI? II ra9-3oll. kesimevaM buvANaM tu, goyamo iNamabbavI / / | viNNANeNa samAgamma, dhamma sAhaNamicchiya // zabdArtha - nikha = vijJAna dvArA athavA kevaLajJAna dvArA tamAma = samyaka prakAre jANIne dharma sAdA = dharma sAdhana, dharma upakaraNonI rUchiye = AjJA apAI che. bhAvArtha :- A pramANe kahetA kezIkumAra zramaNane gautama svAmIe kahyuM ke kevaLI bhagavaMtoe kevaLajJAnamAM jANIne yathocitarUpe dharmanA sAdhano-veza, cihna, upakaraNa Adi aMge AjJA karI che. hanA paccayatthaM ca logassa, NANAviha vigappaNaM / jattatthaM gahaNatthaM ca, loge liMgapaoyaNa // zabdArtha - vada viUM = vividha vikalpanA arthAtu aneka prakAranA upakaraNonI kalpanA to palsa = lokonI pUrvavattha = pratIti ane vizvAsa mATe naraltha = saMyama yAtrAnA nirvAha mATe nAdablyu = jJAnAdi grahaNa mATe no = lokamAM tipiyana = liMga-bAhyavezanuM prayojana che. bhAvArtha :- vividha prakAranA upakaraNonuM vidhAna lokonI pratIti mATe, saMyama yAtrAnA nirvAha mATe ane huM sAdhu chuM ema yathAprasaMge bodha rahe, te mATe lokamAM liMganuM-vezanuM prayojana che. 33 amane paNa 3, mora samUthalInA I. __NANaM ca dasaNaM ceva, carittaM ceva Nicchae // zabdArtha - a = atha. bhagavAna pArzvanAthanI ane vardhamAna mahAvIra svAmInI, baMne tIrthakaronI paphaUM = pratijJA 3 = to A ja ave = che ke vizva = nizcayamAM moha sa lAha = mokSanA vAstavika(saddabhUta) sAdhana TM = jJAna saMsaM = darzana rad = cAritra che. bhAvArtha :- nizcaya daSTithI samyagujJAna, darzana ane cAritra ja mokSanA vAstavika sAdhana che, A prakArano baMne tIrthakarono eka ja siddhAMta che.
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ ** zrI uttarAdhyayana satra-2 sAhu goyama paNNA te, chiNNo me saMsao imo / aNNo vi saMsao majjhaM, taM me kahasu noyamA II 34 bhAvArtha :- (kezIkumAra zramaNa kahe che) he gautama ! ApanI prajJA zreSTha che, Ape mAro A saMzaya dUra karyo che paraMtu he gautama ! mane bIjo paNa saMzaya che, te viSayamAM paNa mane kaho. vivecana : prastuta gAthAomAM sarcalaka ane acelaka dharma(sAdhana) viSayaka zrIkezIsvAmInI jijJAsA ane tenuM gauttama svAmI dvArA thayeluM samAdhAna che. sacela-acela :- cela eTale vastra. vastra sahita hoya te sacela ane vastra rahita hoya te acela; A teno zAbdika artha che. teno prAsaMgika artha kaMIka viziSTa thAya che- 'acela' zabdamAM 'a' alpa arthamAM prayukta thayo che tethI alpa eTale zAstrokta maryAdA anusAra vastrone dhAraNa kare, te acela. pahelA ane covIsamAM tIrthaMkaranA sAdhuo pramANopeta ane sAmAnya vastro dhAraNa kare che tethI temanA dharmane aceladharma ane koI paNa prakAranI maryAdA vinA viziSTa ke sAmAnya IcchAnusAra vastrone dhAraNa kare, te sacelaka dharma madhyanA bAvIsa tIrthaMkaranA sAdhuone vastranA viSayamAM koI pratibaMdha nathI; tethI temanA dharmane sa2elakadharma kahe che. loka vyavahAramAM paNa jenI pAse alpa dhana hoya tenA mATe nirdhana ane adhika dhana hoya tenA mATe dhanavAna zabdano prayoga thAya che. bhagavAna mahAvIranA zAsanamAM vakra-jaDa ane prathama tIrthaMkaranA zAsanamAM Rju-jaDa ziSyonI bahulatA hovAthI alpamUlyavAna ane pramANopeta vastro rAkhavAnA niyamo che. vakra-jaDa ke ju-jaDa vyaktio mATe dareka viSayamAM anuzAsana prAyaH anivArya banI jAya che. madhyavartI tIrthaMkaronA ziSyo prAyaH RjuprAkSa hovAthI temane vastra saMbaMdhI koI pratibaMdha hoto nathI. te alpamUlya, bahumUlya, sAmAnya ke vizeSa koIpaNa prakAranA vastro dhAraNa karI zake che. = sAdhuvezanA traNa mukhya prayojana :- (1) panvavatsya - loka eTale gRhastha varganI pratIti mATe, sAdhuveza ane tenA kezaloca Adi AcAra joIne lokone pratIti thaI jAya che ke A sAdhu che ke nahIM. anyathA pAkhaMDI loko paNa potAnI pUjA vagere mATe 'ame sAdhu chIe, mahAvratI chIe, ema kahevA lAge. AvuM thAya to sAcA sAdhuo pratye lokone apratIti thaI jAya. A sthiti nivAravA mATe vividha upakaraNonuM vidhAna che. (2) khattvattha = saMyama yAtrAnA nirvAha mATe sAdhuveza Avazyaka che. varSARtumAM temaja glAna, vRdgha ke tapasvI sAdhu mATe AhAra-pANI Adi lAvavAmAM pAtrAdi upakaraNa upayogI thAya che. rajoharaNa jIvadayAnA pAlana mATe jarUrI che. vastra lajjA nivAraNa mATe sahAyaka bane che. (3) TTTLaE = grahaNArtha. parISahanA samaye saMyamamAM arati thAya tyAre huM sAdhu chuM, meM sAdhuveza paheryo che, huM AvuM apakRtya kema karI zakuM' A prakArano bodha grahaNa thAya te mATe sAdhuvezanuM prayojana che. veza paNa sAdhu dharmanuM rakSaNa kare che. jema ke prasannacaMdra rAjarSi. A rIte sAdhuno veza, rajoharaNa, pAtrAdi upakaraNo, sAdhvAcAra saMbaMdhI bAhya kriyAo; A badhA vyavahArothI sAdhunI oLakha thAya che. sAdhuveza bAhya sAdhana che tema chatAM te AMtarika sAdhana jJAnAdi guNonI puSTimAM ane AtmavikAsamAM sahAyaka bane che te ja tenuM prayojana che. baMne tIrthaMkaronA zAsanakAlamAM
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ kezI-gautamIya [ 45 ] vezanI bhinnatA che. baMne tIrthakaroe pota-potAnA zAsananA sAdhu-sAdhvIonI yogyatAne jANIne tadanukUla vyavahAranI AjJA karI che. tema chatAM nizcayanayanI daSTie samyagujJAna, darzana, cAritra rU5 ratnatrayInI ArAdhanA te ja mokSanI sAdhanA che; te daSTie baMne tIrthakarono upadeza eka ja che. (3) Atma zatru ane zatruvijayanI rIta:| aNegANaM sahassANaM, majjhe ciTThasi goyamA / te ya te ahigacchati, kahaM te NijjiyA tume // zabdArtha - gopALuM = aneka sadasAI = hajAro zatruonI mo vacce rili = UbhA cho 2 = ane te = te zatru te = Apa para kjhiti = AkramaNa kare che tune = Ape te = te badhA zatruone jIruM = kevI rIte niyA = jItI lIdhA che? bhAvArtha :- he gautama ! aneka hajAra zatruonI vacce Apa UbhA cho ane teo ApanI upara AkramaNa kare che to paNa tame e zatruone kevI rIte jIto cho? ege jie jiyA paMca, paMca jie jiyA dasa / dasahA u jiNittANa, savvasattU jiNAmahaM // zabdArtha - = ekane ni= jItavAthI pava= pAMca Ina = jItAI gayA che = daza = daseya zatruone nimittA = jItIne mAM savvasAhU sarvazatruone jaNA = jItI lIdhA che. bhAvArtha:- (gautama svAmI kahe che) ekane jItIne pAMcane jItI lIdhA che ane pAMcane jItavAthI dasa jItAI gayA che. dasane jItIne meM sarva zatruone jItI lIdhA che. hama 37 sattU ya ii ke vutte ? kesI goyamamabbavI / tao kesi buvaMta tu, goyamo iNamabbavI // zabdArtha - valI = kezIkumAra zramaNa bhaya = gautama svAmIne k = A pramANe allavI= pUchavA lAgyA dUra Apa zatru je = kone kutte = kaho cho? to- tyAra pachI tu = ukta prakArathI yuvate = prazna karatA vali = kezIkumAra zramaNane joyamo = gautamasvAmI = A prakAre zvavI = kahevA lAgyA. bhAvArtha:- kezIkumAra zramaNe gautama svAmIne pUchyuM ke Apa(1-5-10) zatru kone kaho cho ? A pramANe pUchatA kezIkumAra zramaNane gautama svAmIe A pramANe kahyuM. kA egappA ajie sattU, kasAyA iMdiyANi ya / te jiNittu jahANAyaM, viharAmi ahaM muNI // zabdArtha - kuLa = he muni nA = vaza na karelo paNa = eka AtmA ja sajU = zatru che vAva = kaSAyo phariyALi = indriyo paNa zatru che te = temane gALavuM = nyAyapUrvaka, zAstrokta vidhi anusAra giNi tu = jItIne 6 = huM virAma = vicaruM chuM. bhAvArtha:- he munivara ! vaza na karelo potAno ja AtmA zatru che. cAra kaSAya ane pAMca indriyo paNa
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 46 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 zatru che. tene zAstrokta vidhi anusAra jItIne huM apratibaddha thaIne vicaruM chuM. / sAhu goyama paNNA te, chiNNo me saMsao imo / ____ aNNo vi saMsao majjhaM, taM me kahasu goyamA // bhAvArtha:- (kezIkumAra zramaNa kahe che) he gautama ! ApanI prajJA zreSTha che. Ape mAro A saMzaya dUra karyo che paraMtu he gautama ! mane bIjo saMzaya paNa che, te viSayamAM paNa Apa mane kaho. vivecanaH prastuta gAthAomAM Atma zatruonuM ane tenA para vijaya prApta karavAnI paddhatinuM nirUpaNa che. kezIkumAra zramaNe trIjo prazna karyo ke cAre taraphathI hajAro zatruo ApanI upara AkramaNa kare che, to kharekhara te zatruo kayA che ane te zatruone Ape kevI rIte jIto cho? khA nA saT:- gautamasvAmIe samAdhAna karyuM ke potAnA vazamAM na hoya, tevo AtmA ke mana, cAra kaSAyo, pAMca indriyonI asadu pravRttio, te daza mukhya zatruo che. kaSAyanA bheda-prabheda, mananA vividha vikalpo, AtmAnA viSaya-kaSAyarUpa vaibhAvika bhAvo vagere peTAbheda thatAM ane sahasIne zatruonA hajAro bheda thAya che. mohanIya karmano kSaya na thAya, tyAM sudhI te hajAro zatruo sAdhakane gherIne UbhA hoya che. te zatruone vazamAM karIne, tene jItIne tenAthI prApta zaktirUpa guNo dvArA ja sAdhuone sAdhanAmAM AgaLa vadhavAnuM hoya che. tethI vividha anuSThAno dvArA; kSamA, namratA Adi AtmaguNo dvArA Atma zatruo para vijaya prApta karavo Avazyaka che. A rIte eka manane jItavAthI cAra kaSAya sahita pAMca zatruo jItAI jAya che ane te pAMcane jItavAthI pAMca indriyo sahita daza zatruo jItAI jAya che. no niNa niyA :- kSamA, namratA, saraLatA, saMtoSa, dayA, tapazcaryA vagere AMtaraguNo dvArA sahu prathama potAnA manane vaza karI levuM. mana vazamAM thaI javAthI cAra kaSAyo upazAMta thaI jAya che. kaSAyo upazAMta thatAM ja indriyo potAnI duSpavRtti choDI de che. saMkSepamAM eka AtmA para eTale mana para vijaya prApta karatAM te mana sahita dase ya zatruo para ane te pachI sarva zatruo para kramazaH sahaja vijaya prApta thaI jAya che. AdhyAtma sAdhanAmAM bAhya yuddha karatAM uparokta AMtarayuddha karavuM, e ja zreSTha ane Avazyaka kartavya bane che. dhANA - yathAnyAya yathAjJAta. yathAdarzita. zAstrokta nIti vidhi anasAra. mana. kaSAya ane indriyarUpa zatruone jItavA mATe zAstramAM je-je upAyo kahyA che te upAyonuM AcaraNa karIne Atma zatruone jItavA tene yathAnyAya kahe che. jema ke zrutajJAna rUpa lagAma dvArA sAhasika mana rUpa ghoDAne, tyAra pachI kSamA dvArA krodhane, namratA dvArA abhimAnane, saraLatA dvArA mAyAne, saMtoSa dvArA lobhane jItavA. pratIsaMlInatA tapa dvArA indriyonI asat pravRttine rokavI. (4) pAza-baMdhana :40. dIsaMti bahave loe, pAsabaddhA sarIriNo / mukkapAso lahubbhUo, kahaM taM viharasi muNI //
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ kezI-gautamIya [ 47 ] zabdArtha -no = lokamAM vada = ghaNA prANIo pAsa = pAzamAM baMdhAyelA baMdhanamAM rIti = dekhAya che muLa = he muni apAto = baMdhanathI mukta thaIne rAhubUmo = vAyu samAna laghubhUta-haLa vA thaIne jIruM = kevI rIte vili = vicaro cho. bhAvArtha:- A lokamAM ghaNAM zarIradhArI prANIo pAzamAM baMdhAyelA jovA maLe che. he muni ! Apa baMdhanamukta ane haLavA thaIne kevI rIte vicaraNa karo cho? te pAse to fchatA, nikha savAyo . mukkapAso lahubbhUo, viharAmi ahaM muNI // zabdArtha - 3vAya = upAya dvArA te = te pAse = baMdhanone to = sarvathA chattA = chedana karIne balUNa = teno sarvathA nAza karIne, vinaSTa karIne. bhAvArtha - (gautamasvAmI kahe che) he muni! upAyo dvArA te baMdhanonuM chedana karIne ane sarvathA prakAre vinaSTa karIne huM baMdhanamukta temaja haLavo banIne vicaraNa karuM chuM. 42 pAsA ya ii ke vuttA, kesI goyamamabbavI / kesimevaM buvaMta tu, goyamo iNamabbavI // bhAvArtha - kezIkumAra zramaNe gautama svAmIne pUchyuM ke Apa baMdhana kone kaho cho? A pramANe pUchatA kezIkumAra zramaNane gautama svAmIe A pramANe kahyuM, rAgaddosAdao tivvA, NehapAsA bhayaMkarA / te chidittu jahANAyaM, viharAmi jahakkama // zabdArtha -rAddolAvazo- rAgadveSa Adi tathA moha tibA = tIvra hapa = dhana, dhAnya, putra, parivAra AdinuM snehabaMdhana parva = ghaNuM bhayaMkara che te - tene gAvuM = yathAnyAya, yathAjJAta, yathA-darzita, zAstrAjJA anusAra chivi7 = chedIne, naSTa karIne, toDIne navamuM = yathAkrama, yathAvidhi, zAstrokta vidhi anusAra. bhAvArtha:- (gautama svAmI kahe che) tIvra rAgadveSa Adi ane putra-parivArAdino sneha bhayaMkara baMdhanarUpa che. tene zAstrokta vidhi ane AjJA anusAra toDIne sAdhvAcAramAM, saMyama samAcArImAM huM yathAvidhi vicaraNa karuM chuM / sAhu goyama paNNA te, chiNNo me saMsao imo / aNNo vi saMsao majjha, taM me kahasu goyamA // bhAvArtha:- (kezIkumAra zramaNa kahe che) he gautama ApanI prajJA zreSTha che. Ape mAro A saMzaya dUra karyo che. he gautama! mane bIjo saMzaya paNa che, te viSayamAM paNa mane kaho. vivecana : prastuta gAthAomAM cothA praznottara rUpe saMsArI jIvonA pAza-baMdhano ane tenAthI mukta thavAnA upAya saMbaMdhI jijJAsA ane tenuM samAdhAna che.
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI uttarAdhyayana sUtra-2 kezIsvAmIno prazna che ke A saMsAranA sarva zarIradhArI prANIo snehabaMdhanathI baMdhAyelA che. Apa paNa zarIradhArI hovA chatAM te baMdhanathI mukta thaIne kaI rIte vicaro cho ? baMdhana ane baMdhanamuktino upAya zuM che ? 4. pAsA bhayaMkarA H- rAga-dveSa temaja snehanuM baMdhana bhayaMkara che. saMsArI prANIo rAga ane dveSanA dvaMdvamAM ja jIvI rahyA che. temaja putra-parivAra, svajanAdinA snehanuM baMdhana atyaMta bhayaMkara che. AdhyAtmika sAdhanAmAM praveza pAmelA sAdhako paNa snehapAzamAM phasAIne patana pAme che. AgamamAM tevA aneka udAharaNo che. jema ke ArdrakumAramuni, naMdISeNa muni vagere. rAganA sthAnarUpa vastu ke vyakti pratye AsaktinuM baMdhana rahe che, te ja rIte dveSanA sthAnarUpa vastu ke vyakti pratye satata ghRNA ane tiraskAra thavAthI tenuM smaraNa paNa karmabaMdha karAvanAra nIvaDe che. sAdhakane pramattadazAmAM koI paNa nimittathI kSaNe-kSaNe rAga-dveSanA bhAvo thayA kare che paraMtu satata jAgRti rAkhatAM rAga-dveSa Adi kASAyika bhAvonA udayamAM sAvadhAna banIne jJAtA-daSTA bhAva keLavavAno puruSArtha kare to te sAdhaka apramatta- dazAne prApta kare che. te avasthAmAM sAdhakane pragaTa rUpe rAga-dveSa thatA baMdha thaI jAya che ane mAtra udaya rUpa apragaTa kaSAya eTale mAtra sUkSma kaSAya rahe che. tenAthI kiMcit(najIvA) karmabaMdha thAya che. te karmothI saMsAra vRddhi thatI nathI paraMtu alpa samayamAM ja mukti meLavI zakAya che. hiMdU vAyo :- upAyathI arthAt satyabhAvanA, ekatva bhAvanA, anitya bhAvanA, azaraNa bhAvanA, nisaMgatA vagerenA abhyAsarUpa upAyathI te sneharUpa baMdhana nirmULa thAya che. pharIthI tenuM baMdhana na thAya tema teno saMpUrNa rIte nAza thAya che. bhava tRSNA rUpI latA H 45 aMto hiyayasaMbhUyA, layA ciTThai goyamA / phalei visabhakkhINi, sA u uddhariyA kahaM // zabdArtha :- aMto diyayasaMmUyA = hRdayanI aMdara utpanna thayelI jJayA - latA vidura = rahelI che visamIpi = viSa bhakSaNa samAna pariNata thanArI pok = phaLa Ape che saT = te huM = kevI rIte riyA = ukheDIne samULa naSTa karI che ? bhAvArtha:- he gautama ! hRdayanI aMdara eka latA utpanna thayelI che. je viSa bhakSaNa samAna phaLa Ape che, Ape tene kevI rIte samULI naSTa karI che ? 46 taM layaM savvaso chittA, uddharittA samUliyaM / viharAmi jahANAyaM, mukkomi visabhakkhaNaM // zabdArtha :- savvaso - sarvathA chittaTM - chedIne samUliya = mULa sahita rijJA = ukheDIne pheMkI dIdhI cheH visamavantuLa = viSa samAna phaLanA bhakSaNathI muomi = huM mukta chuM. bhAvArtha :- (gautama svAmI kahe che) te latAne samULI ukheDIne pheMkI dIdhI che ane zAstrokta AjJA anusAra huM vicaraNa karuM chuM, tethI huM viSa bhakSaNa samAna pariNAmathI mukta chuM.
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ kezI-gautamIya [ 49 ] 47 layA ya ii kA vuttA, kesI goyamamabbavI / kesimevaM buvaMtaM tu, goyamo iNamabbavI // bhAvArtha:- kezIkumAra zramaNe gautama svAmIne pUchyuM ke Apa latA kone kaho cho? A pramANe pUchatA kezIkumAra zramaNane gautama svAmIe A pramANe kahyuM. bhavataNhA layA vuttA, bhImA bhiimphlodyaa| tamuddhittu jahANAya, viharAmi mahAmuNI // zabdArtha:- bhavata = sAMsarika tRSNA, bhavatRSNA tathA = latA kuttA = kahI che mAmA = bhayaMkara che bImAnodaya = bhayaMkara phaLa denArI che gaNAya = zAstrokta vidhi anusAra gi = uccheda karIne ukheDIne vidAya = vicaraNa karuM chuM. bhAvArtha:- (gautama svAmI kahe che) sAMsArika lAlasAne latA kahI che. te bhayaMkara che ane bhayaMkara phaLa denArI che. he mahAmuni ! zAstrokata vidhi anusAra tene ukheDIne huM vicaraNa karuM chuM. MO sAhU goyama ! paNNA te, chiNNo me saMsao imo / aNNo vi saMsao majjhaM, taM me kahasu goyamA // bhAvArtha - (kezIkumAra zramaNa kahe che) he gautama ApanI prajJA zreSTha che, Ape mAro A saMzaya dUra karyo che. he gautama! mane bIjo saMzaya paNa che, te viSayamAM paNa mane kaho. vivecana : prastuta gAthAomAM pAMcamA praznottararUpe bhavatRSNArUpa latA, tenuM viSaphaLa ane te latAne nirmULa karavAnI paddhatinuM pratipAdana che. kezIkumAra zramaNano prazna che ke manuSyanA aMtaramAM utpanna thayelI, viSa samAna jherI phaLa denArI latAne Ape kaI rIte nirmULa karI che? te latA kaI che? mavatA tathA kuttA:- hRdayamAM utpanna thayelI bhavatuSNA te latA che. sAMsArika padArthonI kAmanA, lAlasAne tRSNA kahe che. sUtrakAre tRSNAne latAnI upamA ApI che. te latA upara Aveza, Avega, lobha vagere viSaphaLo Ave che. jenA aMtaramAM tRSNArUpI latA hoya, te vyakti tenA viSaphaLanA pariNAme zAMti samAdhi pAmI zakatI nathI. tRSNAthI pIDita vyakti tRSNAnI pUrti mATe duSkAryamAM paNa pravRtta thAya che. tethI te latA bhayaMkara phaLa denArI thAya che. tagi nahAvuM -te viSaphaLa denArI bhavatRSNA rUpI latAne je koI zAstrokta paddhatithI ukheDI nAkhe che te tenA viSaphaLathI bacI zake che. saMtoSa te bhavatuSNAnuM chedana karavA mATenuM amogha zastra che. (6) kaSAyAgni ane zrutarUpa jala - - saMpajjaliyA ghorA, aggI ciTThai goyamA / je Dahati sarIratthA, kaha vijjhAviyA tume //
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI uttarAdhyayana sUtra-2 zabdArtha :- SoT = bhayaMkara saMpa--liyA = saLagatI anta = eka agni viduD = che ne = je sarIsthA = zarIramAM rahIne kahRtti = AtmaguNone saLagAve che tume - Ape haiM = kevI rIte vijJAviyA = tene bujhAvI che. = 50 bhAvArtha :- he gautama ! eka bhayaMkara agni saLagI rahI che, je zarIramAM rahIne(AtmaguNone) bALe che. tene Ape kevI rIte bujhAvI che ? 51 mahAmehappasUyAo, gijjha vAri jaluttamaM / siMcAmi sayayaM teuM, sittA No va DahaMti me // zabdArtha :- mahAmeUsUvAo - mahAmeghathI utpanna thayeluM nannuttama = pANImAM uttama vAra = jaLa bhinna = grahaNa karIne teOM = zarIramAM rahelI te agnine sayaM = satata siMcAmi = ThAruM chuM, bujhAvuM chuM sittA = TharelI agni me = mArA AtmaguNone kho = nathI iti = saLagAvatI, dajhADatI. bhAvArtha :- [gautama svAmI kahe che] mahAmeghathI utpanna thayeluM sarvathI uttama jaLa grahaNa karIne huM te agnine satata ThAruM chuM. TharelI te agni mane dajhADatI nathI. 52 aggI ya ii ke vuttA, kesI goyamamabbavI / kesimevaM buvaMtaM tu, goyamo iNamabbavI // bhAvArtha :- kezIkumAra zramaNe gautama svAmIne pUchyuM ke Apa agni kone kaho cho ? A pramANe pUchatA kezIkumAra zramaNane gautama svAmIe A pramANe kahyuM. 53 kasAyA aggiNo vuttA, suya-sIla-tavo jalaM / suyadhArAbhihayA saMtA, bhiNNA hu Na DahaMti me // zabdArtha :- vasAvA = krodha, mAna, mAyA, lobha e cAra kaSAyane aAiLo = agni vuttA = kahI che suyasIlatavo = f = zruta, zIla, taparUpa nAM = jaLa che suvadhArI mihayA saMtA=zrutarUpa jaLa sIMcavAthI maLyA = bhinna, naSTa thayelI te agni me = mane 5 uddati = saLagAvatI nathI, dajhADatI nathI. bhAvArtha :- [gautama svAmI kahe che] krodha, mAna, mAyA, lobha rUpa kaSAyane agni kahI che. zruta, zIla ane tapa jaLa rUpa che. zruta,zIla ane tapa rUpa jaLadhArAthI zAMta ane TharI gayelI te agni mArA AtmaguNone dajhADatI nathI. 54 bhAvArtha :- [kezI kumAra zramaNa kahe che] he gautama ! ApanI prajJA zreSTha che. Ape mAro A saMzaya dUra karyo che. paraMtu he gautama ! mane bIjo paNa saMzaya che, te viSayamAM paNa mane kaho. vivecanaH adhyAtma sAdhanAmAM sahAyaka praznonA samAdhAna gautamasvAmInA zrImukhe karAvatAM ziSya sAhu goyama paNNA te, chiNNo me saMsao imo / aNNo vi saMsao majjhaM, taM me kahasu goyamA //
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ | dezI-gautamIya [ 51 ] parivArane bodha ApavA kezIkumAra zramaNe chaTTo prazna upasthita karyo che ke kaSAyarUpa agni AtmaguNone satata bALatI rahe che, te agnine Ape kaI rIte zAMta karI che? chAyA jiAno puttA - krodha, mAna, mAyA ane lobha, te cAra kaSAyarUpa agni AtmaguNone bALe che arthAtu kaSAyothI AtmaguNono nAza thAya che. A kaSAyarUpI agnine zAMta karavA tIrthakara bhagavAnanI vANI pANInuM kAma kare che. kaSAya te cAritra mohanIya karmanI prakRtio che. tethI te prakRtiono kSaya karavA mATe cAritra dharma ane tapa anivArya che. cAritradharma ane tapanuM jJAna zratathI eTale Agama zAstrothI thAya che. A rIte zrata, zIla(cAritra dharma) ane tapathI kaSAyo pAtaLA paDe che ane aMte teno nAza thAya che. kaSAyono nAza thavAthI AtmaguNonuM rakSaNa thAya che. mahAparyA - zrI tIrthakara deva mahAmegha samAna che. jema meghathI jaLa utpanna thAya che, tema tIrthakara bhagavAnanA mukhAraviMdathI zruta-Agama utpanna thAya che. temAM varNita zrutajJAna, zIla ane tapa rUpa jaLa che. ahIM sUtrakAre tIrthakaranI vANIne sAmAnya megha nahIM paraMtu mahAmeghanI upamA ApI che. sAmAnya megha kyAreka varase, kyAreka varasyA vinA ja vikherAya jAya che. paraMtu mahAmegha acUka varase che ane avazya phaLadAyI bane che. tema jinezvaranA mukhamAMthI pravAhita thatI vANI paNa phaLadAyI bane che. bhavI jIvo te vANInA prabhAve potAnA kaSAyone zAMta kare che. (7) manarUpI azva ane zrutarUpI lagAma - / ayaM sAhassio bhImo, duTThasso paridhAvai / | gati yama Aho, ruda te ja hIMsa II zabdArtha - mayaMka A sAhaso = sAhasika bImo= bhayAnakaDukso = duSTa azva parivAva = cAre bAju doDe che gari = jenA para mAto- caDhelA Apa te = te ghoDA dvArA daM hIrasi= kema unmArge laI javAtA nathI ? bhAvArtha:- A sAhasika, bhayaMkara, duSTa azva cAre bAju bhAgI rahyo che; he gautama ! Apa tenA para ArUDha cho chatAM te Apane unmArga para kema laI jato nathI ? patA padhAvaMtaM NigiNhAmi, suyarassIsamAhiyaM / Na me gacchai ummaggaM, maggaM ca paDivajjai // zabdArtha -paMthAvata = unmArga tarapha laI jatAM A duSTa ghoDAne suyaransIlamadivaMga zrutajJAnarUpI lagAmathI bAMdhIne jillAni = huM vaza karI lauM chuM ne = mane 3-HT = unmArge kha = nathI chaThTha = laI jato = paraMtu mA = sanmArge kivajha = cAle che. bhAvArtha:- (gautama svAmI kahe che) doDatA A duSTa ghoDAne zrutajJAnarUpI lagAmathI bAMdhIne huM vaza karI lauM chuM. jethI te mane unmArge laI jato nathI paraMtu sanmArge cAle che. | ANe ya H je pure, jelI goyamamablavI | simevaM guvata tu, goyano phaLamagvI II
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ para | zrI uttarAdhyayana sUtra-2 bhAvArtha:- kezIkumAra zramaNe gautamasvAmIne pUchyuM ke Apa azva kone kaho cho? A pramANe pUchatAM kezIkumAra zramaNane gautama svAmIe A pramANe kahyuM. 1 maNo sAhassio bhImo, duTThasso paridhAvai / ta samma tu NigiNhAmi, dhammasikkhAe kathaga // zabdArtha :- mo = manarUpI sAhasi = sAhasika bano = bhayAnaka luka = duSTa azva parivAva = cAre bAju bhAga doDa kare che tathA = jAtivAna ghoDo zikSAthI sudharI jAya che saM = A manarUpI ghoDAnesame= samyaka prakAre thamasivA= dharmazikSA dvArA jillAmika vazamAM rAkhuM chuM. bhAvArtha:- (gautama svAmI kahe che) mana sAhasika, bhayaMkara, duSTa azva che. te cArebAju bhAge che. tene huM samyak prakAre dharmazikSAthI vaza karuM chuM, tethI te mana jAtivAna azva jevuM thaI gayuM che. a sAhu goyama paNNA te, chiNNo me saMsao imo / aNNo vi saMsao majjha, taM me kahasu goyamA // bhAvArtha:- (kezIkumAra zramaNa kahe che) he gautama! ApanI prajJA zreSTha che. Ape mAro A saMzaya dUra karyo che. paraMtu he gautama! mane bIjo paNa saMzaya che, te viSayamAM paNa mane kaho. vivecana : prastuta gAthAomAM kezIsvAmIno sAtamo prazna che ke mana caMcaLa azvanI jema cAre bAju bhaTakI rahyuM che, duSTa svabhAvavALo ghoDo game tyAre mAlikane dago Ape ja che paraMtu tame to tenA para besavA chatAM sIdhA mArge cAlyA jAo cho, tenuM kAraNa zuM che? maLo sadikSio manoH - mana duSTa azvanI jema cAre bAju bhaTakayA kare che. sUtrakAre tenA mATe be vizeSaNano prayoga karyo che. (1) lAdaslio - te vicAryA vinA kAma karanAra athavA sAhasathI game tyAre game te kAma karanAra hoya che. (2) mano- zaktizALI, aciMtya zaktimAna che. azakya asaMbhavita kRtyo paNa mana dvArA thatA ja rahe che. mananI gati vAyunI gatithI paNa adhika hoya che. svAbhAvika rIte mana bahuja caMcaLa hoya che. tene jo azvanI jema lagAma dvArA vazamAM na rAkhIe to te sahaja rIte mArga ke unmArgamAM pravRtta thatuM ja rahe che. AvA asthira manoyoga dvArA dharmAcaraNa karavuM kaThina banI jAya che. Li idhasivAra thai :- duSTa azvane paNa teno mAlika yathAyogya zikSAthI zikSita karIne tenA dvArA uttamottama kArya kare che. te ja rIte dharmanI zikSAthI ati caMcaLa mana paNa sthira banI jAya che. zrutajJAna rUpI lagAmathI mana jAtivAna azvanI jema mAlikane AdhIna banI jAya che. vAcanA, pucchanA, pariyaTTaNA, dharmakathA ane anuprekSA vagere manane sthira karavAnA zreSTha sAdhano che. svAdhyAya dvArA sthira thayeluM mana AtmasAdhanAmAM sahAyaka bane che. (8) unmArga ane sanmArga:6. kuppahA bahave loe, jehiM NAsaMti jaMtavo / addhANe kahaM vaTTato, taM Na NAsasi goyamA / /
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ kezI-gautamIya [53] zabdArtha -no lokamAM have ghaNAM paha-kupatha-kumArga fuM- jenAthI saMtuLo- prANIo saMti- sumArgathI bhraSTa thAya che ane sumArgamAM vato = vartatA, rahetAM, jatAM te = Apa vAM = kema, kevI rIte ja gati = sumArgathI bhraSTa thatAM nathI ? bhAvArtha:- he gautama! saMsAramAM ghaNA kumArga che, jenA para cAlavAthI prANIo sanmArgathI bhraSTa thAya che. Apa te unmArge na jatAM sanmArgamAM ja kaI rIte rahI zako cho? ka ne ya manekha Rti, ne ya 3mA pakyA te savve veiyA majjha, to Na NassAmaha muNI // zabdArthaH- je = je, mana = sumArge Rti = jAya che ya = ane je = je sammA kyA = unmArgamAM pravRtti kare che te saSya = te sarva mArgama= meM ve = jANI lIdhA che to = tethI, eTalA mATe arda = huM ja basa = sumArgathI bhraSTa thato nathI. bhAvArtha:- gautama svAmI kahe che] he munivara ! jeo sanmArge cAle che ane jeo unmArge cAle che, te badhA mArgone meM jANI lIdhA che. tethI huM sanmArgathI bhraSTa thato nathI. na magge ya ii ke vutte, kesI goyamamabbavI / kesimevaM buvaMtaM tu, goyamo iNamabbavI // bhAvArtha:- kezIkumAra zramaNe gautama svAmIne pUchyuM ke Apa mArga kone kaho cho? A pramANe pUchatA kezIkumAra zramaNane gautama svAmIe A pramANe kahyuM. / kuppavayaNa pAsaMDI, savve ummagga paTThiyA / sammaggaM tu jiNakkhAyaM, esa magge hi uttame // zabdArtha - Mvayana pasaMda = kupravacanane mAnanArA je pAcaMDI loko che sabdha = te sarve 3 -kiyA = unmArge pravRtti karanArA che jivAyuM = jinendra bhagavAna dvArA prarUpita mArga ja sammA = sanmArga che pakSa = A mane = mArgada= jasattane = uttama che. bhAvArthaH- [gautama svAmIe kahyuM kupravacana-mithyAdarzanone mAnanArA badhA pAsaDIvratadhArI (ekAMtavAdI) loko unmArgagAmI che, jinendra dvArA kathita mArga ja sanmArga che ane te mArga ja uttama che. na sAhu goyama paNNA te, chiNNo me saMsao imo / aNNo vi saMsao majjhaM, taM me kahasu goyamA // bhAvArtha:- (kezIkumAra zramaNa kahe che) he gautama ! ApanI prajJA zreSTha che. Ape mAro A saMzaya dUra karyo che paraMtu he gautama! mane bIjo paNa saMzaya che, te viSayamAM paNa mane kaho. vivecanaH prastuta gAthAomAM sanmArga ane unmArganA bhedanuM vizleSaNa che, kezIkumAra zramaNano AThamo prazna che ke A saMsAramAM aneka mArgo che. mithyAdaSTinA kAraNe jIvo sanmArgane oLakhI zakatA nathI ane
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 54 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 unmArge cAlyA jAya che. Apa unmArge na jatAM sanmArge ja kema sthira raho cho? Mvayana pAlaDI - kutsita pravacana-darzana te kupravacana che. kAraNa ke temAM ekAMta kathana tathA hiMsAdino upadeza hoya che. A kupravacananA anugAmI pAkhaMDI arthAt kuvratI jIvo unmArge jAya che. A lokamAM ghaNA jIvo dharma viruddha AcaraNa karIne, unmArge gamana karIne durgatirUpI bhavATavImAM rakhaDatA rahe che. tyAra pachI te jIvone sanmArganI prApti durlabha banI jAya che, te sanmArgathI bhraSTa thaI jAya che. samaja tu nikharavA - jinezvara dvArA prarUpita mArga ja sanmArga che. kAraNa ke te sarvajJa puruSa dvArA kevaLajJAna, kevaLadarzananA mAdhyamathI anubhUta che. AcAramAM ahiMsA ane vicAramAM anekAMtathI te mArga paripUrNa che. tenuM mULa jIva dayA ane vinaya che, te mArge gamana karanArA jIvo pUrNatAne prApta kare che. tethI te sarvottama mArga che. saLe te veDyA ma - samyagudaSTi puruSa sanmArgane ane unmArgane tathA tenA pariNAmone yathArthapaNe jANe che. tethI te unmArge jatA nathI ane sanmArgamAM ja sthita rahe che. prastutamAM gautama svAmIe kezI svAmIne kahyuM ke meM unmArga-sanmArga baMne prakAranA mArgane sArI rIte jANI lIdhA che ane tenAthI thatA hitAhitane paNa samajI lIdhA che, mATe huM pUrNa vivekapUrvaka sanmArgamAM ja gamana karuM chuM. (9) dharmarUpI mahAdvIpa: mahA udagavegeNa, vujjhamANANa pANINa / saraNaM gaI paiTThA ya, dIvaM kaM maNNasi muNI // zabdArtha - mahArAve = pANInA mahAna pravAha dvArA yuddhamAM = vasumAna, vahI jatA, taNAtA pALakha = prANIo mATe saraLa = zaraNarUpa ya= tathA nA gatirUpa palphA = pratiSThAnarUpa arthAt duHkhathI pIDita prANI jeno Azraya laI, sukhe rahI zake tevuM = dvIpa 2 = kone maUti = mAno cho? bhAvArtha :- he munivara ! mahAna jalapravAhanA vegamAM taNAtA prANIo mATe zaraNa, gati, pratiSThAna(Azraya) ane dIpa Apa kone mAno cho? kA atthi ego mahAdIvo, vArimajjhe mhaalo| sa mahAudagavegassa, gaI tattha Na vijjai // zabdArtha - vArika = pANI (samudra)nI madhyamAM mahAna = mahAlaya, khUba UMco ane vistRta = ekamAvAno mahAdvIpa asthi = cheltha = tenA para mAratA-kAsa = pANInA mahAna pravAhanI = gati nA vizva = nathI arthAt mahAdvIpamAM pANIno praveza thaI zakato nathI. bhAvArtha - pANI (samudra)nI madhyamAM eka vizALa mahAdvIpa che, tyAM mahAvegavAna jalapravAhanI gati thaI zakatI nathI. - simeva vRvata tu, goyamo rUmabdhavI | bhAvArtha - kezIkumAra zramaNe gautama svAmIne pUchayuM ke Apa dvIpa kone kaho cho? A pramANe pUchatA
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ | kezI-gautamIya [ 55 ] kezIkumAra zramaNane gautama svAmIe A pramANe kahyuM. 2 jarAmaraNavegeNa, vujjhamANANa pANiNaM / __ dhammo dIvo paiTThA ya, gaI saraNamuttamaM // zabdArtha:- garamAvejojI = jarA(vRddhAvasthA) ane maraNanA vegathI vRkSamApaNa = taNAI jatAM, vahI jatAM paNa = prANIo mATe thano = dharmarUpa rIvodvIpa che = te gatirU5 che ya = ane 3ttama uttama saraLa = zaraNabhUta che paThThA = pratiSThAnarUpa che. bhAvArtha:- (gautama svAmIe kahyuM) jarA ane maraNanA vegamAM taNAI jatAM(DUbatA) prANIo mATe dharma dvIpa che, pratiSThAna-AdhArarUpa che, gatirUpa che tathA uttama zaraNarUpa che arthAt dharma ja eka evo dvIpa che jeno Azraya laIne prANI saMsArarUpI samudramAMthI pAra utare che. kA sAhu goyama paNNA te, chiNNo me saMsao imo / / aNNo vi saMsao majjha, taM me kahasu goyamA / bhAvArtha:- (kezI kumAra zramaNa kahe che) he gautama! ApanI prajJA zreSTha che, Ape mAro A saMzaya dUra karyo che paraMtu he gautama! mane bIjo paNa saMzaya che, te viSayamAM paNa mane kaho. vivecanaH prastuta gAthAomAM navamA praznottara rUpe saMsAra pravAhamAM DUbatA jIvonI karuNa sthitinuM ane dharmarUpa dIpanI mahattAnuM digadarzana che. kezIkumAra zramaNano prazna che ke A saMsArarUpI mahAsamudramAM janma, jarA ane maraNa rUpI mahApravAha vegapUrvaka vahI rahyo che, saMsAranA sarva prANIo te vegavAna pravAhamAM taNAI rahyA che, DUbI rahyA che; te DUbatA prANIone bacAvavA, surakSita rAkhavA koNa zaraNabhUta che? mahArAje stra 6 taltha ja viru - mahAsAgaranI vacce dvIpa hoya che, te dvIpa para jalapravAhanI gati hotI nathI, jalapravAhanI gati na hovAthI vamaLo, jalacara jIvo vagereno paNa tyAM bhaya raheto nathI. tethI sAgaramAM DUbatA jIvo mATe te sthAna zaraNabhUta banI jAya che. je prANIo te sthAnano Azraya svIkAre che te nizcita ane nirbhaya banI jAya che. tho rIvo :- jinokta zruta-cAritrarUpa zuddha dharma te vizALa(bhAvarU5) mahAdvIpa che. te eTalo vizALa che ke saMsAra samudramAM DUbatA, janma maraNanA tIvra pravAhamAM taNAtA sarva prANIone sthAna, zaraNa, AdhAra ApavAmAM sakSama che. je prANIo zuddha dharmanuM zaraNa svIkAre che, dharmarUpI mahAdvIpamAM AvIne vase che, tyAM sthira thaI jAya che, te prANI janma, jarA, mRtyu AdinA hetubhUta karmono kSaya kare che. tethI janma-maraNAdi saMsAra pravAhamAM paribhramaNa karatA nathI. A rIte dharmarUpI mahAdvIpa janma-maraNAdinA duHkhothI jIvonuM rakSaNa kare che ane te muktisukhanuM kAraNa bane che. padda ra aa saraLamuttai - A gAthAmAM dharma dvIpanI vizeSatA mATe traNa vizeSaNono prayoga che. te dvIpa AdhArarUpa che, gati sthAnarUpa che ane zaraNarUpa che.
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI uttarAdhyayana sUtra-2) mahAsamudranI vacce Avelo dvIpa prANIone pANIthI rakSaNa ApavA mATe AdhAra rUpa hoya che, te dvIpa bhUmi rUpa sthAna che, tethI prANIo tyAM jaIne Azraya pAmI zake che, tyAM Azraya pAmyA pachI jalapravAha, jalajaMtuothI nizcita ane nirbhaya banI saMcaraNa-vicaraNa karI zake che. te ja rIte saMsAra samudranI vacce rahelo dharmarUpI dvIpa jIvone janma-maraNathI rakSaNa Ape che. te sthAnamAM pratyeka jIvo Azraya pAmI zake che ane tyAM Azraya pAmyA pachI jIvo janma-maraNa rUpa jala pravAhathI ke viSaya-kaSAyarUpa jalajaMtuothI saMpUrNa rIte nirbhaya banI dharmadvIpamAM saMcaraNa kare che. tethI te zaraNa, pratiSThAna ane gatirUpa che. zakastava-namotthaNaM sUtramAM arihaMta paramAtmA mATe vivo saraLa- pAThThA vizeSaNano prayoga thayo che. ahIM arihaMta prarUpita dharma mATe A vizeSaNono prayoga thayo che, te sArthaka ja che. (10) sachidra-nichidra naukA - aNNavaMsi mahohaMsi, NAvA viparidhAvai / / jaMsi goyama ArUDho, kahaM pAraM gamissasi // zabdArtha - mahasi = mahAogha arthAtu mahApravAhavALA avgvali = arNava-samudramAM navA = eka nAva viparidhAna viparIta dizAmAM doDI rahI che gati = tenA upara Aao = ArUDha thayelA Apa 6 = kevI rIte pAra = pAra kSati = jazo, thazo ? bhAvArtha :- he gautama ! mahApravAhavALA samudramAM naukA viparIta dizAmAM jaI rahI che. tenA upara ArUDha thayelA Apa kevI rIte samudrane pAra karazo? / jA u assAviNI NAvA, Na sA pArassa gAmiNI / jA NirassAviNI NAvA, sA u pArassa gAmiNI // zabdArtha - MvA = naukA aviLI = AzravavALI, chidrovALI saT = te 3= koIdivasa pArasa miLat = pAra laI janArI na = nathI thatI fparastAviLa = nirAzravI, chidra vagaranI. bhAvArtha:- (gautama svAmI kahe che) je naukA chidravALI-kANAvALI hoya che te samudramAM pAra pahoMcADI zakatI nathI paraMtu je naukA chidra rahita hoya che, te pAra pahoMcADe che. na NAvA ya ii kA vuttA, kesI goyamamabbavI / simeva yuvata tu, goyamo DrAma09vI | bhAvArtha - kezIkumAra zramaNe gautama svAmIne pUchyuM ke Apa naukA kone kaho cho? A pramANe pUchatAM kezIkumAra zramaNane gautama svAmIe A pramANe kahyuM. kina sarIramAhu NAvatti, jIvo vuccai NAvio / 1 saMsAro aNNavo vutto, jaM tarati mahesiNo // zabdArtha -rAraM= zarIrane khAvA = nAva Adu = kahI che navo = jIva gAvo = nAvika vud = kahevAya che sAro saMsAra aDUvo= arNava, samudra puro = kahevAya che masino= maharSio na = jene tAMti = pAra kare che.
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ | dezI-gautamIya [57] 74 bhAvArtha:- (gautama svAmI kahe che) zarIra naukA che ane jIva(AtmA) teno nAvika che. janma-maraNamaya caturgatika saMsAra e samudra samAna che, jene maharSio pAra karI jAya che. / sAhu goyama paNNA te, chiNNo me saMsao imo / aNNo vi saMsao majjhaM, taM me kahasu goyamA / bhAvArtha:- kizIkumAra zramaNa kahe che] he gautama! ApanI prajJA zreSTha che, Ape mAro A saMzaya dUra karyo che. he gautama! mane bIjo paNa saMzaya che, te viSayamAM paNa mane kaho. vivecanaH prastuta gAthAomAM dasamA praznottara rUpe saMsAra samudrane taravAnA sAdhana rUpa naukAnI vizeSatAne pradarzita karI che. kezIsvAmIno prazna che ke saMsAra samudramAM viSaya kaSAyanA mojAo vAma-vAma uchaLI rahyA che. temAM naukA athaDAI rahI che. te naukA dvArA Apa kaI rIte samudrane pAra karazo? gautama svAmIe saMsAra samudrane pAra karavAnA sAdhanarUpa naukAnI vizeSatA pradarzita karavA naukAnA be prakAra kahyA che- (1) chidrovALI naukA (2) chidra rahita naukA. je naukA chidravALI hoya che temAM pANI bharAI jAya che tethI te samudrane pAra karAvI zakatI nathI. je chidra vagaranI naukA hoya che, temAM pANI bharAtuM nathI tethI te nirvine sAgarane pAra karAvI zake che. sarIramAi nAvatti - je rIte naukAthI samudra tarI zakAya che, te ja rIte zarIra rUpa naukA dvArA jIvarUpa nAvika tapa-saMyamanI ArAdhanAthI saMsAra-sAgarane tarI jAya che. hIna saMghayaNa, ayogya sAmarthyavALuM zarIra tathA zarIra dvArA thatAM doSonuM sevana vagere chidro che. tenA dvArA AzravarUpa jala vAraMvAra AvyA kare che. tevI chidrovALI zarIrarUpI naukAthI AtmArUpI nAvika saMsAra sAgarane pAra pAmI zakato nathI. te saMsArarUpa bhava bhramaNano aMta karI zakato nathI. vajaRSabhanArA saMghayaNa, yogya sAmarthya saMpanna zarIra, zarIra dvArA doSa rahita saMyama jIvana jIvavuM te chidrarahita naukA che. tenA dvArA AvatA karmono nirodha thAya che ane kramazaH pUrvakRta karmono kSaya thAya che. tyAre AtmArUpa nAvika saMsAra sAgarane tarI jAya che; bhavabhramaNa rUpa saMsArano aMta karI muktine prApta kare che. prastuta prasaMgamAM sUtrakAre zarIrane naukAnI upamA ApI che kAraNa ke mokSanI sAdhanAmAM zarIra sAdhana che. te ja rIte saMyamane paNa naukAnI upamA ApI zakAya che. doSa sevana yukta saMyama chidravALI naukA samAna che, te sAdhakane saMsAra samudramAM DUbADe che ane nirdoSa saMyama chidra rahita naukA samAna che, te sAdhakane saMsAra samudranA kinAre pahoMcADe che. saMkSepamAM dravyathI vaja28SabhanArA saMghayaNa saMpanna sAmarthyavAna zarIra ane bhAvathI nirdoSa saMyama pAlana, A baMnenA sumeLathI sAdhaka saMsAra samudrane pAra pAmI jAya che. (11) ajJAnAMdhakAra nAzaka sUrya:75 aMdhayAre tame ghore, ciTuMti pANiNo bahU / . ko karissai ujjoya, savvaloyammi pANINaM //
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 18 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 zabdArtha - gaMdhavAre - jyAM AMkhonI pravRtti aTakI javAthI puruSa aMdha samAna banI jAya che tevo aMdhakAra para = ghora tame = aMdhakAramAM kahyuM = ghaNAM paLo = prANIo vikRti= rahe che paNa = te prANIo mATe sabratogni = saMpUrNa lokamAM = koNa 3oyaMtra prakAza ra = karaze? bhAvArtha - ghora temaja gADha(ajJAna rUpI) aMdhakAramAM ghaNAM prANIo rahe che. saMpUrNa lokamAM te prANIo mATe(jJAnarUpI) prakAza koNa karaze? uggao vimalo bhANU, savvaloyapabhaMkaro / / so karissai ujjoya, savvaloyammi pANINaM // zabdArtha - sambano pasaMvaro = saMpUrNa lokamAM prakAza karanAro vimo = nirmaLa bhAjU = sUrya 3 = ugyo che = te. bhAvArtha - [gautama svAmIe kahyuM samagra lokamAM prakAza karanAro nirmaLa sUrya UgI gayo che. te samasta lokanA prANIone jJAna prakAza Apaze. kina bhANU ya ii ke vutte, kesI goyamamabbavI / vasinevaM juvaMta tu, joyano rUma zvavI . bhAvArtha - kezIkumAra zramaNe gautama svAmIne pUchyuM ke Apa sUrya kone kaho cho? A pramANe pUchatA kezIkumAra zramaNane gautama svAmIe A pramANe kahyuM. 10 uggao khINasaMsAro, savvaNNU jiNabhakkharo / ? to risaMDu 3oya, bloyama pAi . zabdArtha - hIlA = jeno saMsAra kSINa thaI gayo che arthAt saMsAranA mULabhUta ghAtI karmono kSaya karanArA saUbu= sarvajJAnimo jinendra bhagavAnarUpI bhAskara, sUrya3no udaya thayo che. Ugyo che. bhAvArtha - (gautama svAmIe kahyuM, jeno saMsAra kSINa thaI gayo che, je sarvajJa che tevA jinezvararUpIsUryano udaya thayo che, te AkhA lokamAM prANIone prakAza Apaze. o sAhu goyama paNNA te, chiNNo me saMsao imo / / aNNo vi saMsao majjhaM, taM me kahasu goyamA / bhAvArtha:- kizIkumAra zramaNa kahe che] he gautama ApanI prajJA zreSTha che, Ape mAro A saMzaya dUra karyo che. he gautama! mane bIjo paNa saMzaya che, te viSayamAM paNa mane kaho. vivecana : - prastuta gAthAomAM agiyAramAM praznottara rUpe ajJAna rUpa aMdhakAra ane teno nAza karanAra jJAnarUpa sUryanuM nirUpaNa che. saMjayAre tane coreH- "aMdhakAra' ane 'tama' A baMne zabdo enArthaka che, tema chatAM ahIM tama' e aMdhakAranuM vizeSaNa hovAthI 'tama'no artha ahIM 'gADha thAya che. prastuta prasaMgamAM aMdhakArathI ajJAnarUpa aMdhakArano
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ | dezI-gautamIya. [ 59 ] saMketa karAyo che ane prakAzano artha jJAna che. saMsAranA ghaNA prANIo ajJAnarUpI aMdhakArathI gherAyelA che temane jinendra bhagavAna rUpa sUrya jJAnano prakAza Ape che. vimo mAbU H-nirmaLasUrya. ahIM sUrya upamA che, tIrthakara bhagavAna upameya che. sUtrakAre kevaLajJAnI tIrthaMkara prabhune vAdaLAthI rahita nirmala sUryanI upamA ApI che. sUrya vAdaLAthI anAvarita hoya tyAre pRthvI upara atyadhika pramANamAM prakAza pAtharI zake che. tema jJAnAvaraNIyAdi ghAtakarmo jyAre dUra thAya che, tyAre AtmAmAM kevaLajJAna pragaTa thAya che ane kevaLajJAna dvArA saMpUrNa jagatanA bhAvo jaNAya che. ajJAnarUpI aMdhakAramAM aTavAI rahelA jagatajIvone sarvajJa evA jinendra bhagavaMto jJAna rUpI prakAza Ape che. tIrthaMkara pArzvanAtha bhagavAna pachI yathAsamaye tIrthakara bhagavAna mahAvIra svAmI rUpa nirmaLa suryano tIrthasthApaka tarIke udaya thayo che. teo lokanA sarva prANIone jJAnano prakAza Apaze. (1ra) avyAbAdha sukha sthAna : / sArIramANase dukkhe, bajjhamANANa pANINaM / / 80 khemaM sivamaNAbAha, ThANaM kiM maNNasi muNI // zabdArtha -sarAranI zArIrika ane mAnasikayu = duHkhothI vanANAi = badhyamAna, pIDAtA, AkuLa-vyAkuLa banelA pALakha = prANIo mATe tenuM = kSemarUpa sivaM = kalyANakArI aAvAduM = bAdhA rahita TApa = sthAna vi = karyuM, kone masi = mAno cho ? bhAvArtha - he munivara! zArIrika ane mAnasika duHkhothI pIDAtA prANIo mATe kSemakArI, kalyANakArI ane bAdhA rahita sthAna Apa kone mAno cho? atthi egaM dhuvaM ThANaM, logaggammi durAruhaM / jattha Natthi jarA maccU, vAhiNo veyaNA tahA // zabdArtha to ni= lokanA agrabhAga para = eka dhuvaM= dhruva, nizcala ThAI = sthAna sthi = che galthajyAMgarA = vRddhAvasthAmaNUka mRtyu vAhino vyAdhi- vAta,pita ke kaphajanya zArIrika roga tahIM = tathA vecaT = vedanA patni = nathI turAI = te sthAne pahoMcavuM kaThina che, ArUDha thavuM muzkela che. bhAvArtha :- (gautama svAmI kahe che) lokanA agrabhAgamAM eka evuM dhruva(acala) sthAna che ke jyAM vRddhAvasthA, mRtyu, vyAdhi ane vedanAo hotI nathI paraMtu tyAM pahocavuM bahu kaThina che. 3 TALe ya rU che gujo, varI nayana maLyavI ! * simevaM yuvata tu, joyano rUma zvavI | bhAvArtha:- kezIkumAra zramaNe gautama svAmIne pUchyuM ke te sthAna kayuM che? A pramANe pUchatA kezakumAra zramaNane gautama svAmIe A pramANe javAba Apyo. A NivvANaM ti abAhaM ti, siddhI logaggameva ya / sa khemaM sivaM aNAbAhaM, jaM carati mahesiNo / zabdArtha - jiglAI = nirvANa avAI = abAdha, vidana rahita sidI siddha maLAvIraM = bAdhA
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 60 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 rahita no meva = lokAgre sthiti = = je sthAnane maLio = maharSio vati = prApta kare che. bhAvArtha:- (gautama svAmIe kahyuM, je sthAna maharSio prApta kare che te sthAna, nirvANa svarUpa, vidanarahita, siddhakSetra ane lokAgra vagere nAmothI prasiddha che, temaja te kSemakArI, kalyANakArI ane avyAbAdha sukharUpa che. / taM ThANaM sAsayaM vAsaM, logaggammi durAruhaM / jaM saMpattA Na soyati, bhavohatakarA muNI // zabdArtha - lIlAM vId = AtmAno zAzvata vAsa che to = lokAgre phuradR = tyAM pahoMcavuM kaThina che manohatae = narakAdi bhavonI paraMparAno aMta karanArA = = te sthAnane saMpattA = prApta karanAra ja hoyata = zoka karatA nathI. bhAvArtha - lokAgre AveluM te sthAna AtmAnuM zAzvata nivAsa sthAna che, jyAM pahoMcavuM ghaNuM kaThina che. bhava paraMparAno aMta karanArA mahAmuni te sthAna prApta karIne zokathI mukta thaI jAya che arthAt tyAM pahoMcyA pachI, zoka, kleza, janma, jarA Adi duHkha hotA nathI ane siddha bhagavAna saMsAramAM kayAreya pAchA AvatA nathI. vivecana : - prastuta gAthAomAM bAramA praznottara rUpe saMsArI jIvo mATe kalyANakArI mokSa sthAnanI vicAraNA che. A saMsAramAM bhramaNa karatA jIvo sarvatra duHkhano anubhava kare che; Adhi, vyAdhi ane upAdhinA trividha tApathI saMtapta thaI rahyA che. te jIvone mATe lokanA agra bhAge siddhazilA upara siddha kSetra dhruva ane avyAbAdha- koI paNa prakAranI bAdhA rahitanuM sukha sthAna che. tyAM vRddhAvasthA, vyAdhi, mRtyu ane koI paNa prakAranI vedanAo hotI nathI. tyAM zAzvata sukha zAMti che. hemaM zivaM aMvADuM:- zrema = vyAdhi, jarA AdithI rahita. ziva = janma-maraNa rahita, Atma kalyANamaya anAbAdha = koIpaNa prakAranI vedanA ke vijJonA abhAvanA kAraNe svAbhAvika rIte bAdhA rahita. kuvATAM- je sthAna prApta karavuM atyaMta kaThina che. te sthAnanI prApti svayaMnA savaLA puruSArthathI ja thAya che. tema chatAM anAdikAlIna mohanIya karmanA gADhatama saMskAranA kAraNe samyagujJAna, samyagadarzana, samyaka cAritranI prApti ane mohanIyakarmano temaja ghAtI karmono kSaya karavo atyaMta kaThina che. ghAtI karmono nAza thayA pachI AyuSya pUrNa thatAM cAre aghAtI karmono nAza thAya, AtmA sarva karmothI mukta thAya, tyAre ja zAzvata siddhi rUpa sthAna prApta thAya che. ATalI lAMbI sAdhanA pachI siddhi sthAnanI prApti thavAthI te siddhi sthAnane ahIM duradR = duSpApya kahyuM che. foLAi:- nirvANa. jyAM karmarUpI agni sarvathA bujhAI jAya che, saMtApanA abhAve jyAM akhaMDa zAMti che. siddhI :- jyAM saMsAra paribhramaNano aMta thavAthI samasta prayojana siddha thaI jAya che. = rati maLio - je sthAnane maharSio prApta kare che, vItarAgI munirAjo te sthAnane pAme che. saMzaya samAdhAna ane vinaya pratipati - | sAdu goyama ! paNa te, chivo ne saMto no ! | no te samayAtIta ! sabUkuttamahoyadI ! |
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ kezI-gautamIya [ ] 8e 8 zabdArtha - paUT = prajJA, buddhi sAdu = ghaNI uttama che saMla = saMzayone uchaLo = dUra karyA che vAtIta saMzayAtIta, saMzayathI rahitasavaguttama hoda = he sarva sUtra mahodadhi!he sarvazAstronA jJAtA ! te = Apane na = namaskAra karuM chuM. bhAvArtha - he gautama! ApanI prajJA uttama che. Ape mArA A saMzayone dUra karyA che. he saMzayAtIta: he sarvazruta-mahodadhi ! Apane huM namaskAra karuM chuM. | vaM tu saMpa chavche, jenI pora| rame . abhivaMdittA sirasA, goyamaM tu mahAyasaM // 86 // zabdArtha-parva= A prakAre saMpa = saMzayachavLa = dUra thatAM zora parame- ghora parAkramI mahAvare = mahAyazasvI sirasA = zira namAvIne khavavA = vaMdaNA karIne(hAtha joDIne ane zira namAvIne). bhAvArtha - A prakAre saMzayanuM nivAraNa thavAthI ghora parAkramI kezIkumAra zramaNe mahAyazasvI gautama svAmIne zira namAvIne abhivaMdanA karIne...... paMcamahavvayadhamma, paDivajjai bhaavo| purimassa pacchimammi magge, tattha suhAvahe // zabdArtha - tattva = tyAM hiMduka vanamAM haMmezvayamna = pAMca mahAvratarUpa dharmano mAvo = bhAvapUrvaka vizva = svIkAra karyo suhAvare = te sukhakArI maLI = mArgamAM vicaraNa karavA lAgyA purimA = pUrvatIrthaMkaranA zAsanano(tyAga karIne) pazvimamaka pachInA tIrthakaranA zAsanamAM(praveza karIne). bhAvArtha :- pUrvanA arthAtu trevIsamA tIrthaMkaranA zAsanano tyAga karIne, pachInA arthAta covIsamAM tIrthaMkaranA zAsanamAM praveza karIne, pAMca mahAvrata rUpa dharmano bhAvapUrvaka svIkAra karIne, te sukhAkArI mArgamAM vicaraNa karavA lAgyA. vivecana : prastuta gAthAomAM sarva praznonA samAdhAna thayA pachI baMne saMtonA ziSya parivArane prApta thayelA samanvayarUpa suphaLanuM suMdara nirUpaNa che. kezIkumAra zramaNe atyaMta namrabhAve ziSya parivAranI jijJAsAne saMtoSavA ja jJAnacarcAno prAraMbha karyo hato. tethI koI paNa prakAranA durAgraha vinA gautamasvAmI dvArA thayelA samAdhAnano prasannatApUrvaka svIkAra karyo. sAmAnya rIte eka tIrthakara tIrthanI sthApanA kare, tyAre pUrva tIrthakaranA sAdhuo navA tIrthakaranA zAsanamAM praveza karIne tIrthakaranuM sAMnidhya svIkArI le che. paraMtu prabhu pArzvanAtha ane prabhu mahAvIranA zAsanamAM vatanI, vezanI vagere aneka prakAranI bhinnatA hatI, baMne parivAranA ziSyonA aMtaramAM A bhinnatAno samanvaya thAya, te atyaMta jarUrI hatuM. tethI kezIkumAra zramaNa ane gautamasvAmIno saMvAda thayo. te jJAnasaMvAdanA aMte svayaM paryAyajyeSTha hovA chatAM kezIkumAra zramaNe zAsanaparaMparAne anusarIne bhagavAna mahAvIranA zAsanamAM praveza karyo. gautama svAmIne bhAvapUrvaka vaMdana-namaskAra karIne paMcamahAvratano svIkAra karI temanuM sAMnidhya svIkAryuM.
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 | zrI uttarAdhyayana sUtra-2 zAsana paraMparAne suvyavasthitarUpe TakAvI rAkhavAmAM kezIkumAra zramaNanA ahatyAganuM A mahattvapUrNa yogadAna hatuM. saMsAtIta, sabbakuttamotI - prastuta gAthAmAM gautamasvAmIne saMzayAtIta ane sarva sUtra mahodadhi kahyA che. jemanuM zrutajJAna evuM nirmaLa ane spaSTa hoya ke tene koIpaNa prakAranA saMzaya-zaMkA rahe nahIM, te saMzayAtIta kahevAya che. sarva zAstronA saMpUrNa jJAtA, cArajJAna ane caudapUrvanA dhAraka, zrutakevaLI, sUtranA mahAna udadhi mahodadhi kahevAya che. pavanadabayathaH - kezIkumAra zramaNe paMcamahAvratano svIkAra karyo. jyAre tIrthakaro tIrthanI sthApanA kare, tyAre pUrvanA tIrthakaranA chadmastha sAdhuo navA tIrthaMkaranA zAsanamAM praveza kare, tyAra pachI ja tene kevaLajJAnanI prApti thAya che, A prakArano vyavahAra hoya che. te niyamAnusAra bhagavAna mahAvIre tIrtha sthApanA karI tyAra pachI pArzvanAtha prabhunI paraMparAnA kezIkumAra zramaNe bhagavAna mahAvIranA zAsanamAM praveza karavA mATe cAturyAma dharmano tyAga karIne paMca mahAvratano svIkAra karyo. pUrizna pachinazmi :- pUrvanA trevIsamA tIrthaMkaranA zAsanamAMthI pazcima-aMtima tIrthakara dvArA pravartita zAsanamAM praveza karyo. pUrvagRhIta cAturyAma dharmano tyAga karIne aMtima tIrthaMkarano paMcamahAvratarUpa dharma aMgIkAra karyo. upasaMhAraH samAgamanI phalazrutiH valIbhoyano vuiM, tanma Asi sanIne . suya-sIla-samukkaso, mahatthattha-viNicchao // zadArtha:- tagni = te niMdaka udyAnamAM lIyana = kezIkumAra zramaNa ane gautama svAmIno je fpavaM= nityasamAne - samAgama li = thayo suyatIta kuvo = zruta-zIla samutkarSa, zruta ane cAritranI vRddhi karanAra mahindutvavinicho = mahAna arthano arthAt mahAna bAbatono nirNaya thayo. bhAvArtha :- hiMduka udyAnamAM kezIkumAra zramaNa ane gautama svAmIno je niraMtara samAgama-saMvAda thayo tenAthI zruta tathA zIla dharmano utkarSa thayo ane mahAna prayojanabhUta viSayono nirNaya thayo. | teliyA risa saLA, samaja muvakriyA .. sathayA te palIyaDu, maye vasoyane tti vema || zabdArtha -LA = sarva deva, asura ane mAnavothI yukta parikSA = sabhA tariyA = saMtoSa pAmI samari = sanmArgamAM savAyA = pravRtta thayA te = te badhA thayA = stuti karavA lAgyA athavuM = bhagavAna joyane = kezI-gautama palIyaDu = sadA prasanna raho, jayavaMta varto. bhAvArtha - (A prakAre) deva, asura, manuSyonI paripUrNa pariSada dharmacarcAthI saMtoSa pAmI tathA sanmArgamAM pravRtta thaI. temaNe bhagavAna kezI ane gautamanI stuti karI ke te banne saMto(amArA para) prasanna raho. vivecana : kezIkamAra zramaNa ane gautamasvAmI jevA mahAna saMto vacce thayelo A saMvAda baMne saMtonA
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ kezI-gautamIya ziSya parivArane bahulAbhadAyaka banyo, kAraNa ke te ubhaya pakSanA ziSyonI jijJAsAonA samAdhAna mATe ja sarjAyo hato ane baMne jJAnI puruSoe vicakSaNatA ane saraLatA pUrvaka praznottara karyA hatA. anaMta tIrthaMkaronA upadezanuM tattva(hAI) samAna ja hoya che. bAla AcAra vyavahAramAM kSetra, kAlanI yogyatAo anusAra kyAreka kaMIka vibhinnatA jaNAya che tema chatAM te vibhinnatAnuM rahasya jANIne, vizALatAthI teno samanvaya thaI zake che. A jJAnavardhaka saMvAda sAMbhaLIne upasthita thayelI saMpUrNa pariSade paNa saMtuSTa thaIne tattvone grahaNa karyA ane baMne mahApuruSonI stutiguNagrAma karI tRptino anubhava karyo. mahatvattha vidhio :- te samAgama mahArtha arthAt mokSanA sAdhanabhUta mahAvrata ane tattvAdino nirNaya karAvanAra thayo. jinheM H- gAthAmAM prayukta 'nitya' zabdanA be artha thAya che. (1) sudIrgha samaya, satata, niraMtara be traNa kalAka (2) ghaNA divaso sudhI temano samAgama cAlyo. / trevIsamuM adhyayana saMpUrNa /
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 covIsamuM adhyayana paricaya : 2 2 2 DI che. je eka che bI eka A adhyayanamAM pAMca samiti ane traNa gupti rUpa aSTa pravacana mAtAnuM vistRta varNana hovAthI tenuM nAma "pravacana mAtA che. samavAyAMga sUtramAM tenuM sAmo (samitio)nAma che. A adhyayananI trIjI gAthAmAM paNa pAMca samiti ane traNa guptione ATha samitio kahIne tene pravacana mAtA kahI che. A rIte samavAyAMga sUtrokta "samiti ane prastutamAM kathita "pravacana mAtA' A baMne nAmo sumeLayukta che. saMyama ane tapa te mokSamArganuM kriyAtmaka sAdhana che. saMyama ane tapanI ArAdhanA mATe samiti ane guptinI anivAryatA che. sAdhakono samagra jIvana vyavahAra samiti ane guptinA AdhAre ja thAya che. tethI sAdhanA kSetramAM praveza karanAra pratyeka sAdhakone jaghanya aSTa pravacana mAtAnuM jJAna hovuM jarUrI che. samiti eTale samyaka pravRtti, gupti eTale azubhathI nivRtti. samitinA pAMca prakAra che yathAIryA, bhASA, eSaNA, AdAna-nikSepa ane utsarga samiti. guptinA traNa prakAra che, yathA-managupti, vacanagupti ane kAyagupti. A AThane "aSTapravacana mAtA' kahe che. sAdhakonuM lakSya yaugika pravRttino sarvathA tyAga karIne, upayoganuM anusaMdhAna karI kramazaH Atma svarUpamAM sthira thavAnuM hoya che. A lakSyanI siddhi traNa guptithI thAya che paraMtu zarIrI jIvo haMmezAM mana vacana ane kAyAnI pravRttithI sarvathA mukta thaI zakatA nathI. tethI jyAre-jyAre mana, vacana ke kAyAnI pravRtti anivArya banI jAya tyAre samitipUrvaka karavAnI hoya che. te pravRtti pUrNa thatAM punaH guptinI ArAdhanA karavAnI hoya che. A rIte samiti ane guptino suyogya samanvaya karavAthI ja cAritranI paripakvatA ane saphaLatA prApta thAya che. A rIte A adhyayanamAM sAdhvAcAra saMbaMdhI mahattvano viSaya nirUpita hovAthI sAdhuone mATe te atyaMta upayogI che.
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacanamAtA covIsamuM adhyayana pravacanamAtA ATha pravacana mAtA: aTTha pavayaNamAyAo, samiI guttI taheva ya / paMceva ya samiIo, tao guttIu AhiyA // zaghartha-samarDa= samititadeva anegura gupti adR= (A) AThapavAmAyA pravacana-mAtA che mo= samitio paMveva= pAMca ca= ane guds= guptio to= traNa diva = kahI che. bhAvArtha:- samiti ane gupti-rUpa ATha pravacana mAtAo che. temAM pAMca samiti ane traNa gupti hoya che. IriyA bhAsesaNAdANe, uccAre samiI iya / maNaguttI vayaguttI, kAyaguttI ya aTThamA // zabdArtha - rUriyAmAsAlAne = IrSA samiti, bhASA samiti, eSaNA samiti, AdAna samiti 2 = ane 3%Are = uccAra-prasavaNa-jalla-mela-siMdhANa-pAristhAnikA samiti arthAtu zarIranA maLa -melanuM hiMsA na thAya te rIte, tevA sthaLe visarjana mArI = managupti vayarI = vacanagupti ya = ane vayapura = kAyagupti madumA = AThamI che. bhAvArtha - IrSA samiti, bhASA samiti, eSaNA samiti, AdAna samiti ane uccAra-prasavaNa samiti; A pAMca samitio che. manogupti, vacanagupti ane kAyagupti, A traNa guptio che. te baMne maLIne ATha pravacana mAtAo che. ka thAo adR sami, samAna viyAdiyA ! duvAlasaMgaM jiNakkhAya, mAyaM jattha u pavayaNaM // zabdArtha -pa = e(A) mitro- pAMca samiti-traNa guptirUpa = aSTa pravacana-mAtA samAja = saMkSepamAM vivAdiyA = kahI che nijAthe = jinendra bhagavAna dvArA kahevAyeluM kuvAna = dvAdazAMgarUpa pavayal = pravacana karthI = jemAM mAthuM = samAI jAya che. bhAvArtha:- A ATha samitio saMkSepamAM kahI che, temAM jinendra kathita dvAdazAMga-rUpa samagra pravacana aMtarbhata thaI jAya che. vivecana : prastuta gAthAomAM pAMca samiti ane traNa gupti rUpa aSTa pravacanamAtAno nAmollekha che. pravacanamAtA - jema mAtA putra para vAtsalya dharAve che, mAtA saMtAno mATe kalyANakAriNI hoya che, tema
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 pAMca samiti ane traNa gupti sAdhako mATe kalyANakAriNI hovAthI jinezvaroe tene zramaNonI mAtA kahI che. aSTapravacana mAtAnuM pAlana karIne ja tIrthakaro sarvajJa thAya che ane tyAra pachI ja dvAdazAMgIno upadeza Ape che. A rIte dvAdazAMgIno udbhava aSTa pravacana mAtAmAMthI ja thAya che. tethI te pravacana mAtA kahevAya che ane caturvidha saMgha mATe paNa te mAtA sama AdhArabhUta che. samiti:- tatra 3 niti sabhya sarvavi6yvavanAnulAritA AbhanaH rUti samiti savejJanA pravacana anusAra AtmAnI samya(vivekapUrvakanI) pravRttine samiti kahe che. tenA pAMca prakAra che. (1) IrSA samiti- koIpaNa prANIne kleza(duHkhI na thAya, te rIte sAvadhAnIthI vartavuM, UThavuM-besavuM, cAlavuM. suvuM, jAgavuM vagere badhI kriyAo IrSA samitinI aMtargata che. jIvahiMsA na thAya te rIte zarIranI ukta kriyAo karavI te IrSA samiti che. 2) bhASA samiti- hita, mita, satya ane zaMkA vinAnI bhASA bolavI, sAvadhAnIpUrvaka bhASaNa-saMbhASaNa karavuM. (3) eSaNA samiti-saMyama yAtrAmAM Avazyaka bhojana, pANI, vastra, pAtra vagere nirdoSa rIte grahaNa karI, sAvadhAnIpUrvaka anAsaktabhAve teno upabhoga karavo. (4) AdAna samiti- vastumAtrane yogya rIte joIne tapAsIne yatanApUrvaka levI, mUkavI (5) utsarga samitijIvarahita(acitta) sthAnamAM upayogapUrvaka ane nirIkSaNa karIne anupayogI vastuonuM visarjana karavuM. gupti -opana guddhiH sonida: tarthava ti samucyate I AtmabhAvamAM lIna thavuM ane parabhAvathI nivRtta thavuM. Atma svarUpamAM ramaNatA karavA mATe yogano samyaka prakAre nigraha karavo te gupti che. yogono nigraha karavo eTale azubhamAM pravRtta thatAM yogone aTakAvIne zubhamAM pravRtta karavA ane tenAthI AgaLa vadhIne zuddha AtmabhAvonA lakSe pravartAvavA te gupti che. manogatiH - zubha-azubha, saMkalpa-vikalpano tyAga karavo. Atma tattvanuM chadravyanuM nava tattvanuM ciMtana karavuM. vacanagupti - vacana bolavAnA prasaMge niyaMtraNa rAkhavuM athavA mauna dhAraNa karavuM. kAyati :- koIpaNa vastu levA-mUkavAmAM, UThavA-besavAmAM, hAlavA-cAlavA vagere kAryamAM viveka rAkhavo. A rIte zArIrika kriyAonuM niyamana karI sthira thavuM pratyeka kriyAmAM jatanA rAkhavI. sAmAyika Adi saMvara karaNI, dharmadhyAna, vividha prakAranA tapa vagere pravRtti karavI. zarIrathI thanArI virAdhanAjanaka pravRttio ghaTADavI. prathama aka tavo :- A ATha samiti che. pAMca samiti ane traNa gupti zubha pravRttirUpa che. guptio ekAMta nivRttirUpa ja nahi, pravRttirUpa paNa hoya che. tethI tenA pravRttirU5 aMzanI pradhAnatAthI tene samitimAM samAviSTa karI che. A ATha samitiomAM jinokta pravacana samAviSTa thaI jAya che, kAraNa ke samiti ane gupti te baMne cAritrarUpa che ane cAritra jJAna-darzanapUrvaka ja hoya che. dvAdazAMgI- bAra aMga sUtromAM samyagu jJAna, darzana ane cAritrano mArga ja pUrNapaNe saMkalita che, tethI aSTapravacanamAtAmAM saMpUrNa dvAdazAMgI aMtarbhata thaI jAya che. saMkSepamAM aSTa pravacanamAtA te dvAdazAMgIno sAra che ane bIjI rIte kahIe to dvAdazAMga rUpa jina pravacana te aSTa pravacana mAtAno ja vistAra che. IrSA samiti: AlaMbaNeNa kAleNa, maggeNa jayaNAi ya / caukAraNa parisuddha, saMjae IriyaM rie //
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacanamAtA ka7 ] zabdArtha:- AvI = AlaMbana vArtA = kAla manekha = mArga ya = ane nayaNArR = yatanA vahevAra parazuddha- A cAra kAraNothI zuddha phariyaM IrSA samitithI sagA-saMyamI, sAdhu ri-gamana kare. bhAvArtha- saMyamI sAdhu AlaMbana, kAla, mArga ane yatanA A cAra kAraNo(prakAro)thI parizuddha IryA samitithI gamana kare. tattha AlaMbaNaM NANaM, dasaNaM caraNaM thaa|| ___kAle ya divase vutte, magge uppahavajjie // zabdArtha -tatthara IrSA samitinA nA vaMsatA varay = jJAna, darzana ane cAritra Advane = avalaMbana, AdhAra che = kAla vire = divasa-dina kure = kahyo che ane = mArga 3parivAra = unmArga varjita mArga, sumArga kahevAya che. bhAvArtha - IrSA samitinuM AlaMbana-jJAna, darzana ane cAritra che, teno kAla divasa che ane unmArgano tyAga, te teno mArga che. davvao khettao ceva, kAlao bhAvao tahA / jayaNA cauvvihA vuttA, taM me kittayao suNa // zabdArtha -rabbo = dravyanI apekSAe raho = kSetrathI tae = tathA vAto = kALathI jeva = ane bhAva = bhAvathI navA = yatanA vakhriha = cAra prakAranI kuttA = kahI che = tenuM ne = huMttitha = kIrtana-varNana karIza sukha = tame dhyAnapUrvaka sAMbhaLo. bhAvArtha- dravyathI, kSetrathI, kALathI ane bhAvathI, tema yatanAnA cAra prakAra che, te huM kahuM chuM. te tame dhyAnapUrvaka sAMbhaLo. / davvao cakkhusA pehe, jugamittaM ca khetto| __ kAlao jAvarIejjA, uvautte ya bhAvao // zabdArtha - = dravyanI apekSAe vahurA = AMkhothI pade = jIvAdi dravyone joIne cAle 2 = ane hero = kSetrathI sumitta = yuga pramANa(sADA traNa hAtha bhUmi) AgaLa joIne cAle vAto = kALathI gAva = jyAM sudhI rIpaLA = cAle, arthAt jyAM sudhI divasa che tyAM sudhI yatanApUrvaka cAle bhAvamAM = bhAvathI 3vaka = upayogapUrvaka cAle. bhAvArtha - dravyathI chakAya jIvone joIne cAle, kSetrathI yugamAtra- sADA traNa hAtha pramANa bhUmine joIne cAle; kALathI divasa hoya tyAM sudhI ja cAle, bhAvathI upayogapUrvaka gamana kare. iMdiyatthe vivajjittA, sajjhAyaM ceva paMcahA / tammuttI tappurakkAre, uvautte riya rie // zabdArtha - cindha = pAMca indriyonA viSayone va = ane varaha = pAMca prakAranI sAthe - svAdhyAyane vivaMmttA = choDIne tammarI = IrSA samitimAM potAnA zarIrane joDIne, tarUpa banIne
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 68 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 tapurA = IrSA samitine mukhya(pradhAna) mAnIne sAdhu 3vasare = upayogapUrvaka rivaM ripa = IrSA samitithI cAle. bhAvArtha- sAdhu pAMca indriyonA viSayo pratye anAsakta thaIne, pAMca prakAranA svAdhyAyane choDIne, mAtra gamana kriyAmAM ja tanmaya thaIne, tene ja mahattva ApI upayogapUrvaka cAle. vivecanaH prastuta gAthAomAM cAra prakAranI pariddhi dvArA IrSA samitinuM nirUpaNa che- (1) AlaMbanasAdhunuM lakSya AtmabhAvamAM sthita thavAnuM ja hoya che. te kAyika pravRtti kare topaNa jJAna, darzana, cAritranA uddezathI ja kare. jJAna, darzana ke cAritranA prayojana vinA gamanAgamana Adi pravRtti na kare. (2) kAla- sAdhu sUryodayathI sUryAsta paryata arthAt divasa hoya tyAM sudhI ja gamanAgamana kare che. rAtre gamanAgamana karavAthI jIvonI dayA pALI zakAtI nathI. zArIrika kAraNe rAtre gamanAgamana karavuM paDe to rajoharaNa dvArA bhUminuM pramArjana karIne cAle. (3) mArga- muni unmArge na cAle, kAraNa ke unmArge cAlavAthI AtmavirAdhanA vagere doSono saMbhava che. tethI saMyama jIvananI maryAdAo jaLavAI rahe tevA nirdoSa ane nirvadha mArge ja gamana kare. (4) yatanA- jIvonI dayA pALavA mATe yatanApUrvaka gamana kare. yatanAnA cAra prakAra che- dravyathI chakAya jIvone joIne cAlavuM. kSetrathI- yugamAtra(ghusarapramANa) eTale sADA traNa hAtha bhUmi joIne cAlavuM. kAlathI- divase joIne ane rAtre poMjIne cAlavuM. bhAvathI upayogapUrvaka ekAgracitte cAlavuM. pAMca prakAranA svAdhyAyamAM ke zabda, rUpa Adi indriya viSayomAM citta na rAkhavuM. namitta hera :- kSetrathI yuga mAtra bhUminuM avalokana karatAM cAle. yugano artha che gADAno AgaLano bhAga, baLadane jotaravAnuM dhoMsaru. te AgaLathI saMkIrNa ane pAchaLathI vistRta hoya che. te pramANe sAdhunI daSTi kSetra hovuM joIe. yuga-dhoMsaru lagabhaga sADA traNa hAtha lAMbu hoya che. muni paNa sADA traNa hAtha bhUmi joIne cAle. vizeSataH cAra hAtha sudhI AgaLa joIne cAle to paNa te yuga mAtra ja kahevAya. phavitye vivATI :- muni gamanAgamana karatAM pAMca indriyonA zabdAdi viSayomAM AkarSita thAya nahIM, temaja vAcanA, pRcchanA, paripaTTaNA, dharmakathA ane anuprekSA, te pAMca prakArano svAdhyAya kare nahIM. A rIte pa+5 = daza bolano tyAga kare. joke svAdhyAya te uttama kriyA che, tema chatAM gamanAgamana samaye jo svAdhyAyamAM upayoga joDe to cAlavAnI kriyAmAM upayoga barobara na rahe. tethI gamanAgamana samaye svAdhyAyano tyAga karavo Avazyaka che. 3vare vuiM gi - upayogapUrvaka cAle. cAlavuM te kAyAnI pravRtti che. cAlavAnA samaye muni upayoga rAkhIne cAle. koI paNa yaugika pravRtti jo upayogapUrvaka thAya, to ja te kriyA sAdhanAnuM aMga banI zake che. A rIte saMyama jIvananI pratyeka kriyAmAM upayoga-sAvadhAnInI atyaMta mahattA che. saMkSepamAM sAdhu zA mATe gamana kare? kyAre gamana kare? kayA kSetramAM gamana kare? ane kevI rIte gamana kare ? A cAre ya praznonuM suMdara samAdhAna A gAthAomAM thayuM che. bhASA samiti:0 kohe mANe ya mAyAe, lobhe ya uvauttayA / hAse bhae moharie, vigahAsu taheva ya //
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacanamAtA [ 9 ] zabdArtha - vore = krodhamANe = mAnA mAthA = mAyAya = ane tame = lobha rAte = hAsya paNa = bhaya noraNa = vAcALatA savAyA = upayukta rahevuM viIR[ = vikathAomAM. bhAvArtha - krodha, mAna, mAyA, lobha, hAsya, bhaya, vAcALatA ane vikathAo aMge satata upayogayukta thaIne bhASAno prayoga kare. 10 eyAi aTTha ThANAI, parivajjittu saMjae / ___ asAvajja miya kAle, bhAsa bhAsijja paNNavaM // zabdArtha -pAchuM = A mad rANAruM = ATha sthAna(doSa)ne vizvAsu = tyAgIne pUrva = buddhimAna saMga = saMyamI, sAdhu vAne = yathA samaye sAvarSA = niravadya ane maya = parimita mA = bhASA mAlika = bole. bhAvArtha :- prajJAzIla saMyamI sAdhu ATha(pUrvokta) sthAnone tajIne yathAsamaye doSarahita-niravadya ane parimita bhASA bole. arthAta uparyukta krodhAdi ATha doSone choDI samaye-samaye hitamita ane pApa rahita nirdoSa bhASA bole. vivecana : prastuta gAthAomAM bhASA samitinuM pratipAdana che. vore mALe....- sAdhunuM lakSya vacanaguptinuM athavA mauna rahevAnuM hoya che. Avazyaka kArya aMge bolavAnI jarUra paDe tyAre sUtrokta krodhAdi ATha sthAnano tyAga karIne niravadha bhASA prayoga karavAthI bhASA samitinuM pAlana thAya che. anya jIvonI hiMsA na thAya, duHkha na thAya ane potAnI saMyama maryAdA jaLavAI rahe tevI bhASA bolavI, te ja bhASA samitinuM prayojana che. bhASAsamitinA A varNanamAM iryAsamitinI jema dravya, kSetra, kAla ane bhAvanA bhedo dvArA varNana nathI ane eSaNAsamiti AdimAM paNa te rIte bheda karyA nathI. A rIte ahIM pAMce ya samitinA varNanamAM bheda-prabheda karavAnI paddhati judI-judI che, vartamAnamAM zramaNa pratikramaNanA samiti gupti saMbaMdhI saMkalita pAThamAM ane pracalita pAMca samiti ane traNa guptinA thokaDAmAM sarvatra dravya, kSetra, kAla ane bhAvanI apekSAe bheda karavAmAM AvyA che. te mATe juo- pariziSTa-3. anAvinga = asAvadha arthAtu pApa(doSa) rahita. krodhAdine vaza thaIne ke koIpaNa prakAranA AvezamAM bolAtI bhASA sAvadha bhASA kahevAya che mATe munie bolatI vakhate krodhAdinA Avezano tyAga karavo joIe ane kaSAyavaza thaIne kaMIpaNa bolavuM nahIM. eSaNA samiti: gavesaNAe gahaNe ya, paribhogesaNA ya jA / " AhArovahi sejjAe, ee tiNNi visohae // zabdArtha :- mahAravadise = AhAra, upadhi ane zayyAnI vesaTE = gaveSaNA ya = ane dine = grahaNeSaNA, gRhasthane tyAMthI AhArAdi grahaNa karatA samayanI zuddhi yara tathA parimo saTI
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 70 | zrI uttarAdhyayana sUtra-2) = paribhogeSaNA-bhogavavA samayanI zuddhi paNa = A pratyekanI nA = je tira = traNa traNa eSaNA vilopa = tenI vizuddhi kare. bhAvArtha - AhAra, upAdhi ane zayyAnI gaveSaNA, grahaNaSaNA ane paribhogeSaNA A traNe ya saMbaMdhI doSo TALI vizuddhi jALavavI joIe. / uggamuppAyaNaM paDhame, bIe sohejja esaNaM / paribhoyammi caukkaM, visohejja jayaM jaI // zabdArtha - naya = yatanAvAna ga = yati, sAdhu pada = prathama gaveSaNaSaNAmAM 35mukhIyAM ugamanA 16 ane utpAdananA 16 doSonI ane vINa = bIjI grahaNeSaNAmAM paNa = eSaNAnA zaMkitAdi 10doSonI sodew = zuddhi kare tathA parimo yarmika paribhogeSaNAmAM vaDa = saMyojanA, pramANa, agni, dhUmADo A cAra doSonI vinodaw = vizuddhi kare. bhAvArtha :- yatanApUrvaka pravRtti karanAra sAdhu prathama AhArAdinI gaveSaNAmAM soLa udgamanA ane soLa utpAdana doSonuM zodhana kare, bIjI grahaNaSaNAmAM zaMkita Adi eSaNAnA dasa doSonuM zodhana kare, paribhogeSaNAmAM saMyojanAdi cAra doSanuM zodhana kare. vivecanaH prastuta gAthAomAM eSaNA samitinI zuddhi mATe traNa prakAranI eSaNAnuM pratipAdana che. veSA -gAyanI jema eSaNA arthAt zuddha AhAranI zodha karavI. soLa udgama ane soLa utpAdananA doSarahita AhAra, pANI zodhavA te gaveSaNA che. praSiI :- prahano artha che vizuddha AhAra levo arthAtu AhAra grahaNa saMbaMdhI zaMkita Adi daza doSo TALIne AhAraM grahaNa karavo te grahaeSaNA kahevAya che. parimoSI :- bhojananA mAMDalAmAM besI AhAra karatA samaye mAMDalAnA doSo TALIne bhojana karavuM te paribhoSaNA che. temAM saMyojanA, pramANa, aMgAra ane dhUma A cAra doSonuM zodhana karavAnuM che. anyatra paribhogeSaNAnA pAMca doSa mAnIne kula 1+1+10+5 = 47 doSonI gaNanA karI che. 47 doSonA vistRta vivecana mATe juo- zrI dazavaikAlika sUtranuM pariziSTa : pRSTha-53). A rIte AhAra-pANI, vastra-pAtra, sthAna ane bAjoTha, pATiyA, pathArI mATe ghAsa Adi dareka vastu traNa prakAranI eSaNAnI zuddhithI grahaNa karavI ane teno upayoga karavo tene trIjI eSaNA samiti kahe che. AdAna nikSepa samiti:23 ovahovAha, maMDalaM suvimukha - giNhato NikkhivaMto ya, pauMjejja imaM vihiM // zabdArtha - hovahIvahiyaM = ogha sAmAnya upadhi ane aupagrahika-vizeSa upadhi suvidaM= A baMne prakAranI upadhi DivuM = bhaMDopakaraNane to = grahaNa karatA ya = ane jivato =
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacanamAtA 71 ] mUkatA muLI = muni naM- A virdi- vidhino paDakA = prayoga kare. bhAvArtha:- munirAje sAmAnya rIte haMmezAM rAkhavAnA "sAmAnya upakaraNa' ane vizeSa paristhitimAM grahaNa karAya tevA "vizeSa upakaraNa', A baMne prakAranA upakaraNone levA-mUkavAmAM nimnokta vidhino prayoga karavo joIe. cakkhusA paDilehittA, pamajjejja jayaM jaI / Aie NikkhivejjA vA, duhao vi samie sayA // zabdArtha -samA = samitivaMta ga = yati, sAdhu tathA = sadaiva jaya = yatanApUrvaka vaghusI = AMkhothI pariNitA = joIne ane pow = pramArjana karIne judo va = baMne prakAranI upadhine mApha = grahaNa kare va = athavA, tathA viveT = mUke. bhAvArtha - samitivAna ane yatanApUrvaka pravRtti karanArA muni pUrvokta baMne prakAranA upakaraNone haMmezAM AMkhothI pratilekhana (nirIkSaNa) karIne, pramArjana karIne grahaNa kare ane mUke. vivecanaH prastuta gAthAomAM AdAna nikSepa samitinI zuddhinuM kathana che. AdAna = grahaNa karavuM, nikSepa = mUkavuM. saMyamI jIvanamAM upakaraNo grahaNa karatAM ane nIce mUkatAM viveka rAkhavo, tene AdAna samiti kahe che. sAdhuo saMyama yAtrAnA nirvAha mATe be prakAranI upadhino upayoga karI zake che- (1) audhika upadhi ane (2) aupagrahika upadhi. (1) audika upadhi - nitya prANAnA muvatri-rohAni | sAmAnya rIte dareka sAdhu haMmezAM jene dhAraNa kare, tevA vastra, pAtra, muhapatti, rajoharaNa Adi audika upadhi kahevAya che. 2) aupagrahika upathi - 352Nana | vizeSa paristhitimAM sAdhu jene dhAraNa kare te pATa, pATalA, auSadhi Adi pADhIyArI aupagrahika upadhi kahevAya che. paDidittA pamA - ukta baMne prakAranI upadhinuM pratilekhana ane pramArjana karIne pachI teno upayoga karavo joIe. upakaraNone grahaNa karatAM ke nIce mUkatA pahelAM prathama tenuM vyavasthita rIte avalokana karavAne, jovAne pratilekhana kahe che. tyAra pachI tenA upara koI jIvajaMtu ke saceta raja Adi hoya, to tene gucchA ke rajoharaNathI yatanApUrvaka dUra karavAne pramArjana kahe che. A rIte pahelAM pratilekhana ane tyAra pachI pramArjana, A baMne kriyA kramazaH thAya che. pariSThApanA samiti:| uccAraM pAsavaNaM, khelaM siMghANa jalliyaM / AhAraM uvahiM dehaM, aNNaM vAvi tahAvihaM // zadArtha-jyAraM = vaDInIta(maLa) pAlava = prasavaNa, laghunIta(mUtra) hed = kapha lithANa - nAkano mela gAyaM = zarIrano mela AhAraM = kAraNavaza je AhArane paraThavo paDe te AhAra kahuM = jIrNa vastrAdi upadhi = mRta zarIra nA vi = athavA tavika A prakAranI a = anya koI vastu paraThavA yogya hoya. ane (raDuM "layama yAkUkaraNo che. sa '2
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 bhAvArtha :- pariSThApana samitivAna sAdhu maLa, mUtra, kapha, nAkano mela, zarIrano mela, tyAjya AhAra, upakaraNa, mRtadeha temaja bIjI koI tyAjya vastuno vivekapUrvaka nirjIva bhUmimAM tyAga kare. aNAvAyamasaMloe, aNAvAe ceva hoi saMloe / AvAyamasaMloe, AvAe ceva saMloe // 16 zabdArtha:- aLAvAyamalatod = jyAM koI AvatuM-jatuM na hoya ane jotuM paNa na hoya ceva = ane aLAvAr saMtoz= jyAM koI AvatAM jatAM na hoya paNa dUrathI jotAM hoya AvAyamasaMtoN = jyAM loko AvatAM jatAM hoya paNa jotAM na hoya AvAr saMtoy = jyAM koI AvatAM jatAM hoya ane jotAM paNa hoya. bhAvArtha:- (1) jyAM lokonuM AvAgamana na hoya ane dUrathI koI jotAM paNa na hoya (2) lokonuM AvAgamana na hoya paNa dUrathI koI jotAM hoya (3) lokonuM AvAgamana hoya paNa koI jotAM na hoya (4) lokonuM AvAgamana hoya ane teo jotAM paNa hoya. Ama sthaMDilabhUmi cAra prakAranI hoya che. 17 aNAvAyamasaMloe, parassaNuvaghAie / same ajhusire yAvi, acira kAlakayammi ya // vitthiNe dUramogADhe, NAsaNNe bila vajjie / tasapANa bIyarahie, uccArAINi vosire // 18 zabdArtha :- parkSNa = bIjA lokone anuvadyAr - anupaghAta- duHkhakArI na hoya, Apattijanaka na hoya same = UMcI-nIcI bhUmi na hoya(samatala bhUmi hoya) anrusitte = polANa na hoya, ghAsa-pAMdaDA vagerethI DhaMkAyelI na hoya, svaccha(sApha) jamIna hoya yAvi = ane aviAla-yammi - je bhUmi dAha(agni) vagerethI thoDA samaya pUrve acitta thaI hoya visthiLe = vizALa bhUmi hoya athavA ochAmAM ochI eka hAtha lAMbI-pahoLI hoya dUramohe = jyAM ochAmAM ochI cAra aMgula nIce jamIna acitta hoya 5 AlaLe. - jyAM gAma, bagIco vagere najIka na hoya bilavaSmiN = jyAM uMdara vagerenAM dara na hoya talapApa vIyahi =jyAM beindriyAditrasa jIva tathA bIja Adina hoya jvArASi - maLa-mUtra vagereno vosire = tyAga kare. = bhAvArtha :- je bhUmi (1) lokonA AvAgamana rahita hoya ane koI jotAM na hoya (2) paropaghAtathI rahita hoya arthAt anya lokone duHkha janaka na hoya (3) samataLa hoya (4) polI na hoya (5) temaja thoDA samaya pahelAM(dAha vagerethI)acitta banI gaI hoya (6) vistRta hoya (7) ghaNe nIce(cAra AMgula) sudhI acitta hoya (8) gAma, bagIcA Adi vastInI najIka na hoya (9) bila(dara) rahita hoya (10) trasa prANIo ane bIja vagerethI rahita hoya; tevI bhUmimAM maLa-mUtra vagereno tyAga karavo joIe. // 17-18 / / vivecana : prastuta gAthAomAM pariSThApanA samitinuM vistRta vivecana che. tenI zuddhi mATe A gAthAomAM daza bolanuM kathana che. *= (1) gaLAvAyamasaMtoN H- anApAta asaMloka = jyAM lokonuM AvAgamana na hoya ane dUrathI koI jotAM paNa na hoya tevI bhUmimAM paraThavuM joIe. lokonA AvAgamanavALA sthAnamAM paraThavAthI lokone
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ | pravacanamAtA [ 73 ] dharma pratye dhRNA thavAnI saMbhAvanA rahe che. (2) parasa agvadhA:- anupaghAta-je bhUmimAM paraThavAthI anya koI paNa jIvone, AsapAsamAM rahenArA gRhasthone, koI paNa prakAre duHkha thAya, durgadha vagerethI aNagamo thAya, kleza thAya, dharmanI niMdA thAya, gRhastho paravAno niSedha kare to tenuM sthAna upaghAtayukta kahevAya che. zramaNoe tevA sthAnamAM paraThavuM joIe nahIM paraMtu sarva prakAranA upaghAtathI rahita sthAnamAM paraThavuM joIe. (3) sane - samatala bhUmi. paraThavA yogya bhUmi samatala hovI jarUrI che. jo te bhUmi khADA-TekarAvALI ke DhALavALI hoya, to temAM paraThelA padArtho khADAmAM bharAI jatAM ane DhALavALA sthAnamAMthI paraThelA padArthano relo ghaNo dUra sudhI jAvatAM, jIva hiMsAnI saMbhAvanA rahe che. (4) kari - polANarahita. polANavALI bhUminuM pratilekhana yathArtha rIte thatuM nathI. tethI tyAM paraThavAmAM jIvahiMsAnI saMbhAvanA hoya che. (5) virAmiDa- thoDA samaya pahelAM ja nirjIva thayelI bhUmi. lAhakanA svapachAta nirvati, rivAjate di punaH samUIcaiva pRthvIvAyAlayaH | agni AdithI alpa samaya pUrve ja acitta thayelI bhUmi paraThavA yogya che. jo te bhUmi cirakAla pahelAM acitta thayelI hoya, to te punaH pRthvIkAyAdi jIvonI utpattithI sacitta banI jAya, tevI saMbhAvanA rahe che. tethI sUtrakAre virAra...zabda prayoga karyo che. () viUiM :- vistIrNa bhUmi. paraThavA yogya bhumi ochAmAM ochI eka hAtha pramANa pahoLI hovI jarUrI che. atyaMta sAMkaDI bhUmimAM paraThavAthI temAM saMmUrchAima jIvonI utpatti thaI zake che. (7) nUramo de:- nIce cAra aMgula pramANa acitta thayelI bhUmi. vistIrNa bhUmimAM paraThelA padArtho bhUmimAM jo nIce utare to thoDe sudhI nIce utare. nIcenI cAra aMgula pramANa acitta bhUmi hoya, to jIva virAdhanA thatI nathI. (8) saU:- gAma, udhAna vagerethI najIka na hoya tevI bhUmi. gAma, udyAna vagere janasamUhanA AvAgamananA sthAnamAM paraThavAthI dharmanI hilanA thAya che. temaja kyAreka jIvavirAdhanA paNa thAya che. (9) binavani :- bila, dara rahita bhUmi. jyAM kIDI, makoDAnA dara hoya, te uparAMta anya kSudra jaMtuone rahevAnA sthAna hoya te sthAnamAM paraThavAthI jIvahiMsA thAya ke Atma virAdhanA thAya che. (1) taHpaNa vIyaradipa - trasa prANI ane bIja rahita bhUmi. tevI bhUmimAM paraThavAthI ja jIvadayAnuM lakSya siddha thAya che. ahIM "bIja'nA upalakSaNathI sarva sthAvara jIvonuM grahaNa thaI jAya che. A rIte paraThavA ke tyAga karavA yogya padArthono tyAga karavo, te paNa sAdhu jIvananI eka mahattvanI kriyA che. ayogya sthAne paraDavAthI jIvavirAdhanA, saMyamavirAdhanA, gaMdakI, roga upadrava, dharmanI hilanA vagere aneka doSonI saMbhAvanA che. tethI sUtrokta daza bola yukta bhUmimAM upayogapUrvaka paraThavAnI kriyA karavI joIe. sutrakAre paraThavAnI kriyA mATe paNa ATalI sAvadhAnI rAkhavAnuM sucana karIne jaina darzananA sAmAjika, vaijJAnika ane dhArmika dRSTikoNano adbhuta samanvaya karyo che. samitiono upasaMhAra ane guptiono prAraMbha - 10 eyAo paMca samiIo, samAseNa viyAhiyA / etto ya tao guttIo, vocchAmi aNupuvvaso //
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 74 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 zabdArtha -poA paM= pAMca miza= samitio sanIlekha = saMkSepathI vidi = kahI chepatto havetyAra pachI totraNapurIgoguptionuM gaLuputro anukramathI vochAmi varNana karIza. bhAvArtha:- A pAMca samitio saMkSepamAM kahI che. have pachI traNa guptionuM anukrame varNana karIza. managutiH20 saccA taheva mosA ya, saccAmosA taheva ya / cautthI asaccamosA ya, maNaguttI cauvvihA // zabdArtha - sA = satya ya = ane mola = mRSA, asatya tadeva = tathA savAla = satya mRSA, mizra tadeva ya = ane vahelthI = cothI samosA = asatya amRSA, vyavahAra maLI = manogupti vadhvadA = cAra prakAranI kahI che. bhAvArtha :- manotinA cAra prakAra che- satya, asatya, mizra ane vyavahAra. A cAre ya prakAranA manovyApArane yathAzakya rokavo, te cAra prakAranI gupti che. 21 saraMbha samAraMbhe, AraMbhe ya taheva ya / maNa pavattamANa tu, Niyattejja jaya jaI // zabdArtha -rama = mAnasika hiMsAno saMkalpa samAraMbha saMkalpita hiMsA mATe manamAM ja zastra-sAdhana grahaNa karavA tadeva ca = ane bArame = manathI hiMsAnI pravRttine kAryAnvita karavI pavaramaNa = pravRtti karatAM, pravRtta thatAM mA = manane ga = sAdhu naye = yatnApUrvaka citteja = haTAvI le. bhAvArtha - mana guptinI sAdhanA mATe munioe saMraMbha, samAraMbha ane AraMbha, A traNamAM pravRtta thatAM manano yatanApUrvaka nirodha(nigraha) karavo. vivecana : - prastuta gAthAomAM managuptinuM svarUpa, tenA bheda ane tenI sAdhanAnI paddhati pradarzita karI che. managupti- mananA zubha ane azubha vicArone rokavA ane tene zubhamAM pariNamita karavA temaja sarva saMkalpa vikalpone rokavA, nirvikalpa dazAnI prApti mATe abhyAsa karavo te managupti che. santha tadeva mosA..:- sUtrakAre mananA cAra bhedanA AdhAre managuptinA cAra bheda karyA che. mananA cAra bheda A pramANe che- satyamana, asatyamana, mizramana ane vyavahAra mana. A cAre prakAranA mananI vicAraNAno vivekapUrvaka nirodha karavo, te manapti che. (1) satyamanano nirodha karavo, te satyamanagupti che. (2) asatyamanano nirodha karavo, te asatyamanagupti che. (3) mizramanano nirodha karavo, te mizramanagati che. (4) vyavahAra manano virodha karavo, te vyavahAra managuti che. saMraMbha samAraMbhe... - managuptinI sAdhanA karavA mATe mana dvArA thatI traNa prakAranI pApakArI vicAraNAno nirodha karavA puruSArtha karavo joIe- (1) saraMbha- hiMsAkArI kAryano manamAM saMkalpa karavo (2) samAraMbha- saMkalpita hiMsA mATe Avazyaka zastrAdinuM manathI ja grahaNa karavuM (3) AraMbhamanathI ja hiMsAno prAraMbha karI devo. yathA- prasannacaMdrarAjarSi. A traNe prakAranI pApakArI vicAraNA
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacanamAtA 75 ] thavA na devI ane kayAreka koI nimittathI mana AvA pApakArI vicAromAM pravRtta thaI jAya, to tene biyattejha jaya = yatanApUrvaka arthAt jJAna ane vivekapUrvaka pAchuM vALavuM, te ja managuptinI sAdhanA che. vacanagupti :5 savA taheva mosA ya, saMkvAmosA tadeva yA cautthI asaccamosA ya, vayaguttI cauvvihA // bhAvArtha:- vacanaguptinA cAra prakAra- satyA, mRSA, satyAmRSA, asatyAmRSA che. A cAre ya prakAranA vacana prayogane rokavA, te cAra prakAranI vacanagupti che. saraMka sAme, Ame ya tadeva . vayaM pavattamANaM tu, Niyattejja jayaM jaI // bhAvArtha:- vacana guptinI sAdhanA mATe yatanAvAnuM munie saMraMbha, samAraMbha ane AraMbhamAM pravRtta thatAM pUrvokta cAre ya prakAranA vacanono vivekapUrvaka nirodha karavo. vivecana : prastuta gAthAomAM vacanaguptinuM svarUpa, tenA bheda ane tenI sAdhanA paddhatinuM pratipAdana che. vacanagati-pApakArI vacanaprayogane rokavA ane nirava vacano bolavA temaja zubhAzubha baMne prakAranA vacanano virodha karI mauna dhAraNa karavuM, te vacanagupti che. savA taheva mosA .. - managuptinI jema vacananA cAra bhedanA AdhAre vacanaguptinA paNa cAra prakAra che. bhASAnA cAra prakAra A pramANe che- satya, asatya, mizra ane vyavahAra. te cAre prakAranI bhASAno vivekapUrvaka nigraha karavo, tevA vacanono prayoga karatA AtmAne rokavo, te vacana gupti che. saraMbha samAra.... -vacanaguptinI sAdhanA mATe vacana dvArA thatI traNa prakAranI pApakArI vicAraNAno nirodha karavo joIe- (1) saraMbha- hiMsAkArI saMkalpane vacana dvArA pragaTa karavo. (2) samAraMbhahiMsAkArI zastrone grahaNa karavA, karAvavA mATe vacana prayoga karavo ke Adeza Apavo. (3) Ara- hiMsAkArI Adeza karavo ke koIne preraNA ApavI. yathA- yuddha karo. A ja rIte bIjAno nAza karavA, maMtra jApanA saMkalpane bolIne pragaTa karavo; jApanI taiyArI mATe Adeza-vacana bolavA ane jApa karavA, karAvavA rUpa vacana prayoga; A traNe pravRtti kramazaH vacanathI saMraMbha, samAraMbha ane AraMbha rUpa thAya che. A rIte vacana saMbaMdhI saMraMbha, samAraMbha ane AraMbhanA svarUpane jANIne, tevA vacana prayoga karavA nahIM ane tevA vacana prayoga thaI jAya, to yatanApUrvaka tenAthI nivRtta thaI javuM, jJAna ane vivekapUrvaka tevA vacana prayogathI AtmAne pAcho vALavo. tevA vacanaprayoganA kAraNabhUta Avegane zAMta karavo, te vacana guptinI sAdhanA che. saMkSepamAM A traNe ya prakAranAM vacano na bolavA ane mauna rAkhavuM, te vacanagupti che. kAyamuti: ThANe NisIyaNe ceva, taheva ya tuyaTTaNe / ullaMghaNe pallaMghaNe, iMdiyANa ya jujaNe // 24
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 76 | zrI uttarAdhyayana sUtra-2 zabdArtha -ne UbhA rahevA mAMgaNIyo = besavAmAM reva = ane tuTTo = sUvAmAM tAdeva = tathA 3jaya = UMcI bhUmi tathA khADA vagerene oLaMgavAmAM paciA = vAraMvAra oLaMgavAmAM tathA sIdhA cAlavAmAM ya = ane phaMDiyA = indriyonI guna = zabdAdi viSayonI pravRtti karavAmAM. bhAvArtha:- UbhA rahevAmAM, besavAmAM, suvAmAM, khADA vagere oLaMgavAmAM, vAraMvAra khADA vagere oLaMgavAmAM athavA pAMca indriyonA pravartanamAM kAyagupti rAkhavI. kA saraMbha samAraMbhe, AraMbhe ya taheva ya / kAyaM pavattamANaM tu, Niyattejja jaya jaI // bhAvArtha:- kAyaguptinI sAdhanA mATe yatanAvAna muni saraMbhamAM, samAraMbhamAM ane AraMbhamAM pravRtta thatI kAyAnuM yatanApUrvaka nivartana karavuM, tene kAyagupti kahe che. vivecana - prastuta gAthAomAM kAyaguptinuM svarUpa ane kAyaguptinI sAdhanAnI paddhatinuM darzana karAvyuM che. kAyamuhi- halanacalana Adi kAyAthI thatI ayatanAnI pratyeka pravRtti para niyaMtraNa karavuM temaja kAyika pravRttino sarvathA nirodha karavAno abhyAsa karavo te kAyagupti che. sUtrakAre managupti ane vacanaguptinA cAra bhedanI jema kAyaguptinA koI bheda karyA nathI. saraMka-sIe - kAyaguptinI sAdhanA mATe kAyA dvArA thatI traNa prakAranI pApakArI pravRttino tyAga karavo joIe. (1) saMraMbha- hiMsAnI pravRtti mATe kAyAthI tatpara thavuM. (2) samAraMbha- sAdhana upADavA Adi hiMsAnI pUrva bhUmikA taiyAra karavI. (3) AraMbha- hiMsAkArI pravRtti karavI. A traNe prakAranI kAyika pApapravRttiono yatanApUrvaka(vivekapUrvaka) nigraha karavo ane sarva ayatanAnI pravRttiono tyAga karavo, te kAyaguptinI sAdhanA che. temaja kAyAnI pravRttine ghaTADavI, te paNa kAyagupti che. samiti ane guptimAM bhedaH eyAo paMca samiIo, caraNassa ya pavattaNe / guttI NiyattaNe vuttA, asubhatthesu savvaso // zabdArtha -payAgo = A uparyukta pava= pAMca samo = samitio varasya = cAritranI pavara = pravRttione mATe purA = kahI che ya = ane muttI= guptio anumanvesu = azubha kAryathI sabUno sarvathA Liyattane = nivRtti mATe kahI che. bhAvArtha:- A pAMca samitio cAritranI pravRtti mATe che ane traNa guptio azubha viSayomAMthI sarvathA nivRtti mATe kahI che. vivecana : prastuta gAthAmAM samiti ane guptinA taphAvatanuM spaSTIkaraNa che.
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacanamAtA 86 samitimAM samyak pravRttinuM nirUpaNa che ane guptimAM sarva azubha pravRttiothI nivRttinuM nirUpaNa che. samitimAM saMyama pravRttionuM vidhAna che ane guptimAM mana, vacana, kAyAnI sarva azubha(AraMbhayukta) pravRttiono nirodha karavA rUpa niSedha che. zubha ane azubha baMne prakAranA yogono saMpUrNa nirodha to teramA guNasthAnanA aMta samaye thAya che. paraMtu sAdhaka te lakSe je je puruSArtha kare ane kramazaH yaugika pravRttine ghaTADatAM-ghaTADatAM yogonI sthiratAne prApta kare te sarva guptinI sAdhanA che. jyAM sudhI AyuSya karmanI sthiti hoya tyAM sudhI jIvana vyavahAra mATe yaugika pravRtti anivArya banI jAya che. sAdhaka anivArya yaugika pravRttio atyaMta yatanApUrvaka, guptinA lakSe kare to te samiti che. A rIte samiti ane gupti eka sikkAnI be bAju jevA che. vyutsargatapa, gupti ane samitimAM taphAvata H- yogono saMpUrNa tyAga, te vyutsarga tapa sAdhanA che, tenI parAkASTA zailezI avasthAmAM thAya che. gupti tenI pUrva kakSAnI sAdhanA che. temAM azubhayoganA tyAganI pradhAnatA che ane samitimAM saMyama saMbaMdhInA Avazyaka kAryone samyak rIte karavAnI mukhyatA hoya che. saMkSepamAM samiti te vidhirUpa che ane gupti niSedharUpa che. samiti jIvanamAM Avazyaka samyak AcaraNonuM vidhAna kare che ane gupti sarva asamyak yogo ane AcaraNono niSedha kare che. samiti ane guptinA suyogya samanvayathI ja cAritranI ArAdhanA gatimAna thAya che. upasaMhAraH 27 esA pavayaNamAyA, je sammaM Ayare muNI / = so khippaM savvasaMsArA, vippamuccai paMDie // tti bemi // zabdArtha:- ne - je muLI = muni sA = A pavayaLamAyA = ATha pravacana mAtAonuM samma samyak prakAre Avare = AcaraNa kare che to = te pahi = paMDita sAdhu savvasaMsART = saMsAranAM samasta baMdhanothI vidhvaM = zIghra vimukhva = mukta thAya che tti jemi = ema huM kahuM chuM. bhAvArtha :- je paMDita muni A samiti guptirUpa aSTa pravacana mAtAnuM samyak prakAre AcaraNa kare che, te zIghra saMsAranAM samasta baMdhanothI mukta thaI jAya che. vivecanaH = prastuta gAthA A adhyayananA upasaMhAra rUpa che. temAM samiti-guptinA pAlananuM aMtima pariNAma pradarzita karyuM che. dvAdazAMgarUpa jina pravacananuM lakSya karmamalathI mukta thaI, siddha dazA prApta karavAnuM che. pAMca samiti ane traNa gupti te lakSya siddha karavAmAM sahAyaka bane che. A adhyayanamAM kathita samiti, guptinA svarUpane hRdayaMgama karI samyak prakAre pAlana karanAra sAdhaka janma-maraNa rUpa saMsArathI mukta thaI jAya che. // covIsamuM adhyayana saMpUrNa //
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 paccIsamuM adhyayana : : : : 2 2 2 2 2 2 2 2 2 paricaya 8 9 8 A adhyayanano mukhya viSaya yajJa saMbaMdhI hovAthI tenuM nAma yajJIya gaIDranna che. bhagavAna mahAvIranA yugamAM hiMsApradhAna ane laukika kAmanAmUlaka athavA svargAdi kAmanAothI prerita yajJonI paraMparA pracalita hatI. yajJanA mukhya saMcAlaka yAjJiko vedonA pAragAmI brAhmaNo hatA. yajJAdi brAhmaNa saMskRtinA pratinidhi brAhANa ane zramaNa saMskRtinA pratinidhi zramaNa kahevAtA hatA. te samaye brAhmaNa saMskRti karmakAMDa upara bhAra ApatI hatI ane zramaNa saMskRti samyagujJAna, darzana, tapa, tyAga, saMyama vagere anuSThAnone mukhyatA ApatI hatI. zramaNonAM jJAna-darzana-cAritranA kAraNe zramaNa saMskRtino prabhAva sAdhAraNa janasamAja upara sIdho paDato hato. prastuta adhyayanamAM be bhAIonA kathAnakanA mAdhyamathI zramaNa saMskRtithI prabhAvita thayelI brAhmaNa saMskRtinuM ane tyArapachI zramaNa paraMparAnuM vistRta varNana che. vANArasI(banArasa) nagarImAM jayaghoSa ane vijayaghoSa nAmanA sagA be bhAIo rahetA hatA. baMne kAzyapa gotrIya brAhmaNa ane saMskRtanA prakAMDa paMDita hatA. teo potAnA siddhAMta-veda ane vedAMtanA jANakAra hatA. eka divasa jayaghoSa gaMgA nadImAM snAna karavA gayo. tyAM temaNe eka dazya joyuM- eka deDakAne sarSe pakaDyo che, te tene khAI rahyo che. sarpane eka mora pakaDyo che, te sApane khAI rahyo che, aDadho gaLI gayo che; A sthitimAM sApa deDakAne ane mayUra sarpane choDatA nathI. tyAM eka zikArIe morane mAravA bANa upADyuM(tAkyuM). te ja samaye eka siMha pANI pIvA tyAM Avyo. teNe zikArIne joyo ane tarApa mArI. A dazya joIne jayaghoSa UMDA vicAramAM paDI gayo. A saMsAramAM to "masya galAgala nyAya" (moTo nAnAne gaLe) cAlI rahyo che. sabaLa vyakti nirbaLane mAravA icche che. paraMtu kALa kyAre te prANIne potAno koLiyo banAvI leze tenI prANIne khabara nathI. pariNAme jayaghoSane saMsAranI asAratAno anubhava thayo, tenuM hRdaya kaMpI UThyuM. te ja samaye tene eka jainamunino samAgama thayo. munino upadeza sAMbhaLI jayaghoSane vairAgya utpanna thayo. teNe pAMca mahAvrata dhAraNa karI jaina dIkSA aMgIkAra karI lIdhI. tyAra pachI te tapa saMyamamAM puruSArtha karavA lAgyA. vicaratAM-vicaratAM eka divasa te banArasa padhAryA. tene mAsakhamaNanI tapazcaryA hatI ane te samaye teno nAnobhAI vijayaghoSa te ja nagarImAM yajJa karI rahyo hato. tene upadeza ApavA teo pAraNAnA divase yajJazALAmAM pahoMcyA. tyAM te baMnenI vacce tAttvika praznottara thayA. jayaghoSamunie yajJAyAgAdi bAhya kriyAkAMDanI gauNatA darzAvIne bhAvayajJanI sArthakatA samajAvI.
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ yaNIya 79 ] je yajJamAM viSayavAsanAo tapAgnimAM bhasmIbhUta thAya che ane jIvanuM brahmasvarUpa pragaTa thAya te ja bhAvayajJa che. bhAvayajJathI pragaTa thayelI pavitratA akhaMDa ane nitya rahe che. janmathI sarva jIvo eka samAna hoya che. jIvanamAM karelA kRtyo anusAra te brAhmaNa Adi thAya che. A rIte jayaghoSamuni dvArA upadiSTa vAstavikatAnA darzanathI ane tenA tapa-tyAga ane pavitratA Adi saguNothI vijayaghoSa brAhmaNa AkarSita thayA. temaNe bhikSA grahaNa karavA mATe jayaghoSamunine bhAvapUrvaka vinaMti karI. paraMtu muninuM lakSa bhAIne satyatattva samajAvIne saMsAra sAgarathI ugAravAnuM hatuM. tethI pAraNAnI upekSA karIne vijayaghoSa samakSa brAhmaNanA vAstavika svarUpanuMvizadavizleSaNa karyuM. tenuM tAdazya citra A adhyayanamAM saMkalita thayuM che. kharekhara ! te satya tattva mAnavane jAti ane kuLanA mithyAbhimAnamAMthI mukta karavA mATe prabhAvazALI che. muninA sambodhathI vijayaghoSane brAhmaNanuM vAstavika svarUpa samajAI gayuM. vAstavika dharma svarUpa samajAI jatAM te saMsArathI virakta thaI pravrajita thaI gayA. zramaNa dharmanI samyaka sAdhanA karIne jayaghoSa ane vijayaghoSa baMne sagA bhAIo te ja bhave siddha, buddha ane mukta thayA.
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 80 ] zrI uttarAdhyayana satra-2 pacIsamuM adhyayana caNIya muni jayaghoSanuM vijayaghoSane tyAM Agamana : / mAhaNa kula saMbhUo, AsI vippo mahAjaso / jAyAI jammajaNNammi, jayaghositti NAmao // zabdArtha -mAi saMpUgotra brAhmaNa kuLamAM utpanna mAnato = mahAyazasvI sanmAni navA = yama-niyamarUpa bhAvayajJa karanAra naviitta gAma = jayaghoSa nAmanA likho = vipra, brAhmaNa bAlI = hatA. bhAvArtha-brAhmaNa kuLamAM janmelA mahAyazasvI jayaghoSa nAme brAhmaNa hatA, te ahiMsaka yama-niyamarUpa yajJamAM rata hatA. iMdiyaggAma NiggAhI, maggagAmI mahAmuNI / gAmANugAmaM rIyaMto, patto vANArasiM puriM // zabdArtha - viFITma-zAhI indriyonA samUhane vazamAM rAkhanAra mAnI= mokSamArgamAM pravRtti karanAra mahAnut=(tejayaghoSa mahAmuni nAmApuI= eka gAmathI bIje gAma ya = vihAra karatAM vANA rahiM pura = vArANasI nagarImAM patto = prApta thayA, padhAryA bhAvArtha:- indriyono nigraha karanAra, mokSa mArgagAmI mahA muni(jayaghoSa) eka gAmathI bIje gAma vihAra karatAM karatAM eka divasa vArANasI nagarImAM padhAryA. vANArasIe bahiyA, ujjANammi maNorame / phAsue sejjasathAre, tattha vAsamuvAgae // zabdArtha :- tattha = te vAparIkha = vArANasI nagarInI naliyA = bahAra agNa = prAsuka ew = zayyA, sthAna saMthAre= saMsmAraka, pATa, pATalAmakhorame = manohara 3mmi = bagIcAmAM, udyAnamAM vAsa 3vA 18 = vAsa karyo, rokAyA. bhAvArtha:- te munie vArANasI nagarInI bahAra jyAM prAsuka sthAna ane saMsmAraka upalabdha hatA, tevA eka manohara udhAnamAM nivAsa karyo. aha teNeva kAleNaM, purIe tattha mAhaNe / vijayaghositti NAmeNaM, jaNNaM jayai veyavI // zabdArtha - saha atha seva vAmAM te samaye tatthara tepurA nagarImAM vecavI = vedavi, vedano
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ yazIya 81 | jJAtA vino iri naM = vijayaghoSa nAmano mAho = brAhmaNanaur = yajJa nak = karato hato. bhAvArtha - te ja vakhate te zaheramAM(banArasamAM) vedano jJAtA vijayaghoSa nAmano brAhmaNa yajJa karato hato. aha se tattha aNagAre, mAsakkhamaNa pAraNe / / vijayaghosassa jaNNammi, bhikkhamaTThA uvaTThie // zabdArtha - da = have te = te jayaghoSa aVIR = muni mAunakha para = mAsakhamaNanA pAraNAnA divase vijayotajJa = vijayaghoSa brAhmaNanI nAgina = yajJazALAmAMffkU = bhikSAne mATe 3vakipa = padhAryA. bhAvArtha:- te jayaghoSa muni mAsakhamaNanI tapasyAnA pAraNAnA divase bhikSA mATe vijayaghoSanI yajJa zALAmAM padhAryA. vivecana : - prastuta gAthAomAM jayaghoSa muninI vihAracaryAnuM ane vijayaghoSa brAhmaNanA yajJakAMDanuM temaja tenI yajJazALAmAM thayelA muninA padArpaNanuM pratipAdana che. jayaghoSanuM janmajAta brAhmaNakuLa hatuM. teo veda-vedAMtanA pAragAmI hatA. tema chatAM jyAre veda mAnya yajJothI prApta thayelI pavitratA tene kSaNika lAgI, yajJonuM salphaLa kevaLa bAhya kriyAkAMDathI prApta thatuM nathI te satya tene samajAI gayuM tyAre teNe jaina zramaNapaNAnI dIkSA aMgIkAra karI. teo saMyamano svIkAra karIne indriyono nigraha, vividha yama-niyamanA pAlana rU5 bhAva yajJanI ArAdhanA karI rahyA hatA ane vijayaghoSa potAnA kuLa paraMparAnA saMskAra anusAra jIva hiMsAyukta dravya yajJa karI rahyo hato. jayaghoSa muni sAdhu jIvananA vyavahAra anusAra grAmAnugrAma vicaratAM ekadA vANArasI nagarInI bahAranA udyAnamAM padhAryA. eTaluM ja nahIM pUrvanA RNAnubaMdhathI kheMcAIne mAsakhamaNanA pAraNe bhikSAne mATe vijayaghoSanI yajJazALAmAM gayA. natha6 :- yajJa karatA hatA. prAcIna kALamAM karmakAMDI mImAMsako "yajJa'ne brAhmaNanuM zreSThatama kartavya mAnatA hatA. moTA moTA yajJamAM pazuonuM balidAna ApavAmAM AvatuM hatuM. gAyA gamagaUmi - yama- paMcamahAvrata. yamayajJa eTale paMcamahAvratarUpa yajJa, tenA yAjJika-arthAt saMyamanuM yathArtha pAlana karanAra muni. vijayaghoSa dvArA bhikSA ApavAno niSedha - samuvaTThiyaM tahiM saMtaM, jAyago paDisehae / __Na hu dAhAmi te bhikkhaM, bhikkhU jAyAhi aNNao // zabdArtha - tahaM tyAM samudRAM saMta = AvelA saMtane DilehaNa = niSedha karato te vijayaghoSa kahevA lAgyo ke billu = he bhikSu! te = tane bina vAhana = huM bhikSA nahIM ApuM aUAo = bIje jaIne nAthAda = bhikSA mAMgo, yAcanA karo gAyo = yAjJika. bhAvArtha:- tyAM yajJazALAmAM upasthita thayelA jayaghoSa munine bhikSA ApavAno niSedha karatA yAjJika
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 82 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2) vijayaghoSe kahyuM ke he bhikSu! tamane bhikSA nahIM ApuM, tame bIjA pAse jaIne bhikSAnI yAcanA karo. je ya veyaviu vippA, jaNNaTThA ya je diyA / joisaMgaviu je ya, je ya dhammANa pAragA // je samatthA samuddhattuM, paramappANameva ya / tesiM aNNamiNaM deyaM, bho bhikkhU savvakAmiyaM // zabdArtha:- = = je nikhA = vipra, brAhmaNa veviDa = vedonA jANakAra = ane kriyA = dvija, brAhmaNa naudda = yajJArthI (yajJano jANakAra) goviDa = jyotiSano jANakAra arthAt zikSA, kalpa, vyAkaraNa, nirukta, chaMda ane jyotiSa- A cha aMgono jANakAra thanmAna = dharmanA pAra = pAragAmI hoya = = je paramANameva = potAnA ane bIjAnA AtmAno samuddhanuM = uddhAra karavAmAM samanthA = samartha mo fmaNU = he bhikSu! sambaniya = sarvakAmika, cha rasavALuM = A maM = anna, uttama bhojana siM = evA brAhmaNone = devA mATe che. bhAvArtha - he bhikSu ! je brAhmaNa hoya, vedonA jANakAra hoya, yajJa karanAra dvija hoya ane jyotiSa Adi aMgonA jJAtA hoya, dharmazAstromAM pAraMgata hoya temaja je potAno ane bIjAno uddhAra karavAmAM samartha hoya, teone devA mATe ja A sarva rasayukta bhojana che. . 7-8ll so tattha evaM paDisiddho, jAyageNa mahAmuNI / | kha va ra ja vi tuko, 36 bAvelo || zabdArthaH-taltha = tyAM gAyona = yajJa karanAra vijayaghoSa dvArA parva = A prakAre sito- nA pADavAthI, niSedha karavAthI te = te jayaghoSa mahAmut = mahAmuni pa ji o = nArAja na thayA ane ja vi ko = saMtoSa na pAmyA 3ttamaku-ve = uttama artha, AtmArthanA zodhaka. bhAvArtha - tyAM A rIte yAjJika vijayaghoSa dvArA bhikSAno niSedha thavA chatAM uttama artha(AtmArtha)nI zodha karanAra te mahAmuni gusse na thayA ane prasanna paNa na thayA, paraMtu samabhAvamAM sthita rahyA. vivecana : prastuta gAthAomAM yajJazALAmAM padhArelA jayaghoSamuni sAthenA brAhmaNa vijayaghoSanA vyavahAranuM nirUpaNa che. jayaghoSamunie jaina sAdhvAcAranA niyamAnusAra bhikSAnI yAcanA karI paraMtu vijayaghoSa brAhmaNa jAtivAdanA raMge raMgAyelA, vedanA pAragAmI, yajJayAgAdi kriyAkAMDamAM ja zraddhA rAkhanAra mahAna yAjJika hatA. teo jaina sAdhvAcArathI ajJAta hatA. yajJamAM AvelA yAjJiko mATe banAvelo prasAda jaina zramaNane devAthI te apavitra thaI jAya, tevI mAnyatAthI bhikSA ApavAno spaSTa zabdomAM niSedha karyo ane bhikSA ApavAnA niSedhanuM kAraNa paNa pragaTa karyuM ke vedanA pAragAmI brAhmaNo ja sva-paranuM kalyANa karavAmAM samartha hoya che ane tevA brAhmaNone bhikSA ApavI, te ja lAbhadAyaka che. jayaghoSamanie yAcanA parISahane ane temAM thayelA alAbha parISahane jItIne bhikSAno niSedha
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIya karanAra vijayaghoSa brAhmaNa para koI paNa prakArano kopa karyA vinA samabhAvamAM sthita thayA. prastuta prasaMga tatkAlIna samAja vyavasthAmAM rahelI jAtivAdanI vicAradhArAne pragaTa kare che. vizva ane vija :- sAmAnya rIte vipra ane vija baMne ekArthaka zabda che. A baMne zabdo brAhmaNanA arthamAM vaparAya che, topaNa bRhadvavRttikAre A baMnemAM taphAvata spaSTa karyo che. brAhmaNa jAtimAM janma dhAraNa karanAra vipra kahevAya ane yogya uMmare tene yajJopavita(janoI) ApI saMskArita karAya che, tyAre te saMskArathI bIjo janma dhAraNa karanAra dvija kahevAya che. prAcIna kALamAM vedapAThIne vipra ane vedajJAtA temaja yajJa karAvanAra hoya te dvija kahevAtA hatA. 3 bosAvita H- jyotiSazAstra vedanuM aMga che, kAla vidhAyaka A zAstra vedanuM netra mAnavAmAM Ave che ane vedamAM darzAvelA yajJono jyotiSa zAstra sAthe gADha-viziSTa saMbaMdha che. jayotiSa jANanArA brAhmaNo ja yajJa karAve che. jyotiSa, zikSA, kalpa, vyAkaraNa, nirukata ane chaMda, te cha aMgonA jANakAra jayotiSajJa kahevAya che. savvAmiya :- jaina siddhAMtomAM tIkho, kaDavo, khATo, tUro ane mITho te pAMca rasa mAnavAmAM AvyA che paraMtu saMskRta ane hindI sAhityamAM 'lavaNa'(namaka) rasa - pajo rasaH navaLaH / kahyo che. savvAmiya no artha ahIM Darasayukta bhojana" thAya che. ttamaTTu-vesao :- uttama arthanA gaveSaka arthAt zodhaka. jayaghoSa mahAmuni AtmArthI hatA. AtmA e uttama artha che. jaina muninuM lakSya karmarUpI rajUmela dUra karI potAnA zuddha AtmasvarUpane pAmavAnuM hoya che. tethI potAnA zuddha AtmasvarUpanA zodhaka muni uttama arthanA gaveSaka kahevAya che. jayoghoSa muninA praznano : 10 NaNa pANaheDaM vA Na vi NivvAhaNAya vA / > tesiM vimokkhaNaTThAe, imaM vayaNamabbavI // = = zabdArtha :- baLavuM - annane mATe nahIM vA - ane 5 pAbaheOM - pANIne mATe nahi ba vi jillArakhAya vA - nirvAhane mATe nahi, paraMtu tenuM ajJAna dUra karavAne teli = tene vimoUkhakAr - mukti prApta karAvavA mATe rUma - A prakAre thayAM A prakAre vayaLa = vacana avavI = kahevA lAgyA. bhAvArtha:- [jayaghoSa munie] annane mATe nahi, jaLane mATe nahi ane jIvana nirvAhane mATe paNa nahi paraMtu te brAhmaNane mithyA jJAnadarzanathI mukta karAvavA mATe A vacano kahyA 11 Na vi jANAsi veyamuhaM Na vi jaNNANa jaM muhaM / NakkhattANa muhaM jaMca, jaM ca dhammANa vA muhaM // zabdArtha :- 5 vi - tame na to veyamue = vedonuM mukha, vedomAM mukhyatA gALAsi = jANo cho ane = = vi - tame nahIM naLALa = yajJonuM f = je muhaM = mukha(mukhI) che tene jANo cho 7 = ane f = je khasvattApa = nakSatronA 6 = tathA dhammALa vA= dharmonA. bhAvArtha :- tame vedanuM mukha jANatA nathI ane dharmanuM ke yajJanuM mukha jANatA nathI temaja nakSatronuM mukha paNa jANatA nathI arthAt veda, yajJa, nakSatra ke dharmamAM mukhyatA konI che ? te tame jANatA nathI.
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 84] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 9s ne saMsthA samuhatuM, paramakhANameva yA Na te tuma viyANAsi, aha jANAsi to bhaNa // zabdArtha - = je paramaMLaneva = potAnA ane bIjAnA AtmAne samuddhanuM uddhAra karavAmAM samanthA = samartha che te = tene paNa tuma = tame ja viyANasi= nathI jANatA kada = jo(tame) A badhIvAtone nANAli = jANo cho to to paNa = kaho, batAvo. bhAvArtha - potAno ane bIjAno uddhAra karavAmAM je samartha hoya che, tene paNa tame jANatA nathI. jo jANatA ho to mane kaho. vivecana : - prastuta gAthAomAM jayaghoSa muninA dharmopadezanuM prayojana ane niSkAma karuNAnuM nirUpaNa che. jaina muni AhAra-pANI mATe, potAnA jIvana nirvAha mATe temaja potAnI anukULatA prApta karavA dharmopadeza ApatA nathI paraMtu jagajIvone saMsAranI asAratAnuM darzana karAvI, karmabaMdhanathI mukta karavA mATe dharmopadeza Ape che. vijayaghoSa brAhmaNe bhikSAno niSedha karIne ghora apamAna karyuM, tema chatAM tene sanmArganuM darzana karAvavA, mithyA mAnyatAthI mukta karavA mATe karuNA buddhithI jayaghoSamunie prazno pUchyA ke tamArI mAnyatA anusAra vedanA pAragAmI zreSTha yAjJikone bhojana ApavuM te ja lAbhadAyaka che paraMtu tame veda, yajJa, nakSatra ke dharmamAM konI mukhyatA che, tenuM rahasya zuM che, te zuM tame jANo cho? te uparAMta svaparanuM kalyANa karavAmAM koNa samartha che, zuM tenuM tamone jJAna che? jo jJAna hoya to te dareka praznanA uttara Apo. A rIte jayaghoSa munie prazna ane pratipraznanA mAdhyamathI satya tattvane pragaTa karavAnuM prayojana Ubhu karyuM. vinoukhANa - (1) karmabaMdhanathI mukti prApta karAvavA mATe (2) ajJAna ane mithyAtvathI mukta karAvavA mATe. mudde - tenA vividha artho che- (1) mukha (2) mukhya(pradhAna) (3) upAya. te pradhAna athavA mukhya arthano sUcaka che. (4) mukha = rahasya. prastutamAM mukha zabdano prayoga rahasya ane pradhAna arthamAM thayo che. vijayaghoSanI jijJAsAonuM muni dvArA samAdhAna - eka tassakkheva pamokkhaM ca, acayaMto tahiM dio| sapariso paMjalI hou, pucchai taM mahAmurNi // zabdArtha - ta heva panod = muninA AkSepapUrvakanA praznano uttara devAmAM atyaMta = asamarthako = dvija (vijayaghoSa) tahiM - te yajJazALAmAM sariso pariSada sAthe bIjA brAhmaNonI sAthe ja hovuM = hAtha joDIne te = te mahAmuLa = mahAmunine pucha = pUchavA lAgyA. bhAvArtha - temanA AkSepono, praznono uttara ApavAmAM asamartha brAhmaNe (vijayaghoSe) samagra pariSada sahita be hAtha joDIne mahAmunine pUchyuM
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ yazIya 14 veyANaM ca muhaM bUhi, bUhi jaNNANa jaM muhaM / NakkhattANa muhaM bUhi, bUhi dhammANa vA muhaM // zabdArtha:- veyALa = vedonuM mudde = mukha vRtti - kaho baLavaM = yajJonuM ra nakSatronuM vA = ane dhammALa = dharmonuM. = = je samatthA samuddhattuM, paramappANameva ya / eyaM me saMsayaM savvaM, sAhU kahasu pucchio // 85 je bavattApna = : bhAvArtha :- [vijayaghoSa brAhmaNe kahyuM] vedonuM mukha zuM che ? yajJonuM mukha zuM che ? te kaho. nakSatro ane dharmanuM mukha zuM che ? te paNa kaho. 15 = zabdArtha:- haiM = ane ne - je paramabALameva = potAnA ane bIjAnA AtmAno samuduM = uddhAra karavAmAM samastyA = samartha che ? me = mArA manamAM theM = A savva = badhA samaya = saMzaya che sAduM - he sAdhu puSTimo = huM pUchuM chuM hasu = kaho. = bhAvArtha :- potAno ane bIjAno uddhAra karavA samartha koNa che ? te paNa kaho. mane A badhI bAbato aMge saMzaya(jijJAsA) che. he sAdhu ! huM(tamane) te bAbato aMge pUchuM chuM, kRpA karIne tame mane kaho. aggahuttamuhA veyA, jaNNaTThI veyasAM muhaM / NakkhattANa muhaM caMdo, dhammANaM kAsavo muhaM // 16 = zabdArtha :- veyA - veda aIiduttamuddA = agnihotranI pradhAnatAvALA che, vedomAM agnihotra mukhya che naLakI = yajJArthI, yajJa karanAra vevasa - vedomAM, yajJomAM mudde - mukhya che LavavattAna nakSatromAM caMddo = caMdramA muThThuM = mukhya che ane dhammALa = dharmamAM jAso = kAzyapagotrIya, bhagavAna mahAvIra svAmI muThThuM = pradhAna che, mukhya che. bhAvArtha:- [jayaghoSa munie kahyuM ke] vedonuM mukha agnihotra che, vedomAM agnihotra pradhAna che. yajJomAM yajJArthI mukhya che. nakSatromAM caMdra mukhya che ane dharmomAM kAzyapa gotrIya bhagavAna mahAvIra svAmI pramukha che. jahA caMdaM gahAIyA, ciTThati paMjalIuDA / vaMdamANA NamaMsaMtA, uttamaM maNahAriNo // 17 zabdArtha: :- nahA = je rIte hAdaeN = graha-nakSatra vagere vavuM = caMdranI sanmukha jaMgalI'ST = hAtha joDIne vaMvamALA = vaMdana ane stuti karIne khamatA = namaskAra karatAM maLahArikho = mananuM haraNa karatAM uttamaM = ati vinamra bhAvathI vikRti = UbhA rahe che.(te rIte indra, cakravartI vagere deva ane manuSya tIrthaMkara bhagavAna mahAvIra svAmIne vinamra bhAvathI namaskAra kare che.) = bhAvArtha -- jema uttama ane manohArI caMdrane graha nakSatra vagere hAtha joDIne vaMdanA temaja namaskAra kare che, tevI ja rIte indrAdi devo tIrthaMkara bhagavAnane vinayavaMta thaIne vaMdanA kare che. 18 ajANagA jaNNavAI, vijjA mAhaNasaMpayA / mUDhA sajjhAyatavasA, bhAsacchaNNA ivaggiNo //
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 86 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 zabdArtha - vinA = mokSavidyA mAhA saMpa = brAhmaNonI guNasaMpadAne anANaT = nahIM jANanAra sAvalA = svAdhyAya ane tapanA viSayamAM mUThI = mUDha, aNasamaju nA vA= yajJa karanArA yAjJika brAhmaNo mAsa nigo vra = rAkhathI dabAyelA agninI samAna, uparathI zAMta dekhAya paraMtu aMdara kaSAyo bharyA paDyA hoya. bhAvArtha:- yAjJika loko mokSa-vidyA ane brAhmaNanI guNa saMpadAthI ajANa hoya che, teo yogya rIte svAdhyAya ane tapanA vAstavika svarUpane paNa samajatA nathI. teo bahArathI zAMta dekhAvA chatAM tenA aMtaramAM rAkhathI DhaMkAyela agninI jema kaSAyo vidyamAna rahe che. vivecana :| vijayaghoSa brAhmaNa kula paraMparAnA saMskArathI raMgAyelA hovA chatAM bhadra pariNAmI ane taddabhava mokSagAmI jIva hatA. tethI ja jayaghoSa muni dvArA pUchAyelA praznonA uttara ApI na zakyA tyAre samAdhAna mATe atyaMta vinamrabhAve jayaghoSa munine vinaMti karI. jayaghoSa munie paNa cAre praznonA samyaku ane saMkSipta uttara ApyA. jayaghoSamuni upadeza ApavAnI paddhatine yathArtha rIte jANatA hatA. koI paNa vyaktine sahu prathama tenA ja siddhAMtanI vAto dvArA prabhAvita karI, tyAra pachI svamatanI viziSTatAnuM darzana karAvavuM, te ja dharmamAM AkarSita karavAnI vicakSaNatApUrvakanI rIta che. te yukti anusAra jayaghoSamunie jinamatanI viziSTatAnuM darzana karAvyuM che. nidatta velA:- vedamAM agnihotranI mukhyatA che. agnihotra eTale agnithI karAto yajJa. Rgvada Adi vedamAM aneka sthAne agnithI karAtA yajJanuM vidhAna che. tethI ja vedamAM agnihotranI eTale yajJanI mukhyatA che. bhAvanI daSTie vicAratAM veda zabda ' vijJAne dhAtu parathI banyo che. je jANe che athavA jenA dvArA jaNAya che te veda eTale AtmA che. AtmAnuM zuddha svarUpa anaMta jJAna-darzanarUpa che. te zuddha svarUpanA pragaTIkaraNa mATe bhAvayajJanI ja mukhyatA che. je yajJamAM tamarUpa agni dvArA karmo bhasmIbhUta thAya, te bhAvayajJa che. jaNNaTTI ... - vedakathita yajJomAM yajJArthI mukhya che. yajJa karanAra yajamAnane yajJArthI kahevAya che. veyasa- vedonA abhyAsathI yajJArthI prakAMDa paMDita thaI jAya che. yajJArthI yajJa kare, tyAre ja yajJAdi kriyAo thaI zake che tethI yajJamAM yajJArthInI mukhyatA che. bhAvayajJanI sAdhanA karanAra saMyamI puruSa bhAvayajJArthI che. bhAvayajJamAM bhAvayajJArthInI zreSThatA che. nara nA ma no - vedo dvArA nirdiSTa vividha kriyAkAMDomAM brAhmaNone nakSatrayoga. nakSatra gati Adi jovAnuM Avazyaka banI jAya che, mATe munirAje nakSatrane paNa potAnA AkSepano viSaya banAvyo hato. tenA uttaramAM munie spaSTa karyuM ke nakSatromAM mukhya ke pradhAna caMdra hoya che kAraNa ke kriyAkAMDomAM nakSatrono caMdra sAtheno caMdrayoga jovAmAM Ave che. te uparAMta RddhinI apekSAe saMpUrNa jyotiSI devomAM caMdra deva vadhAre Rddhi saMpanna ane adhika sthitivALA hoya che. dhummA vo muda:- dharmomAM ane dharmapravartakomAM kAzyapagotrIya bhagavAna mahAvIra svAmI pramukha che ane zreSTha che. te samayamAM prAyaH anyatIrthiko "kAzyapa (kAsavA) nAmathI bhagavAna mahAvIra svAmIne saMbodhana karatA hatA. prastuta gAthAmAM te zabdoccAraNathI bhagavAna mahAvIra svAmIno nirdeza karyo che.
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ yazIya anALA naLavArpha :- yajJavAdI-yAjJika loko sAcI mokSavidyA ane brAhmaNanI vAstavika guNasaMpadAthI ajANa che. teo svAdhyAya ane tapanA zuddha svarUpane jANatA nathI temaja teonI sAdhanA sanmArgagAmI na hovAthI temanA kaSAya paNa naSTa thatA nathI, teo uparathI zAMta dekhAvA chatAM rAkhathI DhaMkAyelA agninI samAna aMdara prajvalita rahe che. jema rAkha dUra thatAM DhaMkAyelo agni pragaTa thaI jAya che, tema yajJanI sAdhanA karanAra yAjJikono kaSAyAgni paNa nimitta maLatAM turaMta pragaTa thaI jAya che. kaSAyano udaya thatAM ja te azAMta ane vyAkuLa thaI jAya che. temanI sAdhanA indriyavijaya ke kaSAyavijayanI mukhyatAvALI na hovAthI teonI AMtarika zuddhi thatI nathI. keTalIka pratomAM mUhA zabdane badale dUhA zabda jovA maLe che. brAhmaNanuM lakSaNa : sAmAnya vizeSa guNo : 19 je loe baMbhaNo vutta, aggI va mahio jahA / sayA kusala saMdiTTha, taM vayaM bUma mAhaNaM // 87 zabdArtha:- - je mahAtmAo hoy = lokamAM vaMbhaLo- brAhmaNa vutto- kahyA che annI va nA = - agni samAna sA - sadA mahillo- pUjanIya hoya che. vulala = kuzaLa, tattvajJAnI, tattvajJa puruSo dvArA tajajJa savila = kahevAyelA che, darzAvyA che teM - tene vayaM = ame mAphaLa = brAhmaNa ghUma - kahIe chIe. bhAvArtha -- je mahAtmAo jJAnI puruSo dvArA darzAvyA anusAra guNothI yukta thaI lokamAM brAhmaNa kahevAya che ane sadA agninI jema pUjya ja rahe che, te kyAre ya apUjya thatA nathI; tene ame brAhmaNa kahIe chIe. arthAt sAcA arthamAM te ja brAhmaNa kahevAya che. 20 jo Na sajjai AgaMtu, pavvayaMto Na soyai / ramae ajjavayaNammi, taM vayaM bUma mAhaNaM // -- zabdArtha :- no = je,(puruSa) AnaMg = svajananI samIpa AvavAthI khasApha = teomAM Asakta thatA nathI padhvayaMto = svajanathI alaga paDI bIjA sthAne jatAM 5 soyaph = zoka karatA nathI paraMtu annavayaLammi = Aryavacana, tIrthaMkara devanAM vacanomAM ramam = je ramaNa kare che. bhAvArtha:- je potAnI samIpe AvanAra vyakti(ziSyAdi) prati Asakta thatA nathI ane potAne koI choDIne jAya tyAre zoka karatA nathI paraMtu Arya vacanomAM eTale jinAjJAmAM ja ramaNa kare che, temAM ja lIna rahe che; tene ame brAhmaNa kahIe chIe. 21 jAyarUvaM jahAmaTTha, NiddhaMtamala pAvagaM / rAgaddosabhayAIyaM, taM vayaM bUma mAhaNaM // = zabdArtha:- nahIM = jema nAyava - suvarNa, svarNa, sonuM gaddAmavuM = kasoTIe caDhI pAvanuM = agninA saMyoge anekhitamata = dhamaNanA saMyoge mela rahita rAgaddosamayArDjha rAga-dveSa tathA bhayathI rahita thAya che. bhAvArtha :- jema sonuM kasoTInA patthara para ghasAtAM, dhamaNa ane agninA saMyoge tapIne mela rahita nirmala thaI jAya che. tema je mahAtmA saMyama tapanA saMyoge karmamala-janaka rAgadveSa ane bhayathI mukta thaI
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 88 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 jAya che, tene ame brAhmaNa kahIe chIe. na tavassiyaM kisaM daMtaM, avaciya maMsa soNiyaM / suvvayaM pattaNivvANaM, taM vayaM bUma mAhaNaM // zabdArtha - tavasiyaM = ugra tapanuM AcaraNa dvArA jenuM visaM = zarIrakRza thaI gayuM che avasaroya = lohI ane mAMsa sukAI gayA che te = jeNe pAMca indriyonuM damana karyuM che pattapA = nirvANa prApta, kaSAya agnine zAMta karIne suvra = zreSTha vratavALA hoya che. te = tene vayaM = ame mA = brAhmaNa lUma = kahIe chIe. bhAvArthaH- je tapasvI che, zarIre kaza che, indriyonuM damana karanAra che. jenA zarIramAM rakta mAMsa skAI gayA che, vrata-niyamanA pAlanathI suvatI che, jenA kaSAya upazAMta thaI gayA che tene ame brAhmaNa kahIe chIe. vivecana : prastuta gAthAomAM brAhmaNanA sAmAnya-vizeSa paricayAtmaka guNonuM saMkalana karI brAhmaNanuM vAstavika svarUpa prakaTa karyuM che. saMkSepamAM te guNo A pramANe che- (1) jJAnIo dvArA darzAvelA guNothI yukta (2) brAhmaNa rUpe loka mAnya (3) agnivat sadA loka pUjya (4) saMyoga ane viyogamAM rAga ane zokathI rahita (5) jinAjJAmAM lIna (6) mela saMzodhita svarNa samAna nirmala (7) karmabaMdhanA mULabhUta kAraNa rAga-dveSa ane bhayathI mukta (8) tapasvI (9) kRza zarIrI (10) damitendriya (11) sAdhanA dvArA mAMsa-lohIne sUkavI denAra (12) suvratI (13) upazAMta kaSAyI ityAdi. zeSa varNana zabdArtha bhAvArthamAM spaSTa che. brAhmaNa svarUpa: pAMca mahAvrata dhAraNa :ma tase pANe viyANettA, saMgaheNa ya thAvare / jo Na hiMsai tiviheNaM, taM vayaM bUma mAhaNaM // zadArtha:- no = je ta = trasa ca = ane thAre = sthAvara pa = prANIone sAheba = saMkSepathI ane vistArathI sArI rIte vicAra = jANIne tividekha = traNa karaNa ane traNa yogathI ja hiMsaDu = tenI hiMsA karatA nathI. bhAvArtha :- je trasa ane sthAvara jIvone saMkSepathI ane vistArathI jANIne, traNa karaNa ane traNa yogathI tenI hiMsA karatA nathI, tene ame brAhmaNa kahIe chIe. ray oo vA kapha vA hatA, to vA nak vA mA ! musa Na vayai jo u, taM vayaM bUma mAhaNaM // zabdArtha:- vorAkrodhathI na vA= athavA hAla = hAsyathI noTa = lobhathI bhaya = bhayathI no= je traNa karaNa, traNa yogathI musa = mRSA ja vaya = nathI bolato. bhAvArtha :- je krodhathI, hAsyathI, lobhathI ke bhayathI, asatya bhASaNa karatA nathI, tene ame brAhmaNa kahIe chIe.
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ yaNIya [ 89 ] STS hA cittamaMtamacittaM vA, appaM vA jai vA bahuM / __Na giNhai adattaM je, taM vayaM bUma mAhaNaM // zabdArtha - viramata vitta vA = sacitta athavA acitta mai = alpa mUlyavALI ane alpa parimANavALI ga6 vA = athavA va6 = bahu mUlyavALI ane bahu parimANavALI mahatta = na ApelI vastune ne = je traNa karaNa ane traNa yogathI = grahaNa karatA nathI. bhAvArthaH- je sacitta athavA acitta, thoDI ke vadhAre vastu adatta grahaNa karatA nathI, tene ame brAhmaNa kahIe chIe. divvamANussatericchaM, jo Na sevai mehuNaM / maNasA kAyavakkeNaM, taM vayaM bUma mAhaNaM // zabdArtha:- no - je ja = mana, vacana, kAyArUpI traNa yoga. traNa karaNathI hinapurA = deva, manuSya ane tiryaMca saMbaMdhI medu = maithunanuM seva = sevana karatA nathI. bhAvArtha - je mana, vacana ane kAyAthI deva, manuSya ke tiryaMca saMbaMdhI maithunanuM sevana karatA nathI, tene ame brAhmaNa kahIe chIe. 10 jahA pomaM jale jAyaM, Novalippai vAriNA / - evaM alittaM kAmehi, taM vayaM bUma mAhaNaM // zabdArtha:- = je rIte bane - pANImAM nAcaMna utpanna thaIne paNa porna = kamaLa vArikhA = pANImAM povariprapha lipta thatuM nathI paDyuM te rIte je puruSa vohaM kAmabhogothI alipta = lipta thatA nathI. bhAvArtha:- jema pANImAM utpanna thayeluM kamaLa pANIthI lipta thatuM nathI, tema je manuSya kAmabhogothI alipta rahe che, tene ame brAhmaNa kahIe chIe. - aloluyaM muhAjIvI, aNagAraM akiMcaNaM / asaMsattaM gihatthesu, taM vayaM bUma mAhaNaM // zabdArtha - anuyaM = je lolupatA rahita muddA navI = mudhAjIvI, nispRha ane niHsvArtha bhAvathI, nirdoSa bhikSA grahaNa karI saMyamI jIvana jIvanAra diMra = parigraha rahita hinthag = gRhasthonA saMlatta = paricaya rahita PIR = aNagAra che. bhAvArtha-je rasAdimAM lolupa nathI, niHspRhatAthI meLavelI nirdoSa bhikSAthI nirvAha kare che, gRhatyAgI che, niSparigrahI che, gRhasthonA saMsargathI rahita che, tene ame brAhmaNa kahIe chIe. 20 jahittA puvvasaMjogaM, NAisaMge ya baMdhave / jo Na sajjai bhogesu, taM vayaM bUma mAhaNaM // zabdArtha - puSya saMbo = pUrva saMyoga(mAtA-pitAno, sagA saMbaMdhIno saMyoga) UApha = sAsu-sasarA vagere jJAti saMbaMdhIjanonA saMyogane vayave = baMdhuonA(sneha) nA = choDIne no =
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 90 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 je moje = kAmabhogomAM ja saLa6 = Asakta thato nathI. bhAvArtha:- je pUrva saMyogone, jJAtijanonA saMbaMdhane ane bAMdhavone choDIne kAmabhogomAM Asakta thatA nathI, tene ame brAhmaNa kahIe chIe. vivecana : - prastuta gAthAomAM kramazaH pAMca mahAvratanA pAlana karanAra mudhAjIvI saMyamI puruSone brAhmaNa kahyA che. gAthAomAM nirUpita viSaya zabdArtha bhAvArthamAM suspaSTa che. madhAjIvI :- "A dAtA mane sArI sArI vastuo gocarImAM Ape che tethI huM tenuM kaMI kalyANa karuM- kaMIka upakAra kare" evI bhAvanA rAkhyA vinA je phakta saMyama pAlanane mATe, niHsvArtha bhAve ajJAtakuLa temAMthI bhikSA le che, tene "mudhAjIvI" kahevAya che. veda ane yajJanI azaraNatA :, pazugaMdhA sabyuveyA, ga6 2 pavimukhaT I Na taM tAyati dussIla, kammANi balavati hi // zabdArtha -pasugaMdha = pazuvadhanuM samarthana karanAra sabyuveyA = badhA vedo = ane viSNu = pApakarma yukta hiMsA pradhAna naE= yajJa i = te phullId = duHzIlanI, hiMsAdi pravRtti karanArAnI ja tathati = durgatithI rakSA karI zakatA nathI di= kAraNa ke mAkha = karmo vanatika baLavAna hoya che, teo potAnAM phaLa ApyA vinA rahetAM nathI. bhAvArtha - vedo pazavadhanuM moTe bhAge nirUpaNa kare che ane yajJo pApakArI pravRttivALA hoya che, mATe te veda ane yajJa hiMsAdi pravRtti karanAra yAjJikonuM rakSaNa karI zakatA nathI; kAraNa ke karmo phaLa ApavAmAM baLavAna hoya che. vivecana : cAre ya prakAranA vedomAM yajJa, yAga Adi kriyAkAMDonuM nirUpaNa che ane te yajJAdi kriyAkAMDa hiMsA janya(AraMbha yukta) hovAthI tenA dvArA anaMta karmono baMdha thAya che. karma siddhAMta anusAra karelA karmonuM phaLa avazya bhogavavuM paDe che. yajJAdi kriyAjanya karmonA phaLa bhogavatA samaye veda ke yajJAdi kriyAo yajJa karanAra vyaktinuM rakSaNa karI zakatI nathI. sUtrokta kathanathI spaSTa thAya che ke yajJAdi jevA kahevAtA dhArmika anuSThAnomAM thayelI hiMsA paNa karmabaMdha karAve ja che ane tenuM azubha phaLa yajJa karanArane bhogavavuM ja paDe che. 3nta - jIttArameva aNubAga mAM karma kartAne ja anusare che. zramaNa, brAhmaNa, muni, tApasa svarUpa: / Na vi muMDieNa samaNo, Na oMkAreNa baMbhaNo / ___Na muNI raNNavAseNaM, kusacIreNa Na tAvaso //
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ yazIya 91 | zabdArtha-DipA = mastaka muMDAvavAthI kamaLo = koI zramaNa vi = thaI jatA nathI vAre = OM kAranuM uccAraNa karavAthI ja gaMbhaLo = koI brAhmaNa thatA nathI rAkhavAmAM = araNyavAsa-vanamAM nivAsa karavA mAtrathI ja muLa = koI muni banI jatA nathI je = vRkSanI chAla paheravAthI ja tAvato = koI tApasa banI jatA nathI. bhAvArtha :- kevaLa mAthuM muMDAvavAthI koI zramaNa thaI jatA nathI; mAtra omakAra(OM-OM)no dhvani karavAthI koI brAhmaNa thaI jatA nathI; jaMgalamAM rahevA mAtrathI koI muni banI jatA nathI, valkala-jhADanI chAlanAM vastro paheravAthI koI tapasvI banI jatA nathI. samayAe samaNo hoi, baMbhacereNa baMbhaNo / NANeNa ya muNI hoi, taveNa hoi tAvaso // zabdArtha - samaya = samabhAva dhAraNa karavAthI kamaLo = zramaNa roDa = thAya che. kahevAya che vaMbharekha = brahmacarya pAlana karavAthI saMbo = brAhmaNa thAya che paNa = jJAnanI ArAdhanA karavAthI muLI = muni ho = thAya che tapa = tapa karavAthI tAvo = tapasvI hodda = thAya che. bhAvArtha- samabhAva dhAraNa karavAthI zramaNa, brahmacaryanA pAlanathI brAhmaNa, jJAna prApta karavAthI muni ane tapazcaraNa karavAthI tApasa kahevAya che. vivecanaH prastuta gAthAomAM vAstavika zramaNa, brAhmaNa, muni ane tapasvInuM svarUpa darzAvyuM che. teonI oLakha bAhyaveza, liMga ke cihna uparathI thatI nathI arthAt mAthe muMDana, OMkArano ghoSa, araNyavAsa ane valkala dhAraNa karavA, te bAhya cihno che; A bAhya cihnothI nahIM paraMtu zramaNatvanA, brahmatvanA, munipaNAnA ane tapasvInA AMtarika guNo hoya, to ja vyakti zramaNa, muni ke tapasvI kahevAya. prastutamAM OMkAranA uccAraNano ullekha che. tema chatAM anya koI paNa prakAranA zabdoccAra ke dhvani mAtrathI brahmatva ke zramaNatva siddha thatuM nathI paraMtu tatsaMbaMdhI zAstrokta guNo hovA jarUrI che. mukha pUNasthAna guNa, na va vaya, na ca zii | guNIjanonA guNo AdarapAtra che arthAt guNodvArA ja guNIjano pUjAya che. temanI vaya, bAhyaveza ke liMga AdarapAtra thatA nathI. samApa saLo ho :- A gAthAmAM zramaNa, brAhmaNa, muni ane tApasanA AMtarika guNonuM kathana che. jenAmAM samabhAva hoya, je rAgadveSAdi viSama bhAvothI mukta thaI samabhAvamAM sthita thAya, te zramaNa che. vamaLa maLo :- (1) brahmacaryanuM pAlana kare, tene brAhmaNa kahe che. (2) brahma eTale AtmA. Atma svabhAvamAM rahe te brAhmaNa che. (3) brahmacaryano eka artha(AcArAMga pramANe) saMyama paNa che. te anusAra brahmavarlena saMyamena brAhmaUT: brahmacaryathI eTale saMyama pAlanathI brAhmaNa kahevAya che. mukhi - jJAnathI muni thAya che. jJAnathI ja choDavA yogya ane AcaravA yogya tattvano viveka thAya che ane te vivekathI ja vyakti tyAga karavA yogya tattvono tyAga karIne upAdeya evA brahmacarya, saMyamanI ArAdhanA karI zake che; jJAnathI ja nipaNAnA guNo pragaTa thaI zake che. taba topha tAvato:- tapanI ArAdhanA karanAra tapasvI-tApasa kahevAya che. IcchAnirodha te tapa kahevAya che. tethI je vyakti icchAnirodha karI bAra prakAranA tapanuM anuSThAna kare che, te tapasvI che.
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 92 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 ahIM zramaNAdi cAreyanuM bhAvAtmaka svarUpa nizcayanayanI daSTie nidarzita karyuM che paraMtu tenAthI bAhya AcAra, veza Adino niSedha thato nathI. vyavahAra ane nizcayano suyogya samanvaya ja yathArtha phalaprApti karAve che. veSadhArI zramaNo, brAhmaNo Adi uparokata AMtarika guNasaMpanna banI jAya, tyAre te zramaNapaNAno brAhmaNapaNAno ke munipaNAno AdhyAtmika AnaMda mANI zake che ane zramaNa, brAhmaNa AdinA AMtarika guNasaMpana sAdhaka jyAre jinokta bAhya AcAra, veSAdi dhAraNa karI le, tyAre ja te AdhArayukta thaI dIrghakAla sudhI sthita rahI zake che. bharata cakravartIe kevaLI thayA pachI paNa veza dhAraNa karyuM hatuM. kartavyathI cAre ya varNa svarUpaH kammuNA baMbhaNo hoi, kammuNA hoi khattio / 22 vaisso kammuNA hoi, suddo havai kammuNA // zabdArtha-vaSNu-karmathI vaMdhaLo brAhmaNa hoDuM bane che uttio kSatriya vallo- vaizya suko- zUdra. bhAvArtha:- koI paNa vyakti karmathI arthAtu potAnA kAryothI ja brAhmaNa bane che temaja kSatriya, vaizya ane zUdra paNa kAryothI ja bane che. vivecanaH prastuta gAthAomAM kAryAnusArI brAhmaNa, kSatriya Adine darzAvyA che. mAnavamAtra samAna che ane manuSyajAti eka ja che. jyAre A avasarpiNI kALanA pahelA, bIjA ane trIjA ArAmAM manuSyonI jarUriyAto kalpavRkSo dvArA pUrNa thatI hatI tyAre varNa vyavasthA na hatI paraMtu kALa parivartana thatAM trIjA ArAnA aMta bhAgamAM kalpavRkSo mAnavInI jarUriyAta pUrI karatA baMdha thayA tyAre RSabhadeva bhagavAne asi, masi ane kRSi Adi kaLAo ane vidyAo zikhavI. tyAra pachI samayAMtare manuSyonA kArya anusAra cAravarNonI vyavasthA vikAsa pAmI che. mahAbhAratamAM paNa varNana che -ekavarNamidaM sarva, pUrvamAsIta yudhiSThira ! kriyAkarmavibhAgena cAturvaNyaM vyavasthitam manuSyonA kAryo uparathI cAra prakAranI varNavyavasthA astitvamAM AvI ane samayAMtare saMkucitatAmAM pariNamI che. vartamAnamAM varNa vyavasthA anusAra kartavyo atyaMta alpa thaI gayA che. cAra jAtionI vyAkhyA :- (1) AtmA netti nAnAti ti zAha: - brahma-AtmAnA svarUpane jANe che ane AtmakalyANa arthe je pravRtti kare che te brAhmaNa kahevAya che. (2) karatA trAyate pati phAtriyA je prANIonI rakSA kare ane tenAM duHkho dUra kare, te kSatriya kahevAya che. (3) vaiza vyApAraM vati ta vara: je vyApAra kare te vaizya kahevAya che. (4) zurva zava argha 2 vati pUrI pati ti zuddha I je zoka ane azucine dUra karI sthAnane pavitra kare te zUdra kahevAya che. brAhmaNanuM aMtima lakSya: ee pAukare buddhe, jehiM hoi siNAyao / savvakamma viNimukkaM, taM vayaM bUma mAhaNaM //
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ yazIya [ 93 ] zabdArtha - yuddha = tIrthakara devoe pa = ahiMsAdi guNa pADejare = pragaTa karyA che huM = jenuM AcaraNa karIne manuSya zikhAya = snAtaka athavA kevaLajJAnI satrampa viramuja = badhAM karmothI mukta bane che. bhAvArtha - tIrthakaroe A dharma tattvonuM, samatA Adi guNonuM nirUpaNa karyuM che. jenuM AcaraNa karIne sAdhaka pUrNa jJAnI bane che ane sarva karmothI mukta bane che, tene ame brAhmaNa kahIe chIe. | parva guNa samAsattA, ne mavati vittama | te samatthA samuddhattuM, paramappANameva ya // zabdArtha -parva = A prakAre guNanI uparyukta guNothI yukta hiDana = dvijottama, uttama brAhmaNa avaMti = hoya che paramANane ya = potAnA ane bIjAnA AtmAne (paNa) samuddhatuM = uddhAra karavAmAM samastha = samartha che. bhAvArtha:- Ama jeo guNa saMpanna ane brAhmaNomAM uttama che, teo ja potAnA ane bIjAnA AtmAno saMsAra samudramAMthI uddhAra karavAmAM samartha hoya che. vivecana : pUrvokta gAthAomAM sUtrakAre brAhmaNanA yathArtha guNonuM digdarzana karAvyuM che ane prastuta be gAthAomAM te sarvaguNonuM sUcana karIne te guNonA dhAraka, uttama brAhmaNane sva para tAraka, parama uddhAraka batAvyA che. sUtrokta guNone dhAraNa karanAra sAdhaka sarvajJa thaI kramazaH nirvANane pAme che. vijayaghoSa dvArA satya svIkAra ane bhikSArtha nimaMtraNa:Bh evaM tu saMsae chiNNe, vijayaghose ya mAhaNe / samudAya taya ta tu, jayaghosa mahAmuNi // zabdArtha - parva = A prakAre saM{ = saMzaya fchavo = chinna, naSTa thaI javAthI vinayapore = vijayaghoSe mAda = brAhmaNe tayaM te jayaghoSa muninI vANI samudAya samyagurUpe hRdayamAM dhAraNa karI saM = tathA jANI lIdhuM ke gayo = A mAro saMsArI avasthAno bhAI che mA = mahAmuni che. bhAvArtha:- A prakAre saMzaya naSTa thaI javAthI vijayaghoSa brAhmaNe mahAmuni jayaghoSanI vANIne samyaka prakAre hRdayamAM dhAraNa karI ane jayaghoSa munine potAnA bhAI tarIke oLakhI lIdhA. tuDhe ya vijayaghose, iNamudAhu kayaMjalI / ___ mAhaNattaM jahAbhUya, suTTha me uvadasiya // zabdArtha -vinayapote = vijayaghoSe 6 = prasanna thaI caMgA = hAtha joDI phaLa = A prakAre 3vAdu = kahyuM nahapUrva = yathAbhUta-vAstavika mAdAtta = brAhmaNatvanuM svarUpa Ape me = mane sukuM = sArI rIte phevasiya = upadarzita karyuM, samajAvyuM che. bhAvArtha-saMtuSTa thayelA vijayaghoSe hAtha joDIne (muni jayaghoSane) A pramANe kahyuM- tame mane vAstavika
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 brAhmaNatvanuM svarUpa sArI rIte samajAvyuM che. 38 tubbhe jaiyA jaNNANaM, tubbhe veyaviU viU / joisaMgaviU tubbhe, tubbhe dhammANa pAragA // zrI uttarAdhyayana sUtra-2 zabdArthaH-tubhe- tame ja gALa = yajJonA gA= karanArA cho vevi= vedonA jJAtA vi=vidvAna nosanavina = jyotiSa zAstra ane tenA aMgane jANanArA dhammALa = dharmonA pARIT = pAragAmI cho. bhAvArtha :- [vijayaghoSa brAhmaNa kahe che] tame ja bhAva yajJonA kartA yAjJika cho, tame ja vedanA jANakAra cho, vidvAna cho, tame ja jyotiSa zAstra ane tenA aMgonA jANakAra cho ane tame ja dharmanA pAragAmIpAraMgata cho. 39 zabdArtha:- teM - te mATe mijavu 3ttamA = he uttama bhikSu ! mitteLa - bhikSA grahaNa karIne ant = amArA upara aNuda = anugraha ha = karo. tubbhe samatthA samuddhattuM, paramappANameva ya / tamaNuggahaM karehamhaM, bhikkheNa bhikkhu uttamA // bhAvArtha :- tame, tamAro ane bIjAono uddhAra karavA samartha cho, tethI he zreSTha bhikSu ! bhikSA svIkArI amArA upara anugraha karo. vivecanaH prastuta gAthAomAM saMzayanA samAdhAna pachI vijayaghoSa brAhmaNanA jayaghoSa muni sAthenA guNa stutipUrvakanA namra vyavahAranuM digdarzana che. vijayaghoSa yAjJika haLukarmI ane carama zarIrI jIva hatA. tethI koIpaNa prakAranA Agraha vinA satya tattvane samajavAno prayatna karyo ane tattva samajAI jatAM tene pUrNa prasannatAthI svIkArI lIdhuM. eTaluM ja nahIM paNa potAnI ajJAnAvasthAmAM jayaghoSa muni sAthe karelA AhAra-dAna niSedha rUpa anucitta vyavahAranuM parivartana karI munine AhAra grahaNa karavA mATe vinaMti karI temaja jayaghoSa muninA jJAnanI mahattA samajAI javAthI temanI bhAva yukta guNastuti karavA lAgyA. jema ke- he munivara ! je yajJamAM karmonI AhUti apAya che tevA yathArtha bhAva yajJanA yajJakartA Apa cho. jenA dvArA AtmazuddhinuM jJAna thAya tevI sAcI vedavidhAnA jJAtA Apa cho. jyotiSI devonI gatinA kAraNe vyavahArika kALagaNanA thAya ane tenA AdhAre svAdhyAyanA kALa-akALano nirNaya thAya tevA jyotiSAMga zAnanA jJAtA Apa cho. saMyama ane taparUpI dharmanA Apa pAragAmI cho. Apa uparokta guNonA dhAraka hovAthI sva ane parano uddhAra karavAmA samartha cho. Apa mudhAjIvI-nispRhabhAve, nAnA-moTAnA bhedabhAva vinA ajJAta kulomAMthI bhikSA grahaNa karanAra hovAthI zreSTha bhikSu cho. mATe amArI pAsethI bhikSA grahaNa karI amArA para kRpA karo. A rIte jayaghoSa munino potAnA bhAI tarIke temaja eka mahAna jJAnI saMta tarIke paricaya thatAM vijayaghoSa brAhmaNanA jIvananuM parivartana thaI gayuM.
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ yazIya bhikSAnI upekSA sAthe vairAgyamaya upadeza H 40 Na kajjaM majjha bhikkheNa, khippaM NikkhamasU diyA / mA bhamihisi bhayAvaTTe, ghore saMsAra sAgare // zabdArtha:-viyA- he dvija mA = mane mittveLa = bhikSAthI 5 vaA = prayojana nathI vikhaM = zIghra khivastvamaslR = pravrajyA svIkAra karo(tema karavAthI) mayAva} = bhayarUpa AvartavALA core bhayAnaka saMsAra sAgare = saMsAra sAgaramAM mA mahiti - paribhramaNa na karo. 95 bhAvArtha:- [jayaghoSa munie kahyuM] hai dvija ! mAre bhikSAnuM koI prayojana nathI. tame zIghra abhiniSkramaNa karo arthAt sAdhupaNAno svIkAra karo. bhayanA AvartavALA ghora saMsAra sAgaramAM tame bhramaNa na karo. uvalevo hoi bhogesu, abhogI Novalippai / bhogI bhai saMsAre, abhogI vippamuccai // 41 ullo sukko ya do chUDhA, golayA maTTiyAmayA / do vi AvaDiyA kuDDe, jo ullo sottha laggai // = = zabdArtha:- moLelu = bhogo bhogavavAthI vattevo = karmono baMdha hodda = thAya che ane gamonI = bhogonuM sevana na karanAra povalippajJa = karmothI lipta nathI thato bhoLI = bhogI AtmA saMsAre = saMsAramAM mamapha = paribhramaNa karato rahe che monta = bhogono tyAgI AtmA viSyamuttvajJa = mukta thaI jAya che. bhAvArtha :- bhogo bhogavavAthI karmono baMdha thAya che. bhogonuM sevana na karanAra karmothI nirlepa bane che. bhogI saMsAramAM bhramaNa kare che ane abhogI tenAthI mukta thAya che. zabdArtha :- 3tno = bhIno ya = ane suo = sUko maTTiyAmayA = mATInA vo = be golayA goLAne(jo) gujju = bhIMta para dhULa = pheMkavAmAM Ave o vi - te baMne mAvaDiyA = bhIMtamAM bhaTakAze antya = temAMthI no- je jhabhbho = bhIno so = te tad = coMTI jaze. evaM laggaMti dummehA, je NarA kAmalAlasA / virattA u Na laggaMti, jahA se sukkagolae // bhAvArtha :- mATIno eka bhIno ane eka sUko ema be goLA bhIMta para pheMkavAmAM Ave, to te baMne goLA bhIMta sAthe athaDAya che, paraMtu temAMthI je bhIno goLo che, te bhIMta sAthe coMTI jAya che ane sUko goLo coMTato nathI. 4 zabdArtha :- i = A rIte ne = je jummehA = durmedha, durbuddhi nA = puruSa gamAlA = kAma bhogomAM Asakta rahe che te latti = karmothI lipta thaIne saMsAramAM phasAya che. 3 = ane vittA = virakta che te - teo suvola = sUkA goLAnI jema g2ahA=jema pa tAMti= karmothI lipta thatA nathI. bhAvArtha :- A rIte je manuSya durbuddhivALA ane kAmabhogomAM Asakta che te viSayomAM coMTI jAya che ane karmothI lepAya che. virakta sAdhaka sUkA goLAnI jema karmothI lipta thatA nathI.
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 96 ] zrI uttarAdhyayana satra-2 vivecanaH prastuta gAthAomAM jayaghoSa munie vijayaghoSa brAhmaNane ApelA mArmika upadezanuM saMkalana che. zramaNo svayaM saMsAranI ane kAmabhogonI kSaNikatA ke asAratAne samajIne sAdhanA mArge puruSArtha karatA ja hoya che, sAthosAtha saMsAranA anya jIvo paNa A ghora saMsAra sAgaranA vamaLone pAra karI jAya, tevI apAra karuNA daSTi teonA aMtaramAM haMmezAM rahyA kare che. tethI ja jayaghoSamunie vijayaghoSa brAhmaNa mATe upadezano avasara jANIne kahyuM ke mAre bhikSAnuM koI prayojana nathI paraMtu tuM zIdhra anaMta janma-maraNanA kAraNarUpa kAmabhogono tyAga karIne saMyama mArge prayANa kara, e ja mAro uddezya che. kathA saMsAra sA:- bhayanA Avarta-vamaLa jemAM che tevA saMsAra samudramAM. saMsAranI bhayAnakatA batAvavA ahIM viTTa, pore, sAre ityAdi vizeSaNo che. A saMsAra sAgara samAna che, temAM janma-maraNanA temaja Ihalokamaya Adi sAta prakAranA bhayanA vamaLo niraMtara uThatA rahe che. te vamaLone pAra karavA atyaMta duSkara che, vyakti te vamaLamAM garaka thatI jAya che. vijayaghoSanI dIkSA ane baMnenI siddhi - - evaM se vijayaghose, jayaghosassa aMtie / aNagArassa NikkhaMto, dhamma soccA aNuttaraM // zabdArtha -parvane A rIte aputtara-anuttara, zreSTha soDyA-sAMbhaLIne aMti- samIpafhato = dIkSA dhAraNa karI le te viSayavone vijayaghoSa brAhmaNe naravosa = jayaghoSa arasa-muninA. bhAvArtha:- A pramANe te vijayaghoSa brAhmaNa, jayaghoSa muninI pAsethI anuttara dharma sAMbhaLIne saMsArathI virakta banIne dIkSita thaI gayA. M. khavittA puvvakammAI, saMjameNa taveNa ya / 1 jayaghosa vijayaghosA, siddhi pattA aNuttaraM // tti bemi // zabdArtha - saMkaLa = saMyama tavega = tapathI puSyavIruM = pUrvakRta karmono vitta = nAza karIne navoza- vithoNa = jayaghoSa ane vijayaghoSa baMne muni attaraM = anuttara, zreSTha siddhi = siddhagatine pattA = prApta thaI gayA. bhAvArtha - jayaghoSa ane vijayaghoSa baMne munio saMyama ane tapa dvArA pUrvasaMcita karmono kSaya karI, anuttara siddhi prApta karI, mokSa pAmyA. vivecanaH vijayaghoSa brAhmaNa jayaghoSa muni dvArA sanmArga prApta karIne vAstavika rIte brahmabhAva pragaTa karavA kaTibaddha banyA, samagra saMsArano tyAga karIne jainamunipaNAno svIkAra karyo. ne pacIsamuM adhyayana saMpUrNa che
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAcArI chavvIsamuM adhyayana : : : che che ke A eka che. A che che ke che A reka paricaya A adhyayanamAM saMyama-jIvananA AcAronuM dinacaryA rUpe varNana hovAthI tenuM nAma samAcArI che. samAcArIno artha samyaka vyavasthA thAya che. temAM sAdhakanA parasparanA vyavahAra ane kartavyano saMketa che. jenuM AcaraNa karIne, pAlana karIne sAdhu zArIrika ane mAnasika duHkhothI mukta, siddha ane buddha thaI zake che. AcAranA be pAsA che. vRtAtmaka ane vyavahArAtmaka. paMcamahAvratanuM temaja anya niyamonuM pAlana karavuM, te vratAtmaka pAsu che ane gurukulavAsI sAdhuono parasparano vyavahAra temaja sAdhu jIvananI pratyeka pravRttio, te vyavahArAtmaka pAsu che. prastuta adhyayanamAM bIjA vyavahArAtmaka pAsAnuM vizleSaNa che - gurukuLamAM saMghIya jIvana suvyavasthita rAkhavA mATe sAdhakane anya sahavartI sAdhako pratye udAratA, prema, saMgaThananA bhAva temaja ucita vyavahAra rAkhavo jarUrI banI jAya che. saMyama jIvananI saphaLatA mATe niyamopaniyama yukta vyavasthita dinacaryA(24 kalAkano kAryakrama) paNa Avazyaka bane che. parasparanA vyAvahArika ziSTAcAranuM varNana AvazyakI Adi daza samAcArInA mAdhyamathI karyuM che. 1) AvazyakI- sAdhu kAryavaza upAzrayanI bahAra jAya to gurujanone sUcita karIne temaja AgamanI praNAlI mujaba "Avassahi-Avassahi" uccAraNa karIne jAya che. te zabdonA uccAraNathI muni potAnA AtmAne, anya zramaNa samudAyane temaja gurune sUcita kare che ke huM saMyama ke zarIranA atyaMta Avazyaka prayojanathI ja bahAra jaI rahyo chuM. (2) naivikI- muni kArya pUrNa karIne pAcho phare tyAre gurune jANa kare. temAM paNa Agama praNAlI mujaba te nidi nisphaTi tema uccAraNa karIne upAzrayamAM praveza kare che. te zabdonA uccAraNathI muni e sUcita kare che ke huM je Avazyaka kArya mATe bahAra gayo hato te kAryathI nivRtta thaIne AvI gayo chuM. (3) pRcchanA koI paNa kArya gurune pUchIne kare. (4) pratikRcchanA- svayaMnA kArya sAthe anyanuM kArya karavAnuM hoya to paNa gurunI AjJApUrvaka kare. (5) chaMdanA- pote lAvelA AhAra-pANI mATe guru ane ratnAdhikone nimaMtraNa Ape. (6) icchAkAra- anyanuM kArya karavA ke anya pAsethI kArya karAvavA potAnI icchA pragaTa kare, sUtrapATha ke sUtra vAcanA levA mATe paNa guru AdinI icchA (anukUlatA) jANe. (7) mithyAkAra potAnI bhUlonuM micchAmi dukkaDa kare. (8) tathAkAra- gurunA vacanone "tahatti' (satyavacana) kahIne svIkAre.9) abhyatthAnagurujano Ave tyAre kenajIkathI nIkaLe tyAre UbhA thaIne vinayabhAva pragaTa kare. (10) upasaMpadApotAnA AcArya, guru Adi jemanI pAse zAstra adhyayana mATe ke vicaraNa karavA mATe rahevAnuM kahe to tenI upasaMpadAne dhAraNa kare. sAdhu jIvananI dinacaryAnuM kramika varNana divasa ane rAtrinA ATha pahoranA mAdhyamathI karyuM che. temAM sAmAnyataH cAra pahora svAdhyAyanA, be pahora dhyAnanA eka pahora bhikSAno ane eka
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 98 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2) pahora nidrA mATe che. sAdhaka jIvanamAM prAdhAnya to svAdhyAya ane dhyAnane ja hoya che. sAdhakane mATe divasanA prathama pahoramAM sUryodaya thatAM pratilekhanA karIne svAdhyAya, bIjA pahoramAM dhyAna, trIjA pahoramAM bhikSAvRtti ane cothA pahoramAM pAtra pratilekhana sahita upakaraNa pratilekhana, pachI svAdhyAya ane divasanA chelle makAnanuM ane IMDila bhUminuM pratilekhana karavAnuM vidhAna che. te ja rIte rAtre prathama praharamAM eTale sUryAsta thatAM pratikramaNa karIne svAdhyAya, bIjA praharamAM dhyAna, trIjA praharamAM vizrAma- nidrA ane cothA praharamAM punaH svAdhyAya tathA rAtrinA aMte pratikramaNa karavAnuM vidhAna che. saMyama jIvananI saphaLa sAdhanA mATenI sUtrokta dinacaryA ane samAcArI zArIrika svasthatA, mAnasika zAMti ane sAmuhika saMdhIya vyavasthA mATe atyaMta lAbhadAyaka che. zramaNanI sUtrokta dinacaryA mATe Avazyaka porasI AdinA kAlamAnane jANavAnI rIta, pratilekhana vidhi, AhAra grahaNa-aMgrahaNanA cha-cha kAraNonuM prasaMgopAta yathAsthAne nirUpaNa che. A rIte sAdhu jIvananA samagra vyavahAra ane dinacaryAnuM darzana karAvatuM A adhyayana, jAgRta sAdhakanuM eka divya sAdhanAcitra che. je Aje paNa jana-manane racanAtmaka preraNA Ape che.
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAcArI chavvIsamuM adhyayana samAcArI 99 daza samAcArIH 1 zabdArtha:- savva Tuvazrva vimovavruSTi = sarva duHkhothI mukta karAvanArI sAmAyARi = samAcArI vivAmi - kahIza maiM - jenuM carittALa = AcaraNa karIne bintA = aneka nigraMtha munio saMsAra-sAra = saMsAra sAgarane tikhkhA = tarI gayA che. = = sAmAyAriM pavakkhAmi savvadukkha vimokkhaNiM / jaM carittANa NiggaMthA, tiNNA saMsAra sAgaraM // bhAvArtha :- sudharmAsvAmI jaMbUsvAmIne kahe che- he jaMbU ! zArIrika, mAnasika Adi sarva duHkhothI mukta karAvanArI ane sAdhujanonA samyak AcArarUpa samAcArInuM huM kathana karIza; je samAcArInuM pAlana karIne sAdhuo saMsAra sAgarane tarI gayA che. 2 3 paDhamA AvassiyA NAma, biiyA ya NisIhiyA / ApucchaNA ya taiyA, cautthI paDipucchaNA // paMcamI chaMdaNA NAma, icchAkAro ya chaTThao / sattamo micchAkAro ya, tahakkAro ya aTThamo // abbhuTThANaM ca NavamaM, dasamI uvasaMpayA / esA dasaMgA sAhUNaM, sAmAyArI paveiyA // zabdArtha:- padmamA = prathama AvasiyA = AvazyakI pAma = nAmanI viyA= bIjIbisIdiyA = naiSadhikI tA - trIjI ApuLA = ApRcchanA patthI = cothI hipuSkaLa = pratipRcchanA paMcamI= pAMcamI chevaLA gAma= chaMdanA nAmanI chaThTho = chaThThI phaAgaro= IcchAkAra sattamo= sAtamI micchAAro- mithyAkAra akramo- AThamI tahevAro = tathAkAra che navama = navamI amuddALa = abhyutthAna vasa| = dasamI DaeNvalapayA - upasaMpadA che sA = A sAhUNaM = sAdhuonI vasaMT = dasa prakAranI, dasa vibhAga-vALI, sAmAyarI = samAcArI pavezyA = tIrthaMkara bhagavAne pharamAvI che. bhAvArtha:- pahelI samAcArInuM nAma AvazyakI, bIjI naiSadhikI, trIjI ApRcchanA, cothI pratipRcchanA, pAMcamI chandanA, chaThThI icchAkAra, sAtamI mithyAkAra, AThamI tathAkAra, navamI abhyutthAna ane dasamI samAcArInuM nAma upasaMpadA che. A daza prakAranI sAdhuonI samAcArI kahI che. II 2-3-4 // vivecanaH prastuta gAthAomAM daza samAcArInI mahattA saha teno nAmollekha che.
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI uttarAdhyayana sUtra-2 sAmAyA (samAcArI) :- samAcArI zabdanA vividha artha thAya che, yathA- (1) samyak AcaraNane samAcArI kahe che. (2) jeno bhAva ziSTAcarita hoya, tevo kriyAkalApa te samAcArI. (3) zramaNonA kartavya, akartavyanI sUcanA, maryAdA, te samAcArI. (4) samAcArI eTale sAdhu jIvananI zAstrIya dinacaryA. (5) sAdhujIvananA AcAra-vicAranI samyak vyavasthAne samAcArI kahe che. samAcArInA A sarva artho sApekSa ane samIcIna che temaja tenA svarUpane sahaja rIte spaSTa kare che. 100 samAcArInI mahattA H- (1) savvavuvava vimovaLi = zArIrika, mAnasika badhA duHkhothI mukti apAvanArI che. (2) tikhkhA saMsAra saTR = samAcArInuM pAlana karI aneka nigraMtho saMsAra sAgara tarI gayA che, upalakSaNathI vartamAnamAM tare che ane bhaviSyamAM paNa taraze. jinezvara prarUpita A samAcArInA AcaraNathI sAdhu jIvanamAM pramAda, ahaMkAra vagere aneka durguNono tyAga thaI jAya che. temaja gurujano ane zramaNo sAtheno saMbaMdha pavitra bane che, rAtri ane divasano saMpUrNa samaya vyavasthita rUpe sapravRttimAM pasAra thAya che. atyadhika samaya svAdhyAya ane dhyAnamAM vyatIta thatAM anya saMkalpa-vikalpone avakAza raheto nathI paraMtu cittavRtti ekAgra ane aMtarmukhI thAya che. A rIte samagra dinacaryA saMvara ane nirjarA pradhAna hovAthI karmono kramazaH kSaya thAya che tethI ja A samAcArInuM AcaraNa karanAranA sarva duHkhono nAza thAya che. daza samAcArIno prayoga H 5 6 = gamaNe AvassiyaM kujjA, ThANe kujjA NisIhiyaM / ApucchaNA sayaMkaraNe, parakaraNe paDipucchaNA // chaMdaNA davvajAeNaM, icchAkAro ya sAraNe / micchAkAro ya NiMdAe, tahakkAro paDissue // abbhuTThANaM gurupUyA, acchaNe uvasaMpayA / evaM dupaMcasaMjuttA, sAmAyArI paveiyA // = = = zabdArtha :- ma - bahAra jatAM samaye Avastiya - AvazyakI samAcArI chukhkhA - kare vALe upAzrayamAM praveza karatAM bikIndriya = naiSadhikI samAcArI jgA = kare sayaMraNe = potAnA kArya karavAne mATe ApuLA = gurune pUchavuM paraNe = potAnA kArya sAthe bIjA munionAM kArya karavAne mATe pahipuLA = punaH pUchavuM vaLvanAI = AhArAdi dravyo mATe sAdhuone nimaMtraNa ApavuM chelA = chaMdanA samAcArI che sAraNe = bIjA pAsethI kArya karAvavAmAM phAtte = icchAkAra samAcArI che. temaja he prabhu ! ApanI icchA hoya to Apa mane jJAnAdi ApI mArA upara upakAra karo; A paNa icchAkAra samAcArI che pilAN = koI doSa lAgavAthI AtmaniMdA karavI micchAno = mithyAkAra samAcArI che pahinnum = guru mahArAjanAM vacanone sAMbhaLIne hrahAro - 'tahatti', satya vacana, ema kahevuM e 'tathAkAra' samAcArI che gurupUyA - gurupUjA-gurumahArAja ane ratnAdhika sAdhuonI vinaya-bhakti karavI tathA bAla, vRddha, glAna sAdhuone yathocita AhAra-auSadhi lAvI ApavAM amukALa abhyutthAna nAmanI samAcArI che aLe = guru AjJAthI anya zramaNanI nizrAmAM rahevuM, vicaravuM, adhyayana karavuM vasaMpayA = upasaMpadA samAcArI che va = A rIte rupavasaMguttA = 2x5 = 10 dasa prakAranI samAcArI paveDyA = kahI che, jinezvaroe prarUpI che.
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAcArI 101 = bhAvArtha :- (1) upAzrayamAMthI bahAra jatAM AvastrahI zabdanuM uccAraNa karavuM. (2) upAzrayamAM praveza karatAM nissIhI zabdanuM uccAraNa karavuM, (3) potAnuM kArya karavA mATe gurune pUchavuM. (4) potAnA kArya mATe jatAM anya muni koI kArya kahI de to tenA mATe gurune punaH pUchavuM. (5) sahavartI zramaNone AhArAdi padArtho mATe AmaMtrita karavA. (6) potAnuM kAma bIjA pAsethI karAvavAmAM temanI icchA pramANe namra nivedana karavuM. (7) doSanI nivRtti mATe AtmaniMdA karavI, tenuM micchAmi dukkaDaM, kahevuM. (8) gurujanonA Adeza, upadeza rUpa vacanone taddatti, 'satyavacana' kahI svIkAravA; (9) gurujanonA satkAra sanmAna mATe AsanethI UbhA thavuM; bAla, glAnAdi zramaNonI sevA mATe tatpara rahevuM (10) AcAryAdi dvArA nirdiSTa zramaNa ke upAdhyAyanA sAMnidhyamAM rahevuM. A pramANe davidha samAcArI jinezvaroe prarUpita karI che. vivecanaH || 6-5-h || prastuta gAthAomAM daza samAcArInA prayoganuM spaSTIkaraNa che. (1) AvazyakI :- koIpaNa Avazyaka kArya mATe upAzrayathI bahAra javuM paDe tyAre gurujanone tenuM sUcana karavuM jarUrI che. 'huM amuka kArya mATe bahAra jAuM chuM, te sUcita karavA 'Avasahi' zabdanuM uccAraNa karavuM, tene AvazyakI samAcArI kahe che. (2) naiSadhikI :- kArya pUrNa karI upAzrayamAM pAchA pharatI vakhate gurune sUcana karavuM ke ApanI AjJAnusAra kArya pUrNa karIne huM pAcho AvI gayo chuM. te sUcita karavA 'nissIhi--nissIhi' zabdanuM uccAraNa karavuM, tene naiSedhikI samAcArI kahe che. A baMne samAcArIo, sAdhakone Avazyaka kArya vinA upAzrayanI bahAra javuM nahIM, tevuM sUcana karI potAnI javAbadArI samajAve che. (3) ApRcchanA :- (1) koIpaNa kArya ke pravRtti karatAM pahelAM gurudevane pUchavuM ke ApanI AjJA hoya to huM A kArya karuM ? (2) huM A kArya karuM ke nahiM ? A rIte pUchavuM, te pRcchanA samAcArI che. = (4) pratipRcchanA gurune pUchIne potAnA kArya arthe bahAra jatAM anya sAdhu koI kArya soMpe, to te saMbaMdhamAM gurune punaH pUchavuM Avazyaka che. jema ke ApanI AjJA hoya to huM amuka sAdhunuM amuka kArya, mArA kArya sAthe karuM ? A prakAre pUchavuM, te pratipRcchanA samAcArI che. A baMne samAcArIthI sAdhakano vinayaguNa puSTa thAya che ane svachaMdano nirodha thAya che. (5) chaMdanA H- potAne prApta thayelA AhAra Adi mATe bIjA sAdhuone nimaMtraNa karavuM ke 'huM A AhAra lAvyo chuM, temAMthI jo Apa alpa paNa grahaNa karazo to huM dhanya banI jaIza.' A rIte anyane nimaMtraNa ApavuM te chaMdanA samAcArI che. chaMdanA samAcArInA AcaraNathI sAdhakanI svArthavRtti chUTI jAya ane sahavartI sAdhuo prati udAratAno bhAva keLavAya che. (6) IcchAkAra H- jo ApanI IcchA hoya athavA Apa Iccho to huM amuka kArya karuM ? A pramANe pUchavuM, 'IcchAkAra' che. sAdhu koI kArya potAnAthI moTA ke nAnA sAdhu pAse karAvavA Icche to parANe
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 102 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 karAvAtuM nathI, teNe IcchAkAra samAcArIno prayoga karavo joIe arthAt ema kahevuM joIe ke ApanI IcchA hoya to mAruM kArya Apa karo. temaja ApanI icchA ane anukULatA hoya to mane sUtranI vAMcanA karAvo vagere namra bhAve vinaMtI karavI, te icchAkAra samAcArI che. A samAcAranA pAlanathI sahavartI zramaNono paraspara prema ane saMgaThana vadhe che. () mithyAkAra :- saMyama pAlana karatAM sAdhuthI koI viparIta AcaraNa thaI jAya to tarata ja te duSkRtya mATe pazcAttApapUrvaka "micchAmi dukkaDa' karavuM, tene mithyAkAra samAcArI kahe che. A prakAranuM AcaraNa sAdhakone sUkSmadoSo prati paNa sAvadhAna kare che. (8) tathAkAra :- guru vagere jyAre zAstra-vAcanA Ape, samAcArI saMbaMdhI Adeza ke upadeza kare, praznano uttara samajAve, koIpaNa vAta kahe tyAre "Apa je kaho cho te satya che," te rIte guruvacanano svIkAra karavo temaja tenA mATe Agamika tatti, zabdanuM uccAraNa karavuM, te tathAkAra samAcArI che. 'hari' zabdanuM uccAraNa gurunA Adara ane mahimAnuM sUcaka che. (9) abhyatthAna :- AcArya, guru athavA zramaNa vagere viziSTa mAnanIya sAdhuone AvatA joIne potAnA AsanethI UbhA thavuM, sAme jaI satkAra karavo, "Avo padhAro" ema bolI svAgata karavuM, te abhyatthAna samAcArI che. A rItano vyavahAra ziSyanI guru bhaktine pragaTa kare che. (1) upasammadA :- guru AjJAthI anya zramaNanA sAMnidhyamAM rahI vicaraNa karavuM temaja zAstra adhyayana mATe upAdhyAya AdinA sAMnidhyamAM rahevuM, te upasaMpadA samAcArI che. saMkSepamAM guru AjJAthI gacchanA koIpaNa zramaNa sAthe rahevuM ane vizeSa paristhitimAM guru AjJAthI anya gacchanA zramaNa sAthe rahevuM, te paNa upasaMpadA che arthAt gurunI saMpadA(sAMnidhya) sivAya anyanI saMpadA(sAMnidhya) svIkAravI te upasaMpadA kahevAya che. A rIte daze ya samAcArI sAdhu jIvananA samagra vyavahArane temaja guru ziSyanA pavitra saMbaMdhane jALavI rAkhe che. sAdhunI dinacaryA - 7 puvvillammi caubbhAe, Aiccammi samuTThie / bhaMDayaM paDilehittA, vaMdittA ya tao guruM // pucchijja paMjaliuDo, kiM kAyavvaM mae iha / icchaM NioiuM bhaMte, veyAvacce va sajjhAe / zabdArtha - azvama = sUryanA samudi = udaya thayA pachI puSyinta = prathama praharanA vaDamANa = cothA bhAgamAM maMDayuM = bhaMDopakaraNanI paDidirA = pratilekhanA kare to = tyAra pachI puruM = guru mahArAjane vaMdittA = vaMdana karIne pariko = hAtha joDIne puchanna = pUche ke mate = he bhagavan! rUda = A samaye mA = mAre phri = zuM vAyabdha = karavuM joIe sApa = svAdhyAya vevizve = vaiyAvatya, A bemAMthI kayA kAryamAM jor3avuM = Apa mane niyukta karavA iccho cho? kayA kAryamAM joDo cho? $ = ApanI icchA pramANe AjJA karo.
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAcArI 103 bhAvArtha sUryodaya pachI divasanA prathama praharanA cothA bhAgamAM bhaMDopakaraNonuM pratilekhana kare, tyAra pachI gurune vaMdanA karIne, be hAtha joDIne pUche ke A samaye mAre zuM karavuM joIe ? he bhaMte ! ApanI icchA pramANe mane vaiyAvacca ke svAdhyAyamAM niyukta karo. // 8-9 // veyAvacce NiutteNaM, kAyavvamagilAyao / 10 sajjhAe vA NiutteNaM, savvadukkha vimokkhaNe // zabdArtha:- veyAvante = vaiyAvRtyamAM bijhajJeLa = niyukta thayelA sAdhue abhivAyo = glAni vinA vAyavyuM - vaiyAvacca karavI joIe sannAQ = svAdhyAyamAM savvatuvazva-vimovaLe - samasta duHkhothI mukta karAvanAra svAdhyAyamAM dattacitta thaI lAgI jAya. = bhAvArtha :- vaiyAvRtya(sevA)mAM niyukta thayelA sAdhaka glAnirahita arthAt prasannatApUrvaka vaiyAvRtya kare, athavA sarva duHkhothI vimukta karAvanAra svAdhyAyamAM niyukta karAyelo sAdhaka bhAvapUrvaka prasannacitte svAdhyAya kare. divasassa cauro bhAge, bhikkhU kujjA viyakkhaNo / tao uttaraguNe kujjA, diNabhAgesu causu vi // 11 = zabdArtha:- viyavandhaLo - vicakSaNa millU = sAdhu vivajJa = divasanA po = cAra mALe = bhAga khkhA = kare to = tyAra pachI vikhabhALeluM paDatu vi - divasanA cAra bhAgomAM uttarabhune = uttara guNonuM pAlana kare. bhAvArtha :- vicakSaNa sAdhu divasanA cAra vibhAga karIne pachI divasanA te cAra bhAgomAM(nimnokta) uttaraguNonI ArAdhanA kare. 12 paDhamaM porisI sajjhAyaM, bIyaM jhANaM jhiyAyai / taiyAe bhikkhAyariyaM, puNo cautthIi sajjhAyaM // - zabdArtha:- pama = prathama porisI = praharamAM sAyaM = svAdhyAya kare vIya = bIjA praharamAM jJALa = dhyAna ziyAvah = kare tAN = trIjA praharamAM mivavAriya = bhikSAcaryA kare ane valbhIrU - cothA praharamAM puNo = punaH saptAya = svAdhyAya kare. = bhAvArtha:- muni divasanA prathama praharamAM svAdhyAya kare, bIjA praharamAM sUtrArtha ciMtavanArUpa dhyAna kare, trIjA praharamAM bhikSAcaryA kare ane cothA praharamAM pharIthI svAdhyAya kare. vivecanaH prastuta gAthAomAM vinaya pratipatti sAthe sAdhunA dinakRtyonuM kramika nirUpaNa che. puSviAmi vaDa bhAr :- eka divasanA cothA bhAgane eka prahara kahe che, temAMthI prathama praharanA prathama caturthabhAganA prAraMbhamAM eTale sUryodaya thatAM sAdhu potAnA bhaMDopakaraNonuM, vastrAdinuM sUkSma dRSTie jIvadayAnI bhAvanAthI nirIkSaNa, pratilekhana kare. paDhamaM porasI sajjhAyaM::- sAmAnya rIte prathama praharamAM svAdhyAyanuM vidhAna che, tema chatAM gurukulavAsI
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 104] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 ziSya pratilekhana karyA pachI guru samakSa upasthita thaI pUche ke have huM zuM karuM? koI vRddha, tapasvI ke bImAra sAdhune vaiyAvaccanI AvazyakatA hoya to vaiyAvacca karuM, anyathA svAdhyAya karuM guru sarva paristhitino vicAra karIne ziSyane vaiyAvacca athavA svAdhyAyanI AjJA Ape che. jo sAdhune vaiyAvaccanI AjJA Ape, to aglAna bhAve eTale prasannatApUrvaka sevA kare ane svAdhyAyanI AjJA Ape to svAdhyAyamAM ekAgra banI jAya. sUtrokta kathanathI spaSTa thAya che ke svAdhyAya karatAM ya sahavartI sAdhuonI sevAnuM mahattva vadhu che. kAraNa ke sUtrakAre vaiyAvaccane prathama sthAna ApyuM che, jo vaiyAvaccanuM kArya na hoya to sAdhu prathama praharamAM svAdhyAya kare. sevA ane svAdhyAya baMne AtyaMtara tapa che. tethI sAdhu gurunI AjJAnusAra koIpaNa kArya prasannatApUrvaka kare. thIyuM phALa phiyAya - bIjA praharamAM dhyAna kare. A sutranI TIkAmAM kahyuM che ke dhyAne verArtha paSItvacA arthaviSaya parva...A prathama prahara sutra porasI che ane bIjo prahara artha porasI che. mATe bIjI porasImAM dhyAna karavuM arthAt prathama praharamAM je sUtrapAThanI svAdhyAya karI hoya tenA arthanA ciMtana rUpe dhyAna kare. temaja adhyayanazIla vidyArthI muni bIjI porasImAM sUtrArtha vAcanA grahaNa kare tathA grahaNa karelI vAcanAno punaH pATha kare. tathA miliM :- trIjA praharamAM bhikSAcarI kare. sAmAnya rIte sAdhu ekavAra bhojana kare che. tenA mATe te trIjA praharamAM gocarIe jAya, AhAra-pANI lAve ane vApare, te sarva kArya trIjA praharamAM pUrNa kare. ApavAdika paristhitimAM divasanA koIpaNa bhAgamAM sAdhune AhAra-pANInI AvazyakatA hoya, to game te samaye gurvAjJApUrvaka gocarIe jaI AhAra-pANI lAvI zake che, jene jAlaM samAreA vAkyathI kSetra, kALa anusAra gocarIe javAnuM vidhAna paNa zAstra dazavaikAlika sUtramAM che. puNo vaDalthIpha sAyaMH- cothA praharamAM punaH svAdhyAya kare. bhikSAcarI Adi kAryathI nivRtta thayA pachI sAdhu punaH svAdhyAyamAM ja lIna banI jAya. ahIM cothA praharamAM svAdhyAyanuM saMkSipta kathana che paraMtu cothA praharamAM pratilekhana, vaiyAvRtya, gocarI Adi atyAvazyaka kAryo hoya to te karI levA joIe. niyamo:- aglAna bhAve. A zabda vaiyAvacca sAthe prayukta thAya tyAre teno artha aglAnabhAve arthAt potAnA zArIrika zrama Adino vicAra karyA vinA, anyane zAtA upajAvavAnI niSkAma bhAvanAthI prasannatA pUrvaka sevA kare. vaiyAvacca karatAM jarAya khedita na thAya, kaSTAnubhava na kare. jinAo zabda svAdhyAya sAthe prayukta thAya tyAre teno artha aglAna bhAve arthAtu svAdhyAyanA thatAM lAbhane samajIne, thAkyA vinA, utsAhapUrvaka svAdhyAyamAM tallIna thaI jAya. to 3ttara gujJA - uttara guNonI ArAdhanA kare. paMcamahAvratanuM pAlana karavuM te mULaguNanI ArAdhanA che, samiti-gupti Adi pravRttio paNa mULaguNarUpa che. te sivAya svAdhyAya, dhyAna, tapa, vaiyAvacca ane vividha tyAga-pratyAkhyAna, abhigraha Adi anuSThAno uttaraguNanI ArAdhanA che. sAdhu divasanA cAre praharamAM Avazyaka kartavyothI avazeSa samayamAM zAstranI AjJAnusAra svAdhyAya Adi AcaraNa karIne uttaraguNone puSTa banAve che. uparokta varNanamAM vihAra ke nihAranI kriyAnuM kathana nathI. grAmanugrAma vihAra karavo, te saMyamI
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAcAra | 105 ] jIvanane vizuddha rAkhavA mATe Avazyaka che. vihAra samaye IryAsamitinuM zodhana karavuM jarUrI che. IryAsamitinuM pAlana divase ja thAya che. tethI sAdhu potAnI anukULatA anusAra divasanA koI paNa bhAgamAM IryAsamitipUrvaka vihAra karI zake che. nihAra eTale zarIranI kudaratI hAjato mATe bahAra javuM. tenA mATe koI nizcita samaya hoI zake nahIM, tethI tenuM vidhAna samAcArImAM nathI. te kudaratI hAjato divasa-rAtrimAM jyAre thAya tyAre ja Agama vidhi pramANe tenAthI nivRtta thaI zakAya che. pauruSInuMkAla-parijJAna - 0 AsAde mAre kupA, pote mAre varakhathI . cittAsoesu mAsesu, tippayA havai porisI // zadArtha:- AzA = aSADha mAre = mAsamAM kupA = be paga jeTalI pa = poSa na = mAsamAM vaDaMyA = cAra paga ane vistAropaNuM = caitra ane Aso mAsu = mAsamAM tiprathA = traNa paganI porisI = porasI va = thAya che. bhAvArtha:- pauruSI parijJAna - aSADha mahinAmAM(be paganI) dvipadA pauruSI-be pAda pramANa chAyA thAya tyAre prathama porasI thAya che. te ja rIte poSa mahinAmAM catuSpadA(cAra paga pramANa) ane caitra temaja Aso mahinAmAM tripadA(traNa paga pramANa) pauruSI hoya che. aMgulaM sattaratteNaM, pakkheNaM ca duraMgulaM / vaDDae hAyae vAvi, mAseNaM cauraMgulaM // zabdArtha - sattattvo = pratyeka sAta divasa-rAtamAM aMgui = eka-eka aMgula 5FM = pakSa(15 divasomAM) suragud = babbe aMgula ane mArga = pratyeka mAsamAM ra3ragutta = cAra-cAra aMgula chAyA vakSa hAyara vAva = vadhe che ane ghaTe che. bhAvArtha - sAta ahorAtramAM eka aMgula, eka pakSamAM be aMgula ane eka mahinAmAM cAra aMgula pramANa chAyAnI vRddhi ane hAni thAya che. zrAvaNa mAsathI poSa mAsa sudhI vRddhi thAya che ane mahAmAsathI aSADha mAsa sudhI hAni thAya che. AsADhabahalapakkhe.bhahavae kattie ya pose ya / phagguNa vaisAhesu ya, boddhavvA omarattAo // zabdArtha:- AsADha= aSADha madva= bhAdaravo Rtti = kArtika pote = poSa mukha vAsu ya = phAgaNa ane vaizAkha-A mahinAnAM vahunapaNe = kRSNa pakSamAM marattA = eka-eka tithi ghaTe che volgA(gAyabrA) = ema jANavuM joIe. bhAvArtha- aSADha, bhAdaravo, kArtika, poSa, phAgaNa ane vaizAkha mAsanA kRSNapakSamAM eka-eka ahorAtri (tithi)no kSaya thAya che.(A chae mahinA 29 divasanA jANavA ane bAkInA mahinA 30 divasanA jANavA. dareka be mahine eka-eka tithi ghaTe che.)
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 106] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 1 jeTThAmUle AsADhasAvaNe, chahiM aMgulehiM paDilehA / aTThahiM bIyatiyammi, taie dasa aTThahiM cautthe // zabdArtha - nephAmUrta = jeTha AhAvo = aSADha ane zrAvaNa mAsamAM porasInuM parimANa kahyuM che chadaM= cha aArdi = aMgula bheLavavAthI paDiklerA = pratilekhanAno samaya thAya che nItiSyi = bIjA trikamAM(bhAdaravo, Aso, kArtika)nA porisI parimANamAM prakuTiM= ATha aMgula bheLavavAthI taphA vala = trIjA trikamAM(mAgasara-poSa-mahA mAsamAM) 10-10 aMgula bheLavavAthI vALe = cothA trikamAM(phAgaNa-caitra-vaizAkha mAsamAM) ag = ATha aMgula bheLavavAthI pratilekhanAno samaya thAya che. bhAvArtha:- jeTha, aSADha ane zrAvaNa A pahelA traNa mAsamAM cha aMgula; bhAdaravo, Aso, kArataka A traNa mAsamAM ATha aMgula; mAgasara, poSa ane mahA A traNa mAsamAM dasa aMgula ane phAgaNa, caitra, vaizAkha A cothA traNa mAsamAM prathama porasInA parimANamAM ATha aMgulanI vRddhi karavAthI pAtra pratilekhanano samaya thAya che.(poNI pauruSI kALa Ave che). vivecanaH prastuta gAthAomAM porasInuM kAlamAna, ghaTatI tithi ane poNI porasInA kAlamAnanuM nirUpaNa che. prAcIna kALamAM paDachAyAnI laMbAIne mApIne tenA AdhAre porasIno samaya jANavAmAM Avato hato. li - prahara. puruSanI chAyA ke paDachAyA parathI je kAlamAna nizcitta thAya tene porasI athavA prahara kahe che. te divasanA cothA bhAga pramANa hoya che. eka divasanI cAra porasI ane eka rAtrinI cAra porasI hoya che. tethI ATha porasIno(praharano) eka ahorAtra thAya che. porasIna kAlamAna :- dakSiNAyananA prathama divase ghUMTaNa pramANa paganI chAyA, paganA mApathI be paga pramANa thAya che. te divase koI paNa vastunI chAyA te vastu jevaDI ja hoya che. tyAra pachI te chAyA pratidina vRddhi pAme che. prastutamAM potAnA ghUMTaNa sudhInA paganI apekSAe kathana che, te pramANe kramazaH sAta divase eka aMgulanI, eka pakhavADiye be aMgulanI ane eka mAsamAM cAra aMgulanI vRddhi thAya che. A rIte vadhatAM-vadhatAM uttarAyaNanA prathama divase te ghUMTaNa pramANa paganI chAyA bamaNI arthAt cAra paga pramANa thaI jAya che. temaja koI paNa vastunI chAyA te vastuthI bamaNI thAya che. tyArapachI punaH temAM te ja kramathI hAni thAya che. A rIte chAyAmAM hAni vRddhi thAya che tenA AdhAre porasInA kAlamAnamAM paNa hAni vRddhi thAya che. dakSiNAyanamAM divasa kramazaH ghaTato jAya che tethI porasInuM kAlamAna paNa ghaTe che ane uttarAyaNamAM divasa kramazaH vadhato jAya che tethI porasInuM kAlamAna paNa kramazaH vadhe che. AsAde mAre kupayA...:- aSADha mAsamAM be pAda pramANa chAyA thAya tyAre eka porasI thAya che. koI puruSa uttara dizA tarapha mukha rAkhIne Ubho rahe, to te puruSanA DhIMcaNa sudhInA paganI chAyA be pAda pramANa thAya tyAre prathama porasI pUrNa thAya che. ahIM 12 aMgula = 1 pAda che. tethI be pAda = 24 aMgula thAya che.DhIMcaNa sudhIno paga paNa 24 aMgula pramANa hoya che. A rIte ASADha mAsamAM dakSiNAyananA prathama divase vastu jevaDI ja tenI chAyA thAya, tyAre prathama porasI thAya che. tyAra pachI kramazaH vadhatAM zrAvaNa mAsamAM be pAda ane cAra aMgula, bhAdaravA mAsamAM be pAda ATha aMgula, Aso mAsamAM pUrNa traNa pAda pramANa chAyA thAya tyAre porasI thAya che. A rIte kramazaH traNa mahine eka pAdanI vRddhi thatAM poSa
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAcArI mAsamAM cAra pAda pramANa chAyA thAya che ane te ja vastunI bamaNI chAyA kahevAya che. tyAra pachI kramazaH chAyAmAM hAni thatAM caitramAsamAM traNa pAda pramANa ane punaH aSADha mAsamAM be pAda pramANe chAyA thAya tyAre prathama porasI thAya che. A rIte divasanA kAlamAna anusAra porasInuM kAlamAna nizcita thAya che. ukta siddhAMtAnusAra potAnA veMtathI chAyAnuM mApa karavuM hoya topaNa karI zakAya che. aSADha mAsamAM potAnI eka veMtanI chAyA eka veMta pramANa thAya, tyAre prathama porasIno kAla thAya che. tyAra pachI temAM dara sAta divase ardha aMgulanI vRddhi thAya, eka pakhavADiye eka aMgula ane eka mAsamAM be aMgulanI vRddhi thAya, tethI zrAvaNa mAsamAM eka veMtanI chAyA - eka veMta ane be aMgula thAya; bhAdaravA mAsamAM eka veMtanI chAyA - eka veMta ane cAra aMzula thAya tyAre prathama porasI thAya che. A rIte bAre mAsanI porasInuM kAlamAna veMtanI chAyAnA AdhAre paNa jANI zakAya che. A siddhAMtAnusAra koIpaNa lAMbI vastuthI chAyAnuM mApa karavuM hoya to karI zakAya che. temAM te vastunI laMbAInA 24mA bhAga pramANa mApane aMgulanA sthAne samajIne bAre mAsanuM gaNita karI levuM joIe. poNI porasInuM kAlamAna :- gAthA 16mAM pAtra pratilekhananA kAlarUpa poNI porasInuM kAlamAna nizcita karyuM che. sAdhu divasanA prathama praharanA prAraMbhanA cothA bhAgamAM mukhavastrikA vagere upakaraNonI pratilekhanA kare che. tyArapachI svAdhyAya kare ane te prathama praharanA aMte eTale tenA cothA bhAgamAM pAtra pratilekhana kare che. temAM jeTha, aSADha ane zrAvaNa mAsamAM porasI chAyAnuM je mApa kahyuM che temAM cha aMgula umeravAthI te--te mAsamAM prathama praharanI poNI porasI thAya che arthAt te porasInA traNa bhAga vyatIta thAya ane cotho bhAga zeSa rahe che, yathA- jeTha mAsamAM porasI chAyA be pAda cAra aMgula che. temAM cha aMgula umeratAM be pAda daza aMzula pramANa chAyA thAya, tyAre prathama praharanI poNI porasI thAya che arthAt porasIno cotho bhAga zeSa rahe che, tyAre pAtra pratilekhanano samaya thAya che. te ja rIte bhAdaravo, Aso, kArataka te traNa mAsamAM porasI chAyAmAM ATha aMzula umeratAM; mAgasara, poSa ane mahA mAsamAM daza aMzula umeratAM ane phAgaNa, caitra ane vaizAkha mAsamAM ATha aMgula umeratAM prathama praharanI poNI porasI thAya che. pAtra pratilekhanano A samaya trIjA praharanI gocarI paraMparAnI apekSAe che. kayAreka kAraNavazAt prathama praharamAM gocarI javAnuM hoya to tyAre ja Avazyaka pAtranuM pratilekhana gocarI jatAM pahelAM karI levuM joIe. porasI ane poNI porasInA zAna mATe chAyAnuM parimANa - - [12 aMgUla = 1 pAda, pa pIruSI chAyA pramANa poNIporuSI chAyA pAda 2 mAsa aSADha pUrNimA 2. zrAvaNa pUrNimA 3. bhAdrapada pUrNimA 4. Aso pUrNimA 5. kArataka pUrNimA 1. pAda 2 2 ra 3 aMgula 4 8 4 vRdvi aMgula + $ +9 +8 +8 +6 = 109 = = 2 3 3 4 aMgutha S 10 4 8
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 mAsa pAda | + 10 = | + 10 = | OM | | + 10 = | h h h h h h h cha | cha | ja | ja | ja | ja | | | | | | ja | | | + 6 = | poSI chAyA pramANa poNIporuSI chAyA aMgula vRddhi aMgula | pAda | aMgula 6. mAgasara pUrNimA 7. poSa pUrNimA 8. mAgha pUrNimA 9. phAgaNa pUrNimA + 8 = | 10. caitra pUrNimA + 8 = | 11. vaizAkha pUrNimA + 8 = | 12. jeTha pUrNimA | 10 rAtricaryA - - rattiM pi cauro bhAge, bhikkhU kujjA viyakkhaNo / tao uttaraguNe kujjA, rAibhAgesu causu vi // zabdArtha-viyaqLo = vicakSaNa fmaNU = sAdhu rad fpa = rAtrinA paNa ta = tyAra pachI rAmAsu vahu vi = rAtrinA cAre ya bhAgomAM uttara = uttara guNonI nA = vRddhi kare. bhAvArtha - vidvAna bhikSu rAtrinA paNa cAra bhAga kare, tyAra pachI cAre ya bhAgamAM svAdhyAya AdirUpa uttara guNonI ArAdhanA kare. / paDhamaM porisI sajjhAyaM, bIyaM jhANaM jhiyAyai / 5 taiyAe NiddamokkhaM tu, cautthI bhujjo vi sajjhAyaM // zabdArtha:- tApa = trIjA pahoramAM padano = nidrAthI mukta thAya, nidrA le. bhAvArtha - prathama pahoramAM svAdhyAya, bIjA pahoramAM dhyAna, trIjA pahoramAM nidrAthI mukta thAya eTale nidrA kare ane cothA pahoramAM pharI svAdhyAya kare. jaM Nei jayA ratti, NakkhattaM tammi NahacaubbhAe / saMpatte viramejjA, sajjhAyaM paosakAlammi // zabdArtha - nayA = jyAre 4 = je pahai= nakSatra uttara rAtrine vahana kare che, je nakSatra AkhI rAtri udita rahI sUryodaya asta pAme che ane te nakSatrane padabhAi = AkAzanA cothA bhAgamAM saMpanna = prApta thatAM potAnuM = pradoSakALa saMbaMdhI sAcuM = svAdhyAyathI virajJA nivRtta thaI javuM bhAvArtha:- je nakSatra je rAtanI pUrti karatuM hoya, te nakSatra jyAre AkAzano prathama caturtha bhAga pUrNa kare, teTaluM cAlI jAya tyAre arthAtu rAtrino prathama pahora pUro thAya tyAre te pradoSakALa saMbaMdhI svAdhyAyamAMthI nivRtta thavuM joIe. 18
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAcAra [ 109 ] tammeva ya Nakkhatte, gayaNacaubbhAgasAvasesammi / verattiyaM pi kAlaM, paDilehittA muNI kujjA // zabdArtha -tanneva = te ja bahu = nakSatranA sayA vaDanmAna sovarena = AkAzanA cotho bhAga zeSa tyAre muLI = muni 6 = vairAtrikaari fpa = kAlanI paNa DidirA = pratilekhanA karIne joIne nA = svAdhyAya kare. bhAvArtha :- ja nakSatra jyAre AkAzanA aMtima caturtha bhAgamAM Ave tyAre rAtrino aMtima cotho prahara hoya che, tene verAtrika kALa kahe che; muni tenI pratilekhanA kare.(arthAt te rAtrivAhaka nakSatranA AdhAre caturthaprahara AvyAno nizcaya karI muni svAdhyAyamAM pravRtta thAya.) vivecanaH prastuta gAthAomAM rAtrinA cAra praharanA katyo ane rAtrinI porasI jANavAnI paddhati pradarzita karI che. sAmAnya rIte divasanI jema rAtrinA paNa cAra vibhAga karIne prathama praharamAM svAdhyAya, bIjA praharamAM dhyAna, trIjA praharamAM nidrA ane cothA praharamAM punaH svAdhyAya karavAnuM vidhAna che. divasanI porasInuM kAlamAna sUrya prakAzathI paDatI chAyAnA AdhAre nizcitta thAya che. te ja rIte rAtrinI porasInuM kAlamAna rAtri vAhaka nakSatronI gatinA AdhAre nizcitta thAya che. dareka mahinAnA rAtri vAhaka nakSatra nizcita hoya che ane te keTalA-keTalA divasa sudhI rAtri vahana kare che te paNa nizcita hoya che. te varNana zrI jebUdvIpa prajJapti sUtra vakSaskAra -7, sUtra 1ThTha thI 177mAM che. te anusAra zrAvaNa mAsamAM cauda ahorAtra sudhI uttarASADhA nakSatra, tyAra pachI sAta ahorAtra abhijita nakSatra, ATha ahorAtra zravaNa nakSatra ane eka ahorAtra dhaniSThA nakSatra rAtri vahana kare che arthAt saMpUrNa rAtri te nakSatra AkAzamAM pUrvathI pazcima sudhI gamana kare che. je nakSatra pUrNa rAtri paryata rahetuM hoya tenI gati anusAra jyAre te nakSatra AkAzanA cothA bhAgane pUrNa kare tyAre rAtrinI eka porasI-prahara vyatIta thayo gaNAya. A rIte te nakSatra potAnA gamana mArgamAMthI ardhA bhAgane pUrNa kare, tyAre be prahara vyatIta thAya, te nakSatra gamana mArganA poNo bhAga eTale traNa bhAgane pUrNa kare, tyAre traNa prahara vyatIta thAya che. A rIte nakSatranI gatinA AdhAre rAtrinuM kAlamAna jANI zakAya che. pada poliI sAthe.... - rAtrinA cAra bhAgamAMthI prathama bhAga rUpe prathama porasImAM sAdhu svAdhyAya kare. jyAre te rAtrinuM nakSatra AkAzamAM potAnA gamanamArganA cothA bhAgane pUrNa kare tyAre prathama prahara eTale pradoSakAla pUrNa thAya che ane bIjo prahara zaru thAya che. tyAre sAdhu svAdhyAyathI virAma pAmIne dhyAnamAM lIna banI jAya. sthavirakalpI zramaNa maryAdita samaye dhyAna pUrNa karI zayana kare ane jinakalpI muni saMpUrNa bIjA prahara sudhI dhyAna karI trIjA praharamAM zayana kare. trIjA praharanA aMte nidrAthI mukta thaIne nakSatranI gatinA AdhAre kAlanuM pratilekhana kare arthAt keTalo kAla vyatIta thayo che, tenI jANakArI meLave. rAtrinA traNa prahara vyatIta thaI jAya, cotho prahara zeSa rahe, tyAre muni AkAzamAM ulkApAta(tAro kharavo) vagere svAdhyAyamAM bAdhaka tattva che ke nahIM tene barAbara joIne cothA praharamAM punaH svAdhyAyamAM lIna banI jAya. A prakAranI sutrokta dinacaryA sAdhune atyaMta sAvadhAna ane apramatta banAve che. temaja divasamAM suryanA AdhAre tathA rAtrimAM nakSatranI gatinA AdhAre kAlamAna jANavAmAM te sAdhu abhyasta ane
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 110 | zrI uttarAdhyayana sUtra-2 anubhavI thaI jAya che. pagovAgni , veriyaM pi vAnaMda-pradoSakAla, vairAtrika kAla. zrI ThANAMga sUtramAM cAra prakAranA svAdhyAya kAlanuM kathana che. (1) pUrvAha- divasano prathama prahara (2) aparAha- divasano cotho prahara (3) pradoSa kAla- rAtrino prathama prahara (4) pratyuSa kAla- rAtrino aMtima-cotho prahara. prastuta prasaMgamAM sUtrakAre rAtrinA cothA prahararUpa pratyuSa kAla mATe vairAtrika kAla zabdano prayoga karyo che. kAraNa ke je nakSatra je rAtrinI pUrti karatuM hoya, te nakSatra jyAre AkAzanA aMtima caturtha bhAgamAM Ave tyAre rAtrino cotho prahara thAya che. muni trIjA praharamAM nidrAdhIna bane che. nidrAthI mukta thAya tyAre turaMta vairAtrika kAlanuM pratilekhana kare, nakSatranI gatinA AdhAre rAtrinA cothA praharano nirNaya karIne svAdhyAyamAM lIna bane che. sAdhu jIvanamAM cAra praharanI svAdhyAyanI mahattAnI jema svAdhyAya karatAM pahelAM kAla pratilekhana (AkAzamAM asvAdhyAyakArI tattvonuM pratilekhana) paNa teTaluM ja mahattvazIla kartavya che. pratilekhanano kAlA - / puvvillammi caubbhAe, paDilehittANa bhaMDayaM / guruM vadittu sajjhAya, kujjA dukkhavimokkhaNaM // zabdArtha-= gurune vaMditta = vaMdanA kare ruvinova = badhAM duHkhothI mukta karAvanArI sAthe = svAdhyAyane nA = kare. bhAvArtha :- [vizeSa dinacaya divasanA pahelA pahoranA pahelA cothA bhAgamAM(suryodayathI beghaDI sudhImAM) muni gurune vaMdana karIne, guru AjJA meLavIne vastrAdi upakaraNonuM pratilekhana pUrNa kare, tyAra pachI gurune vaMdanA karI, duHkhamukta karanAra svAdhyAya kare. 0 porisIe caubbhAe, vaMdittANa tao guruM / apaDikkamittA kAlassa, bhAyaNaM paDilehae // zabdArtha - vanasa = svAdhyAya kALanuM eTale svAdhyAyanuM mahimA = pratikramaNa karyA vinA maya = pAtrAnI paDijoda = pratilekhanA kare. bhAvArtha- svAdhyAya karatAM jyAre prathama porasIno cotho bhAga zeSa rahe tyAre muni gurune vaMdana karI svAdhyAyathI nivRtta thayA vinA eTale pratikramaNa rUpa kAyotsarga karyA vinA ja pAtrAnI pratilekhanA kare ane avazeSa porasInA samayamAM punaH svAdhyAya kare. vivecana :3mahimA alt :- svAdhyAyanuM pratikramaNa-kAyotsarga karyA vinA. muni divasanA prathama praharamAM svAdhyAya karI rahyA hoya, te praharanA traNa bhAga vyatIta thayA pachI cothA bhAgamAM pAtra pratilekhana kare ane te avazeSa prathama praharamAM punaH svAdhyAya kare. pAtra pratilekhana karyA pachI prathama praharamAM pharIthI svAdhyAya karavAnI hovAthI, svAdhyAyanA doSonuM pratikramaNa karavA rUpa kAyotsarga na kare. sAdhune mATe svAdhyAya, pratilekhana, gocarI Adi pratyeka pravRttinI parisamApti thAya, tyAre te
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAcAra 111 | kAryanI aticAra zuddhi mATe kAyotsarga karavAnuM vidhAna che. paraMtu ahIM prathama praharanI svAdhyAya cAlu ja rAkhavAnI che, tethI tenA aticAronuM pratikramaNa karyA vinA ja pAtra pratilekhana karavAnuM kathana che. sAmAnya rIte divasanA prathama praharanA prathama caturtha bhAgamAM arthAt sUryodaya pachI turaMta ja sAdhu bhaMDopakaraNanuM pratilekhana kare che. tema chatAM divasanA saMpUrNa prathama praharamAM game tyAre pratilekhana thaI zake che, tevuM sUcita karavA mATe sUtrakAre prathama praharanA prathama caturthabhAgamAM bhaMDopakaraNanA pratilekhananuM kathana karyA pachI prathama praharanA aMtima caturthabhAgamAM paNa pAtra pratilekhananuM sUcana karyuM che. pUrvokta gAthAomAM sAmAnyarIte divasa-rAtrinA kartavyanuM kathana karIne prastuta be gAthAmAM divasanA prathama praharanI pratilekhanA ane svAdhyAya rU5 be pravRttionI spaSTatA karI che. pratilekhana vidhiH| muhapattiM paDilehittA, paDilehijja gocchagaM / gocchagalaiyaMguliyo, vatthAI paDilehae // zabdArtha - mudatti = mukhavastrikAnI bhojana-nayaMti = paMjaNI, rajoharaNa, dAMDI A badhAne hAthanI AMgaLIo para rAkhIne jochai = rajoharaNanI pariphikana= pratilekhanA kare vasthArUM = vastronI Dipa = pratilekhanA kare. bhAvArtha:- sathI prathama muhapattinuM pratilekhana kare, tyAra pachI hAthanI AMgaLI para gocchaka- rajoharaNanI dezIo rAkhIne, rajoharaNa ane tenI dAMDInuM pratilekhana kare ane tyAra pachI vastronuM pratilekhana kare. 4 uDDe thiraM aturiyaM, puTvi tA vatthameva paDilehe / na to viThya poke, taDya ra puNo pamarAjA | zabdArtha:- 36 = ubhaDaka Asanane besIne vastrane bhUmithI UMcu rAkhIne thira = sthiratA ane daDhatApUrvaka vastrane pakaDIne arivuM = utAvaLa na karatAM puSyi = pahelA ta = to valyameva = vastranuM paDihe = pratilekhana kare to = tyAra pachI hipha = bIjI vAra poke = dhIre dhIre vastrane khaMkhere puNo = pharI ta = trIjI vakhata pamALA = kALajIthI pramArjana kare. bhAvArtha - muni ubhaDaka Asane besIne (1) vastrane jamInathI UMcu rAkhe (2) vastrane sthiratApUrvaka majabUta pakaDe (3) utAvaLe-utAvaLe pratilekhana na kare (4) vastranA prathama cheDAthI aMtima cheDA sudhI pratilekhana kare.(5) vastra para koI jIvajaMtu hoya, to tene thoDuM khaMkhere (6) khaMkheratA jIva na utare to paMjaNIthI vastrane puje. muni A cha prakAranA prazasta pratilekhanathI pratilekhana kare. mini ubhaDaka Asane besIne vastrane UMcu rAkhI pahoLuM phelAvIne sthiratApUrvaka baMne bAjue joI le ane tenA para jIvajaMtu hoya to yatanApUrvaka surakSita sthAne tene mUkI de. tyAra pachI yatanApUrvaka dhImethI vastrane jhATake; jhATakayA pachI koI jIvajaMtu rahI jAya to paMjaNIthI pramArjana kare ane puMjaNI tathA hAtha para AvI gayelA jIvajaMtune yatanAthI surakSita sthAne mukI de.] / aNaccAviyaM avaliyaM, aNANubaMdhi amosaliM ceva / chappurimA NavakhoDA, pANIpANi visohaNaM //
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 112 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 26 zabdArtha - apakvAliya = nacAve nahIM, pratilekhanA karatA samaye vastra halAve nahIM, avatiya = vastra kyAMya vaLeluM na rahe anAjubaMdha = vastrane jorathI jhATake nahIM anala = upara, nIce, trAMsuM, divAla upara vastra sparze nahIM chapparimA pAvADA = vastrane cha purima = mukhya vibhAga ane nava khoDa karavA joIe veva = ane pApANi-vinoda = vastra para koI jIva cAlato dekhAya to dhIrethI hatheLI para le. bhAvArtha - muni pratilekhana karatA (7) vastrane halAve nahIM (8) vastrane vaLelo na rAkhe (9) vastrano thoDo bhAga paNa nirIkSaNa karyA vinAno rahevA de nahIM (10) vastrane UMce, nIce, jamIna para ke bhIMta para aDADe nahIM (11) zAstrokata vidhi anusAra vastranA cha vibhAga karI, nava vAra daSTi pheravI pratilekhana kare. (12) vastra upara jIvajaMtune jue to tene hAthamAM laI surakSita sthAne mukI de. ArabhaDA ya sammadA, vajjeyavvA ya mosalI taiyA / papphoDaNA cautthI, vikkhittA veiyA chaTThI // 27 pasiDhilapalaMbalolA, egAmosA aNegarUvadhuNA / kuNai pamANi pamAyaM, saMkie gaNaNovagaM kujjA // zabdArtha :- A2maDI = viparIta pratilekhanA karavI, utAvaLe pratilekhanA karavI, eka vastranI pratilekhanA adhUrI choDI bIjA vastranI zarU karavI sammA = vastranA khUNA vaLelA rahe, ghaDI khUlI na hoya te = trIjI mAlana= vastranA cheDA jamInane ke anya vastrane sparze vaDalya= cothI paToDA = dhULathI kharaDAyelA vastrane jorathI khaMkheravuM vijillA = pratilekhanA karelA vastrone pratilekhana karyA vinAnA vastro sAthe rAkhavA chaThThI = chaThThI veDyA = pratilekhana karatA samaye ghUMTaNa upara, nIce ke bahAra athavA baMne ghUMTaNanI vacce hAtha rAkhavA vanecavvA = A aprazasta pratilekhanAono munie tyAga karavo joIe. ( dina - vastrane DhIla pakaDavaM pudva = vastrane dUra rAkhI pratilekhanA karavI jola = vastrane bhUmi sAthe rajoTavuM mosA = eka ja najaramAM tamAma vastrone joI javAM ane vadhu = pratilekhana karatI vakhate zarIra ane vastrane halAvavuM paNa pAye jhupaDuM = pratilekhanAmAM nava khoDA vagerenuM je parimANa darzAvyuM che teno upayoga na karI pratilekhanA karavI saSi TUTovA cam = pratilekhanA karatA samaye jo zaMkA utpanna thAya to AMgaLIothI kAMI gaNavA lAgavuM ane pratilekhananA upayogathI calita thaI javuM. bhAvArtha - pratilekhanAnA doSa : (1) ArabhaTA- nirdiSTa vidhithI viparIta pratilekhana karavuM, eka vastranuM pUrI rIte pratilekhana karyA vinA vacce ja bIjA vastranuM pratilekhana karavuM. (2) sammadA- vastramAM karacalI rahe, khuNA vaLelA rahe te rIte vastrane pakaDIne pratilekhana karavuM. (3) mosalI- vastranA cheDA Ama tema upara-nIce sparyA kare athavA anya vastrane sparze te rIte pratilekhana karavuM. (4) prasphoTanAvastrane jorathI jhApaTavA. (5) vilitA- pratilekhita vastrane apratilekhita vastro sAthe mUkavA () vedikA- pAMca prakAranI che- 1. baMne DhIMcaNa upara baMne hAtha aDADIne pratilekhana kare te Urdhva vedikA,
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAcAra [ 113 ] 28 2. baMne hAtha DhIMcaNathI nIcA eTale peTa pAse rAkhIne pratilekhana kare te agho vedikA, 3. baMne jAMghanI vaccamAM baMne hAtha rAkhIne pratilekhana kare te ticha vedikA, 4.baMne DhIMcaNane baMne hAthanI vacce rAkhIne vastranuM pratilekhana kare te dvidhA vedikA, 5. eka DhIMcaNane baMne hAtha vacce rAkhIne vastranuM pratilekhana kare eka vedakA jANavI. (7) prazithila- vastrane DhIluM pakaDavuM. (8) pralaMba- vastranA khUNA nIce laTakyA kare, te rIte vastrane pakaDavuM. (9) lolA- pratilekhyamAna vastrane hAtha ke jamIna sAthe ragadoLavuM. (10) ekAmarzAvastrane vaccethI pakaDIne eka najare ja AkhuM joI javuM. (11) anekarUpa dhUnanA vastrane traNathI vadhAre vAra khaMkheravuM, aneka vastrone ekI sAthe eka ja vAramAM khaMkheravA (12) pramANa pramAda- nava khoDA vagerenA pramANamAM pramAda karavo. (13) gaNanopagaNanA- tenA nirdiSTa pramANamAM zaMkA thatAM hAthanI AMgaLInA veDhA gaNavA. A 13 doSovALI aprazasta pratilekhanA che. // 26-27 / aNUNAirattapaDilehA, avivaccAsA taheva ya / paDhama paya pasattha, sesANi u appasatthAi // zabdArtha-DaklerA = pratilekhanAnA viSayamAM apUMAritta = zAstrokta vidhithI ochuM na karavuM ane adhika paNa na karavuM tadeva ya= ane avivazvAsa = viparIta na karavuM paDayuM = A pahelo pa = bhaMga pasalya = zuddha che tenA = bAkInA bhaMgo asatyAruM = azuddha che, aprazasta che. bhAvArtha:- pratilekhana zAstrokta vidhi anusAra karavuM joIe. tenAthI ochI, adhika ke viparIta vidhi na karavI. ochuM, adhika ane viparIta te traNanA ATha vikalpo thAya che. temAM pahelo vikalpa ja zuddha che, bAkInA bIjA azuddha che. 20 paDilehaNaM kuNato, miho kahaM kuNai jaNavayakahaM vA / dei va paccakkhANa, vAei saya paDicchai vA // - puDhavI AukkAe, teU vAU vaNassaitasANaM / paDilehaNA pamatto, chaNhaM pi virAhao hoi // zabdArtha - kodaM = pratilekhanA aMto = karato je sAdhu milo = paraspara va = kathA-vArtAlApa pa = kare che naNavaya 6 = janapada kathA, deza kathA vagere kare pavana = bIjAne paccakhkhANa = Ape vApa = bIjAne vAcanA Ape sAthe = svayaM pachi = vAcanA le pariNA patto = pramatta bhAvapUrvaka pratilekhanA karanAra sAdhu puvI = pRthvIkAya A3el= aSkAya te = = teukAya vAjha= vAyukAya vakhAsaDuMka vanaspatikAya tApa = trasakAya chav6 = chakAya jIvono vivAda = virAdhaka hodda = thAya che. bhAvArtha:- pratilekhana karatI vakhate paraspara vAto kare, janapadanI kathA-vArtA kare, pratyAkhyAna karAve, bIjAne bhaNAve ke pote bhaNe, vagere pravRtti karatA pramatta muni pRthvIkAya, aSkAya, teukAya, vAyukAya, vanaspatikAya ane trasakAya e chae kAyanA jIvonA virAdhaka-hiMsaka thAya che. // 29-30 || haka puDhavI AukkAe, teU vAU vaNassaitasANaM / / paDilehaNA Autto, chaNhaM pi saMrakkhao hoi //
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 114 | zrI uttarAdhyayana sUtra-2 zabdArtha-Date ADo = pratilekhanAmAM upayoga rAkhanArA sAdhu chaThTha saMrarAo = cha kAya jIvonA saMrakSaka ane ArAdhaka ho bane che. bhAvArtha:- pratilekhanAmAM apramatta(upayogavaMta) muni pRthvIkAya, aplAya, teukAya, vAyukAya, vanaspatikAya tathA trasakAya, te chakAya jIvonuM rakSaNa karavAthI ArAdhaka thAya che. vivecana : prastuta gAthAomAM pratilekhana vidhi ane tenA doSonuM vividha rIte nirUpaNa che. pratilekhana :- jovuM, nirIkSaNa karavuM. vastra, pAtra, rajoharaNa Adi sAdhu jIvananA Avazyaka upakaraNonuM jIvadayAnA lakSe sArI rIte nirIkSaNa karavuM tene pratilekhana kahe che. bolacAlanI bhASAmAM "paDilehaNa" zabdano prayoga thAya che. prastuta adhyayanamAM bhaMDopakaraNa, pAtra, makAna ane dhaiDilabhUminA pratilekhanano nirdeza che. te uparAMta svAdhyAya-asvAdhyAya kAla jANavA mATe AkAzanuM nirIkSaNa karavuM, tenA mATe sUtrakAre "kAlapratilekhana' zabdano prayoga karyo che. pratilekhanA jaina zramaNAcAranI anivArya ane mahattvapUrNa kriyA che. te kriyAnI pUrNatayA zuddhi mATe ahIM tenI vidhi ane doSonuM spaSTIkaraNa karyuM che. prastuta prasaMgamAM mukhyatayA vastra pratilekhananI vidhi darzAvI che. pratilekhanana Asana - prAyaH ukaDA Asane besIne pratilekhana karAya che. sUtramAM Asana mATe vedikA doSanuM kathana che. TIkAkAre te vedikA doSanA pAMca prakAra kahyA che. mULapAThamAM tene eka ja doSa kahyo che. baMne hAtha ghUMTaNa para rAkhIne, ke ghUMTaNanI nIce rAkhIne besavuM vagere pAMce ya prakAranA Asana sadoSa che. tethI pratilekhana karavA te pAMce ya Asane besavuM nahIM. te sarvanuM tAtparya e che ke ukaDA Asane besIne baMne hAtha ghUMTaNathI kaMIka UMcA rAkhIne pratilekhana karavuM joIe. pratilekhana vidhi - upayogapUrvaka apramattabhAve zAstrokta vidhi anusAra pratilekhana karavuM joIe. cha pUrinA nava phoDa:- je vastranuM pratilekhana karavAnuM hoya tenuM vyavasthita nirIkSaNa thaI zake te mATe te vastranA traNa vibhAga karavAmAM Ave che. tene parimA vibhAga kahe che. te pratyeka purimA vibhAganA traNa-traNa daSTiaMDa arthAt pratilekhana karavA te-te vibhAganA upara, madhya ane nIcenA bhAgamAM tema traNa vAra daSTi pheravavA mATe daSTithI je traNa vibhAga thAya tene khoDA kahe che. eka-eka purimA-vibhAganA traNa-traNa khoDA- daSTi khaMDa thatAM nava khoDA thAya che. vastranI pahoLAI adhika hoya to tene aDadhuvALIne pratilekhana karatA tenA be vibhAga thAya. A rIte eka vibhAganA traNa purimA ane nava khoDA, bIjA vibhAganA traNa purimA ane nava khoDA thAya tethI vastranI eka bAjunA kula cha purimA ane aDhAra khoDA thAya, te ja rIte vastrane uthalAvIne pAchaLanI bAjumAM 3+= cha purimA ane 9+9 = 18 khoDA thAya, A rIte eka vastranA bAra purimA ane chatrIsa khoDA thAya che. uparokta vidhi anusAra vastranA vibhAga karIne pratilekhana karavuM. A pratilekhananI mukhya vidhi pacheDInI apekSAe che. tenAthI nAnuM vastra hoya to tenI laMbAI, pahoLAI anusAra purimA ane khoDAnI saMkhyA alpa samajavI joIe. te uparAMta gAthA-24 ane 25 mAM kathita bAra bola sahita ane gAthA 26 ane 27mAM kathita tera doSone TALIne pratilekhana karavuM joIe.
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAcAra 115 ] zuddha-azuddha pratilekhanA :- sUtrakAre prazasta-zuddha ane aprazasta-azuddha pratilekhananA ATha vikalpa darzAvyA che. (1) je pratilekhanA pramANathI ochI nahIM ke pramANathI vadhu nahIM temaja zAstrokta vidhithI aviparIta hoya (2) ochI nahi, pramANathI vadhAre nahi paraMtu viparIta hoya (3) je pramANamAM ochI nahIM paNa pramANamAM vadhu hoya ane aviparIta hoya (4) je ochI na hoya paNa vadhu hoya ane viparIta hoya (5) je ochI hoya, adhika na hoya, aviparIta hoya (6) je ochI hoya, adhika na hoya paraMtu aviparIta hoya (7) je ochI hoya, adhika hoya paraMtu aviparIta hoya (8) je ochI hoya, adhika hoya ane viparIta paNa hoya. A ATha vikalpomAM prathama vikalpa zuddha che, zeSa 7 vikalpo azuddha che. pratilekhana karatAM ArAdhaka-virAdhaka - je kriyA thaI rahI hoya temAM ja upayoga rAkhavo te jinezvaranI AjJAnI ArAdhanA che. pratilekhana karanAra muni pratilekhana karatAM-karatAM paraspara vArtAlApa, vAMcanA, pRcchanA Adi kare, anyane paccakakhANa Ape, upalakSaNathI anya koIpaNa pravRtti kare, to teno upayoga pratilekhana vidhimAM raheto nathI ane jIvadayAnA hetumAM vikSepa thAya che. tethI te muni jinezvaranI AjJAnA virAdhaka thAya ane jIvadayAnI kriyAmAM pramAda bhAva hovAthI chakAya jIvonA paNa virAdhaka thAya che. upayoga- pUrvaka pratilekhana karanAra AzAnA ArAdhaka thAya ane te munino upayoga jIvadayAmAM pUrNapaNe hovAthI te chakAya jIvonA paNa ArAdhaka thAya che. AhAra grahaNa-tyAganA kAraNo - 20 taiyAe porisIe, bhattaM pANaM gavesae / chaha aNNayarAgammi, kAraNammi samuTThie // zabdArtha - VchAyarAmi = koI eka vAra = kAraNa samuzkeipa = utpanna thavAthI batta pa = AhAra-pANInI velaNa = gaveSaNA kare. bhAvArtha:- sAdhu A(pachInI gAthAmAM kahelA) cha kAraNomAMthI koI eka kAraNa upasthita thAya, tyAre trIjA praharamAM AhAra-pANInI gaveSaNA kare. veyaNa veyAvacce, IriyaTThAe ya saMjamaTThAe / taha pANavattiyAe, chaTTha puNa dhammaciMtAe // zabdArtha :- kha = kSudhA vedanAnI zAMti mATe vAvaSya = sevA karavAne mATe vikApa = IryAsamitinA pAlana mATe saMgamakA = saMyama pALavA mATe pArvattiyANa = daza prANonI rakSA mATe arthAt jIvana nirvAha mATe chaThThuM = chaThuM a vatAra = zAstranA paThana-pAThana Adi dharma ciMtanane mATe sAdhu AhAra-pANInI gaveSaNA kare. bhAvArtha:- (1) kSudhA(bhUkha) vedanAnI zAMti mATe (2) vaiyAvRtya mATe (3) IryAsamitinA pAlana mATe (4) saMyama pAlana mATe (5) prANonI rakSA mATe, jIvana nirvAha mATe ane (6) dharma-ciMtana mATe AhArapANInI (sAdhu)gaveSaNA kare. 8 NiggaMtho dhiimaMto, NiggaMthI vi Na karijja chahiM ceva / ThANehiM u imehiM, aNaikkamaNAi se hoi //
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 116 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 rU, zabdArtha - fdhanato = vairyavAna jAtha = sAdhu thi = sAdhvI nahiM = A (AgaLa kahevAtA) te chaE = cha TAuiM = kAraNothI ja rijha = AhAra-pANI na kare 3 = to te = te aphafmaLA ho = tIrthakara devanI AjJA ane saMyamanuM atikramaNa karato nathI. bhAvArtha :- vairyavAna sAdhu ane sAdhvI (pachInI gAthAmAM kahelAM) cha kAraNothI AhAra-pANIno tyAga kare, to saMyamanuM ane tIrthakara bhagavAnanI AjJAnuM atikramaNa thatuM nathI. / AyaMke uvasagge, titikkhayA baMbhaceraguttIsu / pANidayA tavaheDaM, sarIravoccheyaNaTThAe // zabdArtha - Avo = rogagrasta thavAthI 31 = deva, manuSya, tiryaMca saMbaMdhI upasarga AvavAthI vamaverA = brahmacarya gupti mATe nitiyA = rakSA mATe pAvityA = prANI, bhUta-jIva ane satvonI rakSA mATe tava8 = tapa karavAne mATe sarara voraevA = aMtima samayamAM zarIra choDavA mATe arthAt saMthAro karavA mATe. bhAvArtha:- muni (1) rogagrasta thAya (2) upasarga Ave (3) brahmacaryarUpa guptinI rakSA mATe (4) prANIonI dayA mATe (5) tapa mATe (6) zarIrano tyAga karavA mATe. A che kAraNothI AhAra-pANIno tyAga kare. na avasesa bhaMDagaM gijjha, cakkhusA paDilehae / paramaddhajoyaNAo, vihAraM viharae muNI // zabdArtha - kuLa = muni vased = gocarI mATe Avazyaka baMdara = bhaMDopakaraNane, vastra-pAtrane jijJa = laIne vasA = AMkhothI paDileha = sArI rIte joIne, pachI vihAra vihA = vihAra kare, gocarI mATe jAya paraMtu para = utkRSTa a vaLo = ardhA yojanathI AgaLa na jAya. bhAvArtha:- gocarI mATe Avazyaka vastra ane pAtronuM AMkhothI pratilekhana kare ane te laIne AhArapANInI gaveSaNA mATe muni utkRSTa adhiMyojana sudhI vicaraNa kare. vivecana : prastuta gAthAomAM trIjA praharanI bhikSAcaryAnuM, AhAra karavAnA ane na karavAnA cha-cha kAraNonuM temaja gocarI karavAnI kSetra maryAdAnuM nirUpaNa che. sAdhu prathama praharamAM svAdhyAya ane bIjA praharamAM dhyAna karIne nivRtta thAya, tyAra pachI trIjA praharamAM gocarI kare che. sAmAnya rIte sAdhu mATe trIjo prahara gocarIno samaya che. muni jIvananI apramatta sAdhanA AtmalakSyanI che. temAM zarIra sAdhana rUpa che. tene TakAvavA AvazyakatA anusAra muni AhAra grahaNa ane sevananI pravRtti kare, te jinAjJA che. paraMtu te pravRtti saMyama vighAtaka na thAya tenI sAvadhAnI mATe sUtrakAre ahIM AhAra karavA ane na karavA, te baMnenA cha-cha kAraNa darzAvyA che. AhAra grahaNa karavAnA cha kAraNo- (1) veyA- bhUkha-tarasanI pIDA vadhI jatAM dharmadhyAnamAM
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAcAra [ 117 ] alanA thAya che. tethI muni anAsakta bhAve kSudhA vedanAne zAMta karavA mATe AhAra kare. (2) vevizve- AhAra-pANI grahaNa karyA vinA zarIranI zakti kSINa thaI jAya che. zarIranI zakti kSINa thaI jatAM vaiyAvacca thaI zakatI nathI. tethI muni vaiyAvacca karavAnA uddezathI AhAra grahaNa kare. (3) riyaDDAzarIranI zakti kSINa thatAM AMkhe aMdhArA Ave, tevI sthitimAM irSA samitinuM zodhana thaI zakatuM nathI. tethI IryAsamitinuM zodhana karavA mATe mukti AhAra grahaNa kare. (4) sAmagu- saMyama pAlana karavA mATenuM sAdhana zarIra che, te sAdhanathI ja sAdhanA thaI zake che. AhArathI zarIranuM poSaNa karIne tenA dvArA saMyama sAdhanA karavAnI che, te lakSe muni AhAra kare. (5) pAvattiyANa- dravya prANane TakAvI rAkhavA AhAra jarUrI che. AhArano tyAga karavAthI kyAreka apamRtyunI paNa saMbhAvanA rahe che. tethI muni prANane dhAraNa karavA AhAra kare. (6) dha-mavitA kSudhAtura vyakti dharmadhyAna karI zakatI nathI. te ArtadhyAnamAM joDAI jAya che. tethI dharmanuM ciMtana karavAnA lakSe muni AhAra kare. AhAra tyAganA cha kAraNoH- (1) Ayo- jvarAdi koI roga-AMtaka thAya, tyAre alpakALa mATe muni AhArano tyAga kare, prAyaH ghaNA rogo AhAranI aniyamitatA ke ajIrNathI thAya che. AhAra tyAgathI roga kAbUmAM AvI jAya che. (2) 3vaso - deva ke manuSya saMbaMdhI upasarga Ave tyAre muni te upasarga hoya tyAM sudhI AhArano tyAga kare. AhAra tyAgathI aneka vidano dUra thaI jAya che. jema ke arjunamALInA upasargamAM sudarzanazeTha AhArano tyAga karI kAyotsargamAM sthita thaI gayA. (3) haMmarasu- AhAra karavAthI viSaya vikAra vadhatA hoya to AhArano tyAga karIne muni brahmacaryanI surakSA kare. (4) pALiyA-varasAda Avato hoya, dhummasa varasatI hoya, vAvAjhoDAnuM vAtAvaraNa hoya, sUkSma trasajIvo(macchI vagere) cAre ya bAju uDatA hoya, sacitta raja bahu paDatI hoya, tevA samaye muni jIvonI dayA pALavA mATe AhArano tyAga kare arthAtu gocarI mATe jAya nahIM. (5) tavaheluM- AtmAnA anAhAraka svabhAvanI anubhUtinA lakSe nirjarA mATe tapa karavA Icche tyAre muni AhArano tyAga kare. () sajIvo chekApa- jyAre zarIra sAdhanAmAM sahAyaka banatuM na hoya, tyAre muni svecchAthI zarIrano tyAga karIne saMthAro karavA mATe AhArano tyAga kare che. muni vaphAdArI pUrvaka potAnI jAtanuM nirIkSaNa karIne A che kAraNomAMthI koIpaNa kAraNa upasthita thAya tyAre AhAra kare ane te ja rIte vaphAdArIpUrvaka uparokata che kAraNa upasthita thAya tyAre avazya AhArano tyAga kare. A rIte sAdhune AhAranA grahaNa ke tyAga baMnemAM saMyamabhAvanI puSTi, sAdhanAno vikAsa ane jinAjJAnI ArAdhanA karavAnuM ja lakSya hovuM joIe. avareNaM baMsi :- prastuta prasaMgamAM 'kavasa' zabda "alpa" athavA "kiMcit' arthamAM prayukta thayo che. muni potAnI AvazyakatA anusAra alpa upakaraNone sAthe laIne tathA anya upadhi surakSita rIte upAzrayamAM(sahavartI saMto pAse) mUkIne gocarI mATe jaI zake che. tethI ahIM avazeSa zabda, niravazeSa ke saMpUrNa upadhine sAthe laIne gocarI jAya, te arthamAM prayukta thayo nathI. parama goyano - utkRSTa ardha yojana paryata. prastuta gAthAomAM gocarIno prasaMga che. muni potAnA sthAnathI kyAM sudhI gocarI mATe jAya tenI maryAdAnuM vidhAna A zabdathI karavAmAM AvyuM che. cAra gAuno eka yojana thAya che. muni utkRSTa ardhA yojana=be gAu= 7 ki.mI. sudhI gocarI mATe gamanAgamana karI zake che.
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 118 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 vidyAre vidara muLA - gocarI mATe paribhramaNa kare. prastuta prasaMgamAM vihAra' zabdano artha grAmAnugrAma gamana karavA rUpa nathI. sUtrakAre tenI be gAunI maryAdA nizcita karI che tenAthI spaSTa thAya che ke ahIM gocarI mATe paribhramaNa karavAnA arthamAM 'vihAra' zabda prayukta thayo che. grAmAnugrAma gamana karavAmAM kSetranI koI maryAdA hotI nathI. cothA praharanI carcA - 10 cautthIe porisIe, NikkhivittANa bhAyaNaM / sajjhAya ca tao kujjA, savvabhAvavibhAvaNa // zabdArtha - vaDalthI = cothI polIe = porasI jillavitta mAthAM = pAtrone rAkhIne, pratilekhanA pUrvaka pAtrone bAMdhIne rAkhavA == ane ta = tyAra pachI savvabhAva-vibhAva = sarva bhAvone prakAzita karanAra sAcuM = svAdhyAya ) = kare. bhAvArtha - caturtha porasIno prAraMbha thAya tyAre muni pratilekhanA karI, pAtrone bAMdhIne mUkI de ane tyAra pachI jIvAdi sarva bhAvone prakAzita karanAra svAdhyAya kare. 2 porisIe caubbhAe, vaMdittANa tao guruM / paDikkamittA kAlassa, sejjaM tu paDilehae // zabdArtha - poralI = cothI porasInA vaDA cothA bhAgamAM vAnasya = svAdhyAya saMbaMdhI te kALamAM haM = gurudevane vaMdittApa = vaMdana karIne hiwttA = pratikramaNa--kAusagga karIne to = pachI rendra = zayyA vagerenI hiTa = pratilekhanA kare. bhAvArtha - cothI porasInA cothA bhAgamAM svAdhyAya kAla saMpUrNa thatAM muni gurune vaMdanA karI svAdhyAya kALanuM pratikramaNa (kAyotsarga) karI, zayyAnuM pratilekhana kare. 20 pAsavaNuccAra bhUmi ca, paDile hijja jayaM jii|| ___kAussaggaM tao kujjA, savvadukkha vimokkhaNaM // zabdArtha - ga = yati, sAdhu pAsavaputhvIra-bhUmiM va= prazravaNa(laghunIta)ane uccAra(vaDInIta)nA sthAnane naye = yatanApUrvaka Didiw = jue savva6g-vimojaNa = badhAM duHkhothI mukta karAvanAra vaDasara = kAyotsarga kare arthAt pratikramaNanI AjJA laI kAyotsarga kare. bhAvArtha - yatanAmAM prayatnazIla muni sthaDilabhUmi eTale maLa-mUtra paraThavAnA sthAnanuM pratilekhana kare. tyAra pachI sarva duHkhothI mukta karanAra kAyotsarga kare arthAt pratikramaNa zarU kare. vivecana : - prastuta gAthAomAM muninI cothA praharanI caryAnuM nirUpaNa che. trIjA praharamAM gocarInuM kArya pUrNa thayA pachI cothA praharamAM mukhyatayA svAdhyAya ane pratilekhananI kriyA karavAnI che. trIjA praharamAM gocarInuM kArya pUrNa thatAM pAtranI AvazyakatA rahetI nathI. tethI muni cothA praharanA prAraMbhamAM sarva prathama pAtra pratilekhana karI, tene vyavasthita bAMdhIne mUkI
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAcArI 119 de. tyAra pachI svAdhyAyamAM ekAgra bane. cothA praharanA cothA bhAgamAM jyAre asvAdhyAya kAla Ave tyAre muni svAdhyAyathI nivRtta thaI jAya, tatsaMbaMdhI kAyotsarga karIne gurunI AjJApUrvaka zayyAsthAnanuM pratilekhanapramArjana kare. muni je sthAnamAM rAtri nivAsa karavAnA hoya te sthAnanuM yathArtha pratilekhana-pramArjana karyuM hoya, to rAtre iryA samitinuM pAlana samyak prakAre thaI zake. rAtre zArIrika kAraNasara bahAra javuM paDe, to yathAzakya jIvadayAnuM pAlana thaI zake te mATe muni sUryAsta pahelAM ja sthaMDilabhUmi eTale maLa-mUtra paraThavAnA sthAnanuM pratilekhana kare. A rIte sUryAsta sudhImAM dinakRtya pUrNa thaI jAya che, tyAra pachI rAtrinI kAryavAhIno prAraMbha thAya che. tenA prAraMbhamAM pratikramaNa karavAnuM hoya che. tethI muni pratikramaNanI AjJA laIne prathama Avazyakano kAyotsarga kare che. savvabhAva vibhAvaNaM : H- A vizeSaNano prayoga gAthA--37mAM svAdhyAya mATe thayo che. sarva bhAvone prakAzita karanAra evo svAdhyAya kare. AgamanI svAdhyAya karanAra vyakti jIvAdi nava tattvanA jJAtA bane che. svAdhyAya karanAranI darzana vizuddhi thAya ane cAritranI paripakvatA thatI jAya; kramazaH mohanIya karma tathA jJAnAvaraNIya Adi ghAtIkarmono kSaya thAya ane kevaLajJAna pragaTa thAya che. kevaLajJAnI traNa lokanA traNe kALanA bhAvone prakAzita kare che tethI svAdhyAya sarva bhAvone prakAzita karanAra kahevAya che. savva tuvazva vimovarULa :- ahIM pratikramaNanA kAyotsarga mATe sarva duHkhothI mukta karAvanAra vizeSaNano prayoga thayo che. pratikramaNathI vratazuddhi thAya ane vratonI zuddha ArAdhanAthI karma kSaya thatAM duHkhathI mukta thavAya che. prastuta gAthAomAM caturtha praharamAM pAtra sivAya sarva bhaMDopakaraNonI pratilekhanA karavA mATe koI paNa sUcana nathI. paraMtu nizIthasUtra uddezaka-2, bhASya gAthA-1426 nI TIkAmAM A pramANe kathana che- carama porasIe puNa ogAhaMtIe ceva bhAyaNANi paDileheDaM nikkhivaMti / tato sesovakaraNaM, tato saptAya padavRtti / artha- muni cothI porasIno prAraMbha thatAM ja pAtra pratilekhana karIne mUkI de. tyAra pachI zeSa sarva bhaMDopakaraNonI pratilekhanA kare ane tyAra pachI ja svAdhyAyano prAraMbha kare. A rIte vyAkhyAkAroe cothA praharanA prAraMbhamAM ja sarva upadhinI pratilekhanA karavAnuM sUcana karyuM che paraMtu cothI porasInA aMte sthAna(zayyA) pratilekhana sAthe bhaMDopakaraNanI pratilekhanA karavAnuM kathana koIpaNa vyAkhyAkAroe karyuM nathI. A rIte AgamakAro ane vyAkhyAkAronA baMnenA Azayane jotAM spaSTa thAya che ke muni divasanA prathama ane aMtima praharamAM koI paNa samaye potAnA bhaMDopakaraNanuM pratilekhana karI zake che. daivasika pratikramaNaH 40 devasiyaM ca aiyAraM, ciMtijja aNupuvvaso / NANammi daMsaNammi ya, carittammi taheva ya // zabdArtha:- bALammi = jJAna valaLammi = darzana ca, deva, taheva, ya= ane pattimni = cAritramAM lAgelA devasiya = divasa saMbaMdhI avAra - aticAranuM anupuvvato- anukramathI ciMtikhta = ciMtana kare. bhAvArtha :- muni kAusaggamAM jJAna, darzana ane cAritra aMge divasa daramyAna lAgelA aticAronuM anukrame ciMtana kare arthAt devasika pratikramaNa kare.
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 120] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 kA pAriyakAussago, vaMdittANa tao guruM / devasiyaM tu aiyAraM, Aloejja jahakkama // zaghartha-pariyaDasakAyotsarga pUrNa karI garama yathAkramathI manoraNa = AlocanA kare. bhAvArtha - kAyotsarga pUrNa karIne pachI gurune vaMdana karIne, divasanA aticAronI anukrame AlocanA kare. kara paDimig fsaMto, vaMdittA to mundrA kAussaggaM tao kujjA, savvadukkhavimokkhaNaM // zabdArtha - paDaofmA = pratikramaNa karIne upAsano = zalyarahita thaIne to = pachI. bhAvArtha - pratikramaNa karIne, niHzalya thaIne, gurune vaMdanA kare. tyAra pachI badhAM duHkhothI mukta karanAra kAyotsarga kare. kara pAriyAno, virALa to guruM ! thuimaMgalaM ca kAUNaM, kAlaM saMpaDilehae // zabdArtha - tha i = siddha bhagavAnanA nAmottharNa rUpa stuti maMgala vAjha = karIne vAnna = svAdhyAyanA kAlanuM saMDo = samyagU rIte pratilekhana kare. bhAvArtha- muni kAyotsarga pUrNa karI gurune vaMdanA kare, pachI stutimaMgala(siddha stavana) karIne svAdhyAya kALanuM pratilekhana kare arthAt svAdhyAya kare. vivecana: prastuta gAthAmAM devasI pratikramaNano krama nirdiSTa karyo che. temAM divasa saMbaMdhI arthAtu sUryodayathI sUryAsta sudhImAM lAgelA aticAra doSonuM prAyazcitta karavAnuM hoya che. devasiya aAraM:- prathama AvazyakanA kAyotsargamAM muni jJAna, darzana, cAritra ane tapa saMbaMdhI aticAronuM ciMtana kare. divasa daramyAna saMpUrNa dinacaryAmAM ratnatrayanI ArAdhanAmAM thayelI alanAonuM, aticAronuM smRti anusAra avalokana kare; je doSa lAgyA hoya tenI ciMtavanA kare; temAM jJAnanA 14 ane darzananA pAMca aticAra che. cAritranA pAMca mahAvrata, pAMca samiti, traNa gupti tathA pratilekhana Adi anya je-je kartavyonuM pAlana karyuM hoya temAM je-je doSonuM sevana thayuM hoya, potAnI vRtti bahirmukhI thaI hoya, pAMca indriyonA viSayomAMthI koI paNa viSayamAM rAga ke dveSanA bhAvo thayA hoya, to tenI aMtaHkaraNapUrvaka ciMtavanA karIne kAyotsarga pUrNa kare. pAriya vAraso :- kAyotsarga pALIne bIjA Avazyaka rUpe pragaTapaNe logassanA pAThanuM uccAraNa kare. tyAra pachI trIjA Avazyaka rUpe utkRSTa guru vaMdana kare, jemAM utkRSTa vaMdanAnA pAThathI bahAthe Adi bAra Avartana vagere samavAyAMga sUtra kathita pacIsa guNa yukta guru vaMdana kare. A utkRSTa guru vaMdananA pAThamAM gurunI AzAtanAonI kSamAyAcanA sAthe pUrNa vinaya bhAva pragaTa kare che. A prakAre guru vaMdana karyA pachI cothA Avazyaka rUpe, kAyotsargamAM ciMtana karelA jJAna, darzana, cAritranA aticAronI
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAcArI guru samakSa eTale pragaTa paNe uccAraNa pUrvaka AlocanA-pratikramaNa kare. A rIte sarva aticAronuM micchAmi duvanuM Ape. Dimittu nissanto - sarva aticAra doSonI AlocanA ane pratikramaNa karIne pharIvAra te doSonuM sevana na thAya tevA saMkalpathI te AtmA mAyA-kapaTa Adi zalyathI rahita thAya che. A rIte pratikramaNano cotho Avazyaka pUrNa thAya che. tyArapachI utkRSTa guru vaMdananA pAThathI guruvaMdana karIne pAMcamA kAyotsarga AvazyakanI AjJA le ane sarva duHkhothI mukta thavA mATe sUtrokta dharmadhyAnano kAyotsarga kare. pAMcamA Avazyakano kAyotsarga jJAna, darzana, cAritranI vizuddhine mATe karavAno che. doSa rahita ane jJAna, darzana Adi guNothI vizuddha thayelo AtmA sarva duHkhothI mukta thAya che. tethI ja sUtrakAre kAyotsarga mATe sahuvA- vimone vizeSaNano prayoga karyo che. 121 ghuzmAta vAnaLa :- pAMcamA Avazyakano kAyotsarga pALIne utkRSTa guru vaMdananA pAThathI guru vaMdana kare ane tyArapachI namotthaNanA pAThathI pratikramaNa samApti rUpe stuti maMgala kare. prastuta prasaMgamAM saMkSipta saMkalanA hovAthI pratikramaNa vidhino saMketamAtra che. pAMcamA AvazyakamAM zeno kAyotsarga karavo ? kAyotsarga pUrNa thayA pachI pragaTarUpe logassanA pAThanuM uccAraNa karavuM, tyAra pachI utkRSTa vaMdanAnA pAThathI guruvaMdana karIne chaThTho pratyAkhyAna Avazyaka karavo, vagere vidhino ullekha ahIM jaNAto nathI. tethI tenuM vistRta spaSTIkaraNa Avazyaka sUtrathI jANavuM. devasika pratikramaNa pUrNa thayA pachI rAtrinA prathama praharamAM svAdhyAya karavA mATe kAlanI pratilekhanA kare. temAM AkAza avalokana karIne gAja-vIja, digdAha, tAro kharavo vagere ghaTanAne joIne svAdhyAyakAlano nirNaya kare. rAtrika carcA: paDhamaM porisI sajjhAyaM, bIyaM jhANaM jhiyAya / taiyAe NiddamokkhaM tu, sajjhAyaM tu cautthIe // bhAvArtha:- rAtrino krama- prathama praharamAM svAdhyAya, bIjA praharamAM dhyAna, trIjA praharamAM nidrA ane cothA praharamAM pharI svAdhyAya kare. 45 porisIe cautthIe, kAlaM tu paDilehiyA / sajjhAyaM tu tao kujjA, abohaMto asaMjae // bhAvArtha: zabdArtha:- asaMgaC = asaMyamI puruSone avohaMto = na jagADatAM sAAya = svAdhyAya rukhkhA = kare. bhAvArtha :- cothI porasInA kALanuM pratilekhana karIne arthAt cothI porasIno samaya thatAM asaMyamI vyaktio jAgI na jAya, te rIte muni dhImA svare svAdhyAya kare. 46 porisIe caubbhAe, vaMdittANa tao guruM / paDikkamittu kAlassa, kAlaM tu paDilehae // * cothA pahoranA cothA bhAgamAM(svAdhyAyano akALa AvI gayo che, tema jANIne) gurune
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 122] zrI uttarAdhyayana sUtra-2) vaMdanA karI svAdhyAya kALanuM pratikramaNa kare arthAt svAdhyAya saMbaMdhI kAyotsarga kare. tyAra pachI muni rAtri pratikramaNa kALanuM pratilekhana kare arthAt rAtrika pratikramaNanA samayanI jANakArI meLave. Agae kAyavossagge, savvadukkha vimokkhaNe / 7 kAussaggaM tao kujjA, savvadukkha vimokkhaNaM // zabdArtha - vAyavosa = kAyotsargano samaya IS = AvatAM. bhAvArtha- sarva duHkhothI mukta karanAra kAyotsargano samaya thatAM eTale rAtri pratikramaNa prAraMbha karavAno samaya thatAM muni sarva prathama sarva duHkhothI mukta karanAra kAyotsarga kare. rAiyaM ca aiyAraM, ciMtijja aNupuvvaso / NANammi dasaNammi ya, carittammi tavammi ya // zabdArtha:- nAgni = jJAnamAM Dhasanmi = darzanamAM riAi = cAritramAM tanma = tapamAM lAgelA rAThya = rAtri saMbaMdhI mAra= aticAronuM anukuLato = anukramathI ciMtiw = ciMtana kare. bhAvArtha - kAusagnamAM rAtri daramyAna jJAna, darzana, cAritra ane tapa saMbaMdhI lAgelA aticAronuM muni anukrame ciMtana kare. 49 pAriyakAussaggo, vaMdittANa tao guruM / rAiyaM tu aiyAraM, Aloejja jahakkama // bhAvArtha - kAyotsarga pUrNa karI, gurune vaMdanA karI, pharI yathAkrame rAtri saMbaMdhI aticAronI AlocanA kare arthAt pragaTarUpe aticAronA uccAraNapUrvaka micchAmi duruM kare. paDikkamittu Nissallo, vaMdittANa tao guruM / kAussaggaM tao kujjA, savvadukkha vimokkhaNaM // zabdArtha :- to = tyAra pachI Dimag = pratikramaNa (aticAronI AlocanA)karIne foc = zalya rahita thaIne. bhAvArtha - pratikramaNa karI, nizalya thaIne, gurune vaMdanA kare. tyAra pachI sarva duHkhothI mukta karanAra kAyotsarga kare. kiM tavaM paDivajjAmi, evaM tattha viciMtae / kAussaggaM tu pArittA, karijjA jiNa saMthavaM // zabdArtha - tattha= kAyotsargamAM parva = e prakAre vizvata = vicAra kare ke, huM i= kayuM tava= tapa vijJAna = aMgIkAra karuM, A ciMtana pachI coisani = kAyotsarga parittA = pUrNa karIne ni-saMthad = jina stavana, stuti, logassano pATha karinA = kare. bhAvArtha - kAyotsargamAM ciMtana kare ke "huM Aja kayuM tapa karuM?" kAyotsarga pUro karI jinezvaronuM stavana kare arthAt caturvizati stavanano pATha kare.
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAcAra [ 123 ] pAriyakAussaggo, vaMdittANa tao guruM / tavaM saMpaDivajjittA, karijjA siddhANa saMthavaM // zabdArtha - pariya vaDo = kAyotsarga pUrNa karI guDha = guru mahArAja pAse tavaM = tapa sahivattA = aMgIkAra kare(pratyAkhyAna kare) pachI siddha = siddha bhagavAnanI saMthavuM = stuti variSNA = kare arthAtu kholyu' no pATha bole. bhAvArtha :- kAyotsarga pUrNa karI be vAra IcchAmi khamAsamaNonA pATha dvArA gurune vaMdanA kare. tyAra pachI yathocita tapano svIkAra(pratyAkhyAna) karIne siddha bhagavaMtonI stuti kare. vivecana : - prastuta gAthAomAM sAdhunI rAtrika caryAnuM varNana che. sAmAnya rIte sUryAsta pachI devasika pratikramaNa; tyArapachI svAdhyAyakAla anusAra prathama praharamAM svAdhyAya, bIjA praharamAM dhyAna, trIjA praharamAM nidrA ane cothA praharamAM pharI svAdhyAya rU5 rAtri caryA che. rAtrinA cothA praharanA cotho bhAga arthAta sUryodaya pahelA be ghaDI-48 miniTanA samayamAM rAtrika pratikramaNanuM vidhAna che. temAM devasika pratikramaNanI jema jJAna, darzana, cAritra ane tapa saMbaMdhI ciMtana mATe kAyotsargathI prAraMbha karIne stava stuti maMgala sudhInI vidhinuM kathana che. devasika pratikramaNanI vidhimAM saMkSiptatAnA kAraNe rahI javA pAmelI vidhi paNa ahIM spaSTa thaI jAya che arthAt kAyotsarga pachI logassanA pAThanuM uccAraNa, tyAra pachI utkRSTa vaMdananA pAThathI guru vaMdana ane tyAra pachI pratyAkhyAnanuM kathana che. A rIte ja Avazyaka pUrNa thatAM siddha stuti rUpe kAmotthaNanA pAThathI siddha bhagavAnanI stuti karavAnuM vidhAna che. jiM tavaM vijJAna - rAtrika pratikramaNanA pAMcamA AvazyakanA kAyotsargamAM muni ciMtana kare ke "Aje huM kayo tapa svIkAra karIza?" cAritra pAlanathI AvatAM karmono nirodha eTale saMvara thAya che paraMtu pUrvakRta karmono nAza karavA mATe tapano viziSTa puruSArtha anivArya bane che. tethI sAdhaka potAnI zaktine gopavyA vinA kSetra-kAlanI paristhiti anusAra tapa karatAM ja rahe che, te mATenI ciMtavanA muni A kAyotsargamAM kare. bhagavAna mahAvIranA zAsanamAM navakArazIthI chamAsI sudhInA tapanuM vidhAna che. koIpaNa bAhya tapanI ArAdhanA cAlu hoya to svAdhyAya, dhyAna vagere AvyaMtara tapamAM vizeSa anukULa tA rahe che. kAyotsargamAM tapa viSayaka je ciMtana ane nirNaya karyo hoya, te pramANe kAyotsarga pachI gurumukhe muni tapano svIkAra kare. avoito anag:- rAtrinA prathama praharamAM sAmAnya rIte loko pota-potAnI pravRttimAM hoya che, tyAre muni potAnI anukULatA pramANe uccAraNapUrvaka, UMcA svare svAdhyAya karI zake che paraMtu rAtrinA cothA praharamAM loko prAyaH nidrAdhIna hoya che. te samaye UMcA svare svAdhyAya karavAthI Aju-bAju rahenArA gRhastho(asaMyatio)ne nidrAmAM alanA thAya, teo jAgI jAya ane AraMbha-samAraMbha Adi pApakArI pravRtti kare, to te sarva pApakArI pravRttimAM sAdhu nimittarUpa bane che. tethI muni rAtrinA cothA praharamAM te vAtane lakSamAM rAkhIne maMda svare svAdhyAya kare. A rIte A adhyayanamAM pAMcamI samitimAM tathA svAdhyAyanA vidhAnamAM sAdhu dvArA gRhasthone koIpaNa prakAre bAdhA utpanna na thAya, te prakAranI sAvadhAnI rAkhavAnI sUcanA karavAmAM AvI che.
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 124] zrI uttarAdhyayana sUtra-2) upasaMhAra: esA sAmAyArI, samAseNa viyAhiyA / jaM carittA bahU jIvA, tiNNA saMsAra sAgaraM // tti bemi // zabdArtha - pa = A sAmAvArI = 10 prakAranI samAcArI samAja = saMkSiptamAM vivAhiyA = kahelI che maMtra che, jenuM carittA = pAlana karIne vahU = ghaNA ja pIvA = jIvo saMsAra sAraM = saMsAra sAgarathI pi = tarI gayA che. evI ja rIte vartamAna kALamAM tarI rahyA che, bhaviSyakALamAM tarI jaze. bhAvArtha - saMkSepamAM A samAcArI kahI che, tenuM AcaraNa karIne ghaNA jIvo saMsAra-sAgara tarI gayA che arthAtu siddha thayA che. che chavvIsamuM adhyayana saMpUrNa .
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ khalIya [ 125 ] satyAvIsamuM adhyayana paricaya : A adhyayanamAM khaleka-duSTa baLadanI upamAthI uddhata, avinayI ziSyonuM varNana che tethI tenuM nAma khaluMkIya che. je sAdhaka dIkSA laIne khAvA ane pIvAmAM masta banI pramAdI jIvana jIve che, guruthI viparIta vartana karI potAnA svacchaMdane poSe che. tene jJAnIoe "gaLiyA baLada sAthe sarakhAvyA che. tevA ziSyo duSTa baLadanI jema saMgharUpa zakaTane ane tenA mAlika rUpa saMghAcAryane hAni pahoMcADe che. tyAre AcArya svayaM te ziSyone choDIne ekAMta sAdhanAmAM joDAI jAya che. prastuta adhyayanamAM garga nAmanA sthavira muninI jIvana ghaTanA darzAvI che. teo AcAryanI saMpadAthI yukta, seMkaDo ziSyonA guru hatA. karmayoge badhA ja ziSyo uddhatta ane svacchaMdI banI gayA. teoe ziSyone samAdhibhAvamAM sthira karavA athAga puruSArtha karyo paraMtu jyAre temAM niSphaLatA prApta thaI ane ziSyonuM duSTa vartana svayaMnI sAdhanAmAM bAdhaka lAgyuM tyAre ziSyonuM mamatva choDIne ekAkI thaI svAvalaMbI banI sAdhanAmAM lIna banI gayA. A adhyayanamAM duSTa ziSyonI duSTa pravRttionuM vistRta varNana che.
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 satyAvIsamuM adhyayana khaluMkIya garga munino paricaya: there gaNahare gagge, muNI AsI visArae / AiNNe gaNibhAvammi, samAhiM paDisaMdhae / zabdArtha - there = sthavira da = gaNadhAraka, ziSya parivArane dhAraNa karanArA visara = vizArada, badhA zAstromAM kuzaLa Aphavkhe = AcAryanA guNothI yukta samAuM = svaparanI samAdhine paDiyA = jALavI rAkhanArA ane = garga gotrIya, sthavira garga muni muLa = muni = hatA. bhAvArtha-gargakuLamAM janmelA garga muni, ziSya samudAya rUpa gaNane dhAraNa karanArA, zAstra vizArada sthavira hatA. te guru ane AcAryanA guNothI saMpanna hatA tathA svaparanI samAdhi bhAvone jALavI rAkhanArA hatA. vivecana:garga sthavira:- garga muni vidvAna ane samartha AcAryanA guNothI saMpanna sthavira hatA. te svayaM samAdhimAM sthita hatA ane potAnA ziSyone samAdhi bhAvomAM joDavAmAM prayatnazIla hatA. there:- sthavira. je svayaM dharmabhAvamAM sthira hoya ane anyane sthiratA karAve tevA anubhavI saMtane sthavira kahe che, sthaviranA traNa prakAra che- (1) dIkSA sthavira- vIsa varSanI dIkSA paryAyavALA saMta (2) zruta sthavira ThANAMga sUtra ane samavAyAMga sUtranA jJAtA saMta (3) vaya sthavira- 60 varSanI UMmaravALa 1 vayovRddha saMta. kALadare - ziSya parivArarUpa gaNane dhAraNa karanAra. sthavira gargamuni 500 ziSyonA gaNane dhAraNa karIne vicaraNa karatA hatA. tethI teone ahIM gaNadhara kahyA che. samAdika- samAdhi, saMyamamAM AnaMdanI anubhUti. sthavira gargamuni saMyama samAdhimAM sthita hatA ane anyane paNa saMyama samAdhimAM sthita karavAmAM samartha hatA. vinIta baLada ane ziSya: vahaNe vahamANassa, katAra aivattai / joe vahamANassa, sasAro aivattai // zabdArtha - vALa = gADImAM vahILasa = joDelA zAMta, namra baLada vAra = aTavIne, jaMgalane avara = pAra kare che te pramANe) gopa = yoga-saMyama mArgamAM vamanasya = pravRtta thayelA namra-vinIta ziSya sAro = saMsArathI avaoNpha = pAra thAya che.
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ bakIya 127 ] bhAvArtha:- gADuM kheMcanAra sAro baLada jema sArI rIte gADuM kheMcI mAlikane jaMgala pAra karAve che, tevI ja rIte yoga-saMyamamAM saMlagna vinIta muni saMsArane pAra kare che. vivecana : prastuta gAthAmAM vinIta baLadanI upamA dvArA vinIta ziSyanI vinItatAnA lAbhanuM darzana karAvyuM che. sArA baLadanI jema suvinIta sAdhaka saMyama mArgamAM suyogya rIte pravRtta thaIne saMsArarUpa bhayAnaka aTavIne pAra kare che. tAtparya e che ke saraLatAthI, niSkapaTatAthI AcaravAmAM AvelA kriyAnuSThAnanuM phaLa nirvANa hoya che. potAnA saguNo ane savRtti svayaMne to lAbhadAyaka thAya ja che, temaja sAthe rahenArA anya sAdhakonI sAdhanAmAM paNa sahAyaka bane che. avinIta baLada ane ziSyaH khaluMke jo u joei, vihammANo kilissai / asamAhiM ca veei, tottao ya se bhajjai // zabdArtha -no = je hatuM = dhRSTa ane duSTa(ALasu, avinIta)baLadane go - gADImAM joDe che, te tene vimAno = mAratA-mAratAM thAkI jAya che 3= ane vi6i = kleza ane udvigna thAya amadaM = asamAdhino vepa= anubhava kare che te = teno tattao= cAbuka mApha = tUTI jAya che. bhAvArthaH- je gADIvALo gADAmAM gaLIyA baLadane joDe che te baLadane mAratA-mAratAM thAkI jAya che ane uhina bane che tathA asamAdhino anubhava kare che. chevaTe mAratA-mAratAM teno cAbuka paNa tUTI jAya che. + ega Dasai puchammi, ega vidhai abhikkhaNa / egaM bhaMjai samilaM, ego uppaha paTTio // zabdArtha - koI eka gaLiyA baLadane pucchanna pUchaDuM dasa maraDe che = koI eka baLa dane mafupa = vAraMvAra viMtha = lokhaMDanI ArathI vadhe che samii = jotarane, dhUsarane bhagapha = toDI nAkhe che ane tenuM koI eka 3Mdapaki = ADA mArge doDe che, A rIte gaLiyo baLada ane gADIvALo baMne duHkhI thAya che. bhAvArtha:- gusse thayelo gADIvALo koI baLadanI puMchaDuM vAraMvAra maraDe che, to koIne vAraMvAra lokhaMDanI Ara khaMcADe che. te baLadomAMthI koI baLada dhoMsaruM toDI nAkhe che, koI avaLe mArge caDhI jAya che. ego paDai pAseNaM, Nivesai Nivijjai / ukkuddai upphiDai, saDhe bAlagaviM vae // zabdArtha -po- koI eka gaLiyo baLada pAse i = eka bAju paDa6 = paDI jAya che zive = koI besI jAya che ga r = koI sUI jAya che 360 = koI kUdavA lAge che vAk = koI uchaLavA lAge che ke koI duSTa baLada vAnarvaka yuvAna gAyane joI tenI tarapha va= doDavA lAge che. bhAvArtha:- koI baLada rastAnI bAjumAM paDI jAya che, koI besI jAya che, koI sUI jAya che, koI kUde che, koI UchaLe che, to koI duSTa(baLada) taruNa gAyanI pAchaLa doDe che.
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 zrI uttarAdhyayana satra-2 hA mAI muddheNa paDai, kuddhe gacchai paDippahaM / mayalakkheNa ciTThai, vegeNa ya pahAvai // zabdArtha - mAruM = koI mAyAvI baLada mukha = mAthuM namAvIne paDa = paDI jAya che koI krodhamAM AvIne paripUruM = sIdhA mArgane tyajI ulaTA mArge chaThTha = doDI jAya che manakha = koI baLada maravAno DhoMga karIne vidu = paDI jAya che te kha = vegathI pAvaThuM = doDavA lAge che. bhAvArtha - koI mAyAvI(DhoMgI) baLada mAthuM namAvIne-nIcuM DhALIne jamIna upara besI jAya che. koI gusse thaIne khoTA mArge cAlyo jAya che. koI marelA jevo DhoMga karI paDI rahe che, to koI jorathI doDavA mAMDe che. / chiNNAle chidai selli, duddato bhaMjae jugaM / se vi ya sussuyAittA, ujjahittA palAyae // zabdArtha - chipA = koI duSTa baLada tni = doraDAne chi = toDI nAMkhe che kudata = durdAtta muzkelIthI kAbUmAM AvanAra, koI baLada gui = dhUMsarIne mana = toDI nAMkhe te vi = pachI te duSTa baLa da susuyAjJA = phUMphADA mArato 3 dittA = gADuM choDIne patAya = bhAgI jAya che. bhAvArtha - koI duSTa baLada doraDuM toDI nAkhe che, muzkelIthI vaza thanAro koI baLada bhayaMkara banI dhUMsarI toDI nAkhe che ane pachI te phUMphADA mArato eTale ke sU sU avAja karato gADuM choDI bhAgI jAya che. khaluMkA jArisA jujjA, dussIsA vi hu tArisA / joiyA dhammajANammi, bhajjati dhiidubbalA // zabdArtha - narasA = jevI rIte kuLa = gADAmAM joDelA rahag = duSTa, gaLiyo baLada, gADI(gADuM) toDIne gADIvAnane duHkhI karI bhAgI jAya che tArisA = te pramANe dharmagAma = dharmarUpI gADAmAM govA = joDelA phikzvanA = dhRtidurbala-adhIra ane kAyara dussA vi = duSTa, svacchaMdI ziSyo paNa mannati = saMyama dharmano bhaMga karI de che. bhAvArtha:- jevI rIte gADAmAM joDelA duSTa ane gaLiyA baLada gADuM toDIne gADIvAnane duHkhI karIne bhAgI jAya che, tevI rIte dharmarUpI gADAmAM joDelA kAyara, duSTa ziSyo paNa saMyamadharmano bhaMga kare che. vivecana : - prastuta gAthAmAM avinIta baLadanI vicitra pravRttio sAthe avinIta ziSyanI pravRttinI tulanA karI che. gaLIyA baLadane gADAmAM joDavAthI vAhakane kaSTa paraMparAno anubhava karavo paDe che. gaLIyA baLadane mAratAM mAratAM vAhaka thAkI jAya che ane tene kleza thAya che, zaTha baLada vAhakanI IcchAnusAra cAlato nathI, tethI vAhakane vyAkuLatA thAya che ane krodha Ave che. vaLI duSTa baLadane mAratA-mAratAM kyAreka lAkaDI tUTI jAya che. Ama vAhakanI cittasamAdhino bhaMga thAya che ane te baLada vAhakane ucita sthAne pahoMcADI zakato nathI. tema muktinagaranI prApti mATe dharmarathamAM niyojita karavAmAM AvelA kuziSyo paNa dhairyanA abhAve saMyamanuM sArI rIte vahana karatA nathI. teo saMyama anuSThAnamAM daDha rahI
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ bakIya [ 129] zakatA nathI. duSTa ziSyo svayaM mokSanI prApti karI zakatA nathI, te uparAMta guru Adine paNa kheda pamADe che. haju - tenA aneka artho che. = duSTa baLada, niryuktikAranA kathanAnusAra dhoMsaruM toDIne avaLe mArge janAra vakra athavA kuTila, jene kyAre ya sudhArI na zakAya, evA baLado. khAMka zabda pazu ke manuSyanuM vizeSaNa hoya tyAre teno artha avinIta manuSya athavA pazu thAya che. 3widattA - potAnA mAlika(svAmI) ane gADuM baMnene unmArge laI jaI koI viSama pradezamAM gADAnA baMdhana toDI, dhoMsaruM uDADIne pote bhAgI jAya che. avinIta ziSyonI avinItatA : iDDIgAravie ege, egettha rasagArave / sAyAgAravie ege, ege sucirakohaNe // zabdArtha:- ravi = RddhithI garvita banelA = koI eka ziSyarata IRve = rasalolupa banelA sayA-ravi = sukhazAtAnI IcchAvALA ane = koI suvi-joda = cirakriodhI che. bhAvArtha:- sthavira garga vicAre che ke(mArA) koI ziSyane RddhinuM gaurava che, koI rasa-lolupa che, koI sukhazAtAnuM abhimAna kare che, to koI ziSya lAMbA samaya sudhI krodhayukta rahe che. 9 A fmasthAti che, je momAi mAM | thaddhe ege aNusAsammi, heUhiM kAraNehiM // zabdArtha - pa = koI ekafmajanasipa = bhikSA lAvavAmAM ALasu mANa-mIra = apamAna bhIru banI gayA che(bhikSA mAgavAmAM apamAna samaje che) tha = ahaMkArI banI gayA che evA ziSyone abulAma = huM yogya zikSA karuM chuM hesTiM= aneka hetu rohiM = kAraNothI. bhAvArtha - koI ziSya bhikSAcarImAM ALasa kare che, koI yAcanAmAM thatAM apamAnathI Dare che, to koI hetu ane kAraNathI eTale sArI rIte samajAvIne anuzAsita karatAM paNa ahaMkArI bane che arthAt ahaMbhAvathI sAme bole che. so vi aMtarabhAsillo, dosameva pakuvvai / AyariyANaM tu vayaNaM, paDikUlei abhikkhaNaM // zabdArtha - so vara te duSTa ziSya aMtaramANa7o = vacce ja bolI UThe che ane romeva guru mahArAjano ja doSa pazva = kADhe che vaya = vacanothI paDi = pratikULa AcaraNa kare che. bhAvArtha - kuziSyo anuzAsita karavA para vacce bole che, AcAryanA vacanomAM doSa kADhe che ane vAraMvAra AcAryanA vacanothI(AjJAthI) pratikULa AcaraNa kare che. na Na sA mama viyANAi, Na vi sA majjha dAhii / ' yA tohi maLe, sAdU sontha lakhya3 I zabdArtha - te zrAvikA to mama = mane ja viyANaI3 = oLakhatI nathI ma= mane na I !
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI uttarAdhyayana sUtra-2 = bhikSA Apaze nahi maLe = huM samaju chuM ke A samaye te biLayA hohipha = gharanI bahAra gaI haze altha = A kAmane mATe Apa aLo = koI bIjA sAhU = sAdhune vaLvaDa= mokalo. 130 bhAvArtha :- bhikSA lAvatI vakhate koI ziSya gurune kahe che- te gRhiNI mane oLakhatI nathI, teNI mane bhikSA Apaze nahi, mane lAge che ke teNI bahAra gaI haze athavA bIjA koI sAdhune mokalo, A rIte bahAnA kare. pesiyA paliuMcaMti, te pariyaMti samaMtao / rAyaveTThi ca maNNaMtA, kareMti bhiuDiM muhe // |13 zabdArtha:- pesiyA = koI kAma mATe mokalelA pattisvRtti- kArya karavAnI nA pADI de samato game tyAM payiMti = bhaTakayA kare rAyaveEi = rAjAnI veThanI jema maLatA = mAne che mudde = mukha upara misi = bhRkuTi, krodhanI rekhA reMti = kare che. bhAvArtha :- avinIta ziSyane guru koI kAma mATe mokale to te kAma karyA vinA pAcho phare, babaDATa kare, ane guruthI dUra rahevA game tyAM bhaTake, gurunI AjJAne rAjaveThanI jema mAnI moDhuM bagADe che. vivecanaH prastuta gAthAomAM kuziSyonA AcaraNa ane temane anuzAsita karavAmAM gurunA muzkelIyukta anubhavanuM varNana che. rasagAravie :- koI ziSya sarasa svAdiSTa AhAra lAve che, meLave che, sevana kare che. te rasavaMtA AhAranA abhimAnathI rugNa athavA vRddha sAdhuo mATe bhikSA lAvato nathI, tapasyA karato nathI. rUThThInAraviN :- mArA zrAvako dhanADhaya che, amuka dhanika mArA bhakta che, mArI pAse vastra-pAtrAdi che, koI avinIta ziSya AvI Rddhino ahaMkAra kare che. sAyAnA ravi :- koI ziSyane sukha-sagavaDatAonI saMpannatAno ahaMkAra hoya che, tethI teo eka ja sthaLe rahIne anyatra vihAra karatA nathI temaja parISaha sahana karatA nathI. thaddhe H- koI ziSya abhimAnI che, haThAgrahI che, tene kadAgraha choDavA mATe samajAvavAmAM Ave, topaNa te potAno kadAgraha choDatA nathI, namra banatA nathI, hitazikSA ApavA chatAM te abhimAnapUrvaka sAme bole che. omANa bhIru -- koI ziSya apamAna bhIru hovAne kAraNe, apamAnanA bhayathI koIne tyAM bhikSA levA mATe jatA nathI. sAhU aLothaeN vaDa :- koI kahe ke zuM huM eka ja Apano ziSya chuM ke dareka kAma mane ja soMpavAmAM Ave che, bIjA ghaNA ziSyo che, temane mokalone ? li MvRtti H- A zabdanA be prakAre artha thAya che- (1) koI kArya mATe mokalatAM, te kArya karyA vinA ja te pAcho Ave (2) koI kArya mATe mokale, to te babaDATa kare, lamaNAjhIka kare; gurune kahe ke mane e kAma Ape kahyuM ja nathI, te vyakti tyAM maLI nathI, vagere bahAnA batAve che. (8) pariyaMti samaMtao :- kuziSya game tyAM bhaTakyA kare, paraMtu(gurunI) pAse jatA nathI. te mAne che ke gurunI pAse rahezuM to kAma karavuM paDaze, tema samajI guruthI dUra-dUra rahe che.
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAkIya [ 131 ] sthavira garganI vicAraNA - vAiyA saMgahiyA ceva, bhattapANeNa posiyA / / jAyapakkhA jahA haMsA, pakkamati disodisiM // zabdArtha:- vAdA - meM A ziSyone bhaNAvyA-gaNAvyA maMdiyA - dIkSita karyA baTTPM - AhAra-pANIthI posiya = pAlana-poSaNa karyuM paraMtu gaI = je prakAre gayA = pAMkho phUTatAM dakSA = haMsa phikSi = potAnI IcchA anusAra dizA-vidizAmAM pafmati = UDI jAya che. bhAvArtha:- jema pAMkho AvatA haMsa judI judI dizAomAM UDI jAya che tema dIkSita ane zikSita karelA, AhAra-pANIthI poSelA kuziSyo paNa gurune choDIne anya dizAomAM cAlyA jAya che. / aha sArahI viciMtei, khaluMkehiM smaago| kiM majjha duTThasIsehi, appA me avasIyai // zabdArtha - da = je prakAre sArahI = sArathi haturda = gaLiyA baLada jevA samasta avinIta ziSyothI samajo = duHkhI thayelA gargani(guru) vivaMtepha = vicAra kare che ke kIrdika A duSTa ziSyothI ma= maneviMda = zo lAbhane mAro kha = AtmA avalIya duHkhita ane klezita thAya che. bhAvArtha:- gaLiyA baLadathI duHkhI thanAra sArathInI jema avinIta ziSyothI duHkhI thaIne dharmarathanA sArathi sthavira gargamuni vicAre che ke "mane A duSTa ziSyothI zo lAbha?" tenAthI mAro AtmA duHkhI thAya che, kleza pAme che. jArisA mama sIsAo, tArisA galigaddahA / galigaddahe jahittANaM, daDhaM pagiNhai tavaM // zadA:- gAli = je prakAre niha = ALasuM gadheDuMtarilA = te ja rIte mama = mArA = A ziSyo hinIke = ALasuM gadheDA samAna avinIta ziSyone hitA" = choDIne va8 = daDhatApUrvaka tava = tapa saMyamanuM pam = pAlana karavA lAgyA. bhAvArtha:- ALasunakAmA gadheDA jevA mArA ziSyo che. Ama vicArI gargamuni ALasuM gadheDA jevA ziSyone choDIne daDhatAthI tapa-sAdhanAmAM lIna thayA. miumaddavasaMpaNNo, gaMbhIro susamAhio / viharai mahiM mahappA, sIlabhUeNa appaNA // tti bemi // zabdArtha - mirbhava-saMpaVo = vinaya ane komaLatA-saralatA yukta bharo = gaMbhIra suvAdi = susamAdhivatta te mahimA = mahAtmA gargAcArya ratabhUSaNa = zreSTha AcAravALA akhA = AtmAthI yukta thaIne nahiM = pRthvI upara viTara = vicaravA lAgyA. bhAvArtha:- vinaya ane saraLatA yukta, gaMbhIra, susamAdhivaMta ane zIla saMpanna mahAna AtmA sthavirA gargamuni pRthvI upara vicaravA lAgyA. ?
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 133 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 vivecana : prastuta gAthAmAM avinIta ziSyanI avinIta pravRttithI thAkelA sthavira garga muninI vicAra dhArAnuM nirdezana che. viMda bhaTTa lauM - duSTa-avinIta ziSyothI mane zo lAbha? avinIta ziSyothI mAruM Ihalaukika ke pAralaukika kayuM prayojana siddha thAya che? tevA ziSyone preraNAdevAthI to mArA Atma-bhAvanI hAni thAya che ane kaMI phaLa maLatuM nathI. AvA kuziSyono tyAga karI mAre svayaM ekAMta sAdhanAmAM lIna thavuM joIe. galigardabha :- sthavira gargamunie avinIta, udaMDa, duSTa ziSyo mATe galigardabha' zabda prayojyo che. prAyaH gadheDA maMdabuddhi hovAthI vAraMvAra prayatno karavA chatAM, hAMkavA chatAM cAlatA nathI. e ja rIte te ziSyo vAraMvAra preraNA devA chatAM sanmArga para cAlatA na hatA, udaMDa banI nirarthaka carcA karatA hatA. teo sAdhanAmAM ALasu ane nirutsAha thaI gayA hatA. tethI gurue vicAryuM ke mAro badho samaya A kuziSyone zikhAmaNa ApavAmAM cAlyo jAya che, Atma sAdhanA mATe zAMta vAtAvaraNa ane samaya maLato nathI. tethI teone choDI devA te ja mArA mATe zreyaskara che, Ama vicArI teo ekAkI thaI Atma sAdhanAmAM lIna banI gayA. vyAkhyAkAronA kathanAnusAra sthavira gargamuni bhagavAna mahAvIra svAmInA samayamAM thayA hatA ane teo tabhava mokSagAmI hatA. temane 500 ziSyono vizALa parivAra hato paraMtu karmayoge badhA ziSyo avinIta hatA. karmasaMyoge AvI ghaTanAo ghaTita thAya che. AgamakAroe AgamomAM vividha daSTikoNathI puNyazIla ane pApI, haLukarmI ane bhArekarmI, yazasvI ane ayazasvI dareka prakAranI vyaktionA caritronuM nirUpaNa yathAsthAne karyuM che. te ja jinazAsananI vizALatA ane udAratA che. A prakAranuM varNana sAdhakane anekAMtika ane samabhAvI ciMtana mATe preraka bane che. sattAvIsamuM adhyayana saMpUrNa
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSamArga gati [ 133 ] aThThAvIsamuM adhyayana paricaya : prastuta adhyayanamAM mokSamArga ane temAM gati karavAnI paddhatinuM sAMgopAMga vizleSaNa hovAthI tenuM nAma "mokSamArga gati' che. AtmAnI karmothI saMpUrNa mukti, sahajAvasthA ke parama AnaMda avasthA, te mokSa che. mokSanI sAdhanA manuSya bhavamAM ja thaI zake. caturvidha saMgha, sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikAnuM aMtima lakSya mokSa che. mokSa prApta karavAnA upAyone mokSamArga kahe che ane te mArga para gati karavI, te ja sAdhakano puruSArtha che. jinezvara bhagavaMtoe jJAna, darzana, cAritra ane tapane mokSamArga kahyo che. prastuta adhyayanamAM mokSamArganA A cAre ya upAyonuM vigatavAra varNana che. AtmAnA anaMtaguNomAM mukhya guNa jJAna che. jJAna guNathI ja anya anaMta guNone jANI zakAya che, anubhUti karI zakAya che. jagatanA tattvono yathArtha bodha thavo te samyagujJAna che. sUtrakAre jJAnanA viSayabhUta cha dravya, tenA guNa, paryAya AdinuM varNana karyuM che. jJAna eka akhaMDa guNa hovA chatAM jJAnAvaraNIya karmanA kSaya ke kSayopazamanI vividhatAthI tenA mati, zruta, avadhi, mana:paryava ane kevaLajJAna, te pAMca bheda thAya che. AtmAnA zraddhAguNanI zuddha paryAya samyagdarzana che. je vastu jevI che, te ja rIte tenuM jJAna prApta karI tenA para zraddhA karavI, te samyagudarzana che. sUtrakAre navatattvonI samajaNapUrvakanI zraddhAne samyagudarzana kahyuM che. jIva, ajIva, puNya, pApa, Azrava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa, te nava tattva che. jinezvara darzita e nava tattvanA svarUpamAM hInAdhika ke viparIta zraddhA karavI te samyagdarzananI virAdhanA che ane pUrNarUpe yathArtha zraddhA karavI te samyagdarzananI sAcI ArAdhanA che. samyagudarzananI ArAdhanA karavI te ja siddhino mArga che. mokSamArgamAM samyagudarzana mahattvanuM sthAna dharAve che. samyagudarzananI prApti pachI ja upArjita kareluM jJAna samyagujJAna rUpe pariNata thAya che, temaja tenA abhAvamAM navapUrva jeTaluM jJAna paNa ajJAnanI gaNanAmAM Ave che. te ja rIte samyagdarzananI prApti pachI ja samyaka cAritra ane samyagu tapanI ArAdhanA thAya che. samyagadarzananA abhAve vyavahArathI svIkAra karelA cAritra ane tapa paNa mokSa sAdhanAnA aMgarUpa thatA nathI. te ja mahattvazIlatAnA kAraNe A adhyayanamAM samyagdarzananA bheda, daza ruci, ATha AcAra Adi tattvonuM vistRta vizleSaNa che. samyagujJAna ane samyagdarzana guNanuM zreSTha phaLa te samyaka cAritra che. AvatAM karmono virodha kare te cAritra, temaja pApakArI pravRttino tyAga ane mahAvrata AdinuM pAlana, te cAritra kahevAya che. prastutamAM sAmAyika Adi pAMca avasthAonA mAdhyamathI cAritranA pAMca prakAra kahyA che. pUrvasaMcita karmono nAza karavA mATe samyakatapa e paNa mokSamArganuM mahattvanuM aMga che. cha prakAranA bAhya tapa ane cha prakAranA AtyaMtara tapa, tema tapanA bAra prakAra che. dareka tapa dravya ane bhAva
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI uttarAdhyayana sUtra-2 baMnenA sumeLathI ja samyak thAya che topaNa bAhya tapa mukhyatve zarIra sAthe saMbaMdhita hoya che ane AtyaMtara tapa mukhyatve AtmAnA bhAvo sAthe saMbaMdhita hoya che. 134 samyagajJAna, darzana, cAritra ane tapa e cAre ya mokSa mArganA aMga paraspara saMkaLAyelA che. jJAnathI jIvAdi bhAvo jANI zakAya che. darzanathI te bhAvo para zraddhA thAya che. cAritrathI Azravano eTale AtmAmAM AvatAM karmono nirodha thAya che ane tapathI tenI parizuddhi thAya che arthAt pUrvasaMcita karmono kSaya thAya che. A rIte mokSamArgamAM kramika vikAsa karatAM sAdhaka A cAreyanA sumelapUrvaka sAdhanA kare che ane jyAre A cAreyanI pUrNatA thAya, tyAre jIvano mokSa thAya che. //////////
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSamArga gati 135 akAvIsamuM adhyayana mokSamArga gati mokSamArga - mokkhamaggagaI taccaM, suNeha jiNabhAsiyaM / caukAraNasajutta, NANadasaNa lakkhaNa // zabdArtha - jinabhaliya = jinendra bhagavAna dvArA kathita vAraNasaMgutta = samyagujJAna, samyagadarzana samyaka cAritra ane samyaka tapa, te cAra kAraNothI saMyukta, A cAra kAraNothI prApta thanArI nAgavaMsa- navarA = jJAna-darzana lakSaNarUpa tavaM = yathArtha, satyamohamaFDuM = mokSamArganI gati, mokSamArgano puruSArtha suda = sAMbhaLo. bhAvArtha - jinezvara bhagavaMto dvArA kathita samyagujJAna Adi cAra kAraNothI yukta ane jJAna-darzana A be lakSaNa svarUpa mokSamArganI yathArtha gatine tame sAMbhaLo. (arthAt huM mokSamArga gati nAmanA adhyayananuM varNana karuM chuM, te tame sAMbhaLo). | bALa 2 valAM veva, caritta ra tavo tA . esa maggo tti paNNatto, jiNehiM varadaMsIhi // zabdArtha - varasArdi- zreSThadarzI, saMsAranA samasta padArthone jonArA, sarvadarzIvArda = jinezvara bhagavaMtoe pAI = jJAna haMsa = darzana caritta = cAritra tavo = tapa paNa = A mo tti = mokSamArga para = prarUpita karyo che. bhAvArtha- sarvadarzI jinezvara bhagavaMtoe jJAna, darzana, cAritra ane taparUpa mokSamArga prarUpyo che. NANaM ca daMsaNaM ceva, carittaM ca tavo tahA / eyaM maggamaNupattA, jIvA gacchati suggaiM // zabdArtha -pa = A mar = mArganuM gaypattA = AcaraNa karIne navA = jIvo supAruM = sugati, mokSa kacchati = prApta kare che. bhAvArtha - jJAna, darzana, cAritra ane tapanA mArganuM AcaraNa karIne jIvo sugati prApta kare che. vivecanaH prastuta gAthAomAM mokSamArganuM saMkSipta varNana che. aSTavidha karmono sarvathA kSaya thavo, te mokSa che ane tIrthaMkara pratipAdita samyagu jJAna, darzana, cAritra ane tapanuM AcaraNa karavuM e mokSa prAptino mArga che. R : 1 0
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 134 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 tattva nibhasiyaM - yathArtha ane jinezvara bhASita. vibhinna dArzanikoe mokSamArganI prarUpaNA bhinna-bhinna rIte karI che. te sarvamAM prastuta prarUpaNA pUrNa satya ane zuddha che tenI viziSTatA pradarzita karavA sUtrakAre tavaM ane vibhAliyuM, te be vizeSaNono prayoga karyo che. tethI spaSTa thAya ke A caturvidha mokSamArga sarvajJa vItarAgI jinezvaroe batAvelo hovAthI saMpUrNapaNe yathArtha che. bALa sakhA :- jJAna, darzana, cAritra ane tapa te cAra mokSamArganA aMga che. tema chatAM temAM jJAna ane darzana e muktAtmAnA mukhya lakSaNa eTale guNa che. A rIte jJAnAdi cAra mokSanA sAdhana che ane jJAna darzanae be Atma(siddhAtmAnA) guNonI upalabdhi e mokSamArga che. sarva karmanA kSaya rUpa mokSa jJAna-darzana svarUpa ja che. saMpUrNa zuddha thayelA mukta jIvomAM kevaLajJAna ane kevaLadarzana hoya che, kAraNa ke te baMne AtmAnA guNo che. cAritra ane tapa zarIra sApekSa che tethI mukta jIvomAM cAritra ane tapa nathI. A rIte jJAna-darzananI vizeSatA sUcita karavA ane zuddha AtmAnuM svarUpa samajAvavA sUtrakAre siddhagati mATe nAgavaMtaLanAM vizeSaNano prayoga karyo che. samyagujJAnAdinuM svarUpa - naya ane pramANathI thato jIvAdi padArthono yathArtha bodha samyagujJAna che. je guNa athavA zaktinA vikAsathI tattvanI pratIti thAya, jemAM heya, breya ane upAdeyanA yathArtha vivekanI abhiruci hoya te samyagdarzana che. samyagujJAnapUrvaka kaSAyothI ane sAvadha yogothI nivRtti tathA samabhAvomAM sthiti te samyakucAritra che. icchAono nirodha ane karmone bhasmIbhUta karanAra nirjarAnA bAra anuSThAno te samyak tapa che. samyaga jJAna ane tenA prakAra:| tattha paMcavihaM NANaM, suyaM AbhiNibohiyaM / ohiNANaM tu taiyaM, maNaNANaM ca kevalaM // zArtha-tatva temAM, mokSamArgamAM vilaM- pAMca prakAranuM TrLavodi-abhinibodhika, matijJAna artha = zrutajJAna tathaM trIjuM pariNA= avadhijJAna maLaNA = mana:paryavajJAna jevA = kevaLajJAna bhAvArtha-mokSamArganA uparokta cAra sAdhanamAMthI jJAnanA pAMca prakAra che- zrutajJAna, abhinibodhikajJAna(matijJAna), trIjuM avadhijJAna temaja mana:paryavajJAna ane kevaLajJAna. [,L B paMvida nA, dhyAna 2 guNAba ya pajjavANaM ca savvesiM, NANaM NANIhiM desiyaM // zabdArtha - caM = A uparokta paMvi6 = pAMca prakAranuM TM = jJAna ane radhdhALa = dravya = guNa savvali = tenI samasta pawvALa = paryAyonuM TT = jJAna nahiM = jJAnI puruSo dvArA sivuM = upadezya che, batAvyuM che. bhAvArtha:- A pAMca prakAranuM jJAna ane sarva dravya, guNa ane tenI samasta paryAyonuM jJAna jJAnI puruSo dvArA nirUpita che. vivecana : prastuta gAthAomAM jJAnanA pAMca prakAra ane jJAnanA prayojananuM kathana che. jJAna AtmAno mukhya
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ | mokSamArga gati [ 137 ] guNa che. jJAnAvaraNIya karmanA kSaya-kSayopazamanI vilakSaNatAnA AdhAre jJAnanA pAMca prakAra thAya che- (1) Abhinibodhika zAna- pAMca indriya ane mananA mAdhyamathI je jJAna thAya tene tathA avagraha, IhA, avAya ane dhAraNArUpa cAra prakAranI matine Abhinibodhika jJAna arthAt matijJAna kahe che. (2) kSatajJAna- zravaNanI mukhyatAe je jJAna thAya tene tathA zAstranA mAdhyame je jJAna thAya, tene zrutajJAna kahe che. mati ane zruta A baMne jJAna indriyAdi bAhya mAdhyamathI thAya che tethI tene parokSajJAna kahyA che. (3) avadhijJAna- indriya Adi bAhya mAdhyama vinA sAkSAt AtmAthI thatAM rUpI padArthonA jJAnane avadhijJAna kahe che. (4) mana:paryavAna- indriyAdi mAdhyama vinA sAkSAt AtmAthI aDhI dvIpa kSetramAM rahelA saMjJI jIvonA manogata bhAvone jANanAruM jJAna manaH paryavajJAna che. (5) kevaLajJAnatraNe loka ane traNe kAlanA sarva bhAvone pUrNapaNe jANanAruM jJAna kevaLajJAna che. aMtima traNe jJAnamAM indriya Adi bAhya sAdhanonI jarUra nathI te sAkSAt AtmAthI ja thAya che, A apekSAe zAstramAM te traNeyane pratyakSa jJAna kahyA che. jJAnanuM vistRta varNana zrI naMdIsUtra anusAra jANavuM. vaM maNivadya-naMdIsutra Adi aneka zAstramAM matijJAnanI prathama jJAnarUpe ane zrutajJAnanI bIjAjJAnarUpe gaNanA thaI che paraMtu prastuta cothI gAthAmAM zrutajJAnane prathama ane matijJAnane bIjuM darzAvyuM che. tenuM kAraNa be rIte samajI zakAya che- (1) gAthAnA anuprAsanA kAraNe zabdono krama vyatyaya thaI zake che (2) zeSa cAre ya jJAnanuM svarUpa zrutajJAnathI ja samajI zakAya che, te apekSAe tenI pradhAnatA pradarzita karavA tenuM prathama uccAraNa karavAmAM AvyuM che. M - prastuta gAthAomAM jJAna zabdathI samyagujJAna mAtranuM ja grahaNa samajavuM kAraNa ke ahIM mokSanA cAra kAraNonuM kathana che. mithyAjJAna mokSa mArganuM aMga banI zakatuM nathI. Morkha naDui mane A zabdo dvArA gAthA-35mAM jJAnanuM prayojana darzAvyuM che. ahIM e batAvyuM che ke- pAMca jJAnamAMthI kevaLajJAna dvArA jIvAdi samasta dravyonI samasta paryAyone jANI zakAya che ane zeSa cAra jJAnathI keTalAka dravyonA keTalAka guNa-paryAyano bodha thAya che. dravya, guNa ane paryAya - kA guNANamAsao davvaM, egadavvassiyA guNA / lakkhaNa pajjavANa tu, ubhao assiyA bhave // zabdArtha-buM = dravya guNa = guNono Aso = Azraya, AdhAra che blasilA = eka dravyane Azrita rahe che | = guNo pAvAI = paryAyonuM sarjana = lakSaNa e che ke 3mo = paryAya, dravya ane guNa baMnene AsiyA = Azrita rahenAra mane = hoya che. bhAvArtha:- guNono AdhAra dravya che. guNo kevaLa dravyanA Azrita rahe che. paryAyonuM lakSaNa e che ke te dravya ane guNa baMnenA Azraye rahe che. vivecanaH prastuta gAthAmAM dravya, guNa ane paryAyanA lakSaNanuM pratipAdana karyuM che. dravya :- jaina vADagamayamAM vibhinna apekSAe dravyanuM lakSaNa nizcita karavAmAM AvyuM che- (1)
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 138 | zrI uttarAdhyayana sUtra-2 TNAganA taLuM . je guNonuM AzrayasthAna che te dravya che; anaMtaguNono piMDa, te dravya che. (2) tene ja spaSTa karatAM tattvArthasUtramAM kahyuM che ke gukhaparyAyavardhya m arthAt je guNa ane paryAyavAna che te dravya che. (3) utpAda, vyaya ane dhrauvyathI yukta hoya te sat che ane je sat che te dravya che. (4) jemAM pUrva paryAyano nAza thAya ane uttaraparyAyanI utpatti thAya te dravya che. (5) jemAM anaMtaguNo che ane samaye-samaye avasthAonuM parivartana thayA kare che te dravya che. A sarve ya lakSaNo paraspara sApekSa ane aviruddha che. bUsiyA khA :-jedravyanA Azraye rahe che te guNa che. ekadravyanA AzrayamAM aneka guNo rahe che paraMtu te eka guNamAM bIjA guNo hotA nathI; sarva guNo sAthe maLInedravyamAM rahe che. eka guNamAM aneka paryAyo hoya che. 3mao siMthA bhave :- gAthAnA A caraNamAM paryAyanuM lakSaNa spaSTa karyuM che ke je dravya ane guNa bannenA Azraye rahe che te paryAya che. paryAyanA paNa vibhinna artha upalabdha thAya che- (1) je utpanna ane vinaSTa thAya che tathA samagra dravyamAM vyApta hoya che, te paryAya che. (2) je samasta dravyo ane samasta guNomAM vyApta hoya che te paryAya kahevAya che. (3) dravya ane guNa baMnemAM samaye-samaye parivartana thaI rahyuM che. parivartana pAmatI avasthA, te ja paryAya che. (4) paryAya eTale "parivartana', samaye-samaye je palaTAya che te paryAya. saMkSepamAM dravyamAM be prakAranA dharma hoya che- guNa ane paryAya. temAM sadabhAva : namAvI paf: dravyano sahabhAvI ane nityarUpe rahenAro dharma guNa che ane kramabhAvI dharma che te paryAya che. dravyamAM rahelo "guNa" eka dravyane anya dravyothI pRthasiddha kare che. guNa dravyamAM kathaMcit tAdAbhya saMbaMdhathI rahe che. jyAre paryAya dravya ane guNa bannemAM rahe che. jema ke AtmA dravya che. jJAna teno guNa che, te tenI pratyeka avasthAmAM sAthe rahe che. manuSyatva Adi Atma dravyanI paryAya che ane matijJAnAdi AtmAnA jJAnaguNanI paryAya che. temAM parivartana thayA kare che. cha dravyo - | dhammo ahammo AgAsaM, kAlo puggalajaMtavo / ___esa logo tti paNNatto, jiNehiM varadaMsIhiM // zabdArtha - tho = dharmAstikAya adano = adharmAstikAya A = AkAzAstikAya purANa = pudgalAstikAya gatavo = jIvAstikAya voka kALa paNa = A cha dravyarUpa to tti = loka che varavahaf = kevaLadarzI, sarvajJa-sarvadarzI niE = jinezvara bhagavaMtoe pAcho = kahyuM che. bhAvArtha:- dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pudgalAstikAya, jIvAstikAya ane kALa A cha dravyarUpa loka che, evuM sarvajJa-sarvadarzI jinezvara bhagavaMtoe prarUpita karyuM che. dhammo ahammo AgAsaM, davvaM ikkikkamAhiyaM / ___ aNaMtANi ya davvANi, kAlo puggala jaMtavo // zabdArtha-baM dravya vikramAdityaM eka-eka kahyA che ane anaMtAjJAnika dravyo. bhAvArtha - dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, te traNa dravyo eka-eka che. kALa, pudgalAstikAya ane jIvAstikAya, e traNa dravyo anaMta-anaMta che. gai lakkhaNo u dhammo, ahammo ThANa lakkhaNo / bhAyaNaM savvadavvANaM, NahaM ogAha lakkhaNaM //
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ | mokSamArga gati [ 139] 20 zaghartha- kALo = gati lakSaNa-tta = sthitilakSaNasanna rajJAna = sarvadravyonuM bALa = bhAjana, pAtra, AdhArabhUta para nabha, AkAza, AkAzAstikAya tafe = avagAhana lakSaNavALuM che. bhAvArtha-gatimAM sahAyaka thavuM, te dharmAstikAyanuM lakSaNa che, sthitimAM sahAyaka thavuM, te adharmAstikAyanuM lakSaNa che; AkAzAstikAya sarva dravyonuM AdhArabhUta che ane te avagAhana pradAna lakSaNavALuM che. vattaNA lakkhaNo kAlo, jIvo uvaogalakkhaNo / NANeNaM dasaNeNaM ca, suheNa ya duheNa ya // zabdArtha - vattaLaFRvaLo - vartanA lakSaNa, vItavuM, pasAra thavuM e kAlanuM lakSaNa che savAranakSaNo = upayoga lakSaNa pArga = jJAnathI lokha = darzanathI surekha = sukhathI sukha = duHkhathI. bhAvArtha - vartanA e kALanuM lakSaNa che, upayoga e jIvanuM lakSaNa che ane jIva jJAna, darzana, sukha ane duHkha dvArA oLakhAya che. 6. NANaM ca daMsaNaM ceva, carittaM ca tavo thaa|| | voriyaM 3vono ya, pa nIvasa najara | zabdArtha - vIciMga vIrya, Atmazakti 3vono upayoga jIva = jIvanuM taUM = lakSaNa che. bhAvArthaH- jJAna, darzana, cAritra, tapa tathA vIrya ane upayoga e saMsArI jIvonA viziSTa lakSaNa che. bIjI rIte kahIe, to jJAna, darzana, cAritra, tapa, vIrya upayoga; te jIva dravyanA ja lakSaNo che. anya dravyomAM A guNo hotA nathI. 2 saddadhayAra ujjoya, pabhA chAyAtave i vA / vaNNa gaMdharasA phAsA, puggalANaM tu lakkhaNaM // zadArtha:- sad = zabda aMdhAra = aMdhakAra 3moya = udhota mA = prabhA chAyA = chAyA Ave = AtApa(garamI) vAparatApanliA = varNa, gaMdha, rasa, sparzavA = e badhA pulAi = pudgalanA ta La = lakSaNa che. bhAvArtha:- zabda, aMdhakAra, udyota, prabhA, chAyA ane Atapa tathA varNa, gaMdha, rasa ane sparza te pugalanA lakSaNa che. 93 patta judAM ya, saMsthA saMtAine yA saMjogA ya vibhAgA ya, pajjavANaM tu lakkhaNaM // zabdArtha - patta = ekaThA thavuM pudatta = pRthakatva, vikharAI javuM saM = saMkhyA(eka, be, traNa Adi saMkhyA) saMmeva = saMsthAna (AkAra) no = saMyoga vibhAga = vibhAga. bhAvArtha:- ekaThA thavuM, vikharAI javuM, saMkhyA, AkAra, saMyoga, viyoga, te paryAyanA lakSaNa che. vivecanaH prastuta gAthAomAM cha dravyanuM svarUpa pragaTa karyuM che.
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 140 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 A loka paddhavyAtmaka che, aloka AkAzamaya che. AkAzanA jeTalA vibhAgamAM dharmAstikAyAdi cha dravyo vidyamAna che tene loka kahe che. atikAya - asti zabda trikAla sUcaka nipAta (avyaya) che ane kAya zabda samUha vAcaka che. athavA ati eTale pradeza ane kAya eTale pradeza samUha. tethI je pradezono samUha trikAla zAzvata hoya, te astikAya che temaja je dravya, pradezonA samUharU5 che tene astikAya kahe che. cha dravyomAMthI pAMca dravya astikAya rUpa che. kAla dravya pradezonA samUharUpa na hovAthI te astikAya rUpa nathI. (1) dharmAstikAya :- gatizIla jIva ane pudgalane gatikriyAmAM sahAyaka bane tene dharmAstikAya kahe che, jema ke mAchalInI gamana kriyAmAM pANI sahAyaka bane che. pANI mAchalInI gatimAM kevaLa udAsIna nimitta che. mAchalIne gati karavA mATe preraka banatuM nathI. te ja rIte saMpUrNa lokamAM vyApta evuM dharmAstikAya dravya paNa, gatizIla jIva ke pugalanI gatimAM udAsIna nimitta che. te koIne gati karavAnI preraNA ApatuM nathI. te eka, akhaMDa, arUpI, lokavyApta ane asaMkhya pradezAtmaka dravya che. (2) adharmAstikAya :- sthiti kriyAmAM pariNata thatAM gatizIla jIva ane pudgalane sthiti kriyAmAM sahAyaka bane tene adharmAstikAya kahe che. jemake vizrAmane icchatA pathikane ghaTAdAra vRkSa sahAyaka bane che. adharmAstikAya paNa eka, akhaMDa, arUpI, lokavyApta ane asaMkhya pradezAtmaka dravya che. (3) AkAzAstikAya :- pratyeka dravyane avagAhanA pradAna kare tene AkAzAstikAya kahe che. jema ke dUdhamAM sAkara. AkAzAstikAya eka, akhaMDa, arUpI, lokAloka vyApta ane anaMtapradezAtmaka dravya che. (4) kAla - svayaM pariNata thatAM anya dravyonI pariNatimAM je udAsIna rUpe varte, pariNamanamAM sahAyaka bane, tene kAla dravya kahe che. te navA padArthane jUno kare, jUnAne jIrNazIrNa kare, nAnA moTA kare, ziyALo unALo, comAsu Adi RtunA vibhAga kare vagere. anya AgamomAM ane prastutamAM paNa kAla dravyanuM lakSaNa vartanA rUpa kahyuM che. sUryanI gatinA AdhAre rAta-divasa rUpe je vartana-parivartana thAya che, tene kAla dravya kahevAmAM AvyuM che. rAta-divasanA parivartanarUpa kAladravya aDhIdvIpamAM ja hoya che kAraNa ke sUryacaMdra Adi jyotiSIdevonI gati aDhIdvIpamAM thAya che. aDhIdvIpanI bahAra asaMkhya dvIpa-samudromAM, narakamAM ke devalokamAM rAta-divasa AdinA parivartanarUpa kAla nathI. te te kSetranA jIvonuM AyuSya pUrNa thAya che, pugalonI sthiti pUrNa thatAM tenI avasthA badalAya che. A rIte sthitirUpa kAla to sarvatra che, tema chatAM jenAgamomAM sUryanI gatinA AdhAre thatAM rAta-divasa rUpa parivartanane ja kAladravyarUpe svIkArIne kAladravyane kSetrathI aDhIdvIpa pramANa kahyuM che. kAla dravya anaMta samaya rUpa hovAthI anaMta che ane varNAdi rahita hovAthI arUpI che. (5) jIvAstikAyaH- caitanya lakSaNayukta hoya te jIva che. eka jIva asaMkhyAta Atma pradezonA samUharUpa che, mATe te jIvAstikAya kahevAya che. jIvo anaMtAnaMta che. te pratyeka jIva svataMtra che. jIvanuM lakSaNa upayoga che. upayoga lakSaNa, e jIvane ajIvathI judo pADanAra guNa che. jenAmAM upayoga arthAt jJAna-darzana che te jIva che, jenAmAM jJAna-darzana nathI te ajIva che. jJAna, darzana, cAritra, vIrya ane upayoga te jIvanA lakSaNa che. te badhAne ApaNe be bhAgamAM vibhakta karIe, to vIrya ane upayoga, te be jIvanA lakSaNa che. upayogamAM jJAna ane darzanano tathA vIryamAM cAritra ane tapano samAveza thAya che. jIvamAM jANavAnI ane jovAnI zakti hovAthI te sukha-duHkhanI anubhUti karI zake che.
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ | mokSamArga gati [ 141 ] () pudgalAstikAya:- "pudgala' zabda jaina darzanamAM jaDa padArtho mATe vaparAto pAribhASika zabda che. pu bhegA thavuM ane 'gala' = vikherAvuM. je bhegA thAya ane vikherAya te pudgala dravya che. temAM navA-navA rUpo utpanna thAya che ane vinaSTa thAya che, varNa, gaMdha, rasa, sparza tenA guNo che. paramANu tenuM zuddha svarUpa che. te svayaM apradezI che paraMtu te paramANuo bhegA maLIne skaMdha thavAnI yogyatA dharAve che. tethI tene astikAya kahe che. pudgala dravyanA mukhya be bheda che- paramANu ane skaMdha. pudgala dravyanA avibhAjya aMzane paramANa kahe che. be ke bethI vadhAre paramANuo bhegA maLIne je rUpa dhAraNa kare, tene skaMdha kahe che. tenA traNa bheda che, saMkhyAta pradeza skaMdha, asaMkhyAta pradezI DhaMdha ane anaMtapradezI DhaMdha. prastuta 1ramI ane 13mI gAthAmAM pulanA 10 lakSaNa batAvyA che. temAM varNa, gaMdha, rasa ane sparza e cAra pudgalanA guNa che ane zabda, aMdhakAra, udyota, prabhA, chAyA ane Atapa, A cha pudgalanA pariNAma athavA kArya che. ahIM gAthAmAM pudgalanA paricAyaka guNa ane pariNAmonuM saMkalana che, te kathana sApekSa che. vAstavamAM guNa haMmezAM dravyanI sAthe rahe che ane pariNAma athavA kArya nimitta maLe pragaTa thAya che. zabda - jaina darzanamAM zabdane paulika, rUpa ane anitya mAnyo che. sthAnAMgasUtramAM pudgalonA saMghAta ane vighAta tathA jIvanA prayatnathI thanAra pugalonA dhvani pariNAmane zabda kahyo che. kAyayoga dvArA bhASAvargaNAnA pudgalonuM grahaNa thAya, te pudgala bhASArUpamAM pariNata thAya ane tyArapachI vaktAnA mukhathI vacanayoga dvArA bolAya che. tyAre te "zabda" kahevAya che arthAtu vacanayoga dvArA jyAM sudhI zabdo bolAtAM nathI, tyAM sudhI tene zabda kahevAto nathI. jyAre bolAya che tyAre te zabda kahevAya che, zabda jIva ane ajIva baMne dvArA pragaTe che. jIva zabda sAkSara ane nirakSara banne prakAre hoya che. ajIva zabda anakSarAtmaka (avAjarUpe) hoya che. trIjo mizra zabda jIva-ajIva bannenA saMyogathI utpanna thAya che. jema ke vAjiMtronuM saMgIta vagere. aMdhakAra ane udyota - jaina darzananI mAnyatAnusAra aMdhakAra, te prakAzanA abhAvarUpa nathI paraMtu prakAzanI jema aMdhakAra paNa pudgalanI paryAya che. jema prakAzanuM tejasvIrUpa ane uSNa sparza prasiddha che, tema aMdhakAranuM kRSNa-kALu rUpa ane zIta sparza anubhavasiddha che. A rIte aMdhakAra azubha pudgalonuM kArya che, tethI te paudgalika che. chAyA - chAyA paNa paulika che, te pudgalanI eka paryAya che. pratyeka pUla, paugalika padArtha caya-upacaya dharmavALA che. teno caya-upacaya thavA sAthe temAMthI tadAkAra kiraNo(pudgalo) nIkaLe ane te pratibiMbita thAya, tene chAyA kahe che. te be prakAranI hoya che- (1) taDvarNAdivikAra chAyA- darpaNa Adi svaccha padArthomAM jevI hoya tevI jovA maLatI AkRti ane (2) pratibiMba chAyA- anya padArtho para mAtra aspaSTa pratibiMba paDe tevI aspaSTa AkRti. A rIte chAyA bhAvarUpa che abhAvarUpa nathI ane te pudgalanuM ja pariNAma che. Wtta pudatta - prastuta gAthAmAM pudgala dravyanI paryAyanuM spaSTIkaraNa che. aneka paramANuonuM ekatva-bhegA thavuM, bhegA thayelA paramANuonuM(chUTA) thavuM, eka, be, traNa Adi saMkhyAbaddha thavuM, goLa, corasa Adi vividha AkArone dhAraNa karavA, temaja saMyoga, viyoga Adi A sarve ya tenI paryAyo che. jema aneka rajakaNo ekatrita thaIne mATIno piMDa bane, temAMthI ghaTa bane. kAlAMtare ghaTa phUTI jAya, tenA ThIkarA thAya, te ThIkarA paNa kramazaH tUTatAM-tUTatAM rajakaNa rUpe parivartana pAme che. A rIte avasthAo badalAyA kare che paraMtu pudgala dravya trikAla zAzvata che.
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 142 | zrI uttarAdhyayana sUtra-2) 14 pugala saDana paDana ane vidhvaMsanA svabhAvavALuM che. tethI te saDI jAya che, bhAMgI, tUTI jAya che ane vikherAI jAya che arthAt tenA mULa AkAranA svarUpanuM parivartana thaI jAya che paraMtu paramANu pugalazuddha dravya kayAre ya badalAtuM nathI. cha dravyo aMge upasaMhAra :- saMkSepamAM cha dravyonuM A jagata che. jIva ane pudgala te be dravyanA saMbaMdhathI A jagata pravartI rahyuM che. AkAzAstikAya jIva ane pugalane potAnAmAM samAve che. dharmAstikAya jIva ane pudagalanI gatimAM sahAya kare che, adharmAstikAya temanI sthitimAM sahAya kare che. kALa dravya jIvanA bAhya AkArane ane pulane jUnA ane navA karavAnuM kArya kare che. kArpaNa vargaNA A lokamAM ThasoThasa bharelI che, te muddagala rU5 che. jIvanA vikArI bhAvone kAraNe kAzmaNa vargaNAo jIvanI sAthe karmarUpe baMdhAya che, temAM dharmAstikAya dravya sahAyaka bane che ane jIva jyAre avikArI zuddha svabhAvamAM sthita thAya tyAre temAM adharmAstikAya sahAyaka bane che. A rIte chae dravyo potAnuM mULabhUta svarUpa choDyA vinA satata potAnA guNadharma anusAra pariNata thaI rahyA che. samyagadarzana ane tenA prakAra:4 jIvAjIvA ya baMdho ya, puNNaM pAvAsavo tahA / saMvaro NijjarA mokkho, saMtee tahiyA Nava // zadArthaH- navA = jIva sAva = ajIvo = baMdhayou = puNyapAva= pApa Avo = Azrava saMvaro = saMvara fujharInirjarA mokvo =mokSaAiva = navatahi yathAtathya, tattvati che. bhAvArtha - jIva, ajIva, puNya, pApa, Azrava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa; A nava tattva che. tahiyANaM tu bhAvANaM, sabbhAve uvaesaNaM / bhAveNa saddahaMtassa, sammattaM taM viyAhiyaM // zabdArtha - hiyALa yathAtathya, satya, tattva bhAvArtha = bhAvono, jIvAdi tattvonA abhAve = sadubhAvamAM, astitvamAM 3pa = upadezathI lAkha = svAbhAvika rIte, aMtaHkaraNathI sahastra = zraddhA karanAra jIvane samatta = samyakatva (samyagudarzana) vivAdiye = jinendra bhagavAne kahyuM che. bhAvArtha:- A nava tattvonA astitvanI svAbhAvika rIte(potAnI meLe) athavA anyanA upadezathI zraddhA karavI, tene jinezvaroe samyakatva kahyuM che. vivecana : prastuta gAthAomAM mokSamArganA mahattvanA aMga rUpa samyaktanuM svarUpa ane tenA prakAra samajAvyA che. tathA tu mAvA-dayA- tathya, satya, yathArtha khAvA- padArtho, tattvo. je bhAvo jevA che tene te rUpe jANIne zraddhA karavI te samyagadarzana che. samyagudarzana te AtmAnA anaMta guNomAM eka mukhyaguNa che. te Atma svabhAva rUpa hovAthI kevaLa anubhava gocara che. tema chatAM anubhavadazAnI prApti sudhI pahoMcatA pahelAM tenuM svarUpa ahIM tenA lakSaNa dvArA samajAvyuM che. samyaguM darzana = satya darzana, yathArtha darzana. je nava tattvonuM svarUpa jinezvaroe jevI rIte darzAvyuM che tene jANI, samajIne aMtaHkaraNapUrvaka
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ | mokSamArga gati [ 143 | te tattvonI zraddhA karavI te samyagadarzana che. darzana zabda ahIM zraddhA arthamAM prayukta che. tethI samyaka-sAcI zraddhA te samyagudarzana che. prastuta gAthAmAM jIvAdi nava tattvono nirdeza che. te nava tattva A pramANe che(1) jIva tatvaH - caitanya lakSaNa, sadA upayoga sahita, sukha duHkhane jANe ane sukha duHkhane anubhave, tene jIva kahe che. prastuta adhyayananI 11mI gAthA anusAra jJAna, darzana, cAritra, tapa, vIrya ane upayoga e jIvanA lakSaNa che. cetanAzakti athavA upayoga dvArA jIvanA mana, vacana, kAyAnA yogonuM pravartana thAya che. A cetanAzaktine kAraNe jIva, ajIvathI spaSTa rIte judo paDe che. saMsArI ane siddha tathA trasa ane sthAvara vagere jIvanA judA-judA aneka bhedo che. temAM saMkSepamAM be bheda ane vistArathI pAMca so tresaTha bheda thAya che. (2) ajIva tatva - jIvathI viruddha lakSaNavALuM ajIva tattva che. tenAmAM cetanA nathI, te jaDa che. temAM dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, kALa ane pulAstikAya A pAMca dravyono samAveza thAya che. pudgala ane jIvano anAdikALano saMbaMdha e ja jIvanA saMsAra paribhramaNanuM kAraNa che. A rIte saMsAra paribhramaNanA eka kAraNa tarIke ajIva tattvane samajavAnI ane oLakhavAnI jarUra che. (3) puNya tatvaH- anya jIvone mAnasika, vAcika, kAyika sukha pahoMcADavAnI vividha(nava prakAranI) pravRttio puNya AcaraNarUpa che. zAtAvedanIya Adi zubha pravRtio, te puNya pariNAma che. puNya nava prakAre baMdhAya che arthAt puNya upArjana mATenI pravRttio nava prakAranI kahI che- (1) annapuNyaannadAna ApavuM; te ja rIte (2) pANa(jala) puNya (3) layana(makAna)puNya (4) zayana (zayanAsana) puNya (5) vastrapuNya (6) manapuNya- manathI bIjA mATe zubha bhAvanA karavI. (7) vacanapuNya- bIjAnA sukha mATe vacana prayoga karavo. (8) kAyapuNya- koInI sevA vagere karIne zAtA pamADavI. (9) namaskArapuNya- guNIjanone namrabhAve namaskAra karI sanmAna ApavuM. paMca parameSThIne namaskAra karavAthI dharma ane nirjarA thAya che. tethI te puNyathI bhinna che. puNyanA pariNAme jIvane zArIrika mAnasika ke sAMyogika vividha prakAre anukULatA prApta thAya che. puNyanuM phaLa zAtAvedanIya Adi 42 prakAranI (puNyarU5) karma prakRtinA udayarUpe bhogavAya che. (4) pApa tattva :- anya jIvone mana, vacana, kAyAnA yogothI duHkha pahoMcADavAnI hiMsAdi 18 prakAranI pravRttio pApa che. azAtAvedanIya Adi, jJAnAvaraNIya Adi azubha prakRtio pAparUpa che. pApa bAMdhavAnA 18 kAraNo aDhAra pApasthAnaka tarIke prasiddha che- (1) prANAtipAta- jIva hiMsA (2) mRSAvAdaasatya bolavuM (3) adattAdAna- corI (4) maithuna (5) parigraha (6) krodha (7) mAna (8) mAyA-kyuTa (9) lobha- tRSNA (10) rAga (11) dveSa (12) kleza (13) abhyAkhyAna-khoTuM ALa (14) paizunya-cADI cUgalI (15) paraparivAda- niMdA (16) rati, arati-harSazoka (17) mAyAmoso-kapaTapUrvaka juThuM bolavuM (18) mithyAdarzana zalya- viparIta mAnyatA ke viparIta zraddhA. pApakarmanA udaye jIvane vividha prakAre pratikULatAo prApta thAya che. pApanuM phaLa azAtAvedanIya Adi 8ra prakAranI karma prakRtionA udaye bhogavAya che. (5) Azrava tattvaH- karmapulonuM AtmA tarapha kheMcAvuM, te Azrava kahevAya che. rAga, dveSa ane kaSAya Adi AtmAnA vikArI bhAvothI lokamAM rahelI kArmaNa vargaNAo AtmA tarapha kheMcAya che, te Azrava che. mithyAtva, avrata, pramAda, kaSAya ane yoga, te pAMca AzravanA mukhya kAraNo che. vistAranI apekSAe tenA vIsa bheda che- (1-5) mithyAtva Adi pAMca, (-10) hiMsAdi pAMca avrata, (11-15) pAMca
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 144 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 indriyono anigraha athavA indriya asaMyama, (16-18) traNa yogono asaMyama, (19) vastra, pAtra, upakaraNa Adi ayatanAthI levA mUkavA; (20) soya jevI nAnI vastuo ayatanAthI levI mUkavI. () saMvara tatvaH- mahAvrata, samiti, gupti Adi dharmAcaraNa dvArA Asavane rokavA te saMvara kahevAya che arthAt karmapudgalone AtmA tarapha AvatA rokavA te saMvara che. samyakatva, vrata, apramAda, akaSAya ane yoganI sthiratA, e pAMca saMvaranA mukhya sAdhano che. vistAranI apekSAe saMvaranA paNa 20 bheda che; te AzravathI viparIta hoya che. (1-5) samyakatva Adi pAMca; (-10) ahiMsAdi pAMca; (11-15) pAMca indriyono nigraha; (16-18) traNa yogono saMyama; (19) vastra, pAtra Adi yatanAthI levA mUkavA ane (20) soya jevI nAnI vastuo paNa yatanAthI levI mUkavI. (7) nirjarA tatvaH- karmono AMzika nAza thavo tene nirjarA kahe che. karmo udayamAM AvavAthI bhogavAya jAya athavA tapasyA Adi dvArA paNa karmo AtmAthI dUra thaI jAya tene nirjarA kahe che. bAra prakAranA tapa karavAthI karmono kSaya thAya che. upavAsa Adi anazana, UNodarI, vRttisaMkSepa, rasa parityAga, kAyakleza ane pratisaMlinatA, te cha bAhya tapa che. prAyazcitta, vinaya, vaiyAvRtya, svAdhyAya, dhyAna ane kAyotsarga e cha AtyaMtara tapa che. nirjarA be prakAre thAya che- sakAma nirjarA ane akAmanirjarA (1) nirjarAnA lakSapUrvaka bAra prakAranA tapanI ArAdhanAthI karmo kharI jAya, tene sakAmanirjarA kahe che. karmo udayamAM AvIne bhogavAi javAthI kSaya pAme, te akAmanirjarA che. (8) baMdha tattva:- karmano dUdha ane pANInI jema AtmA sAthe saMbaMdha thavo, te baMdha kahevAya che. Azrava dvArA kheMcAyelI kArmaNa vargaNAnuM AtmA sAthe ekameka thaI javuM saMyoga saMbaMdha thaI javo, te baMdha che.mithyAtva, avrata Adi pAMca karmabaMdhanA mukhya kAraNa che. prakRtibaMdha, sthitibaMdha, anubhAgabaMdha ane pradezabaMdha tema baMdhanA cAra prakAra che. (9) mokSa tatva - AtmA sAthe lAgelA karmono saMpUrNapaNe kSaya thavAthI AtmAnuM zuddha svarUpe pragaTa thavuM tene mokSa kahe che. jJAna, darzana, cAritra ane tapanI ArAdhanAthI mokSa prApta thAya che. prastuta adhyayanamAM mokSa prApti mATenA cAra sAdhano-upAyonuM varNana che. temAM prathama sAdhana samyagdarzananI prApti mATe jIvAdi navatattvone jANavA parama Avazyaka che. te tattvonuM svarUpa sUkSma ke yUlarUpe AgamomAM je rIte varNita che; tene jANI-samajIne te tattvo pratye pUrNa zraddhA rAkhavI joIe. A rIte A gAthAomAM samyaktvanI saMkSipta ane spaSTa paribhASA kahI che. bIjI rIte joIe to nava tattvamAM jIva ane ajIva te be mukhya tatva che. bAkInA tattvono samAveza A be tattvamAM thAya che. puNya, pApa, Asava ane baMdha tattvamAM je karma paramANuo che tenuM upAdAna kAraNa padagala che ane nimitta kAraNa jIvanA vikArI bhAva che. temAM upAdAna kAraNa, kAryarUpe pariName che. tethI ahIM ajIva tattvanI mukhyatA che. saMvara, nirjarA ane mokSa e traNa dharmatattva che, te jIvanA nijaguNathI utpanna thAya che. A traNe tattvono svabhAva AtmAmAMthI karmarUpa pugalone dUra karavAno che. saMvara, nirjarA ane mokSanA upAdAna kAraNo AtmAnA zuddha bhAvo che, mATe temAM jIva tattvanI mukhyatA che. jIva tattvanI mukhyatAvALA tattvo arUpI che ane pugala tattvanI mukhyatAvALA tattvo rUpI che. samyagadarzananA prakAra:- nimittanI apekSAe samyagadarzananA be prakAra che. (1) 31pa - keTalAka jIvone nava tattvonI zraddhA anyanA upadezathI thAya che. anyanA upadezathI thatI tattvazraddhAne adhigamaja samyagudarzana kahe che.
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ | mokSamArga gati [ 145 ] (2) bhAve - keTalAka jIvone tattvonI zraddhA potAnA ja zuddha bhAvothI, jAtismaraNAdijJAnathI svayameva thAya che. svayameva thatI tattvazraddhAne nisargaja samyagadarzana kahe che. baMne prakAranA samyagudarzanamAM darzana mohanIya karmano upazama, kSayopazama ke kSaya thavo anivArya che. saMkSepamAM koIpaNa rIte nava tattvonI yathArtha zraddhA thavI, te samyagudarzana che. samyakatvanI daza ruciH NisagguvaesaruI, ANAruI sutta bIyaruimeva / abhigamavitthAraruI, kiriyAsaMkhevadhammaruI // zabdArtha-Liyvasirpha nisargaruci, upadezaruci AdhAruM AjJAruci sutta thayaphameva = sUtra ruci, bIja ruci mAvitthAra = abhigama ruci, vistAra ruci jiriyA-saravembara = kriyAruci saMkSeparuci, dharmaruci. bhAvArtha - nisaruci, upadezaruci, AjJAruci, sUtraruci, bIjaruci, abhigamaruci, vistAraruci, kriyArUci, saMkSeparuci ane dharmaruci. bhUyattheNAhigayA, jIvAjIvA ya puNNapAvaM ca / sasammaiyAsavasaMvaro ya, roei u Nisaggo // zabdArtha - sana = svasammatikA, svayameva jAtismaraNa Adi jJAna dvArA navA ya = jIva ane maLavA = ajIva pukha = puNya pAvuM = pApa mAlavavo = Asava, saMvara ya = tathA baMdha, nirjarA ane mokSa mUlya = A padArtha satya che 3= A prakAre jeNe ahiyA = jANI lIdhA che tenI ropa = ruci upAsano = nisargaruci che. bhAvArtha - guru AdinA upadeza vinA potAnA svAbhAvika jJAna dvArA jIva, ajIva, puSya, pApa, Azrava ane saMvara Adi tattvone jANIne, A padArtho satya che tevI zraddhA karavI, te nisargaruci(samyakatva) che. - jo jiNadiDhe bhAve, cauvvihe saddahAi sayameva / emeva NaNNahatti ya, Nisaggarui tti NAyavvo // zabdArtha :- no = je jIva saMyameva = svayameva, jAtismaraNa Adi jJAna dvArA jille = jinezvaroe joyelA athavA upadeza ApelA bhAve = jIvAdi tattvone varSAbade = cAra prakAre dravya, kSetra, kALa, bhAvathI ameva = te A prakAre ja che paUtti = anyathA nathI sArU = zraddhA kare te fsaTI tti = nisarga ruci che gAyabbo = jANavI joIe. bhAvArtha - anyanA upadeza vinA svayameva jinezvara kathita jIvAdi nava tattvone dravya, kSetra, kAla ane bhAva, te cAra prakAre jANe; te bhAvo temaja che, anya prakAre nathI; tevI zraddhA karavI, te nisarga ruci che, tema jANavuM joIe. 0 ee ceva u bhAve, uvaiTe jo pareNa saddahai / chaumattheNa jiNeNa va, uvaesarui tti NAyavvo //
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 146 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 21 zabdArtha-jokha = jinendra pAsethI paNa = bIjA cha3malyA chadmastha guruo pAsethI 3vad = upadeza sAMbhaLIne paNa va = A bhAve = jIvAdi tattvone savAla tti = upadeza ruci gAyabbo = jANavI joIe. bhAvArtha:- je jIva jinendra pAsethI athavA anya chAstha guru pAsethI upadeza sAMbhaLIne A jIvAdi tattvo para zraddhA rAkhe che, te upadeza ruci che, tema jANavuM joIe. - rAgo doso moho, aNNANaM jassa avagayaM hoi / ANAe royato, so khalu ANAruI NAma // zabdArtha -rA = rAga tolo dveSa noho = moha 3UMaa = ajJAna avayaM = aMzataH naSTa ho = thayuM che AgA = jinAjJAthI ke guru AjJAthI royato = jIvAdi tattvo para ruci rAkhe che to = te rahag = kharekhara, nizcayathI mALA gAma = AjJAruci che. bhAvArtha:- jenA rAga, dveSa, moha, ajJAna aMzataH naSTa thayA che ane jinAjJAthI jIvAdi tattvo para ruci rAkhe che, te kharekhara AjJArucivALo che. jo suttamahijjato, sueNa ogAhai u sammattaM / __aMgeNa bahireNa va, so suttarui tti NAyavvo // zabdArtha - sutta = sUtra, zruta dinato = bhaNatAM zaMkha = aMgapraviSTa vAdaLa = aMgabAhya supa khA = sUtrothI sanmatta = samyakatva k = prApta kare so = te suttara tti = sUtraruci. bhAvArtha - aMga praviSTa athavA aMgabAhya sUtrono abhyAsa karatAM zrutajJAnathI je samyakatva prApta thAya, te sUtraruci che, tema jANavuM joIe. kA egeNa aNegAiM payAI, jo pasarai u sammattaM / udaevva tellabiMdU, so bIyarui tti NAyavvo // zabdArtha - 36Sya tevat = je rIte pANImAM paDeluM telanuM biMdu phelAI jAya che no = jenuM sanmatta = samyakatva paNa = jIvAdi eka padathI ane IIThuM = aneka pADuM = padomAM palaraDuM = phelAI jAya che to- te vIcaru tti = bIja ruci. bhAvArtha - pANImAM paDelAM telanA biMdunI jema je samyakatva eka padathI aneka padamAM phelAya jAya, te bIjaruci che, tema jANavuM joIe. / so hoi abhigamaruI, suyaNANaM jeNa atthao dihu~ / ekkArasa aMgAi, paiNNagaM diTThivAo ya // zabdArtha -neNa = jeNe pArasa agiyAra aAruM = aMga paNa = prakIrNa sUtraviviAno = daSTivAda tathA upAMga sUtromAM suthaT = zrutajJAna che te sthaLo = artharUpathI 6 = jANI lIdhuM che mAruM = abhigama ruci hodda = che. (8)
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ | mokSamArga gati [ 147 ] 3 24 25/ bhAvArtha - agiyAra aMga sUtra, bAramuM daSTivAda aMgasUtra, ane prakIrNaka sUtrorUpa zrutajJAna jeNe artha sahita jANI lIdhuM che tenI zrutajJAnayukta je zraddhA hoya che te abhigama ruci che. tema jANavuM joIe. davvANa savvabhAvA, savvapamANehiM jassa uvaladdhA / savvAhiM NayavihIhi ya, vitthArarui tti NAyavvo // zadArtha:- narsa = jeNe raMbbAi = dravyonA sabUmavA = samasta bhAvo, paryAyo savvapArdi = pratyakSAdi badhA pramANothI sajJAhiM = sarva vidahiM = naigamAdi nayothI 3vanA = jANI lIdhA che visthA tti = vistAra ruci. bhAvArtha:- jeNe dravyonA sarva bhAvone sarva pramANothI ane naigamAdi sarva niyavidhithI jANI lIdhA che, te vistAra ruci che, tema jANavuM joIe. dasaNa NANa caritte, tavaviNae saccasamiiguttIsu / __ jo kiriyA bhAvaruI, so khalu kiriyAruI NAma // zabdArtha-saMpattei = darzana, jJAna, cAritra tavavighA = tapa,vinayasannamittA = satya, samiti, gupti viriyA-bhAva = kriyAonuM pAlana karavAmAM bhAvapUrvaka ruci rAkhe che to = te hetu = kharekhara, nizcayathI jiriyA gAma = kriyA ruci che. bhAvArtha:- darzana, jJAna, cAritra, tapa, vinaya, satya, samiti ane gupti Adi kriyAonA pAlanamAM bhAvapUrvaka ruci che te kharekhara kriyA ruci che. __ aNabhiggahiyakudiTThI, saMkhevarui tti hoi NAyavyo / avisArao pavayaNe, aNabhiggahio ya sesesu // zabdArtha :- abiyikA = jeNe mithyAmata grahaNa karyo nathI te = zeSa kapila AdinA siddhAMtone paNa bhaNyA nathI pavaya = jina pravacanamAM vihAra=vizAradanathI saMvara tti = saMkSepa ruci hodda = hoya che gAyabbo = jANavuM joIe. bhAvArtha - jeNe mithyAmatane grahaNa karyo nathI, je jina pravacanamAM vizArada nathI temaja jinamata sivAya anya matanA zAstrone paNa svIkAryA nathI paraMtu je alpabodhathI tattva zraddhAvAna che, te tenI saMkSepa ruci che, tema jANavuM joIe. jo asthikAyadhamma, suyadhamma khalu carittadhammaM ca / saddahai jiNAbhihiyaM, so dhammarui tti NAyavvo // zabdArtha - jigadarya = jinendra bhagavAne kahelA sthira thanuM = dharmAstikAya Adi dravya tathA tenA gati sthiti Adi dharma ya tha ma = zratadharmanI rita thanuM = cAritra dharmanI sa6 = zraddhA kare che mArutti = dharmaruci che. bhAvArtha - jinendra bhagavAne kahelA dharmAstikAyAdi astikAyadharmomAM tathA zratadharma ane cAritradharmamAM 26
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 zrI uttarAdhyayana stra zraddhA kare che, te dharmaruci che, tema jANavuM, vivecana : prastuta gAthAomAM samyagdarzananI daza rucinuM kathana che. samyagdarzana anubhUtino viSaya che. anubhUtinA stara para pahoMcatAM pahelAM sAdhakane tattvonI zraddhA, pratIti ane ruci thavI anivArya che. te daza prakAranI rucine samyaktva prAptinA nimitta paNa kahI zakAya che. bhinna-bhinna koTinA sAdhakone bhinna-bhinna nimittothI bhinna-bhinna kakSAnI tattva zrahA thAya che. te daza ruci A pramANe che. (1) nisarga ruci H- jinakathita bhAvomAM anyanA upadeza vinA svAbhAvika rIte je ruci utpanna thAya, athavA jAtismaraNAdi jJAnathI tattvonI zraddhA thAya tene nisarga ruci kahe che. (ra) upadeza ruci H- jinezvaranA upadezathI athavA guru AdinA upadezathI tattvonI zraddhA thAya, te upadezaruci che. (3) AzA ruci H-- jinezvaranI ke gurunI AjJAthI tattvonI zraddhA thAya, te AjJAruci che. (4) sUtra ruci H- jinezvara kathita zAstrAdhyayanathI temaja te adhyayanamAM avagAhana karavAthI tattvonI zraddhA thAya te sUtraruci che. (5) bIja ruci H- pANImAM nAMkhelA telabiMdunI jema jenuM jJAna vistAra pAme, eka padanA zravaNathI aneka padanuM jJAna thaI jAya ane tenA dvArA tattvonI zraddhA thAya, tene bIjaruci kahe che. autpAtikI Adi buddhinA dhAraka zrotA bIja rucine prApta kare che. (6) abhigama ruci :- aMgasUtrane upAMgasUtra Adi AgamanA artha bhaNavAthI, tenA marmane samajavAthI tattvonI je zraddhA thAya, te abhigama ruci che. ahIM sUtrakAre agiyAra aMga sUtranA kathana pachI bAramAM dRSTivAda aMgasUtrano nAma nirdeza karyo che, te daSTivAda sUtranI pradhAnatA pragaTa karavA mATe che. paphaLamAM:- prakIrNaka sUtra. cAra buddhinA dhAraka zramaNo dvArA saMkalita, saMgrahita noMdha ke nibaMdharUpa racanA, te prakIrNaka sUtra kahevAya che. naMdIsUtramAM aneka prakIrNaka sUtronA nAma che ane temAMthI keTalAka prakIrNaka sUtro mudrita ane upalabdha paNa che. (7) vistAra ruci :- sarva dravya, guNa, paryAyonuM pratyakSAdi pramANa, vaigamAdi naya dvArA vistArapUrvaka adhyayana karavAthI tattvonI je zraddhA thAya, tene vistAra ruci kahe che. (8) kriyA ruci - jJAna, darzana, cAritra, samiti, gupti ane tapa Adi anuSThAnonuM ArAdhana karatAM-karatAM tattvonI zraddhA thAya, te kriyA ruci che. (9) saMkSepa ruci H-- jene alpajJAna hovA chatAM aMtarathI tattvonI zraddhA hoya, te saMkSepa ruci che. jema ke- varuNanAga-nannuAnA mitra. tenuM jJAna alpa hatuM paraMtu mithyAgraha na hovAthI tene zraddhA hatI. : (10) dharma ruci - jina prarUpita padbhavyonA yathArtha jJAnapUrvaka yathArtha zraddhA rAkhe temaja zrutadharma(Agama zAstrono bodha) ane cAritra dharma pratye paNa pUrNa AsthA tathA pAlananI abhilASA rAkhe to tene dharmaruci kahevAya che. A daza rucino samAveza nisargaruci ane upadezaruci, te be rucimAM thaI jAya che.
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSamArga gati 149 28 samyagadarzanane puSTa karanAra tattvo:| paramatthasaMthavo vA, sudiTThaparamattha sevaNA vA vi / vAvaNNa kudasaNa vajjaNA, ya sammatta saddahaNA // zabdArtha:- paramaFthavo = parama arthano saMstava-paricaya, jIvAdi tatvonuM jJAna prApta karIne tenuM manana karavuM hRpamanthava = sudaSTa paramArtha sevana. jemaNe parama ane sArI rIte jANyo che tevA AcArya AdinI sevA karavI vAva = samyakatvathI patita thayelA, vyApanna guruvaMsa = kudarzanI, mithyAdarzanI, vANaT = tyAga karavo samara sadA = samyatvanI zraddhAna che. bhAvArtha:- AtmA, jIvAdi tattvo ane jina pravacana rUpa parama arthano sArI rIte paricaya karavo; parama arthane prApta karyo che, tevA AcArya AdinI sevA karavI; samyakatvathI patita thayelAnI ane mithyAdarzanInI saMgatino tyAga karavo, te samyakatvanI zraddhAna che. vivecana : chadmasthAvasthAmAM samyagudarzananA pariNAma paripakva banatA rahe che temaja pharIthI parivartita paNa thatAM rahe che. te mATe sUtrakAre sAdhakone hita zikSA ApI che. puraNalpa saMghavo - paramArtha saMstava. parama artha eTale AtmA, jIvAdi nava tattva, jina pravacana, mokSamArga. saMstava eTale paricaya karavo, stuti karavI. tethI paramArtha saMstavano artha- Atma svarUpano, jIvAdi nava tattvono ane jinapravacanano temaja mokSamArgarUpa samyagujJAna, darzana ane cAritrano paricaya karavo. tenA svarUpanuM vAraMvAra ciMtana karavuM. sUkSma arthane jANavAnI tIvra icchApUrvaka puruSArtha karavo, A rIte puruSArtha karatAM-karatAM paramArthano paricaya thAya che. temaja jina pravacana AdinI stuti, bhakti karavI; te paNa paramArtha saMstava che. saliparaalya sevA:- jeNe paramArthane sArI rIte jANyo che tevA AcAryAdinI sevA karavI eTale tenA sAMnidhyamAM vadhumAM vadhu samaya rahevuM, tenAthI zraddhAnA pariNAmo daDha thAya che. vAvaUM-0raMvALA:-vinaSTa na aaN te sthApatravarcanA: | je samyagdarzanathI patita thaI gayA che te. gurutsitavarNana veSAM te guruvanA jenuM darzana kutsita eTale mithyA che te. A baMne prakAranA jIvonA saMgano tyAga karavo. mithyAtvInA saMgathI zraddhA calavicala thavAnI saMbhAvanA rahe che. tethI samyagudarzananI surakSA mATe teno saMga na karavo. prApta thayelA samyagudarzanane TakAvavA, zraddhAne daDha, nirmala ane pavitra banAvavA mATe A traNa(cAra) upAya che. vAvaUM- samyakta bhraSTa ane vanamithyAdarzanI, A baMnene judA-judA gaNavAthI cAra bola thAya che ane tene saMyukta gaNatAM traNa bola thAya che. samyagadarzananI mahatA - Natthi carittaM sammattavihUNaM, saNe u bhaiyavvaM / sammattacarittAi jugavaM, puvvaM vA sammatta // zabdArtha - samUttavihUM = samyakatva vinA ratta = cAritra sthi = hotuM nathI vaMsane =
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 150 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2) rUe samyagudarzanamAM maphaLaM = cAritranI bhajanA che sanmattavArittAruM = samyakatva ane cAritra gulAvuM = eka sAthe (yugapatu) hoI zake puSya = pahelAM sanmatta = samyatva hoya che. bhAvArtha :- sabhyatva vinA cAritra hotuM nathI. samyakatvamAM cAritranI bhajanA che. samyakatva ane cAritra eka sAthe paNa dheya zake che ane pahelAM samyakta prApta thAya, pachI cAritra prApta thAya tema paNa banI zake che. NAdaMsaNissa NANaM, NANeNa viNA Na huMti caraNaguNA / __ aguNissa patthi mokkho, Natthi amokkhassa NivvANaM // zabdArtha - avaMkhisa = samyagadarzana rahita vyaktine khAI = jJAna na = nathI nAkha = samyagujJAna viMT = vinA vara[T = cAritraguNa, bhAva cAritra na hRti = pragaTa thatuM nathI a[Nasa = cAritraguNa rahitane novo = karmathI mukti natyi = thatI nathI anousa = mokSa thayA vinA, karma mukta thayA vinA zvANa = nirvANa, siddha padanI prApti pablyui = thatI nathI. bhAvArtha- samyagadarzana rahita jIvane samyagujJAna thatuM nathI, samyagujJAna vinA cAritra guNo pragaTa thatA nathI arthAt bhAva cAritra prApta thatuM nathI. cAritraguNa rahita(bhAva cAritra rahita) jIvane karmothI mukti thatI nathI. karmothI mukti vinA nirvANa eTale saMpUrNa AtmazAMti, siddhAvasthAnI prApti thatI nathI. vivecana : prastuta gAthAomAM samyagudarzananI mahattA pradarzita karI che. samyagujJAna, samyagadarzana, samyapha cAritra ane samyaka tapa te mokSamArga che. tema chatAM ahIM sUtrakAre samyagadarzana ane sammacAritrano saMbaMdha spaSTa karyo che. 0i varatta samatta vidU- samyagdarzana vinA samyak cAritra hotuM nathI arthAt samyapha cAritramAM samyagadarzananI niyama che. jyAM samyaphacAritra hoya tyAM samyagudarzana avazya hoya che. samyagadarzana vinA cAritra hotuM ja nathI. vaMsa 3 ma LyuM- samyagudarzanamAM samyaphacAritranI bhajanA che arthAt jyAM samyagadarzana hoya, tyAM samyakucAritra hoya, tevuM ekAMte nathI. jema ke avirata samyagudaSTi jIvone samyagadarzana hoya che paraMtu cAritra nathI ane sarvavirati sAdhuone samyagudarzana ane cAritra baMne hoya che. A rIte samyagudarzana sAthe cAritrano saMbaMdha vaikalpika che. sammara varittA nu vaM- keTalAka jIvone samyagadarzana evaM samyaka cAritranI prApti eka sAthe thAya che. jema koI mithyAtvI jIva prathama guNasthAnathI sIdho sAtamA guNasthAne apramatta saMyata avasthAne pAme, tyAre te jIvane samyagudarzana ane cAritra sAthe prApta thAya che. puSya vA sanmatta- keTalAka jIvo pahelA samyagudarzanane pAme che tyAra pachI kramazaH cAritrano svIkAra kare che, te jIvone samyagudarzana ane cAritra kramika prApta thAya che. saMkSepamAM samyaphacAritra sAthe samyagdarzana niyamataH hoya che paraMtu samyagudarzana sAthe samyakracAritra hovAno niyama nathI, te bhajanAthI (vikalpathI) hoya che. temaja keTalAka jIvone samyagudarzana ane cAritra eka sAthe prApta thAya che ane keTalAka jIvone te kramika prApta thAya che.
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSamArga gati 151 | nAlaMsa . - prastuta gAthAmAM samyagu darzana, samyagujJAna, ane samyakyAritra, karma mukti ane nirvANa A pAMcanI pUrvAparatAnuM nirUpaNa karyuM che. nirvANa prAptinI sAdhanAmAM samyagu darzananI prAthamikatA che arthAt AdhyAtmika sAdhanAno prAraMbha samyagU darzanathI ja thAya che. khArU pApa- sabhya darzana vinA jJAna samyagu thatuM nathI. mithyAtvI jIvonuM jANapaNuM jJAna kahevAtuM nathI, paraMtu te ajJAna kahevAya che. jyAre jIva samyagu darzanane pAme che, tyAre te jJAna samyagu jJAna kahevAya che. A rIte jIvane samyagdarzana ane samyagu jJAnanI prApti eka ja samaye thAya che te pahelAM jIvane mithyAdarzana ane ajJAna hoya che. - bALa vinA ja hRti vaNakuLa- jJAna vinA cAritranI prApti thatI nathI. samyagudarzana ane samyagujJAna dvArA padArthono yathArtha bodha ane yathArtha zraddhA thAya, tyArapachI ja te jIvane cAritra guNanI arthAt samyakucAritranI prApti thAya che. jo koI jIva samyagujJAna ke samyakuzraddhA vinA paNa cAritrano svIkAra kare tyAre te dravya cAritrane prApta kare che paraMtu samyaka cAritra, samyajJAna vinA thatuM nathI. samyaka cAritranI(cAritra guNanI) prApti samyajJAna-darzana pUrvaka ja thAya che. abisa tyi novo- guNa eTale cAritra. cAritra vinA sarva karmonA kSayarUpa mokSanI prApti thatI nathI. tethI karmamukti mATe cAritraguNanI anivAryatA che. sthi anofumsa biApa- karmono kSaya thayA vinA nirvANanI prApti thatI nathI. sarva karmono kSaya te mokSa che ane mokSa thavAthI AtmA akhaMDa zAMti-samAdhine prApta kare che; tene ja nirvANa kahe che. mokSa ane nirvANanI prApti paNa eka sAthe ja thAya che. tema chatAM baMnemAM kArya-kAraNabhAva saMbaMdha che. mokSa kAraNa che ane nirvANa tenuM kArya che. A rIte mokSamArganA sAdhanomAM samyagadarzananI mukhyatA che, tema chatAM sarva sAdhanonI paripUrNatA thAya, tyAre ja mokSa prApta thAya che. jema ke terame guNasthAne kevaLI bhagavAnane kevaLajJAna ane kevaLa darzana hovAthI jJAna-darzananI pUrNatA che paraMtu yoganI pravRtti hovAthI cAritranI pUrNatA nathI. zailezIkaraNa karIne jIva caudamA guNasthAne ayogI avasthAne prApta thAya, tyAre cAritra ane tapa guNanI pUrNatA thAya che. A rIte jJAna, darzana, cAritra ane tapa, te cArenI pUrNatA thatAM jIva aghAtI karmono kSaya karI, te karmothI mukta thAya che ane karma mukta jIvanuM nirvANa thAya che. samyakatvanA ATha aMgaH - __NissaMkiya NikkaMkhiya, NivvitigicchA amUDhadiTThI ya / uvabUha thirIkaraNe, vacchalla pabhAvaNe aTTha // zabdArtha:- vijaya = niHzaMkatA, jinavacanamAM zaMkA na karavIviliya-niSkAMkSA, paradarzananI ke sukhanI AkAMkSA na karavI fNabritiSThA = nivicikitsA. dharmakaraNInA phaLamAM saMdehazIla na thavuM amUchaThThI = mUDhatA vinAnuM eTale samajaNavinAnuM samyagu darzana hovuM, jJAna garbhita samyagdarzana hovuM, svazraddhAmAM daDha rahevuM 3vajUda = upavRMhaNa, guNIjanonA guNonI prazaMsA karavI. zrata dharma ane cAritra dharmanI sva-paramAM vRddhi karavI, puSTi karavI ftharIne = sthirIkaraNa, dharmathI DagI jatAM jIvone dharmamAM sthira karavA vachac = vAtsalya, sAdharmIo pratye premabhAva, ahobhAva rAkhavo panAvo = prabhAvanA,
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 jainadharmanI unnati mATe prayatna karavo a6 = A ATha darzanAcAra che. bhAvArtha :- (1) niHzaMkatA, (2) niSkAMkSA, (3) nirvicikitsA, (4) amUDha daSTi--jJAna garbhita dRSTi, (5) upabRhaNa-puSTIkaraNa, (6) sthirIkaraNa, (7) vAtsalya ane (8) prabhAvanA; e ATha samakitanA aMga(darzanAcAra) che. vivecanaH prastuta gAthAmAM samyagdarzananA ATha AcAranuM nirUpaNa che. je vyaktine jIva-ajIva Adi tattvonA jJAna sAthe nave ya tattvonI yathArtha zraddhA thaI jAya tyAre tene samyagdarzana guNa pragaTa thAya che. eka samyagdarzana guNanA pragaTIkaraNa sAthe AtmAmAM anya aneka guNo pragaTa thAya che. sUtrakAre ahIM tevA ATha guNonuM nirUpaNa karyuM che. (1) nizaMkatA H-- tattvomAM saMzayano abhAva. jinokta tattva- deva, guru, dharma ane zAstramAM tathA jIvAdi nava tattvomAM aMzataH ke sarvataH zaMkA rahita thavuM, te nizaMkatA guNa che; tenAthI samyak darzana nirmala rahe che. (2) niSkAMkSA :- AkAMkSA rahita hovuM. anya dharmonA ADaMbara ThaThArA ke camatkAra joIne tenA prati AkarSita na thavuM tenI prazaMsA na karavI, te niSkAMkSA guNa che; A guNathI samyagdarzana sthira rahe che. AkAMkSAnA be artha thAya che- (1) ekAMta daSTivALA anya darzanone svIkAra karavAnI icchA (2) dharmAcaraNathI Ihalaukika, pAralaukika, vaibhava athavA sukhabhoga Adi meLavavAnI IcchA. puNya-pApa janita phaLanI AkAMkSA na rAkhavI te paNa niSkAMkSA che. (3) nirvicikitsA :- vicikitsA rahita thavuM. dharmakaraNInA phaLamAM saMdeha na karavo. dharmAcaraNanuM phaLa saMvara ane nirjarA che te baMne nizcitarUpe te ja samaye prApta thAya che. dharmanA phaLa prati niHsaMdeha rahevAthI samakti nirdoSa rahe che. nirvicikitsAno bIjo artha che ke sAdhu-sAdhvIonA zarIra ane upadhine malina joIne tenA pratye ghRNA na karavI paraMtu jinezvara nirdiSTa sAdhvAcAramAM mela parISahane jItavo te viziSTa guNa che, tema samajavuM. (4) amUDhadaSTi :- devamUDhatA, gurumUDhatA, dharmamUDhatA, zAstramUDhatA, lokamUDhatA Adi mUDhatAo che. te mUDhatAthI rahita thavuM te amUDhadaSTi che. devamUDhatA : bhautika sukha samRddhi mATe rAgI-dveSI devonI upAsanA karavI. gurumUDhatA : AraMbha-parigrahamAM Asakta, hiMsAdimAM pravRtta mAtra vezadhArI sAdhune guru mAnavA. dharmamUDhatA : AraMbhajanya kriyAkAMDone dharma mAnavo. zAstramUDhatA : hiMsAdinI preraNA karanAra, asatya kalpanA pradhAna, rAgadveSayukta dUSita graMthone zAstra mAnavA. lokamUDhatA : lokomAM pracalita kurUDhio athavA kuprathAone dharma mAnavo. A sarva prakAranI mUDhatAno tyAga karI, AgamajJAna garbhita yathArtha samajaNa rAkhavI, te amUDhadaSTi che. ekAMtavAdI ke kupathagAmIonI prazaMsA, stuti, sevA, saMparka ati paricaya karIne temAM AkarSAvuM te paNa mUDhadaSTi kahevAya che. amUDha daSTivALo AtmA kramazaH kSAyika samakitane prApta karanAra thAya che. (5) upabRhaNa :- tenA traNa artha che- (1) prazaMsA (2) vRddhi (3) puSTi. jema ke- (1) guNIjanonA guNonI prazaMsA karIne te guNo prApta karavA puruSArtha karavo. (2) kSamA, mRdutA vagere potAnA AtmaguNonI vRddhi karavI (3) samyagdarzananI puSTi karavI. A guNathI samakti puSTa thAya ane dharmanI bhakti thAya. (6) sthirIkaraNa H- samyaktva athavA cAritrathI calAyamAna thatAM vyaktione punaH te mArgamAM sthira
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ | mokSamArga gati 153 ] karI devA te sthirIkaraNa che. A guNa svapara upakAraka thAya che. (7) vAtsalya :- sAdharmiko pratye hArdika ane niHsvArtha anurAga ke vAtsalya bhAva rAkhavo tathA sAdharmika sAdhavarga ane zrAvakavarganI sevA karavI. A guNathI anya vyaktione dharma prati anurAganI vRddhi thAya (8) prabhAvanA :- tenA be artha thAya che. (1) ratnatrayathI potAnA AtmAne bhAvita(prabhAvita) karavo (2) potAnA viziSTa guNothI dharma ane saMghanI unnati karavI; tene prabhAvanA kahe che. te prabhAvanA karanAra prabhAvakanA mukhya ATha guNo A pramANe che- (1) je samaye jeTalA Agama upalabdha hoya temAM pravINa hoya (2) vAda vijetA hoya (3) saphaLa pravacanakAra hoya (4) tapasvI hoya (5) sabhAmAM moTA vrata, tyAga-niyama grahaNa karanAra hoya (6) bhUta bhaviSya ane vartamAna saMbaMdhI nimitta jJAnamAM kuzala hoya (7) aneka labdhi saMpana hoya, maMtrAdithI siddhio prApta karelI hoya; temaja jJAna, darzana ane cAritranI utkRSTa ArAdhanAthI prabhAvazIla vyaktitva ane Adeya vacanavALA hoya. (8) kavi hoya, kAvya racanAmAM ane gAyana kalAmAM kuzala hoya. potAnA zreSTha A eka ke aneka guNa saMpanna vyakti zAsananI prabhAvanA karanAra thAya che. samyag darzananA A ATha AcAromAMthI niHzaMkatA Adi prathama cAra aMtaraMga guNarUpa che ane zeSa cAra bAhya AcAra rUpe pragaTa thAya che. A ATha AcAronuM ullaMghana thAya, to te samakitanA aticAra banI jAya che. jenAgamomAM samakitanA pAMca aticAranuM kathana che- zaMkA, kAMkSA, vicikitsA, papAsuMDa prazaMsA ane parapAkhaMDa paricaya. prathama traNa AcAranA ullaMghanarUpa traNa aticAra che ane zeSa pAMca AcAranA abhAvamAM koI paNa aticAra thaI zake che. saMkSepamAM prastuta gAthAmAM kathita samakitanA ATha AcAronA pAlanathI aticAra rahita zuddha, nirmaLa ane daDha samakitanI prApti thAya che. samyak cAritra: / sAmAiyattha paDhama, chedovaTThAvaNaM bhave bIyaM / | pariNAvizuddhIyuM, sudu tA saM52the ja II zabdArtha - alpa = tyAra pachI paDhamaM = prathama sAmayiM = sAmAyika vIvuM = bIjuM jovAvamAM - chedopasthApanIya ja = hoya che jerahAra vizuddhIkaM = trIjuM parihAra vizuddhi suhui saMparA = cothuM sUkSma- saMparAya cAritra che. bhAvArtha - tyAra pachI paheluM sAmAyika cAritra, bIjuM chedopasthApanIya cAritra, trIjuM parihAra vizuddhi cAritra, cothuM sUkSma saMparAya cAritra che. isa akasAyamahakkhAyaM, chaumatthassa jiNassa vA / | pa varadvaraM, vAritta roDa sahiyaM II zabdArtha - avasAya = kaSAyanA kSaya ke upazamathI thanAruM, kaSAya rahita mahAya = pAMcamuM yathAkhyAta cAritra cha3maltha = agiyAramA athavA bAramA guNasthAnavartI chadmastha muninuM nikAsa
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI uttarAdhyayana sUtrara = = kevaLI bhagavAnanuM parva - A pAMceya prakAranA cAritta - cAritra pavattinuM - saMcita karmonA khajAnAne rikta(khAlI) karanAra zaeNpha - che Ahiya - ema jinendra bhagavAne kahyuM che. bhAvArtha:- kaSAya rahita pAMcamuM yathAkhyAta cAritra chadmastha munine athavA kevaLI bhagavaMtone hoya che. A pAMce ya prakAranA cAritra pUrva saMcita karmone rikta-khAlI kare che, tethI tene cAritra kahe che. vivecanaH 154 prastuta gAthAomAM mokSamArganuM trIjuM sAdhana samyak cAritra ane tenA prakAranuM nidarzana che. samyagdarzananI prAptithI jIvanuM anaMta saMsAra paribhramaNa sImita thaI jAya che. sImita thayelA saMsAra paribhramaNano nAza karavA mATe sAdhakane samyak cAritrano puruSArtha karavo paDe che. carittara cAritta :- karmone rikta kare te cAritra. sAmAnyataH cAritra Azravane rokanAruM kahevAya che. paraMtu ahIM sUtrakAre cAritra zabdano vyutpattiparaka artha pradarzita karyo che. tenuM tAtparya e che ke samyakcAritramAM samyajJAna, darzana ane tapanuM astitva hoya ja che. tethI cAritra saMcita karmono kSaya kare te samucita che. sAdhaka cAritrano svIkAra karIne cAritranI pUrNatAne pAme tyAM sudhInI tenI vividha avasthAonA AdhAre prastuta gAthAmAM cAritranA pAMca prakAra kahyA che. sAmAyika cAritra H- rAga dveSa rahita thaI sarva sAvadha pravRttiono tyAga karavo, tene sAmAyika cAritra kahe che. vividha apekSAothI kacita chaMdopasthApanIya Adi zeSa cAra cAritra paNa sAmAyika rUpa ja che. sAmAyika cAritranA be prakAra che- (1) Ityarika- alpakAlIna. bharata-bhairavatakSetramAM 24 tIrthaMkaramAMthI prathama ane aMtima tIrthaMkara bhagavAnanA zAsanamAM je sAmAyika cAritra grahaNa karavAmAM Ave che, tenI sthiti jaghanya sAta divasa, madhyama cAra mAsa ane utkRSTa cha mAsanI hoya che. tyAra pachI tenA sthAne chedopasthApanIya cAritra aMgIkAra karAvavAmAM Ave che. arthAt te sAmAyika cAritrano cheda karI punaH cAritranuM upasthApana karAvavAmAM Ave che. (2) yAvaRcita- jIvana paryaMtanuM, zeSa 22 tIrthaMkaronA zAsanamAM ane mahAvideha kSetranA dareka tIrthaMkaronA zAsanamAM dIkSA samayathI jIvana paryaMta sAmAyika cAritra ja rahe che. = chaMdopasthApanIya cAritra H-- je cAritramAM pUrva paryAyano cheda karIne mahAvratanuM AropaNa karAya che, tene chedopasthApanIya cAritra kahe che. tenA paNa be bheda che (1) niraticAra *- prathama ane aMtima tIrthaMkaranA zAsanamAM navadIkSita sAdhune je vaDIdIkSA apAya che, te niraticAra chedopasthApanIya cAritra che. te ja rIte trevIsamAM tIrthaMkaranA zramaNa covIsamAM tIrthaMkaranA zAsanamAM praveza kare tyAre tene paMca mahAvratanuM AropaNa karAvavAmAM Ave che, te paNa niraticAra chedopasthApanIya cAritra che. (2) sAticAra H- koI sAdhu mahAvratano bhaMga kare, anya moTA doSonuM sevana kare, tyAre te sAdhune prAyazcitta rUpe pUrvanI dIzA paryAyano cheda karIne punaH mahAvratAropaNa karavAmAM Ave che, tene sAticAra chaMdopasthApanIya cAritra kahe che. A chedopasthApanIya cAritra bharata ane airavata kSetramAM prathama ane nima tIrthaMkaranA zAsanamAM ja hoya che. sAmAyika ane chaMdopasthApanIya, te baMne cAritramAM chaThThAthI navamA paryaMtanA cAra gulasthAna hoya che. (3) parihAra vizuddha cAritra :- gaccha-samUhathI nivRtti laIne viziSTa prakAranA tapanI ArAdhanA
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ | mokSamArga gati [ 155 ] rUpa cAritra te parivAra vizuddha cAritra che. tenI vidhi A prakAranI che- 9 sAdhu sAthe maLIne A cAritranI ArAdhanA kare che. tenI sthiti 18 mAsanI hoya che. prathama 6 mAsamAM 4 sAdhu tapasyA kare, bIjA cAra sAdhu temanI sevA kare ane eka sAdhu gaNa-pramukhatA dhAraNa kare. bIjA cha mAsamAM tapasyA karanAra sevA kare ane sevA karanArA tapasyA kare che tathA eka sAdhu gaNapramukha rahe che. tyAra pachI trIjA cha mAsamAM gaNapramukha tapasyA kare che, zeSa sAdhu tenI sevA kare che ane koI paNa eka sAdhugaNanI pramukhatA svIkAre che. tapasyA karanAra sAdhu unALAmAM eka, be ke traNa upavAsa, ziyALAmAM, be, traNa ke cAra upavAsa ane comAsAmAM traNa, cAra ke pAMca upavAsa kare. tapanA pAraNe badhA sAdhaka AyaMbila kare che. A prakAre A cAritramAM viziSTa tapa sAdhanAthI Atmazuddhi karavAmAM Ave che. A rIte 18 mAsano eka kalpa pUrNa thayA pachI te sAdhuo gacchamAM AvI jAya athavA jIvana paryata te ja rIte kramapUrvaka tapasAdhanA karatA rahe che. A cAritra paNa bharata ane airAvata kSetramAM prathama ane aMtima tIrthaMkaranA zAsanamAM jeNe chedopasthApanIya cAritrano svIkAra karyo hoya tene ja hoya che. A cAritrano svIkAra tIrthakaranI be pATa sudhI ja hoya che. temAM chaThThuM ane sAtamuM be ja guNasthAna hoya che. tenI ArAdhanAthI ghaNA karmono nAza thAya che ane AtmAnA jJAnAdi guNonI vizuddhi thAya che. suthama saMparAya cAritra - sAmAyika athavA chedoSasthApanIya cAritranI sAdhanA karatAM-karatAM jyAre krodhAdi traNa kaSAya upazAMta athavA kSINa thaI jAya che ane kevaLa lobha kaSAya sUkSmarUpe bAkI rahe che, A avasthAne sukSma saMparAya cAritra kahe che. A cAritra dazamA guNasthAnavartI sAdhune hoya che. parihAra vizuddhivALA sAdhu paNa jyAre sAtamA guNasthAnathI AgaLa vadhIne zreNI caDhe che tyAre chedopasthApanIya cAritramAM praveza karyA pachI ja AThamuM, navamuM guNasthAna pAra karIne A sUkSma saMparAya cAritrane prApta kare che. yathAkhyAta cAritra:- jyAre cAre kaSAyo sarvathA upazAMta athavA kSINa thaI jAya che, te samayanI cAritranI avasthAne yathAkhyAta cAritra kahe che. A cAritra guNasthAnanI apekSAe aneka bhAgomAM vibhakta che(1) 11mAM guNasthAnavALA sAdhakanuM cAritra chadmastha upazAMta kaSAya yathAkhyAta cAritra kahevAya che (2) 1ramA guNasthAnavALA sAdhakanuM cAritra chadmastha kSINa kaSAya yathAkhyAta cAritra kahevAya che. (3,4) teramA ane caudamAM guNasthAnavALA sAdhakanuM cAritra kramazaH sayogI kevaLI yathAkhyAta cAritra ane ayogI kevaLI yathAkhyAta cAritra kahevAya che. A rIte temAM 11 thI 14 paryatanA cAra guNasthAna hoya che. samyak tapa ane tenA prakAra:rajA to ya kuviho kutto, nAdiramaMtara tahAM bAhiro chavviho vutto, evamabbhataro tavo // zabdArtha-tavo tapa viho = be prakAranA kutto = kahyA che vArira0maMtara ta = bAhya tapa ane AtyaMtara tapa vadi = bAhya tapa chabiMdo = cha prakAranA parva = e pramANe amataro = AtyaMtara tapa. bhAvArtha tapanA be prakAra kahyA che- bAhA tapa ane AtyaMtara tapa. bAhya tapanA cha prakAra che ane te ja rIte AvyaMtara tapanA paNa cha prakAra che. vivecana : prastuta gAthAmAM mokSanA cothA sAdhana-tapanA bheda-prabhedanuM kathana che.
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 tapa e karmakSaya tathA AtmazuddhinuM kAraNa hovAthI muktinuM viziSTa sAdhana che. tethI ja mokSamArganA cAra sAdhanomAM tenI pRthaka gaNanA thaI che. aneka zAstromAM tenuM varNana che. te tenI vizeSa mahattA pradarzita kare che. temAM paNa zrI bhagavatI sUtra zataka-25/7mAM ane aupapAtika sUtramAM tapanuM vistRta ane bheda-prabheda pUrvaka varNana che. tapanI bheda-prabheda yukta vistRta vyAkhyA prastuta zAstranA 'tapomArgagati' nAmanA trIsamAM adhyayanamAM paNa ApavAmAM AvI che. prastuta gAthAmAM tapanA cha bAhya ane cha AtyaMtara, tema kula bAra bhedonuM saMkSipta kathana che. bAhyatapaH- je tapane loko bAhyadaSTie taparUpe oLakhe che athavA je tapa bAhA zarIrane tapAve, kaza kare ane karmono kSaya kare che, tene bAhyutapa kahe che. tenA cha prakAra che, te A pramANe che(8) ajIta :- abhojana. alpa samaya mATe ke jIvanaparyata AhArano tyAga. (2) gonoriyA :- avamodarikA, UNodarI. avama = nyUna, alpa, udara = peTa. peTane ubhuM rAkhavuM. bhUkha karatA alpa AhAra levo. upakaraNa, krodhAdi kaSAyanI alpatA karavI. (3) umaravAriyA :- bhikSAcaryA. vividha prakAranA abhigraha-saMkalpa saha bhikSA levA mATe javuM. bhikSAcaryAmAM vRttiono saMkSepa thAya che, te nirjarAnuM kAraNa hovAthI tapa kahevAya che. (4) rasaparikvara:- rasaparityAga. ghI-dUdha vagere rasavaMtA AhArano tyAga karavo. (6) vAvane so - kAyakaleza. dehAdhyAsa choDavA mATe zarIrane kaSTa ApavuM. virAsana vagere Asane besavuM, kezAMcana karavuM. (6) DitALa -prati saMlInatA. indriyone viSayAdithI gopavavI.viSayo tarapha jatI vRttione pAchI vALIne AtmabhAvamAM lIna karavI. AvyaMtaratapaH- je tapane bAhyadaSTie loko tapa rUpe oLakhatA nathI paraMtu karmanirjarAmAM jenimittabhUta che, tene AtyaMtara tapa kahe che. tenA cha bheda A pramANe che. pAchitta - lAgelA doSo ane aticAronI zuddhi karavI, te prAyazcitta tapa che. vigo - ravinI si vinavaH je kriyA dvArA karmo dUra thAya te vinaya. ratnAdhika vagere pratye bahumAna Adi karavA vinayanI pravRtti che. vecAvaDyuM - AcArya guru vagerenI sevA bhakti karavI, te vaiyAvRtya tapa che. saphALo :- svAdhyAya. zrutajJAnanI ArAdhanA karavI zAstronuM adhyayana, ciMtana, manana karavuM. phAI - dhyAna. jinezvaranI AjJAdi koIpaNa eka viSayamAM cittane sthira karavuM. viDasano - vyutsarga. gaNa, zarIra, upadhi, kaSAyAdine choDavA, teno tyAga karavo. jJAna, darzana, cAritra, tapanI upayogitA - / NANeNa jANai bhAve, saNeNa ya saddahe / caritteNa NigiNhAi, taveNa parisujjhai //
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ | mokSamArga gati [ 157 ] zabdArtha - poLa = jJAnathI bhAve = padArthone, tattvone = jANe che lokha = darzanathI sa = zraddhA kare che varina = cAritrathI jilphA = Azrava nirodharUpa saMvara kare che tavega = tapathI paripha = pUrvakRta karmono kSaya karI parizuddha thAya che. bhAvArtha- AtmA jJAnathI jIvAdi tattvone jANe che, darzanathI tenA para zraddhA kare che, cAritrathI Azrava nirodharUpa saMvara kare che ane tapathI pUrvakRta karmono kSaya karI parizuddha thAya che. / khavittA puvvakammAiM, saMjameNa taveNa ya / savvadukkhapahINaTThA, pakkamati mahesiNo // tti bemi // zabdArtha - maLio = maharSi saMkaLa = saMyamathI tavega = tapathI puvammA = pUrvakRta karmono vittA = kSaya karIne sabakula-hIMgag = badhA duHkhothI rahita thavA mATe pa ti = jJAna darzana cAritramAM parAkrama kare che. bhAvArtha- saMyama ane tapathI pUrvakRta karmono kSaya karIne sarva duHkhono kSaya karavA maharSio jJAna, darzana cAritramAM parAkrama kare che, tenA phala svarUpa teo siddhagati prApta kare che. vivecana : prastuta gAthAomAM sUtrakAre mokSamArganA cAre sAdhanonI upayogitA ke phaLazruti nidarzita karI che. je rIte rogathI mukta thavAnI icchA rAkhanAra vyaktine DaoNkTara dvArA roganI jANakArI karavI, DaoNkTara ane tenA nirNaya tathA davA para vizvAsa karavo; auSadha sevana ane pathya-parejanI sAvadhAnIo rAkhavI; A sarva upacAranA aMgone svIkAravA Avazyaka thAya che. te ja rIte anAdikAlIna AtmarogarUpa karmothI mukta thavA mATe paNa A adhyayanamAM varNita jJAna, darzana, cAritra ane tapa, te cAre aMgo-sAdhanone bhAvapUrvaka AdaravA Avazyaka che. jJAnathI vastutattvano bodha thAya, darzanathI tenA para vizvAsa-zraddhA thAya, cAritrathI AvatA karmo rokAya jAya ane tapathI pUrvakRta karmono nAza thAya che. saMkSepamAM mokSa prApti mATe mumukSue niraMtara jJAna, darzana, cAritra ane tapa e cAreyanI sumeLa pUrvaka ArAdhanA karavI joIe. te ArAdhanAnI saphaLatA mATe A adhyayana sadA mananIya, smaraNIya ane AdaraNIya che. che aThThAvIsamuM adhyayana saMpUrNa
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ * * 158 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 ogaNatrIsamuM adhyayana paricaya ********* A adhyayananuM nAma 'samyak parAkrama' che. jJAna, darzana, cAritra ane tapa rUpa mokSa mArga mATenA puruSArthane samyak parAkrama kahe che. A adhyayanamAM 73 anuSThAnonA pariNAmane pradarzita karIne sAdhakone samyak parAkrama mATe prerita karyA che, tethI tenuM sArthaka nAma samyak parAkrama che. A adhyayanamAM 73 sUtro che. saMpUrNa adhyayanamAM sAdhakanI sAdhanAnA prAraMbhathI pUrNatA sudhInA mArganuM spaSTIkaraNa che. prazna thAya ke sAdhanAno prAraMbha kayAMthI karavo ? saMvegathI ? dharma zraddhAthI ? ke saMyamathI ? sUtrakAre spaSTa karyuM che ke sAdhaka potAnI yogyatA pramANe A adhyayanamAM kathita koIpaNa anuSThAnomAM samyak parAkrama kare to te sAdhyanI siddhi karI zake che. A rIte pratyeka bola svataMtra che, tenuM pariNAma bhinna-bhinna che tema chatAM pratyeka bolanuM anusaMdhAna Atmazuddhi sAthe thAya che. A nAnA-nAnA sUtromAM sUkSma ane gaMbhIra carcA sAthe adhyAtmabhAvonA pariNAmone UMDANapUrvaka pradarzita karavAmAM AvyA che. samyak parAkramanA 73 bolamAM mokSamArganA cAre aMga jJAna, darzana, cAritra tapa sAtheno saMbaMdha A pramANe che- svAdhyAya, vAcanA, pratipRcchanA, parAvartanA, anuprekSA, dharmakathA, zruta ArAdhanA ane jJAna saMpannatA vagere bola jJAna sAthe saMbaMdhita che. saMvega, dharmazraddhA, caturvizatistava, stava stuti maMgala vagere bola darzana sAthe saMbaMdhita che. sAmAyika, saMyama, viviktazayanAsana-sevana, saMbhoga pratyAkhyAna Adi vividha prakAranA pratyAkhyAno; kSamA, nirlobhatA Adi yatidharmo; managupti Adi guptio; traNe ya yoganI samadhAraNA; indriyono nigraha Adi bola cAritra sAthe saMbaMdhita che. guru-sAdharmikanI zuzruSA, tapa, kAusagga, pratyAkhyAna, prAyazcitta, AhAra pratyAkhyAna, bhakta pratyAkhyAna, vaiyAvRtya vagere bola tapa sAthe saMbaMdhita che. vyavadAna(vodANa), ekAgra mana sannivezatA, zailezI avasthA, akarmatA Adi bAramA vyutsarga tapanI viziSTa sthitio che. adhyayananA ante yoga nirodharUpe zailezI avasthA ane mukta jIvonI gati, sthiti AdinuM nirUpaNa che. samyak parAkramanA bolonuM pUrNa zraddhA, pratIti ane rucipUrvaka pAlana karavAthI, tene UMDANapUrvaka jANavAthI, tenuM guNakIrtana karavAthI, tenuM zodhana karI ArAdhanA karavAthI ane bhagavAnanI AjJA anusAra anupAlana karavAthI sAdhaka muktinA zikhara para pahoMcI zake che, temAM koI saMdeha nathI. //////////
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ sagapazapama [ 159] ogaNatrIsamuM adhyayana samyak parAkrama adhyayana prAraMbha:| 1 suyaM me AusaM ! teNaM bhagavayA evamakkhAyaM- iha khalu sammattaparakkame NAma ajjhayaNe samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM paveie, jaM samma sadittA, pariphattA, roya, sirA, patittI, tIrirA, jidphattA, sohaittA, ArAhaittA, ANAe aNupAlaittA bahave jIvA sijhaMti bujjhati muccati pariNivvAyati savvadukkhANamata kareti / zabdArtha:- A naM- he AyuSyamAnuM jebU!temAM te bhAva = bhagavAne parva= A prakAre aAve = kahyuM hatuM tene = meM surya = sAMbhaLyuM che rUda= A jinazAsanamAM rahelu = nizcayathI veba = kAzyapa gotrIya samaus = zramaNa bhAvavI = bhagavAna mahAvIrekha = mahAvIra svAmIe sanmattaparame = samyak parAkrama nAma = nAmanuM aya = adhyayana paphA = prarUpita karyuM che = = jenA para sakhta = samyaka prakArathI sadara = zraddhA karIne pariyaDuttA = pratIti karIne royaphA = ruci karIne wifsattA = sparza(grahaNa) karIne pAnaphA = pAlana karIne tairittA = temAM pAra utarIne, adhyayana, adhyApana dvArA samApta karIne uttara = kIrtana karIne sodaphattA = zuddha karIne sAdarA = ArAdhana karIne A = AjJAnusAra aypAla = anupAlana karIne vadi = ghaNA gIvA = jIvo siti = siddha thAya che juti = buddha thAya che muvaMti = karmothI mukta thAya che pagviAti = karmarUpI dAvAnaLathI chUTIne zAMta thAya che, nirvANa pAme che saLaMdusthAna = sarva prakAranA zArIrika, mAnasika duHkhono aMta ti= aMta kare che. bhAvArtha - zrI sudharmAsvAmI potAnA ziSya jaMbUsvAmIne kahe che ke- he AyuSyamAn jaMbU! te bhagavAne A pramANe kahyuM che- kharekhara A "samyak parAkrama' nAmanuM adhyayana kAzyapa gotrIya zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe prarUpyuM che, jenI samyaka prakAre zraddhA karIne, pratIti karIne, ruci karIne, sparzanA(grahaNa) karIne, pAlana karIne, temAM pAra utarIne, kIrtana karIne, zuddha karIne, ArAdhana karIne ane AjJAnusAra anupAlana karIne ghaNA jIvo siddha thAya che, buddha thAya che, sarva karmothI mukta thAya che, parinirvANa prApta kare che ane samasta duHkhono aMta kare che. vivecanaH prastuta sUtra A adhyayananI utthAnikArUpa che. temAM sUtrakAre saMkSepamAM A adhyayanano viSaya sUcana karIne tenI ArAdhanAnA aMtima phaLane pradarzita karyuM che. su ne gADAM ! ..-A adhyayananA bhAvo paMcama gaNadhara zrI sudharmAsvAmIe jaMbUsvAmIne kahyA che. sudharmAsvAmI paMcama gaNadhara hatA ane svayaM zrutakevalI hatA; tethI temanA vacano pramANabhUta ja
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 160 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 hoya, topaNa temaNe svayaM potAnA taraphathI A kathana na karatAM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIno ullekha karyo che. "he jaMbu! A bhAvo huM sarvajJa prabhu mahAvIra svAmIe prarUpyA che te pramANe kahuM chuM.' A prakAranuM kathana zAsana sthApaka tIrthakarano mahimA pradarzita karavA mATe ane A bhAvo paraMparAe sarvajJa tIrthakara kathita hovAthI saMpUrNa satya che, tevI zraddhA pragaTa karavA mATe che. sUtrokta kathana pratyeka sAdhako mATe preraNA Ape che ke AdhyAtmanI koI paNa uccatama avasthAne prApta karyA pachI paNa gurunuM mAhAbhya avismaraNIya hoya che. samara parajIne - samyaka parAkrama. AgamomAM sanmatta zabda traNa arthomAM prayukta thAya che(1) samara saMsI = samyagu daSTi.AcArAMgamAM] (2) sanmatta banALA = samattvanI sAdhanAmAM sthira rahe. [AcArAMgamAM (3) sanmatta vinoda = samyaktanI vizuddhi kare. [A ja adhyayanamAM]. prastutamAM sanmatta zabda parAkramano vizeSaNa che. asamyaka parAkramathI saMsAra vRddhi thAya che ane samyaka parAkramathI mokSanI sAdhanA thAya che. jIvanI vIryazaktinA vaparAzane parAkrama kahe che. te parAkrama be prakAre thAya che- samyaka ane asamyaka. je parAkrama bahiMmukhI hoya, bhautika siddhi mATe hoya, to te parAkrama samyaka nathI. je parAkrama aMtaramukhI hoya, Atmazuddhi mATe hoya, te parAkrama samyaka kahevAya che. bIjA zabdomAM AtmavikAsane anurUpa jinAjJA anusAranI sarva pravRttio samyapha parAkrama che. adhyayanana mahAbhya ane phaLa - samyaka parAkrama dvArA jIva mokSarUpe phaLa prApta karI le che. te sAdhanAnI parAkASThA para pahoMcavAno krama A pramANe che(2) sadittA :- A adhyayananA bhAvonI samyaka rUpathI zraddhA karIne. (2) pavitta :- tyAra pachI zabda, artha ane ubhayarUpathI sAmAnyataH pratIti karIne, A kathana A prakAre ja che. anya prakAre nathI', ema vizeSataH nizcaya karIne athavA saMvegAdinA phaLano vizvAsa karIne. (2) ravA :- ruci karIne. ukta adhyayanamAM varNavelA anuSThAna viSayaka ruci eTale abhilASA utpanna karIne, bhagavAnanA vacano huM jIvanamAM utAruM tevI, abhilASA karIne. koI vastu guNakArI hoya paraMtu kaThora athavA kaSTa sAdhya hoya to kaTu-auSadhanI jema tenA tarapha aruci thAya che, tethI taviSayaka ruci thavI jarUrI che. je viSayanI ruci thAya che teno ja svIkAra zakya thAya che. (4) sittA :- mana, vacana ane kAyAthI anuSThAnano svIkAra karavo. anuSThAna grahaNa karavA mATenA pratyAkhyAna levA. () pAlaktA :- anuSThAnonuM pAlana karavuM, AcaraNa karavuM. anuSThAnomAM aticAra ane anAcAranA doSa na lAgI jAya tevI kALajIpUrvaka pAlana karavuM. (6) tIritta -anuSThAnanA nakkI karelA samaya sudhI athavA jIvana paryata pAlana karatAM temAM pAra utaravuM. jittA :- te anuSThAnanI mahattA svIkArIne tenA prati Adara ane bahumAnanA bhAvo pragaTa karavA, tenA guNAnuvAda, prazaMsA ane kIrtana karavA. (8) sodattA :- anuSThAnomAM lAgelA doSonI, aticAronI zuddhi karIne, te guNasthAnone prApta karI tenuM uttarottara zuddha pAlana karavuM. (1) AdittA :- sUtrokta vidhi anusAra ArAdhanA karIne. te anuSThAnomAM utsarga ane apavAda mArga aMge kuzaLatA prApta karIne AjIvana samyagubhAvothI ArAdhana karavuM.
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaka parama | 111 (10) ANAe aNupAlaittA :- nizA anusAra yathArtha zata sUkSmatApUrva pAlana zana, athavA guru AjJA anusAra satata anupAlana karIne. sijjhati:-sabhya 52 2to sApa - bhAga vadhecha bhane saMtatesAtatya thaI jAya che, tenA sarva kAryo siddha thaI jAya che; te AtmA siddha thAya che, AtmAnI zuddha sthiti pAme che ane te lakSyane siddha kare che. bajjhati :-ghAtI bhAno kSaya thavAthI bodha-vaNazAna pAmecha.avazAna ane vaNazana dvaa2| saMpUrNa lokAlokano bodha pAme che, lokAlokane jANe che ane jue che. maccati :-Aya bhauthI sarvathA bharata thIya. avazAna thAya tyAre yAraghAtI bhAno kSaya thAya che paraMtu bhavopagrAhI AyuSya, nAma, gotra ane vedanIya te cAra aghAtI karma bAkI rahyA hoya che, teno kSaya thaI javAthI AtmA AThe ATha karmothI saMpUrNa mukta thaI jAya che. pariNivvAyaMti :- pshinivaae| pAme cha. sa41 435 vAna sarvathA yuAI 4AthI AtmA zItalI-bhUta banI jAya che. savvadakkhANamata kareMti:-zArIrikasane mAnasika sahamono sarvathA saMta 43che.tyA2 pIte siddha kSetramAM sthita thaIne avyAbAdha sukhanA bhoktA banI jAya che. A rIte tenuM aMtima phaLa mokSanI prApti che. sabhya parAma bhATenA 73 sthAna :| 2 tassa NaM ayamaDhe evamAhijjai, taM jahA- (1) saMvege (2) Nivvee (3) dhammasaddhA (4) gurusAhammiyasussUsaNayA (5) AloyaNayA (6) jiMdaNayA (7) garahaNayA (8) sAmAie (9) cauvvIsatthave (10) vaMdaNe (11) paDikkamaNe (12) kAussagge (13) paccakkhANe (14) thavathuimaMgale (15) kAlapaDilehaNayA (16) pAyacchittakaraNe (17) khamAvaNayA (18) sajjhAe (19) vAyaNayA (20) paDipucchaNayA (21) pariyaTTaNayA (22) aNuppehA (23) dhammakahA (24) suyassa ArAhaNayA (25) egaggamaNasaNNivesaNayA (26) saMjame (27) tave (28) vodANe (29) suhasAe (30) appaDibaddhayA (31) vivittasayaNAsaNa-sevaNayA (32) viNiyaTTaNayA (33) saMbhogapaccakkhANe (34) uvahipaccakkhANe (35) AhArapaccakkhANe (36) kasAyapaccakkhANe (37) jogapaccakkhANe (38) sarIrapaccakkhANe (39) sahAyapaccakkhANe (40) bhattapaccakkhANe (41) sabbhAvapaccakkhANe (42) paDirUvaNayA (43) veyAvacce (44) savvaguNasaMpaNNayA (45) vIyarAgayA (46) khaMti (47) muttI (48) ajjave (49) maddave (50) bhAvasacce (51) karaNasacce (52) jogasacce (53) maNaguttayA (54) vayaguttayA (55) kAyaguttayA (56) maNasamAdhAraNayA (57) vayasamAdhAraNayA (58) kAyasamAdhAraNayA (59) NANasaMpaNNayA (60) dasaNasaMpaNNayA (61) carittasaMpaNNayA (62) soidiyaNiggahe (63) cakkhidiyaNiggahe (64) ghANidiyaNiggahe (65) jibhiMdiyaNiggahe (66)
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 phAsiMdiyaNiggahe (67) kohavijae (68) mANavijae (69) mAyAvijae (70) lohavijae (71) pejjadosamicchAdaMsaNavijae (72) selesI (73) akammayA / zArtha ne bhAvArtha :- tassa te samya parAmbha nAmanA adhyayananA, ayaM aTThe khA 73 josa, (ArAdhanAoo) evaM = kharIte Ahijjai = DI che taM jahA = 4bhaDe = = zrI uttarAdhyayana sUtra-2 = (1) saMvege = saMvega (2) Nivvee-nirke (3) dhammasaddhA = dharmazraddhA (4) gurusAhammiyasussUsaNayA = guru ane sAdharmionI sevA zuzrUSA (5) AloyaNayA = AsoyanA (6) jiMdaNayA = svaghoSa niMdhA (7) garahaNayA = garDA (8) sAmAie sAmAyi4 (9) cauvvIsatthae yaturviMzati-stava, yovIsa tIrthapuronI stuti (10) vaMdaNe = vN6e|| (11) paDikkamaNe = prati bhe| (12) kAussagge * ayotsarga (13) paccakkhANe = pratyANyAna (14) thavathuimaMgale = stava stuti maMgala (15) kAlapaDilehaNayA = aNa pratisenA (16) pAyacchittakaraNe = prAyazcitta 27 (17) khamAvaNayA = kSamApanA (18) sajjhAe svAdhyAya (19) vAyaNayA = vAyanA (20) paDipucchaNayA pratipRcchanA (praznottara) (21) pariyaTTaNayA parivartanA (22) aNuppehA = anuprekSA (23) dhammakahA = dharma thA (24) suyassa ArAhaNayA zrutanI ArAdhanA (25) egaggamaNasaNNivesaNayA = kheDA bhana sannivezatA bhananI agratA (26) saMjame saMyama (27) tave tapa ( 28 ) vodANe = vyavadvAna, DarmonI nirbharA (29) suhasAe = sumazAtA, vaiSayiGa supothI nivRtti (30) appaDibaddhayA = apratiSaddhatA (31) vivittasayaNAsaNasevaNayA = vivita zayana Asana sevana, strI pazu paMDa rahita sthAna AsananuM sevana (32) viNiyaTTaNayA pApaDabhothI nivRtta thavaM (33) saMbhogapaccakkhANe = saMbhoga pratyAdhyAna (34) uvahipaccakkhANe = upadhi pratyANyAna (35) AhArapaccakkhANe = AhAra pratyAjyAna (36) kasAyapaccakkhANe - uSAya pratyANyAna (37) jogapaccakkhANe - yoga pratyANyAna (38) sarIrapaccakkhANe = zarIra pratyANyAna (39) sahAyapaccakkhANe = sahAya pratyANyAna (40) bhatta paccakkhANe = bhakta pratyAkhyAna, saMthAro 42vo ( 41 ) sabbhAvapaccakkhANe = = = = = = sahabhAva pratyAyAna (42) paDirUvaNayA prati3patA, veza ane bhAvanI kheDa 3patA (43) veyAvacce = vaiyAvRttya, sevA (44) savvaguNasaMpaNNayA sarvaguNa saMpannatA (45) vIyarAgayA - vItarAgatA (46) khaMtI = kSamA (47) muttI nirdolitA (48) ajjave = Ava, saraNatA (49) maddave = bhAva, mRhutA, namratA (50) bhAvasacce = (bhAvasatya (51) karaNasacce = satya (52 ) jogasacce = yogasatya (53) maNaguttayA managupti (54) vayaguttayA = vayanagupti (55) kAyaguttayA = DAyagupti (56) maNasamAdhAraNayA = manaHsabhAdhAraNatA (57) vayasamAdhAraNayA = vayana sabhAdhAraeAtA (58) kAyasamAdhAraNayA = DAya sabhAdhAraNatA (59) NANasaMpaNNayA = jJAnasaMpannatA (60) daMsaNasaMpaNNayA = harzana saMpannatA (61) carittasaMpaNNayA = yAritra saMpannatA (62) soiMdiyaNiggahe zrotendriya nigraha (63) cakkhiMdiya Niggahe = yakSurhandriya nigraha (64) ghANiMdiyaNiggahe = ghrANendriya nigraha (65) jibbhidiyaNiggahe = vihvendriya nigraha (66) phAsiMdiyaNiggahe = sparzendriya nigraha (67) kohavijae - 6 vi4ya (68) mANavijae = bhAna vi4ya (69) mAyA vijae bhAyA vi4ya (70) lobhavijae = sobha vi4ya (71) pejjadosamicchAdaMsaNa vijae = rAga-dveSa, mithyAdarzana vinaya (72) selesI = zaiseSI avasthA (73) akammayA = arbhatA, durbharahita avasthA. [ A 93 josanuM mazaH varzana che. ] = = =
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyak parAkrama [ 13 ] saMvega:| 3 saMvegeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? . saMvegeNaM aNuttaraM dhammasaddhaM jaNayai, aNuttarAe dhammasaddhAe saMvegahavvamAgacchai, aNaMtANabaMdhI koha-mANa-mAyA-lobhe khavei, NavaM ca kamma Na baMdhai, tappaccaiyaM ca micchatta-visohiM kAUNa dasaNArAhae bhavai, dasaNavisohie ya NaM visuddhAe atthegaie jIve teNeva bhavaggahaNeNaM sijjhai bujjhai muccai pariNivvAyai savvadukkhANamaMta karei, visohie ya NaM visuddhAe taccaM puNo bhavaggahaNaM NAikkamai / zabdArtha - bata! he bhagavan! saMved = saMvega(mokSanI abhilASA)thI nAve = jIvane kiM = zuM khAya = lAbha thAya che? apura = anuttara, utkRSTa dhanasaddha = dharmazraddhA nAyaDu = utpanna thAya che gapurA = anuttara, sarvotkRSTa bannaddhA dharmazraddhAthI vaM zIdhra ja saMveja = saMvega, utkRSTa mokSAbhilASA Accha = utpanna thAya che satApurva vohamA-mAyA-toe = anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lobhano have = kSaya thAya che pAva = navA -- = karmono = baMdha thato nathI tapravayaM karmabaMdhanAnimittakAraNamachattavivAhiM mithyAtvanI viddhi vals= karIne hArANA = samyakatvanA ArAdhaka, kSAyika samyakatvanA ArAdhaka ava= thaI jAya che savilohipa pa = darzananI, samyakatvanI vizuddhithI vistAra = vizuddha banelo galyAphA = koI eka jIve = jIva teva = te ja bevaphA = bhavamAMsA = siddha thAya che guphA = buddha thAya che, jJAna prApta kare che muzva = karmothI mukta thAya che paribriAyaH parinirvANa, paramazAMti prApta kare che sabbatullAmAM varepha = badhA duHkhono aMta kare che vihipa ya na viSkA = samyatvanI viddhithI tavaM= trIjo puNo= pharIthI bhavana = bhavagrahaNanuM khAvama = atikramaNa karatA nathI arthAt trIjA bhavamAM avazya mokSa meLavI le che. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! saMvegathI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- saMvegathI jIvane anuttara dharmazraddhA thAya che. anuttara dharmazraddhAthI zIghra saMvega prApta thAya che. te jIva anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA ane lobhano kSaya kare che ane navA karmo bAMdhato nathI. karmabaMdhanA nimittakAraNa mithyAtvanI vizuddhi karIne jIva samyagadarzanano ArAdhaka thaI jAya che. darzana vizuddhi dvArA vizuddha thaIne koI jIva te ja bhavamAM siddha thAya che, jJAna pAme che, sarva karmothI mukta thAya che ane sarva duHkhono aMta kare che, siddhAlayamAM sthita thAya che. darzana viddhithI vizuddha thayelA koI jIvane karmo zeSa rahI jAya to te avazya trIjA bhave sarva karmono kSaya karI mokSa pAmI siddhAlayamAM sthita thAya che. te jIvane traNa bhavathI vadhAre bhava karavA paDatA nathI. vivecana : prastuta sUtramAM samyak parAkramanA prathama bola saMveganuM nirUpaNa che. mokSamArganuM prathama sopAna saMvega che. saMvegabhAvanI prApti pachI ja sAdhanAno prAraMbha thAya che. savega - saMvega zabdanA bhinna-bhinna artho thAya che- (1) samyagu vega. mokSa prApti mATeno vega-te dizAno tIvratama puruSArtha saMvega kahevAya che. (2) saMvejo muvaFbanA: | mokSAbhilASA, mokSa
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 164 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 pratyenI tIvra utkaMThA, te saMvega che. (3) dharma ane dharmaphaLamAM parama utsAha te saMvega. (4) dhArmika puruSo pratye anurAga te saMvega (5) paMcaparameSThi pratye bhakti bhAva te saMvega. (6) dharma ane dharmatattvamAM zraddhA, hiMsAdithI virati, rAga dveSa, mohAdi sarva graMthIothI rahita nigraMtha guruomAM avicala anurAga thavo, te saMvega che. (7) A rIte mokSa prAptinI tIvra jhaMkhanA ane te dizAnA puruSArthano prAraMbha, te saMvega che. (8) sAdhakane karmathI mukta thavAnI adamya icchA hoya, karmamuktinA mArga para ane te mArga para puruSArtha karatA sAdhako para ke karmamukta thayelA pUrNa puruSo para sahaja anurAga thAya, te saMvega bhAva che. savegana phaLa :- sutrakAre tenA kramika prApta thatAM eka-eka phaLane pradarzita karyA che- (1) saMvega arthAtu mokSAbhilASAthI zrutadharma AdinI zraddhA thAya che. (2) zraddhAthI tIvra saMvega- vairAgyane kAraNe viSayono rAga chUTI jAya che. (3) tenA prabhAvathI anaMta saMsAravardhaka anaMtAnubaMdhI krodha-mAna-mAyA-lobhano kSaya thAya che. (4) teno kSaya thavAthI mithyAtva janita navA karmono baMdha thato nathI. (5) te sAdhaka samyakatvano ArAdhaka banI jAya che. (6) samakitanA aticArone dUra karIne niraticAra darzananI ArAdhanA kare che. darzananI vizuddhithI atyaMta zuddha thaIne koI jIva te ja bhavamAM mokSe jAya che. tAtparya e che ke koI jIvane karmo bhogavavAnA bAkI rahyA hoya to trIje bhave mokSe jAya che. je jIvane kSAyika samyakatva prApta thayA pahelAM AyuSyano baMdha thayo na hoya, to te jIva te ja bhavamAM mokSe jAya che ane pahelAM AyuSyabaMdha thaI gayo hoya to trIje bhave mokSe jAya che. yugalikano AyuSyabaMdha thayo hoya to cothe bhave avazya mokSe jAya che. nI vi nAya:- jIvane zuM lAbha thAya che? prastuta adhyayananA pratyeka bola sAthe A prazna sUcaka vAkyAMza joDAyelo che. A vAkya je bola sAthe hoya, te bolathI jIvane zuM lAbha thAya che? tema pratyeka bolamAM artha samajavo. tenA uttaramAM te-te guNathI prApta thatAM phaLanuM kathana pratyeka sUtramAM che. MvaM -- vadhaH - jenA anaMtAnubaMdhI kaSAyo sarvathA kSINa thaI jAya che, jenuM darzana vizuddha thaI jAya che te jIvane mithyAdarzanajanita karmabaMdha thato nathI. nirveda - | 4 NivveeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai? NivveeNaM divva-mANussatericchiesukAmabhogesu NivveyaM havvamAgacchai, savva visaesu virajjai, savva visaesu virajjamANe AraMbhapariggahapariccAyaMkarei, AraMbha pariggaha pariccAyaM karemANe saMsAramaggaM vocchidai, siddhimaggaM paDivaNNe ya bhavai / zadArtha:- foLe = nirveda(saMsAranI virakti)thI jIva vizva-mApuracchi = deva, manuSya ane tiryaMca saMbaMdhI sarva prakAranA zAkamo = kAmabhogothI = zIghraSyi = vairAgya, udAsInatA Accha = prApta kare che sabsa virapaNuM = sarvaviSayothI vizvanA virakta thayelo jIva sAraMgaparidiparivAthe varepha = AraMbha ane parigrahano tyAga kare che A mahiparivAyuM jemA = AraMbha-parigrahano tyAga karato salAma = saMsAra mArgano arthAt bhava paraMparAno vonTava = vyavacheda, nAza kare che kimi = siddhimArga, mokSamArgano paDivone = pratipannaka, pathika bhava= banI jAya che. bhAvArtha:- prahana- he bhagavAn ! nirvedathI jIvane zuM lAbha thAya che?
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyak parAkrama [ 15 ] uttara- nirvedathI jIva deva, manuSya ane tiryaMca saMbaMdhI kAmabhogothI zIghra vairAgya pAme che. kramazaH sarva viSayothI virakta thaI jAya che. sarva viSayothI virakta thaIne te AraMbha-parigrahano tyAga kare che. AraMbha-parigrahano parityAga karavAthI saMsAramArgano viccheda-nAza kare che ane siddhi mArga prApta kare che. vivecana : prastuta sUtramAM nirvedathI pragaTa thatAM guNonuM nirUpaNa che. bliyuM - nirvedanA vividha artha che- (1) sAMsArika viSayonA tyAganI bhAvanA (2) saMsArathI vairAgya (3) saMsAra prati udvignatA (4) sarva abhilASAono tyAga (5) vividha udaya bhAvomAM samabhAva. | saMvega ane nirveda eka sikkAnI be bAju che. jyAre mokSanI tIvra abhilASA rU5 saMvega bhAva pragaTe tyAre saMsAranA bhogo prati nirveda-vairAgya bhAva jAgRta thAya che. A rIte saMvegavidhirUpa che jyAre nirveda niSedhAtmaka-tyAgarUpa che. nirvedana phaLa :- jIvano samagra puruSArtha vegapUrvaka mokSa tarapha thato hoya tyAre te jIva saMsAra mArgathI pAcho khasato jAya che. (1) te jIvane sarva kAmabhogo ane viSayothI virakti thAya che. (2) viSayaviraktinA kAraNe te AraMbha-parigrahano parityAga kare che. (3) tethI tenI bhava paraMparAno viccheda thAya che. (4) te jIva mokSa mArgano pathika banIne aMte ratnatrayanI ArAdhanArUpa siddhi mArganI prApti kare che. dharma zraddhA :5 dhammasaddhAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? dhammasaddhAe NaM sAyAsokkhesu rajjamANe virajjai, AgAradhammaM ca NaM cayai, aNagArie NaM jIve sArIramANasANaM dukkhANaM cheyaNabheyaNa-saMjogAINaM voccheyaM karei, avvAbAhaM ca suhaM Nivvattei / zabdArtha - thammasApa = dharma upara pUrNa zraddhA rAkhavAthI savAsonu = zAtA vedanIyakarmanA udayathI prApta thayelA sukhomAM gAve = jIva mA = anurAga karato hato temAM virApha = virakta thaI jAya che mA IIRdha = AgAra dharma-gRhastha dharmano yak = tyAga kare che kaparA = aNagAra-muni banIne sArIramAtA = zArIrika ane mAnasika kuvA = duHkhonuM chemeya = chedana bhedana kare che saMbo = saMyoga-viyogajanya duHkhono vojheya = nAza kare = kare che abbAvAhiM = avyAbAdhabAdhA-pIDA rahita) suda = mokSa-sukhane foLa = prApta kare che. bhAvArtha - prazna- he bhagavAna! dharma zraddhAthI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- dharmazraddhAthI jIva zAtAvedanIya karmajanita vaiSayika sukhonI AsaktithI virakata thaI jAya che, AgAradharma-gRhastha saMbaMdhI pravRttino tyAga kare che. te aNagAra thaIne chedana-bhedana ane saMyoga-viyoga janya zArIrika ane mAnasika duHkhono vinAza kare che tathA avyAbAdha sukha prApta kare che. vivecana : prastuta sUtramAM dharma zraddhAthI pragaTa thatAM guNonuM nirUpaNa che.
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 zruta cAritrarUpa dharmanI aTala AsthA ane tenuM AcaraNa karavAnI abhilASA athavA tIvra dharmecchAne dharmazraddhA kahe che. sAvAno uttamane vizva - zAtA vedanIyajanya sukhathI virakta thAya che. zArIrika, mAnasika, sAMyogika sarva prakAranI anukuLatA, viSayasukhanI prApti vagere sarva sukha zAtAvedanIya karmajanya che. sAmAnya rIte saMsArI jIvone te sukhanI IcchA hoya ja che. paraMtu jyAre jIvane dharmazraddhA thAya che tyAre tene sva-paranuM bheda vijJAna thaI jAya che; te jIva dharma-karmanuM ane bhoga-tyAganuM svarUpa spaSTatAthI samaje che. bhogamArganI bhayAnakatA ane tenI azubha paraMparAne jANIne te viSayonI AsaktithI virAma pAme che. karmajanya zubha ke azubha koIpaNa bhAvo prati tene AkarSaNa rahetuM nathI; avyAbAdha sukha prApti ja tenuM lakSya banI jAya che ane aMte te mokSa sukhone prApta kare che. che -mela-saMgoTIg :- talavAra AdithI TakaDA karavA, kApI nAkhavA te chedana; bhAlA AdithI. viMdhI nAkhavA te bhedana kahevAya che. aNagamatI vastuo ke paristhitio prApta thAya te aniSTa saMyoga che ane mana Icchita padArtho na maLavA ke maLelAno viccheda thaI javo te ISTa viyoga che. guru sAdharmikanI zuzruSA:|6 gurusAhammiya sussUsaNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? gurusAhammiya sussUsaNayAe NaM viNayapaDivattiM jaNayai, viNayapaDivaNNe ya NaM jIve aNaccAsAyaNasIle raiyatirikkhajoNiyamaNussadeva-duggaIo Nirubhai, vaNNasaMjalaNa-bhattibahumANayAe maNussadevasuggaIo NibaMdhai, siddhisoggaiMca visohei, pasatthAIcaNaM viNayamUlAiMsavvakajjAisAhei, aNNe ya bahave jIvA viNaittA bhvi| zabdArtha:- musAmiya susUlAyA = gurujano ane sAdharmikonI sevA zuzruSA karavAthI niyahivatta nAya= vinaya pratipatti arthAt vinayanI prApti thAya chevikApaDivo = vinayane prApta thayelo jIve = jIva gAzvAtAyAtIne = samyaktvAdino nAza karanArI AzAtanAno parityAga kare che nera-rivaraphaLathamapulava-kuza = nArakI, tiryaMca, manuSya ane deva saMbaMdhI durgationo uchAma = nirodha kare che vaM = prazaMsA, guNarkItana nanana = guNa prakAzana matti = bhakti nApA = bahumAna karavAthI napusa vevasudhA = manuSya ane devomAM uttama aizcarya Adi saMpanna zubhagatino viMdhak = baMdha kare che siddhiovuM = siddhi-sugatinI, mokSanA kAraNabhUta jJAna, darzana, cAritrarUpa mokSamArganI vinodepha = vizuddhi kare cheviDa mUnArUM = vinaya-mUlakapasAruM = prazasta sambanAvuM = sarva uttama kAryo mATe = siddha karI le che ane = bIjA vara = ghaNA navA = jIvone vitta mava= vinayavAna banAve che arthAt tene joIne ghaNA jIva vinayavAna bane che. bhAvArthaH- prazna- he bhagavAna! gurujano ane sAdharmikonI sevA zuzruSA karavAthI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- gurujano ane sAdharmikonI sevA-suzruSA karavAthI jIva vinayavAna bane che. vinayavAna vyakti gurujano, vaDilo ane sAdharmikonI AzAtanA karato nathI. AzAtanA nahIM karanAra te jIva naraka, tiryaca, manuSya ane deva gati saMbaMdhI durgatino baMdha karato nathI. vinayavAna vyakti gurujanonI prazaMsA, guNa-kIrtana, AdarabhAva rU5 bhakti ane hRdayamAM temanA pratye prItirUpa bahumAna vagere dvArA viziSTa
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaka parama [ 17 ] kuLamAM janmarUpa manuSya sugati ane indrava Adi padanI prAptirUpa deva saMbaMdhI sugati ApanAra zubhakarmo bAMdhe che. vinayavAna jIva siddhirUpa sugatinuM vizodhana kare che arthAt siddhagatine prApta karAvanAra samyagadarzana AdinI zuddhi kare che. vinayamUlaka zrutajJAnAdirUpa sarva prazasta kAryone siddha kare che ane tene joIne bIjA ghaNAM jIvo vinayavAna bane che. vivecanaH prastuta sUtramAM guru ane sAdharmikonI sevA-suzruSAnA phaLanuM kathana che. surUAthA - zuzraSA. tenA artha A pramANe che- (1) guru-ratnAdhika ane sahavartI sAdharmikonA Adezane vinayapUrvaka sAMbhaLavAnI icchA (2) gurnAdikothI na ati dUra kena ati nikaTa rahIne vidhipUrvaka temanI paryApAsanA-sevA karavI (3) guru Adi pAsethI sarbodha tathA dharmazAstra sAMbhaLavAnI icchA rAkhavI. zuzraSAnuM phaLa - gurnAdikonI sevA karanAra jIva vinaya vyavahArane keLavanAra thAya che, tethI AzAtanAothI bacI jAya che. AzAtanAonA doSathI mukta te jIva cAre ya gati saMbaMdhI durdazAone prApta na karatAM manuSya ane devagati saMbaMdhI zreSTha avasthAone prApta kare che. vinayazIlatAthI tenA sarvakAryo siddha thAya che temaja tenA samyaka vyavahAra ane tenAthI thatAM lAbhane joIne anya jIvone paNa te mArge AvavAnI preraNA maLe che. A rIte sevA-suzruSA sva-paranA lAbhanuM kAraNa bane che. viDiHi :- vinayanA aneka lAbhone jANIne vinayavAna banavuM. vinayane aMgIkAra karavo. vinaya bhAvathI saMpUrNa rIte bhAvita thavuM, te vinaya pratipatti che. prastuta sUtramAM vinaya pratipattinA cAra aMga batAvyA che- (1) vALa = varNa, zlAghA. guru guNanI prazaMsA, gurudevanI prazaMsA (2) saMkalana- saMjvalana. guNaprakAzana, guNonuM kIrtana karavuM (3) matti- bhakti. hAtha joDIne AdarabhAvapUrvaka guru padhAre tyAre UbhA thavuM, Asana ApavuM vagere Adara karavo (4) vadhumANa- bahumAna. AMtarika prItivizeSa, vAtsalya, manamAM AdarabhAva thavo. madhusUdeva dulA - Ama to manuSyagati ane devagati baMne sugatio che, paraMtu jyAre manuSyagatimAM mlecchatA, daridratA, aMga vikalatA Adi prApta thAya che ane devagatimAM nimnatama halakI jAti, kilviSIpaNuM Adi prApta thAya, tyAre te baMnene durgati samajavI. maylla deva sunAo - manuSya ane deva saMbaMdhI sugati viziSTa kuLamAM janma, aizvaryanI prApti vagere manuSya sugati ane devabhavamAM indrata Adi viziSTa padanI prApti thavI te deva sugati che. vivamUlADuM savva jJA:- vinayamUlaka sarvakAryo. vinayathI siddha thatAM sarva kAryo. gurnAdikono vinaya karavAthI A bhavamAM zrutajJAnanI prApti, darzana vizuddhi vagere aneka prayojano, kAryo siddha thAya, parabhavamAM padavI dhArI devapaNAnI prApti ane paraMparAe mokSanI prApti thAya che. AlocanA:|7 AloyaNAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? - AloyaNAe NaM mAyA-NiyANa-micchAdasaNasallANaM mokkhamagga-vigghANaM aNaMta-saMsAra-vaddhaNANaM uddharaNaM karei, ujjubhAvaM ca jaNayai, ujjubhAva paDivaNNe
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 18 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 yaNaM jIve amAI itthiveyaM NapuMsagaveyaM ca Na baMdhai, puvvabaddhaM ca NaM Nijjarei / zabdArtha - AtovaMTS i = guru samakSa potAnA doSo prakAzita karIne AlocanA karavAthI mojamaja vidhAna = mokSa mArgamAM viddha karanAra-vighAtaka maLatasAraMvaddhA = anaMta saMsAranI vRddhi karanAra bhAyANiyANa-miSThAvaMsa-sajjAI = mAyA, nidAna ane mithyAdarzanarUpa traNa zalyone 3rapa ra = hRdayamAMthI kADhI nAMkhe che 3jumAve = saraLa bhAva naNaya = prApta kare che 3jubhAvaviine = saraLabhAvane prApta thayelo gAve = jIva amArUM = mAyA kapaTa rahita thaI jAya che rUtvivecuM = strIveda pusAcuM = napuMsaka vedano vadha = baMdha karato nathI puSyavaddha = pahelAM baMdha thayo hoya to upareDDa = tenI nirjarA kare che. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! AlocanAthI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- AlocanAthI mokSamArgamAM vidgakAraka ane anaMta saMsAravardhaka mAyAzalya, nidAnazalya ane mithyAdarzanazalya hRdayamAMthI nIkaLI jAya che ane jIva saraLatAne prApta kare che. saraLatAne prApta thayelo jIva mAyArahita-saraLa thaI jAya che, tethI te strIveda ane napuMsaka vedano baMdha karato nathI. jo strIveda ke napuMsaka veda pahelA baMdhAI gayA hoya, to AlocanAthI tenI nirjarA thaI jAya che. vivecanaH prastuta sUtramAM AlocanAnA phaLanuM digdarzana che. AlocanA - AlocanA eTale () kAtmakoSamAM guru purata: prAzana DovanA: I guru samakSa potAnA doSonuM prakAzana, (2) potAnA dainika jIvanamAM lAgelA doSonuM svayaM nirIkSaNa, svAvalokana, AtmasaMprekSaNa (3) guNadoSonI samIkSA. AlocanAnuM phaLaH- guru samakSa pAponuM prakAzana karavAthI te pApadoSa dUra thaI jAya che. temAM mahattvano lAbha e che ke te jIva mokSamArganA bAdhaka mAyA, nidAna, mithyAtva rUpa traNa zalya rahita banI jAya che. jyAM sudhI A zalyo aMtaramAM khUMcatA hoya, chupAIne rahelA hoya, tyAM sudhI mokSamArgamAM jIvanI pragati thatI nathI. zalya rahita jIva ja sAdhanAmArgamAM vikAsa karI zake che. mAyA kapaTano nAza thatAM te jIva saraLa bane che ane saraLa vyaktinI ja zuddhi thaI zake che. A rIte AlocanA karavAthI te jIva mokSa prApti mATenI yogyatA prApta kare che. mAthADiyA bichAvaMsana sAba - mAyA, nidAna ane mithyAdarzana zalya. tIkSNa kAMTA, tIkSya bANa athavA zarIranI aMdaranA ghA ke pIDA denArI vastune zalya kahevAya che. jevI rIte pagamAM kheMcI gayelo kAMTo nIkaLe nahIM tyAM sudhI khaTakato rahe che, tevI rIte mAyA, nidAna ane mithyAdarzana rU5 zalyo hRdayamAM sadA khaTakatA rahe che. A traNa zalyonI jenAthI utpatti thAya che evA kAraNabhUta karmane dravya zalya kahe che ane tenA udayathI mAyA, nidAna ane mithyAdarzanarUpa bhAvo pragaTe, te AtmabhAvo(pariNAma)ne bhAvazalya kahe che. chala, kapaTa temaja bIjAne chetaravAnI vRtti, te mAyA che. tapa, dharmAcaraNa AdinA phaLa rUpe vaiSayika sukhonI mAMgaNI karavI te nidAna kahevAya che. jIvAdi nava tattvo ane deva guru tathA dharmane viparItarUpe jANavA, mAnavA ane zraddhavA te mithyAdarzana che. lviyaM purAya ra ja vaMdhaH - AlocanA karanAra jIva strIveda ke napuMsakavedano baMdha
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyak parAkrama [ 169 ] karatA nathI. (1) AlocanA karanAra sAdhaka ArAdhaka thAya che ane ArAdhaka jIva te ja bhave mokSa prApta kare to koI paNa veda mohanIya karmano baMdha karatA nathI ane jo tenA karmo zeSa rahe to te deva thAya che, tyAre te mAtra puruSavedano baMdha kare che. (2) ArAdhakane strI ane napuMsaka vedano baMdha na thavAmAM mukhya kAraNa e che ke AlocanA karanAra ArAdhaka jIva cothA, pAMcamA ke chaThThA Adi guNasthAnamAM hoya che, te guNasthAnomAM strI veda ane napuMsaka vedano baMdha thato nathI; te baMne vedano baMdha prathama guNasthAnamAM thAya che. AtmadoSa niMdA - | 8 jiMdaNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? jiMdaNayAe NaM pacchANutAvaMjaNayai, pacchANutAveNaM virajjamANe karaNaguNaseTiM paDivajjai, karaNaguNaseDhiM paDivaNNe ya aNagAre mohaNijja kammaM ugghAei / zabdArtha -fNAyag i = AtmaniMdA arthAtu potAnA doSonI svayaM niMdA karavAthI pachAputAva nAtha = pazcAtApa thAya che pakjhAputAveja = pazcAtApa karavAthI vizvanA = vairAgya utpanna thatAM 2 8 = kSapaka zreNI para pavizva = caDhe che == ane raNadaMpavikhe = kSapaka zreNI para caDhelo Akhare= aNagAranodi = mohanIya == = karmano 3yAk = kSaya kare che. bhAvArtha -prazna- he bhagavan! niMdA karavAthI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- potAnA doSonI niMdA karavAthI pazcAttApa thAya che. pazcAttApathI vairAgya pAmelo jIva karaNa guNa zreNI (kSapaka zreNI) para caDhe che. kSepaka zreNI para ArUDha thayelo aNagAra mohanIya karmano kSaya kare che. vivecana : AtmaniMdA vinA AlocanA puSTa thatI nathI. AlocanAmAM AtmaniMdAnI adhika AvazyakatA che. tethI sUtrakAre AlocanA pachI tarata ja(anaMtara) AtmaniMdAnA phaLanI pRcchA karI che. Atma nidAna phaLa :- niMdA eTale pApano pazcAtApa. pazcAtApa karanAra vyakti pavitra banI jAya che. pazcAtApanI tIvra bhaTTImAM tenuM mohanIyakarma nAza pAme che ane te kevaLajJAna ane kevaLadarzanane pragaTa kare che. varaNAviMda- karaNaguNazreNI zabda jaina zAstrono pAribhASika zabda che. te "karaNa" ane "guNazreNI ema be zabdono banelo che. karaNano artha che apUrvakaraNa. apUrvakaraNa eTale pahelAM kadApi prApta na thayelA AtmAnA nirmaLa pariNAma.guNazreNI eTale "apUrva-karaNa"thI bhAvonI uttarottara vRddhi thatAM mohanIya karmanA upazama ke kSayane kAraNe AtmAnA guNo pragaTa thayA. karaNa guNazreNIno artha ahIM prasaMgavaza kSepaka zreNI che. mohanIya karmanA nAza mATenI be prakriyA che- (1) upazama zreNI (2) kSapaka zreNI. zreNIno prAraMbha AThamAM guNasthAnathI thAya che. te guNasthAne rahelo sAdhaka karmono abhUtapUrva sthitighAta, rasaghAta, guNa- saMkramaNa Adi kare che, te AdhyAtmika vikAsanI uccatama bhUmikAno prAraMbha che. upazama zreNI :- je sAdhaka apramatta bhAvomAM jyAre mohanIya karmano upazama karato AgaLa vadhe che tyAre te navamI, dazamA guNasthAne thaIne agiyAramA guNasthAne pahoMce che, tyAM mohanIya karmano saMpUrNa
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 170 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 upazama kare che. te jIva aMtarmuhUrta mATe moha rahita vItarAga avasthAno anubhava kare che. aMtarmuhUrtanI sthiti pUrNa thatAM upazAMta kareluM mohanIya karma udayamAM Ave che ane te jIva dasamA Adi nIcenA guNasthAnomAM kramazaH AvI jAya che. kSapaka zreNI :- kSapakazreNI bhAvavizuddhinI eka ucca prakAranI AdhyAtmika prakriyA che. temAM sAdhaka apramattabhAvomAM prabaLa puruSArthathI mohanIya karmano kSaya karato AgaLa vadhe che. tyAre bhaviSyamAM udayamAM AvavA yogya mohanIyakarmanA anaMtapradezI dalikone kramazaH udayamAM lAvIne kSaya kare che. mohanIyakarmakSayanI A prakriyAmAM prathama samayathI bIjA samaye, bIjA samayathI trIjA samaye asaMkhyAtaguNa adhika karmadalikono kSaya thAya che. A prakAre pratyeka samayathI pachInA samaye asaMkhyAtaguNa adhika karmadalikono kSaya thAya che. karmanirjarAnI A dhArA asaMkhya samayAtmaka aMtarmuhUrta sudhI cAle che. teTalA samayamAM te jIva navamA guNasthAne thaIne dasamA guNasthAne pahoMcI jAya che. tyAM mohanIya karmano saMpUrNa kSaya thatAM sAdhaka bAramA guNasthAnamAM praveza kare che. tyAM paNa asaMkhya samayanA aMtarmuhUrta sudhI rahI traNa ghAtI karmono kSaya karI kevalajJAna ane kevala darzana prApta karI teramA guNasthAnane prApta kare che. tyAM potAnA AyuSya pramANe sthita rahe che. A AkhI prakriyAne jaina paribhASAmAM kSapaka zreNI kahe che. kSapaka zreNIno prAraMbha karyA pachI jIvane aMtarmuhUrtamAM kevaLajJAna prApta thaI jAya che. AtmadoSa gaha :| 9 garahaNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? garahaNayAe NaM apurakkAraM jaNayai, apurakkAragae NaM jIve appasatthehito jogehiMto Niyattei, pasatthe ya paDivajjai, pasattha jogapaDivaNNe ya NaM aNagAre aNaMtaghAi pajjave khavei / zabdArtha -narahaLavANa = AtmagaAMthI apuravAra = apuraskAra bhAva, anAdara bhAva, garva-bhaMganI naya = prApti thAya che ane AtmAnamratA prApta thAya che apuravAra ne = AtmAnamratA prApta karelo je = jIva aprasahiMto = aprazasta, azubha gohita= yogothI pitta = nivRtta thaI jAya che patthagonApaDivaU = zubha yogo prApta karanAra anAre = aNagAra apAta-vADuM = anaMta jJAna, darzanAdinI ghAta karanArA ghAtakarmonA pawve = karma paryAyono haveGa = kSaya kare che. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! AtmagahathI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- Atma gahathI jIva apuraskAra(garva bhaMga) bhAva prApta kare che. apuraskAra bhAvane(garva bhaMgane) prApta thayelo jIva aprazasta mana, vacana, kAyAnA vyApArathI nivRtta thaI jAya che. prazasta yoga prApta karanAra te aNagAra anaMta jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya, aMtarAya rU5 cAra ghAtakarmonI paryAyono kSaya kare che. vivecana : - nakhathA - gahano artha che- guru AdinI samakSa potAnA doSo pragaTa karavA ane AtmasAkSIe te doSono tyAga karavo, gaha che. gahanuM phaLa - potAnA doSo guru samakSa ke anya samakSa pragaTa karanAra vyaktinA doSo badhA jANe che. tethI
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyak parAkrama 171 loko tene pApI gaNIne anAdara kare che. lokonA anAdarane sahana karato hovAthI tenA abhimAnano nAza thAya che ane namratA pragaTa thAya che. Aja sudhI mana, vacana, kAyAthI pApadoSanuM sevana karyuM hatuM, tenA pariNAme huM anAdarane prApta thayo chuM, tema jANIne te jIva pharI te pApanuM sevana karato nathI ane namrabhAvomAM rahetA tenA bhAvo vizuddha thAya che. bhAva vizuddhi ane zubhayogamAM pragati karatA te ghAtIkarmono nAza karI devaLajJAnane pragaTa kare che. apuravAra :- 'A vyakti guNavAna che' Ama kahIne gaurava-bahumAna pragaTa karavuM, te puraskAra che. A prakAranA puraskArano abhAva arthAt gaurava-bahumAna na thAya te apuraskAra che. sAdhaka potAnA doSo pragaTa karIne potAno apuraskAra arthAt anAdara prApta kare che. kharekhara te sAdhaka potAnA ja kaSAyAtmA ane azubha yogAtmAno anAdara kare che. apasantheniMto :- potAnA doSono anAdara karanAra vyakti karmabaMdhanA hetubhUta aprazasta yogothI nivRtta thaI jAya che. anaMta-yApAve :- jJAna, darzana, sukha ane vIrya, e cAra AtmAnA guNa che. jJAna ane darzanane AvaraNa karanAra paramANuone kramazaH jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karma kahe che. samyagdarzana ane samyag cAritranuM vighAtaka mohanIya karma che ane dAna, lAbha, bhoga Adi pAMca labdhionuM vighAtaka aMtarAya karma che. A cAra karmo AtmAnA nijaguNono ghAta kare che arthAt nijaguNone Avarita kare che. tethI te ghAtIkarma kahevAya che. paryava zabda ahIM karma paryAya, karma puMja mATe prayukta che. gAMthI kramazaH AgaLa vadhatA sAdhaka thAnIkarmono saMpUrNa rIte kSaya kare che. sAmAyika H 10 sAmAieNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? sAmAieNaM sAvajja-joga-viraiM jaNaya | zabdArtha:- mAmAkRSNa - sAmAyika karavAthI Avapna-goLa = sAvadha yogothI, pApakArI pravRttithI vidyuM - nivRtti baLayapha - thAya che. bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! sAmAyika karavAthI jIvane zuM lAbha thAya che ? uttara- sAmAyika karavAthI jIva sAvadhayogothI arthAt pApAcaraNathI nivRtta thAya che. vivecana : Avazyaka sUtramAM darzAvelA cha AvazyakamAM sAmAyika te prathama Avazyaka che. sAmAyika :- sarva prakAranA sAvadhayoga-pApAcaraNathI nivRtta thaI pUrNatayA samabhAvamAM sthita thavuM, te sAmAyika che. be ghaDI, cAra ghaDI Adi maryAdita samaya mATe te avasthAne svIkAravI, te zrAvakanI dezavirati sAmAyika che ane jIvana paryaMta te avasthAmAM rahevuM, te sAdhunI sarvavarita sAmAyika che. sAmAyikamAM sthita thayelA zrAvaka ke sAdhu jIvanamaraNa, sukha-duHkha, lAbha-alAbha, niMdA-prazaMsA, zatru mitra, saMyogaviyoga, priya-apriya vagere anukULa ke pratikULa paristhitiomAM koI paNa prakAranA saMkalpa vikalpothI ke rAga-dveSathI dUra rahe che. A rIte sAmAyikanI sAdhanAthI karmabaMdhanA kAraNarUpa aDhAre pApamyAnano tyAga thaI jAya che. tethI Azravano nirodha thAya ane saMvarabhAvanI vRddhi thAya che.
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 17 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 caturvizatistavaH 11 cauvvIsatthaeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? cauvvIsatthaeNaM dasaNavisohi jnnyi| zabdArtha - 23LasthaLa = covIsa tIrthakaronuM stavana, guNakIrtana karavuM DhasaLavisarda = darzana vizuddhi, samyatvanI vizuddhi nAtha = thAya che. bhAvArtha -prazna- he bhagavan! covIsa tIrthakaronI stuti karavAthI jIvane zuM lAbha thAya che? uttaracaturvizati stavathI jIva darzana vizuddhi prApta kare che. vivecana :caturvizati stava :- RSabhadeva bhagavAnathI laIne mahAvIra svAmI sudhInA vartamAna covIsInA tIrthakaronA nAma smaraNapUrvakanuM stavana-guNakIrtana(logassanA pAThathI) karavuM te caturvizati stava che. caturvizati stavano pATha karavAthI darzananI vizuddhi thAya che; jinezvaronA nAma smaraNathI samyam darzanamAM bAdhA utpanna karanAra karmo dUra thAya che. kAraNa ke tIrthakaronI stuti ke guNagAna zraddhA ane bhaktithI ja thAya che. tethI stuti karanAra jIvanuM samyakatva nirmaLa thAya che ane zraddhA daDhIbhUta thAya che. guruvaMdanA:|12 vaMdaNaeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? vaMdaNaeNaM NIyAgoyaM kamma khavei, uccAgoyaM kammaM NibaMdhai, sohaggaM ca NaM appaDihayaM ANAphalaM Nivvattei, dAhiNabhAvaM ca NaM jaNayai / / zabdArtha:- Hug - vaMdanA karavAthI (jIva) nIyA - nIcagotra = = karmano kag - kSaya kare che zvAnoya = UMcagotra nuM = karmane viMdhapha = bAMdhe che toda = saubhAgya, bhAgyazALI khaDiyuM = apratihata, akhaMDa bhANA paNa = saphaLa AjJAnA phaLane glipha = prApta kare che vahipama = dAkSiNya-bhAvane nAtha = prApta kare che. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! vaMdanA karavAthI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara-vaMdanA karavAthI jIva nIca-gotra karmano kSaya kare che. ucca gotra karma bAMdhe che ane te saubhAgyane prApta kare che temaja tenI AjJA sarvatra zirodhArya thAya che tathA te dAkSiNyabhAvane eTale ke caturAI, paTutA, vicakSaNatA Adi guNone prApta kare che. A rIte te lokone prItipAtra ane mAnya banI jAya che. vivecana :vaMdaNA - AcArya, guru Adine vaMdana karavA. guruvaMdanAnA traNa prakAra che- jaghanya, madhyama ane utkRSTa. (1) paMcAMga namaskAra thaI na zake tyAre athavA rastAmAM gurudeva samakSa UbhA rahI, hAtha joDI, mastaka namAvI 'masthAkha vaMkAmi' bolIne vaMdana karavA, te jaghanya vaMdana che. (2) tikaDuttonA pAThathI vidhipUrvaka paMcAMga namaskAra karavA te madhyama vaMdana che. (3) ubhayakAlanA pratikramaNa samaye trIjA vaMdanA AvazyakamAM IcchAmi khamAsamaNo'nA pAThathI bAra AvartanapUrvaka vaMdana karavA, te utkRSTa vaMdana che.
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyak parAkrama 173 ] vaMdanA karavAthI abhimAnano nAza thAya che ane namratA, vinaya Adi guNo pragaTa thAya che. te guNonA pragaTIkaraNathI te jIva nIca gotrahIna kula)mAM utpanna thavA yogya karmono nAza kare che, uccagotrazreSThakulamAM utpanna thavA yogya karmono baMdha kare che. tenA namra svabhAvathI te sarvajanapriya ane sarvamAnya banI jAya che. A bhavamAM ane AgAmI bhavamAM samasta jana samudAya tenI AjJAne sahaja rIte zirodhArya kare tevA Adeya vacanavALo banI jAya che. tenA kuzaLatApUrvakanA niHsvArtha vyavahArathI sarva loko tene anukuLa banI jAya che ane te paNa sarvane anukULa banIne rahe che. A rIte vaMdanA karanAra uccagotra yogya karmabaMdha, saubhAgya, saphaLa AjJA ane dAkSiNyabhAvane prApta kare che. sodA:- saubhAgya. anya loko tenA tarapha sahaja rIte kheMcAI jAya, sarvanI prasannatAne pAme, tevA prakAranA vyaktitvane, zreSThabhAgya- saubhAgya kahe che. nahimAvaM:- dAkSiNya bhAva. potAnA ucita vyavahArathI sarva loko tene anukULa thaI jAya ane te svayaM sarvane anukULa thaIne rahe che. A rIte lokapriya banI zake tevA guNane dAkSiNyabhAva kahe che. dAkSiNya bhAvathI jIva catura, vivekavAna ane vicakSaNa banIne rahe che. pratikramaNa:|13 paDikkamaNeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? paDikkamaNeNaM vaya chiddANi pihei, pihiya vayachidde puNa jIve NiruddhAsave asabalacaritte aTThasu pavayaNamAyAsu uvautte apuhatte suppaNihie viharai / zabdArtha - himaM = pratikramaNa karavAthI vIchaLa = vratomAM lAgelA chidro (doSa)ne upade = baMdha karI de che puNo = pachI piTiyavacha = vratamAM lAgelA doSothI nivRtta thayelA zuddha vratadhArI nI = jIvariddhAsave = Azravone rokIne karavatarite = zabalAdi doSothI rahita zuddha saMyamavAna asu = ATha pavathAmAthAsu = pravacana mAtAomAM 33] = upayukta, sAvadhAna thAya che apure = apRthakatva-saMyamamAM tallIna banIne sukhINadipa = samAdhipUrvaka ane Idriyone unmArgathI haTAvIne vida26 = saMyama mArgamAM vicaraNa kare che. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! pratikramaNa karavAthI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- pratikramaNa karavAthI jIva pote svIkArelA vratomAM lAgelA doSothI nivRtta thAya che. vratanA doSothI nivRtta thayelo jIva Azrayono virodha kare che, te sabala doSothI rahita zuddha saMyamavAna banIne pAMca samiti ane traNa gupti rUpa aSTa pravacana mAtAnI ArAdhanAmAM satata sAvadhAna bane che; saMyamayogomAM tallIna (eka-meka) thaI jAya che ane indriyavijetA banI, samAdhiyukta thaIne saMyamamArgamAM vicaraNa kare che. vivecanaH pratikramaNa te cotho Avazyaka che. tenA svarUpane spaSTa karanArA vividha artho A pramANe che(1) pApathI pAchA pharavuM te pratikramaNa. (2) pramAda Adine vaza thaIne zubhayogathI azubhayogamAM gayelA
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 174 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 AtmAne punaH zubhayogamAM lAvavo te pratikramaNa. (3) AtmabhAvathI zruta thayelA AtmAne AtmabhAvamAM sthApita karavo te pratikramaNa. (4) mithyAtva, avrata, pramAda, kaSAya ane azubhayoga te pAMca prakAranI vibhAvadazA- mAMthI svabhAvadazAmAM AvavA mATenuM anuSThAna, te pratikramaNa. (5) vrata-niyamamAM lAgelA aticAra doSothI nivRtta thavuM te pratikramaNa. pratikamaNanuM phaLa - pratikramaNanuM uparokata svarUpa ja tenA lAbhane spaSTa kare che. pratikramaNathI vratamAM lAgelA aticAra rU5 chidra DhaMkAI jAya ane vrata akhaMDita bane che. yathAsamaye pratikramaNa na thAya to te aticAra rUpa chidra moTuM thAya che ane te doSa anAcAra banI jAya che. tyAre te sAdhakanuM vrata khaMDita thaI jAya che. khaMDita vratathI sAdhanAnuM sAtatya rahetuM nathI. pratikramaNa karanAra potAnA cAritrane asabala eTale doSarahita ane nirmaLa banAve che. te mahAvrata, samiti, gupti Adi cAritra anuSThAnomAM apramatta ane tallIna banI, AvatA karmonA dvArane baMdha kare che. saMyamanI tallInatAthI indriyo pota-potAnA viSayomAM caMcaLa banatI nathI. A rIte te sAdhaka indriya vijetA banI jAya che. bharata ane airAvatakSetramAM prathama ane carama tIrthaMkaranA zAsanamAM sAdhako mATe nitya ubhayakAla pratikramaNa karavAnuM vidhAna che paraMtu madhyanA bAvIsa tIrthaMkaranA ane mahAvidehakSetranA sAdhakoe parvanA divase pratikramaNa karavAnuM hoya che. vizeSa doSa mATe teo apramattabhAve tatkAla zuddhi karI le che. kAyotsarga - 14 kAussaggeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? kAussaggeNaM tIyapaDuppaNNa pAyacchittaM visohei, visuddhapAyacchitte ya jIve Nivvuya-hiyae ohariyabharuvva bhAravahe pasatthajjhANovagae suhaM suheNa viharai / zabdArtha - vaDaM = kAyotsargathI tapaduSaNa = bhUtakALa ane vartamAnakALanA doSonuM pachitta = prAyazcitta karIne virohe = jIva zuddha bane che hari-bhathva-mAravaTuM = je rIte bojo utarI javAthI majUra sukhI thAya che te rIte vizupAyachitta = prAyazcittathI vizuddha banelo bane = jIva _idivya = zAMta hRdayavALo banIne pasaMsthA khovANa = prazasta dhyAna dharatAM dharatAM susupa = sukhapUrvaka vidara = vicare che. bhAvArtha - pragna- he bhagavan! kAyotsargathI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- kAyotsargathI jIva bhUtakALanA ane vartamAnakALanA prAyazcitta yogya aticAronuM zuddhikaraNa kare che, prAyazcittathI vizuddha thayelo jIva, bojo utarI javAthI svastha ane sukhI banelA bhAravAhakanI jema svastha ane zAMta cittavALo thaI jAya che tathA prazasta dhyAnamAM magna thaIne sukhapUrvaka saMyamamAM vicaraNa kare che. vivecana :kAyotsarganuM phaLa :- kAyotsarga te pAMcamo Avazyaka che. aticAronI zuddhi nimitte athavA jJAna, darzana, cAritranI vizuddhi mATe Agamokta vidhi pramANe zarIra paranA mamatvano tyAga karI eka sthAne sthira thaI javuM, te kAyotsarga che. talsa varakha pAThathI kAyotsarganI pUrvabhUmikA taiyAra karavAmAM Ave che. te pAThamAM aMte darzAvyA mujaba rAkha, more, phare, vasirAmi
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyak parAkrama 175 arthAt eka sthAne sthira thaIne, mauna dhAraNa karIne, dhyAnamAM lIna thaIne kaSAyAtmA ane yogAtmAno tyAga karavAmAM Ave che. kAyotsargamAM doSonuM ciMtana ane pharI te doSo na karavAno saMkalpa thAya che. bhUtakALa ane vartamAna kALanA doSo dUra thavAthI AtmA karmanA bojathI haLavo ane zAMtacitta thAya che. Ama thavAthI te prazasta dhyAnamAM, saMyama yogamAM sukhapUrvaka vicare che. paccakkhANaH 15 paccakkhANaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? paccakkhANeNaM AsavadArAI NiruMbhai, paccakkhANeNaM icchANirohaM jaNayai, icchANirohaM gae ya NaM jIve savvadavvesu viNIyataNhe sIibhUe viharai / zabdArtha:- pannavavAmeLa = pratyAkhyAna karavAthI AsavavADuM = Azrava dvArono mik nirodha thAya che phAriohna = icchAno nirodha jJaLayak = thAya che phALioduM TTE = icchA nirodha thavAthI nIve - jIva savvalankvesu - sarva padArthomAM viIiyatar3e - tRSNA rahita thAya saubhrUNa = zItalIbhUta, thaIne parama zAMtithI viharapha = vicare che. = bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! pratyAkhyAna karavAthI jIvane zuM lAbha thAya che ? uttara- pratyAkhyAna karavAthI jIva Azrava dvArono nirodha kare che. pratyAkhyAnathI icchAno nirodha thAya che. icchA nirodha karanAra jIva sarva padArthomAM tRSNA rahita ane zItalIbhUta thaIne vicare che. vivecanaH paccakkhANa te chaThTho Avazyaka che. paccakkhANa :- AtmAno viraktabhAva pragaTa karavo. virakta bhAva daDha rahe te mATe daDha saMkalpa karavo ane A daDha saMkalpane guru samakSa pragaTa karIne gurunI saMmati levI, tenA zrI mukhethI paccakkhANa grahaNa karAya che. guru samakSa paccakkhANano svIkAra karavAthI tenI daDhatA vadhe che. pUrvokta pAMce AvazyakathI Atmavizuddhi karyA pachI te pApasevananA daMDa rUpa ane bhaviSyamAM te doSonuM sevana na thAya tevA saMkalpa mATe paccakkhANa karavAnA hoya che. paccakkhANanA vividha prakAra che. paccakkhANanuM phaLa :- paccakkhANamAM je vastuno tyAga karyo hoya tenI Asakti chUTe che tethI taddanya karmabaMdha aTakI jAya che. je vastunA pratyAkhyAna karavAmAM Ave te vastu prApta karavAnI athavA prApta thayelI te vastuno upabhoga karavAnI icchAthI jIva nivRtta banI jAya che. IcchAthI mukta thayelA jIvane te padArtho paranI tRSNA dUra thaI jAya che. tRSNA rahita jIva vividha saMtApothI rahita thaIne cittamAM parama zAMtino anubhava kare che. stava-stuti maMgala : 16 thavathuimaMgaleNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? thavathuimaMgaleNaM NANa-daMsaNa-caritta-bohilAbhaM jaNayai, NANadaMsaNa-caritta
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 17 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 bohilAbha saMpaNNe ya NaM jIve aMtakiriyaM kappavimANovavattiyaM ArAhaNaM ArAhei / zabdArtha - thavaghumAM = stavastuti maMgalathI baT-vaMsa-ratta-vodittAmaM= jJAna, darzana, cAritrarUpa bodhilAbha kapaDuM = prApta kare che bALasArivoditama sapam = jJAna, darzana, cAritrarUpa bodhilAbha prApta karanAra jIva pRvimaLovavattiya = kalpa vimAno (12 devaloka, 9 raiveyaka, 5 anuttara vimAna)mAM ucca jAtinA deva thAya che gAdipa gA = jJAna, darzana, cAritranI ArAdhanA karato jIva kramazaH aMtariya = aMtakriyA karIne mokSa prApta kare che. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! stava-timaMgala karavAthI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- stava-stuti maMgalathI jIvane jJAna, darzana, cAritra svarUpa bodhilAbhanI arthAt zrutacAritra- dharmanI abhiruci thAya che. jJAna, darzana, cAritra svarUpa bodhilAbhathI saMpanna jIva aMtakriyA yogya arthAta mokSa meLavavA yogya ArAdhanAne prApta thAya che athavA vaimAnika deva tarIke utpanna thavA yogya ArAdhanA kare che. vivecana :stava ane ati :- bhakti-bahumAnapUrvaka bhagavadguNonuM kIrtana karavuM. bhagavAnanA guNonuM smaraNa karavAne stava-stuti kahe che. pratikramaNa pUrNa thayA pachI mahApuruSonA guNagrAmarUpa bhajana-kIrtana-stavanAdi bolavAmAM Ave che, te stavastuti maMgala kahevAya che. pratikramaNamAM pratyAkhyAna karyA pachI aMtima maMgalarUpe namotthaNano pATha karavAmAM Ave che tene paNa vastuti maMgala kahe che. A rIte stava ane stuti baMne zabdono artha thAya che ke guNakIrtana karavuM; sAhityakAroe tenA vibhinna artho pragaTa karyA che. yathA- (1) eka, be ke traNa zlokavALA guNakIrtanane stava ane traNathI vadhAre zlokavALA guNakIrtanane stuti kahe che. (2) zakrastava-namotthaNano pATha stava che ane caturvizatistava- logassano pATha stuti che. (3) sAdhAraNa guNonuM varNana karavAmAM Ave te stava ane vizeSa guNonuM varNana karavAmAM Ave, te stuti kahevAya che. (4) abhidhAna rAjendra koSamAM 1 thI 7 zloka sudhInA guNavarNanane stava ane jaghanya-4, madhyama-8 tathA utkRSTa 108 zlokavALA guNavarNanane stuti kahI che. salapamAM bhakti, bahumAnapUrvaka guNa-kIrtana karavuM, te bhAva A save athomAM pratIta thAya che. - stava stuti maMgalathI jJAna, darzana, cAritra rUpa bodhi lAbha prApta thAya che. bodhi zabdano artha che samyagu bodha- yathArtha samajaNa. (1) dharma ane tattvone yathArtha jANavA, zAna svarUpa bodhi che. (2) vastu jema che tema mAnavI; dharma ane tattva svarUpanI yathArtha zraddhA karavI, darzana svarUpa bodhi che. (3) jJAna pahaed virati jJAnanuM phaLa virati arthAt cAritra grahaNa che. jJAna ane darzana bodhinA phaLa svarUpe je cAritra grahaNa karavAmAM Ave, tene cAritra svarUpa bodhi kahe che. A traNa prakAranA bodhilAbhathI jIva aMtakriyA- samasta karmono aMta karavA mATenI sAdhanA kare che. jo koI jIvanA karmo zeSa rahI jAya, to te vaimAnika jAtinA devamAM utpanna thAya che. te jIva devabhavanuM AyuSya pUrNa karIne manuSyabhava prApta karIne sarva karmono aMta kare che. aMjiriya- aMtakriyA. samasta karmono, janma-maraNanI paraMparAno ane yogajanya suma-sthala sarva kriyAono aMta karavA mATe je kriyA thAya tene aMtakriyA kahe che. aMtakriyA karanAra jIva akriya thaIne siddha
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyak parAkrama 199 thAya che. zrI ThANAMga sUtramAM aMtakriyAnA cAra prakAra kahyA che- (1) alpasaMyama alpavedanA alpa saMyama paryAyamAM alpavedanAno anubhava karIne mokSe javuM. jema ke marudevA mAtA (2) alpasaMyamamahAvedanA-jema ke gajasukumAra muni (3) dIrghasaMyama apavedanA--jema ke bharata cakravartI. (4) dIrghasaMyama mahAvedanA- jema ke sanatkumAra cakravartI. kALa pratilekhanA : - 17 kAlapaDilehaNayAe NaM bhaMte! jIve kiM jaNayai ? kAlapaDilehaNayAe NaM NANAvaraNijjaM kammaM khavei / zabdArtha :- jAtaDite payAr na = svAdhyAya kALanA pratilekhanAthI, AkAza vagere saMbaMdhI asvAdhyAyanA avalokanathI, jANakArI karavAthI khAkhAvAM - jJAnAvaraNIya mAMM - karmano ane = kSaya thAya che. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! kALa pratilekhanAthI jIvane zuM lAbha thAya che ? uttara- kALanI pratilekhanAthI arthAt AkAza vagere saMbaMdhI asvAdhyAyanI jANakArI karavAthI jIva jJAnAvaraNIya karmano kSaya kare che. vivecana : kALa pratilekhana :- svAdhyAya karavA yogya kAlano ane svAdhyAya nahIM karavA yogya akAlano nirNaya karavo. vistAranI apekSAe zAstrokta vidhithI svAdhyAya, dhyAna, zayana, jAgaraNa, pratilekhana, pratikramaNa, bhikSAcaryA Adi dharmakriyA mATe yogya samayanI sAvadhAnI rAkhavI ke dhyAna rAkhavuM; divasa ane rAtrinA judA judA vibhAgomAM sAdhu samAcArInA niyamAnusAra je samaye je kriyAo karavAnI hoya, te te kriyAo mATe te samayano khyAla rAkhavo tene paNa kALa pratilekhana kahI zakAya che. sAdhaka jIvanamAM pratyeka kAryamAM samayanI sAvadhAnI atyaMta mahattvanI che. zrI dazavaikAlika sUtramAM le chAla samAyare gocarInuM kArya yogya samaye karavAnuM vidhAna che. zrI uttarAdhyayanasUtramAM samAcArI adhyayanamAM munine svAdhyAya Adi karatAM pahelAM divasa ane rAtrimAM kAlanI pratilekhanA karavAnuM vidhAna che. zrI AcArAMga sUtramAM munine 'kAlajJa' banavAnuM kahyuM che. A rIte munine samayAnusAra dareka pravRtti karavAnI hoya che. prastuta prasaMgamAM kAla pratilekhananuM phaLa zAnAvaraNIya karmano nAza thAya, te pramANe kahyuM che. tethI ahIM svAdhyAya-asvAdhyAya kAlanA pratilekhanarUpa artha prAgika che. svAdhyAya karavAnA cAra kAla A pramANe che- 1. pUrvAla-- divasano prathama prahara 2. aparAhma- divasano cotho prahara 3. pradoSa- rAtrino prathama prahara 4. pratyUSa- rAtrino cotho prahara. ThANAMga sUtra ane nizItha sUtramAM cAra saMdhyAne asvAdhyAya kAla kahyA che- (1) pUrva saMdhyA-- prAtaHkAlano uSAkAla. (2) pazcima saMdhyA- sUryAsta samayano saMdhyAkAla. (3) madhyAnha kAla-baporano samaya. (4) ardha rAtrika kAla- madhya rAtrino samaya. A cAre prakAranA kAla svAdhyAyane mATe ayogya che. te cAre ya samaya, sthUla daSTie eka muhUrtanA hoya che. sUkSma dRSTie teno samaya kiMcita hInAdhika paNa
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 hoya che. te cAre ya asvAdhyAyakAlamAM koI paNa prakArano svAdhyAya thato nathI. temaja aSADha, bhAdaravo, Aso, kArataka ane caitramAsanI pUrNimA ane tyAra pachInI pratipadAo(ekama) te paNa asvAdhyAyanA divaso che. saMkSepamAM svAdhyAya karatI vakhate svAdhyAyanA kAla-akAlanI sAvadhAnI rAkhavI, te kAla pratilekhana che. svAdhyAya karanAra munie sara prakAranA asvAdhyAyane TALIne svAdhyAya karavo joIe. svAdhyAyanA kAla- akAlanI sAvadhAnI rAkhavA mATe jIve apramatta ane jAgRta rahevuM paDe che tethI tenA jJAnAvaraNIya karmano kSaya thAya che. prAyazcitta :|18 pAyacchittakaraNeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? pAyacchittakaraNeNaM pAvakammavisohiM jaNayai, NiraiyAre yAvi bhvi| sammaM ca NaM pAyacchittaM paDivajjamANe maggaM ca maggaphalaM ca visohei, AyAraM ca AyAraphalaM ca ArAhei / zabdArtha - pachittaramAM = prAyazcitta karavAthI pAvavilohiM = pApakarmonI vizuddhi nAyaDu = thAya che yAvi = ane te uparaphAra = niraticAra, doSa rahita bavapha = thAya che aH = samyaka prakArathI pachitta = prAyazcitta pahivAmAne = grahaNa karato jIvana = mArga (samyakatva) mokSamArgane mApad = mArganA phaLa mokSane vinoda vizuddha kare che AvAraM = AcArane, cAritrane AvA2patta = cAritranA phaLa mokSane mArA = prApta karI le che. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! prAyazcitta karavAthI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- prAyazcitta karavAthI jIva pApakarmonI vizuddhi kare che ane tenA vratAdi niraticAra thAya che. samyaka prakAre prAyazcittano svIkAra karanAra sAdhaka mArga ane mArga phaLane vizuddha kare che, cAritra ane tenA phaLarUpe mokSanI ArAdhanA kare che. vivecana : je kriyAthI pApano nAza thAya ane cittanI zuddhi thAya, tene prAyazcita kahe che. pApathI vizuddha thayelA jIvanuM cAritra doSa rahita zuddha ane nirmaLa banI jAya che. maf mahatta 2 vinode - mArga ane mArgaphaLanI vizuddhi kare che. samyagudarzana te mokSamArganuM prathama sopAna che ane samyagadarzananuM phaLa samyajJAna che. prAyazcitta karanAra jIva samyagudarzana ane samyagujJAnanI vizuddhi kare che. AvA ja AvAjaai ArAde:- samyagudarzana ane samyagujJAnanI vizuddhi thayA pachI te jIva AcAra-cAritra ane tenA phaLa rUpa mokSanI ArAdhanA kare che. athavA mokSamArga- kSAyopazama samakitane pAme che ane tenA phaLanI vizuddhi kare arthAt te samakitane nirmaLa ane daDha karatAM kSAyika samakitane pAme che ane kSAyika samakitanI ArAdhanA karatAM te jIva mokSagatine pAme che. saMkSepamAM prAyazcitta karanAra jIva samyagujJAna ane samyagudarzananI vizuddhithI samyaka cAritranI ArAdhanA kare che.
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ sagaparAma | [ 179 ] kSamApanA:19 khamAvaNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? khamAvaNayAe NaM palhAyaNabhAvaM jaNayai / palhAyaNa bhAvamuvagae ya savvapANabhUyajIva-sattesu mittIbhAvamuppAei / mittIbhAvamuvagae yAvi jIve bhAvavisohiM kAUNa Nibbhae bhavai / zabdArtha :- unAvAyA = aparAdhanI kSamA mAMgavAthI panhAvabhAve nAyaDu = citta AhAdita(prasanna) thAya che panhAyamAMvamuvaIC = citta prasannatAnA bhAvane prApta thayelo jIva savva-paMi-zUnava-satte; = sarva prANa, bhUta, jIva ane sattvo sAthe mittamAMvamukhaDu = maitrIbhAva prApta kare chefmamavaM 3vaI= maitrIbhAvane prApta thayelo jIva bhAvavidiM = potAnA bhAvanI vizuddhi Ijhana = karIne pima = nirbhaya mavaDuM = thAya che. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! kSamApanAthI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- kSamApanAthI jIva cittanI prasannatA prApta kare che. prasanna cittavALo sAdhaka sarva prANI, bhUto, jIvo ane sattvo pratye maitrIbhAva rAkhe che. maitrIbhAvane prApta thayelo jIva bhAvavizuddhi karIne nirbhaya thaI jAya che. vivecana :samApanA - koI vyakti dvArA aparAdha thatAM teno pratikAra karavAnI ke tene sajA karavAnI potAnI zakti hovA chatAM tenA aparAdhane mApha karavo, pratikAra na karavo te kSamA che. temaja koI duSkRtya ke aparAdha karyA pachI potAnA gurudeva ke AcAryanI pAse athavA jeno aparAdha karyo hoya tenI samakSa nivedana karavuM ke, " he pUjya! mAro aparAdha kSamA karo, bhaviSyamAM huM Avo aparAdha nahIM karuM.' AvI rIte kSamA mAMgavI te kSamAyAcanA" che. kSamA bhAvanA rAkhavI ke kSamA yAcanA karavI, te baMnene kSamApanA kahe che. kSamApanAnuM phaLa - (1) praphlAda bhAva- citta prasannatA. kSamAyAcanA karavAthI sAmI vyakti pratyenA rAgadveSa dUra thaI jAya che. tenuM citta prasanna thAya che. (2) maitrI bhAva- te sarva jIvonuM hita ciMtavavArUpa maitrI bhAvathI bhAvita thAya che. (3) nirbhayatA- A rIte tenA bhAvo vizuddha thatAM te nirbhaya bane che. sAcA hRdayanA bhAvathI kSamA mAMganArane sAmI vyakti paNa kSamA pradAna kare, tethI tenA dilamAMthI paNa rAgadveSanA bhAva dUra thAya che. Ama kSamAnuM AdAna-pradAna thavAthI jIvomAM paraspara maitrIbhAva thAya che ane vera virodhanA bhAva nAza pAme che; tethI koIne koInA taraphathI bhaya raheto nathI, te nirbhayatAne prApta thAya che. savvapAna-mULava-sa6 - sarva prANa, bhUta, jIva ane sattvomAM. prANAH dvitricatuH proktAH, bhUtAstu taravaH smRtAH / / jIvA paJcendriyA proktAH, zeSAH sattvA udIritAH // beindriya, teindriya ane caurendriyane prANa, vanaspatine bhUta, paMcendriyane jIva ane pRthvIkAya, aSkAya, teukAya ane vAukAyane sarva kahe che. jyAM A cAre ya zabdano prayoga thayo hoya tyAM A rIte judA-judA artha karavA joIe paraMtu cAreyamAMthI koI eka ja zabdano prayoga hoya to tyAM ekendriyathI laIne paMcendriya sudhInA sarva jIvonuM grahaNa thaI jAya che.
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 180] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 svAdhyAya :20 sajjhAeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? sajjhAeNaM NANAvaraNijja kammaMkhavei / zabdArtha - sApa = svAdhyAya karavAthI pANAvaraLis = jJAnAvaraNIya vana = karmano havik = kSaya thAya che. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! svAdhyAyathI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- svAdhyAya karavAthI jIva jJAnAvaraNIya karmano kSaya kare che. vivecana : sva AtmA, adhyAya-adhyayana. svayaM potAnuM adhyayana eTale abhyAsapUrvaka nirIkSaNa karavuM te svAdhyAya che. potAnA AtmapariNAmonA nirIkSaNamAM Agama pAThanuM adhyayana sahAyaka bane che. tethI sUtranA adhyayanane paNa svAdhyAya kahe che. svAdhyAyakAlamAM jinapravacananuM adhyayana karavuM, karAvavuM vagere svAdhyAya che. svAdhyAyanA pAMca bheda che. yathA- vAcanA, pRcchanA, paripaTTaNA, dharmakathA ane anuprekSA. sUtrakAre svAdhyAyanA A pAMce ya prakAronA lAbhanuM pRthaka-pRthaka nirUpaNa karyuM che. svAdhyAyanuM phaLa- svAdhyAya karanAra sAdhaka cittanI ekAgratAne pAmIne aMtarmukhI bane che. aMtarmukhI banelo sAdhaka AgamanA bhAvo ane potAnA AcaraNanI tulanA kare che. A rIte AtmanirIkSaNathI potAnA doSono tyAga karIne jinAjJAnusAra AcaraNa kare che. tema karatAM zAstra svAdhyAya svanuM adhyayana banI jAya che ane tevA svAdhyAyathI Atmavizuddhi thAya ane anaMta karmonI nirjarA thAya che. ahIM zrutajJAnanI upAsanA thatI hovAthI jJAnAvaraNIya karmonA nAzanuM mukhyatayA kathana che. vAcanA :21 vAyaNAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? vAyaNAe NaM NijjaraM jaNayai / suyassa aNusajjaNAe aNAsAyaNAe vaTTai / suyassa ya aNusajjaNAe aNAsAyaNAe vaTTamANe titthadhamma avalaMbai / titthadhamma avalaMbamANe mahANijjare mahApajjavasANe bhavai / zabdArtha - vAyaTU = AgamanI vAcanAthI, vAcanA levA ane devAthI niraMga karmonI nirjarA nava = thAya che susa = zruta jJAnanI AjulajhAra = bahu paricitatA, zrutaskRtinI tAjagI salAyA = AzAtanA rahita avasthAmAM vakR = rahe che, varte che vasA = zruta jJAnanI upasthiti ane anAzAtanA avasthAmAM rahelA sAdhaka tijanma = tIrthadharmanuM, vItarAgamArganuM avatArU = avalaMbana prApta kare che avanavanA = avalaMbana prApta karato jIva mahajhire = karmonI mahAnirjarA kare che mahApawvatA bhava = mahAparyavasAna kare che, eTale ke karmono aMta karIne mokSa sukha prApta kare che. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! vAcanAthI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- vAcanA karavAthI jIvane karmonI nirjarA thAya che tathA te zrutajJAnanI zuddha smRti ane
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyak parAkrama [ 181] AzAtanA rahita avasthAne pAme che. zrutajJAnanI zuddha smRti ane AzAtanA rahita sAdhaka tIrthadharmanuM avalaMbana prApta kare che athavA zAsana mATe te avalaMbanabhUta bane che. tIrthadharmanuM avalaMbana lenAra athavA avalaMbanabhUta thanAra jIva karmonI mahAnirjarA karIne ane karmono aMta karIne mokSasukha prApta kare che. vivecanaH(1) vAcanA - vAcanA eTale- (1) zAstranI vAcanA levI ane devI, adhyayana ane adhyApana karavuM. (2) svayaM zAstra vAMcavA, abhyAsa karavo. (3) guru athavA mRtadhara pAsethI zAstranuM adhyayana karavuM. vAcanAnuM phaLa :- vAcanA karanAra ane karAvanAra zrutaparaMparAne akhaMDa rAkhavAno mahAna lAbha meLave che. vAcanAthI te mokSamArganuM AlaMbana laI, sAdhanA dvArA anaMtakarmonI nirjarA kare che. apulanA :- avyavacchedapaNAthI(vAraMvAra) zrutajJAnanuM paThana-pAThana karavAthI, zratanuM niraMtara smaraNa karavAthI ke zratanI vAcanA karavAthI zratanI upasthiti, sthirIkaraNa, smRtimAM rahevuM Adi guNonI niSpatti thAya che. aNasAyaNaTE :- zrutanI anAzAtanA. graMtha, siddhAMta, Akhopadeza ane Agama, A zrutanA paryAyavAcI zabdo che. tenI avajJA na karavI ane zrutathI viparIta prarUpaNA na karavI, te anAzAtanA che. vAcanAthI zrutanI upasthiti ane zrutanI smRti rahe che, tethI jJAnI sAdhaka zruta viparIta prarUpaNA rUpa AzAtanA karato nathI. zAstrajJAna upasthita hovAthI te vivekapUrvaka zuddha prarUpaNA kare che. jilthai avala - tIrthadharmanuM avalaMbana. (1) zratanI AzAtanA na karanAra sAdhaka tIrthadharmanuM- jinezvara bhagavaMtonA dharmanuM arthAt ratnatrayanuM AlaMbana grahaNa kare che. (2) zrata vAcanAthI saMpana te sAdhaka dharmatIrtha mATe sahAyabhUta bane che. mahaiLAre mahApunavasane - samyagu jJAna, samyagudarzana, samyakacAritra ane samyaka tapanuM AcaraNa karanAra karmonI mahA nirjarA kare che. saMsArano aMta thAya teTalA pramANamAM karmonI nirjarA thAya, tene mahAnirjarA kahe che. "mahAparyavasAna" eTale saMsArano aMta kare che, mokSa prApta kare che. pratipRcchanA:22 paDipucchaNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? paDipucchaNayAe NaM suttattha-tadubhayAI visohei, kaMkhAmohaNijja kammaM vocchidai / zabdArtha -padapuchAyA-pratipucchanAthI surasthitadumADuM = sUtra, artha ane sUtrArtha baMne vinoda = vizuddha kare che phAnonaM kAMkSA-mohanIya = karmano vo7i6 = nAza kare che, chedana kare che, kSaya kare che. bhAvArtha -prazna- he bhagavan! pratipucchanA karavAthI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara-pratipRcchanA- sUtra ke artha athavA sUtrArthanA viSayamAM saMdeha utpanna thAya, tyAre gurudevane pUchIne samAdhAna meLavavAthI jIva te sUtra, artha ane tadubhayane vizuddha karI le che tathA sutrArtha vizuddha thatAM kAMkSAmohanIya karmano arthAtu mithyAtva mohanIyanA karmadalikono kSaya kare che. vivecana :pratipacchanA :- AcArya-gurudeva ziSyane jyAre zAstrapAThanI vAcanA Ape che ane vAcanA ApatAM
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 182 | zrI uttarAdhyayana sUtra-2 mULapATha tathA tenA artha samajAve che, tyAre tenA anusaMdhAnamAM ziSyane je jijJAsAo thatAM gurudevane prazna pUche, tene pratipRcchanA kahevAya. pratipRcchanAthI ziSyanA aMtaramAM mULapATha ane artha spaSTa thAya che, hRdayamAM tenuM avadhAraNa thAya che, ziSyanI zaMkAonuM samAdhAna thAya che. vavAnodai - (1) kAMkSA mohanIya eTale mithyAtva mohanIya. zaMkAonuM samAdhAna thavAthI tenuM zrutajJAna nirmala thAya che. te jIvane jinavANI pratye zraddhA, bhakti ane bahumAna thavAthI tenuM samyakatva zaddha ane sthira thAya che. tenA darzana mohanIyakarmanA daliko naSTa thaI jAya che ane te jIva kSAyika samakitane prApta kare che. (2) kAMkSA mohanIya eTale anya darzanonI kakSA eTale IcchA-AkAMkSA thavI, te anabhigrahika mithyAtva che. tenAthI jIvane sarva dharmo samAna lAge che paraMtu pratipRcchanAthI te jIvane satyadharmanI spaSTatA thAya che ane tethI tene anya dharmonI AkAMkSA thatI nathI. (3) svadarzanamAM zaMkA Adi thAya, te paNa upalakSaNathI kAMkSA mohanIya che. pratipucchanA karavAthI tenI zaMkAonuM samAdhAna thaI jatAM kAMkSA mohanIyakarma nAza pAme che. parivartanA - 23 pariyaTTaNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? pariyaTTaNayAe NaM vaMjaNAI jaNayai, vaMjaNaladdhiM ca uppAei / zabdArtha - rayaLa = parivartana, bhaNelA-zIkhelA sUtrapAThane punaH punaH bolavA, pheravavA vaMgAruM = vyaMjano, akSaro, zabdo gAya = yAda rahI jAya che vaMgAddhi = vyaMjana-labdhi, akSara-labdhi ane padalabdhi 3khAdgha = utpanna thAya che. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! parAvartanathI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- parAvartanA eTale zIkhelA pAThonuM punarAvartana karavAthI bhUlAyelA zabdo, yAda rahI jAya che. punarAvartanathI vyaMjana labdhi utpanna thAya che. vivecana :parivartanA - mULa sUtrapATha bhUlAya na jAya te mATe avAranavAra tene yAda karavA, smRtimAM lAvavA athavA tenuM punaH punaH Avartana karavuM te parivartanA che. parivartana karavAthI mULa pATha kaMThastha rahe che, temaja eka akSara ke eka eka pada yAda karatAM bAkInA pada kramazaH yAda AvI jAya che. arthasahita parivartanA karatAM karatAM artho vadhAre spaSTa thatAM jAya che ane AgaLa vadhatA sAdhakane koIvAra navA-navA artho ane bhAvo paNa ughATita thAya che. parivartana karanAra vyaMjana labdhine pAme che.. vanaddhi - vyaMjana labdhi. jenA dvArA artha pragaTa thAya te akSarone vyaMjana kahe che. kaMThastha karelA viSayonuM vAraMvAra punarAvartana karavAthI vyaMjanalabdhi prApta thAya che. sUtranA eka akSaranI smRtithI tenA pachI kramazaH AvatA aneka akSaro ke padonI svataH smRti thaI javI tene vyaMjanalabdhi kahe che. vyaMjano-akSaronA samudAyane pada kahe che. eka padanA smaraNathI anukrame anya seMkaDo padanI smRti thaI javI tene padAnusAri labdhi kahe che. pariyaTTaNA karanArane padAnusAri labdhi paNa pragaTe che. A zakti vizeSa khIlatI jAya, tema eka pada ke caraNanA AdhAre AgaLa pAchaLanA pada, caraNa ane gAthAo paNa yAda AvI jAya che.
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyak parAkrama 183 anuprekSAH- 24 aNuppehAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? aNuppehAe NaM Auya- vajjAo satta-kammapayaDIo dhaNiyabaMdhaNa baddhAo siDhila baMdhaNabaddhAo pakarei / dIhakAlaTThiIyAo hassakAlaTThiIyAo pakarei / tivvANubhAvAo maMdANubhAvAo pakarei / bahuppaesaggAo appapaesaggAo pakarei / AuyaM ca NaM kamma saya baMdha siya baMdhai / asAyAveyaNijjaM ca NaM kammaM No bhujjo bhujjo uvaciNAi / aNAiyaM ca NaM aNavadaggaM dIhamaddhaM cAuraMta-saMsAra katAraM khippAmeva vIivayai / I = = = zabdArtha:- aNuplehAr = anuprekSAthI, ciMtana karavAthI AyavapnAo - AyuSyakarma sivAya satta = sAta janmapayaDIo = karmonI prakRtio piva-baMdhaLa vaddhAno = gADha baMdhanothI baMdhAyelI hoya to tene sidita baMdhaLa vRddhAo - zithila baMdhavALI pareD = karI de che vIhAlakiyAo = dIrgha kALanI sthitivALI hoya tene hasAlaTTiyAgo - alpakALanI sthitivALI tivvAnubhAvALo - tIvra rasavALI hoya tene mavALumAvAo = maMda rasavALI vahukhalAo = bahupradezI hoya tene appavREAo = alpapradezI bAyuM mAMM = AyuSya karma siya - kadAca vadharU = baMdhAya che. jo baMdhaS = baMdhAtu paNa nathI asAyaveLAM = azAtAvedanIya # = karmano munno munno = vAraMvAra jo dhiAd = baMdha thato nathI aLAya= A anAdi aLavavAM = anaMta vIhamAM = dIrghamArgavALA pAData-saMsAra-tattva = caturgatirUpa saMsAra-kaMtAra-aTavIne hippAmeva = zIghra vIvayapha = pAra karIne mokSa prApta kare che. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! anuprekSA karavAthI jIvane zuM lAbha thAya che ? uttara- anuprekSA karavAthI AyuSya karma sivAyanA sAta karmonI prakRtio pragADha baMdhanavALI hoya te zithila baMdhavALI thAya che, dIrghakALanI sthitivALI hoya te alpakALanI sthitivALI thAya che, tIvra rasavALI prakRtio maMda rasavALI thaI jAya che ane bahukarmapradezo alpakarmapradezomAM parivartita thAya che. anuprekSA karanAra jIva AyuSya karma kadAca bAMdhe che ane kadAca bAMdhato nathI. anuprekSA karanAra punaH punaH azAtAvedanIya karma bAMdhato nathI. te anAdi anaMta dIrghamArgavALA cAturgatika saMsAra aTavIne jaladIthI pAra kare che arthAt mokSa prApta kare che. vivecanaH anuprekSA : / :- svAdhyAyano A cotho prakAra che. sAdhanAnA kSetramAM tenuM vizeSa mahattva che kAraNa ke tenAthI sarva karmakSayarUpa mahAlAbhanI prApti thAya che. sUtranA bhAvonuM UMDANapUrvaka ciMtana karavuM te anuprekSA che. anuprekSAmAM sUtrArthanuM sUkSmatApUrvaka ane UMDANapUrvaka ciMtavana karavAmAM Ave che. AvuM ciMtana karatAM sUtronA rahasyono pAra pAmI zakAya che, zAstranA navA navA rahasyo udghATita thAya che, mananI ekAgratA sadhAya che. sUtrapATha ane artha hRdayamAM sthira thAya che. UMDANapUrvakanA gahana ciMtanamAM sthira thayelo sAdhaka kramazaH dhyAna tapane pAme che. A rIte anuprekSA dhyAnamAM paNa sahAyaka bane che. tethI ja dharmadhyAna ane zuklAnanI cAra-cAra anuprekSAonuM zAstramAM kathana che. anityAdi bhAvanA dharmadhyAnanI anuprekSA che ane anaMtavRttitAnuprekSA vagere zukladhyAnanI
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 184] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 anuprekSA che. anuprekSAmAM zubhabhAvonI vRddhi thavAthI AyuSyane choDIne zeSa sAta karmonI prakRtio zithila thaI jAya che, te sAte karmonA prakRtibaMdha, pradezabaMdha, sthitibaMdha ane anubhAgabaMdha, e cAra prakAranA azubhabaMdho zubhabaMdhamAM parivartita thAya che. azAtAvedanIya karmonuM zAtAvedanIyarUpe saMkramaNa thAya che. te sAdhaka vAraMvAra azAtAvedanIya Adi azubha prakRtio bAMdhato nathI. tenA anAdi saMsArano aMta ghaNI ja jhaDapathI thAya che. AkarSa zarmA siva vaMdha.- anuprekSA karanAra AyuSya karma kadAca bAMdhe ane kadAca bAMdhato nathI. tenA kAraNo A pramANe che- (1) je AtmA te ja bhavamAM mokSagAmI hoya te AyuSyakarma bAMdhato nathI. (2) AyuSya karmano baMdha AyuSyanA trIjA-trIjA bhAge eka ja vAra thAya che. anuprekSA samaye AyuSyano trIjo bhAga na hoya to AyuSyakarmano baMdha thato nathI. (3) pUrve AyuSyano baMdha thaI gayo hoya, to paNa AyuSyabaMdha thato nathI. je jIvano saMsAra paribhramaNa kALa bAkI hoya ane tenA AyuSyano baMdhakAla hoya, te AyuSya karmano baMdha kare che. dharmakathA :25 dhammakahAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai? dhammakahAe NaM NijjaraM jaNayai / dhammakahAe NaM pavayaNaM pabhAvei / pavayaNapabhAveNaM jIve Agamesassa bhaddattAe kamma NibaMdhai / zabdArtha - dhummaha ba = dharmakathA kahevAthI, dharmopadeza devAthI bAra = karmonI nirjarA nAya = thAya che pavaya = pravacananI bhAve = prabhAvanA thAya che pavayA bhAve = pravacananI prabhAvanA karavAthI nave = jIva nA mesarsa = bhaviSyakALamAM maddattA -- = bhadra eTale zubha karmono ja viSaya = baMdha kare che. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! dharmakathAthI eTale dharmano upadeza-pravacana karavAthI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- dharmakathA karavAthI jIva karmonI nirjarA kare che. te jina pravacananI prabhAvanA kare che arthAt jinezvara bhagavAnanA upadezane prakAzita kare che. jinezvara bhagavAnanA upadezane prakAzita karanAra jIva bhaviSyamAM bhadratA-kalyANa prApta kare evA zubha karmono baMdha kare che. vivecanaHdharmakathA :- je durgatimAM paDatA jIvane bacAve che, te dharma che. tenI kathA karavI arthAt ahiMsAdirUpa dharmanI prarUpaNA karavI temaja kathAnuyoganA mAdhyamathI dharma tattvonuM vyAkhyAna karavuM tenuM nAma dharmakathA che. vAcanA, pratipRcchanA, parivartana ane anuprekSAthI sUtrArtha pAmelA sAdhaka dharmakathAthI jina pravacanane ane tenA mahatvane jana-janamAM prakAzita kare che. AvI dharmakathA karanAra jIva niyamataH potAnA karmonI nirjarA kare che ane pravacananI prabhAvanA kare che. prabhAvanA karanAra pravacanakAra zubha karmonuM upArjana kare che ke tethI tenuM kalyANa thavAmAM koI paNa prakAranI bAdhA naDatI nathI. dharmakathAmAM jana sAdhAraNane sahaja rIte rasa utpanna thAya che ane tenA dvArA janatA dharmamAM joDAya che. tethI zAsana prabhAvanA vizeSa rUpe thAya che.
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyak parAkrama [ 185 ] zruta-ArAdhanA:26 suyassa ArAhaNAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? suyassa ArAhaNAe NaM aNNANaM khavei, Na ya saMkilissai / zabdArtha - suyasta mArApANa = zrutajJAnanI ArAdhanA karavAthI jIve = jIva 3NA = ajJAnano have = nAza kare che ja navi nirUpha = saMkleza pAmato nathI. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! zrutajJAnanI ArAdhanA karavAthI jIvane zuM lAbha thAya che? uttarazrutajJAnanI ArAdhanAthI jIva ajJAnano nAza kare che ane te vividha klezothI rahita thaI jAya che. vivecana : - AgamanI samyak ArAdhanAne zrutanI ArAdhanA kahe che. pUrvokta vAcanA Adi pAMca prakArano svAdhyAya karavAthI zrutajJAnanI ArAdhanA thAya che. jIva jema jema zrutajJAnanI ArAdhanA kare che tema tema tenA hRdayamAM apUrva apUrva tattvajJAna utpanna thAya che. tenAthI teno ajJAnabhAva dUra thAya che. jJAna bhAvamAM ramaNa karatA te samAgata koI paNa paristhitimAM saMkleza pariNAmothI dUra rahI, samatA, prasannatAnA pariNAmomAM ja sthira rahe che. mananI ekAgratA:|27 egaggamaNa-saNNivesaNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? e gagga-maNa-saNNivesaNayAe NaM cittaNirohaM karei / zabdArtha - pALavelA = mananI ekAgratAthI pittaLanoEUR = cittavRttino nirodha varad = kare che. bhAvArtha :- prazna- he bhagavanuM ! mananI ekAgratAthI jIvane zuM lAbha thAya che ? uttara- mananI ekAgratAthI cittavRttino nirodha thAya che. vivecanaHmananI ekAgratA :- (1) manane ekAgra arthAt eka avalaMbanamAM sthira karavuM (2) dhyeya viSayaka jJAnamAM tallIna thavuM (3) mananI caMcaLa citta vRttino virodha karavo, te mananI ekAgratA che. jo ke sUtramAM "ekAgra" pada ja ApyuM che to paNa prastutamAM samyaka parAkramano viSaya hovAthI zubha avalaMbana dvArA manane ekAgra karavuM, te pramANe artha thAya che. A rIte dharma ke zukala dhyAnamAM manane ekAgra karavAthI cAre bAju doDatI cittavRttiono nirodha thAya che, cittane unmArge jatuM rokI zakAya che. tethI mananI ekAgratAnuM phaLa cittavRttino nirodha thAya che. pAtaMjala yogadarzanamAM paNa yogazcittavRtti nirodhaH, tema kahyuM che. vira bharoda - citta nirodha, cittanI vikalpa zUnyatA. cittanI caMcaLatA dUra thavI ane citta zAMta thavuM saMyama :28 saMjameNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? saMjameNaM aNaNhayattaM jaNayai //
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 zabdArtha:- saMnameLa = saMyamathI aLayAM = Azravono nirodha. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! saMyamathI jIvane zuM lAbha thAya che ? uttara- saMyamathI jIva Azravono nirodha kare che. vivecanaH sAvadha yoganA pUrNapaNe pratyAkhyAna karavA te saMyama che. saMyamanA sattara prakAra che- hiMsA, asatya, adattagrahaNa, maithuna, parigraha Adi pAMca AzravathI virakata thavuM; pAMca indriyono nigraha karavo; cAra kaSAyone jItavA; mana, vacana ane kAyAnA azubha vyApAra rokavA, tenA sattara prakAra che. A sattara prakAranA saMyamathI AzravanA dvAra baMdha thAya ane saMvara dharmanI ArAdhanA thAya che. aLabjayAM = tenuM saMskRta rUpa anahatvam / thAya che. an rahita aham-aMha = pApa, anaMhaskatvama = pApa rahitapaNuM. saMyamI jIvana saMpUrNapaNe pAparahita hoya che. tethI ja karmono Azrava aTakI jAya che. tapa: 29 taveNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? taveNaM vodANaM jaNayai // zabdArtha:tave" = tapathI, bAhya ane AtyaMtara, ema 12 prakAranA tapathI, vovALa vyavadAna(pUrvakRta karmono kSaya). bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! tapathI jIvane zuM lAbha thAya che ? uttara- tapathI jIva pUrvakRta karmono kSaya kare che. tapathI AtmA karmamukta banI vizuddhi prApta kare che. vivecana : tapa H- bAhya ane AtyaMtara tapa eka prakAranI viziSTa agni che, jemAM jIvanA pUrvabaddha karmo baLIne bhasmIbhUta thaI jAya che ane AtmA nirmaLa bane che. = vovALa :- vyavavAnuM - zuddhi pUrvabaddharmamatakSayAvAtmano nairmatyuM nanayati / pUrvabaddha karmarUpa malano nAza thavAthI AtmA nirmaLa ane zuddha thAya che. vyavadAna 30 vodANeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? vodANeNaM akiriyaM jaNayai / akiriyAe bhavittA tao pacchA sijjhai bujjhai muccai pariNivvAyai savvadukkhANamaMtaM karei / zabdArtha:- vovALeI = nirmaLa thavAthI, saMpUrNa Azrava nirodhathI aiirayanaLayak = akriya avasthA prApta kare che aiirayAt mavittA = akriya thavAthI teo pachA = tyAra pachI siApha = siddha thaI jAya che, kRtakRtya thaI jAya che vArU = buddha thaI jAya che, kevaLajJAna kevaLadarzanathI saMpUrNa lokAlokane jANe ane dekhe che mukhyajJa = sarva karmothI mukta thAya che paribilvAyajJa = karmarUpa agnine bujhAvIne zItala thaI jAya che savvanuMvavALuM = zArIrika ane mAnasika sarva duHkhono aMta = aMta reph = kare che.
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyapazAma 187 ] bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! vyavadAnathI- saMpUrNa Azrava nirodhathI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- saMpUrNa Azrava nirodhathI jIva akriya avasthAne prApta kare che. akriya banelo jIva tyAra pachI siddha thAya che, buddha thAya che, sarva karmothI mukta thAya che, parinirvANane prApta kare che ane sarvaduHkhono aMta kare che. vivecana : prastutamAM vodAna = vyavadAnanuM phaLa nidarzita karyuM che. vi=vigata, vichinna, rahita, AdAna = karyagrahaNa karyAzrava, tethI vyavadAnano artha che-Azravano viccheda, Azrava rahita avasthA. tapathI pUrva saMcita karmono kSaya-nirjarA thAya che paraMtu jyAM sudhI AMzika paNa karmano pravAha cAlu hoya, tyAM sudhI jIvanI mukti thatI nathI. sarvakarmakSaya mATe saMpUrNa Azrava nirodharUpa vyavadAna atyaMta jarUrI che. caudamA guNasthAne jIva ayogI avasthAne prApta kare che, tyAre Azravano saMpUrNa nirodha thaI jAya che, te jIva ayogI hovAthI akriya avasthAne prApta kare che. akriya thayelo jIva atyaMta alpa samayamAM ja sarva karmono kSaya karI mukta thaI jAya che. sibsa-siddha thAya che. tenA sarva kAryo pUrNa thaI javAthI te kRtakRtya avasthAne pAme che. guDDabuddha thAya che. saMpUrNa bodhane pAme che, te akhaMDa jJAna-darzana svarUpa avasthAne pAme che. jJAnadarzananA upayogamaya bane che. mundra-sarva karmothI ane zarIrathI mukta thaI jAya che. pariNidhvAcaparamanirvANa- zAMtine pAmI jAya che. sarva prakAranI bAdhA-pIDAthI rahita avyAbAdha sukharUpa avasthAne pAme che. sadgapuravAnumata reDDa- saMsAranA samasta duHkhono sadAne mATe aMta kare che. saMyama, tapa ane vyavadAna :- A traNe anuSThAno sAdhanAmArganA kramika sopAna che. saMyamathI jIvanI mokSamArgamAM tIvravegathI pragati thAya che; navA karmonuM Agamana prAyaH rokAya jAya che. saMyama sAthe tapanI ArAdhanAthI pUrvabaddha karmono kSaya thAya che ane AtmazuddhinI vRddhi thAya che. aMte vyavadAnathI saMpUrNa Azravano vyavaccheda thAya che; AtmA akriya avasthAne pAme che. A rIte traNenA saMyoge jIvanI mukti thAya che. prastuta sUtramAM A traNenA phaLanI kramazaH pRcchA karI che. sukhazAtatA:31 suhasAeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? suhasAeNaM aNussuyattaM jaNayai / aNussuyaeNaM jIve aNukaMpae aNubbhaDe vigayasoge carittamohaNijja kamma khavei / zabdArtha-judANa - sukhazAtatAthI arthAt viSayasukhano tyAga karavAthI, viSaya-sukhanI upekSA, sukhanI nirapekSA pusuyatta = anutsuktA arthAt viSayo prati anicchA nAyaDu = utpanna thAya che anusu- kapa = anutsuktAthI, sukho pratye utsukatA rahita thavAthI nave = jIva ajupaNa = bIjA jIvo pratye anukaMpA karanAra samaye = nirabhimAnI, vyagratA rahita, utAvaLa rahitaviyone = zoka-ciMtA rahita thaIne varittanone = cAritramohanIya = karmano havepha = kSaya kare che.
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! viSaya sukhano tyAga karavAthI jIvane zuM lAbha thAya che ? uttara- viSaya sukhano tyAga karavAthI viSayo pratye anutsuktA(anicchA) thAya che. anutsuktAthI jIva bIjA jIvo pratye anukaMpA rAkhanAra bane che, vyagratA rahita, utAvaLa rahita bane che, zAtA-sukhanI spRhA rahita thavAthI tene kayAre ya zoka thato nathI, tethI te zoka mukta thaI jAya che. A traNa guNothI yukta te jIva cAritra mohanIya karmano arthAt saMpUrNa mohanIya karmano kSaya kare che. vivecanaH suhasAeNaM :- sukhazAtatA. sulluM vaivi zAtathati nAgatikRti suvazAtatA vaiyika sukhano nAza, arthAt viSayasukha pratye nispRha thavuM, viSayajanya sukhano tyAga, viSayasukha pratye upekSA te sukhazAtatA che. viSaya sukhanA tyAgI sAdhaka viSayo prati anutsuka-nispRha hoya che ane nispRhamuni saMyamamAM, AtmabhAvomAM sthira thaI jAya che. jema-jema saMyamabhAvonI sthiratA vadhe, tema-tema tenA vyavahAramAM jIvo pratye anukaMpAno bhAva vadhato jAya che. sarva jIvo, viSayanA duHkharUpa mArgane choDIne sukhanA mArgane svIkAre tevI tenI bhAvanA rahe che. viSayAsaktithI rahita te anutsuka ane anukaMpAvAna sAdhaka utAvaLa rahita, caMcaLatA rahita eTale dhIra, sthira ane maMdakaSAyI banI, zoka saMtApa rahita bane che. A guNothI yukta te sAdhaka cAritra mohanIya karmano kSaya kare che. aNukaMpa :- viSaya sukho pratye nispRha thayelo sAdhaka saMkucita ke svArtha vRttivALo raheto nathI., tethI bIjA prANIonA duHkha joIne tenuM hRdaya anukaMpAyukta thaI jAya che. anubhaDe :- anudbhaTa. vaiyika sukhanI spRhA rahita sAdhaka capaLatA rahita ane uchAchaLApaNA rahita thAya che. viyalone H- jenA aMtaramAM viSayonI lAlasA nathI te nirAkula(AkulatA rahita) bane che ane tene viSaya sukhonI ke anukULatA-pratikULatA ke prApti-aprAptimAM harSa ke zoka thato nathI. zoka rahita jIva mohathI mukta thavA mATe cAritra mohanIya karmano kSaya kare che. darzana moha to te sAdhakane pahelAMthI ja nAza pAmI gayo hoya. apratibaddhatAH | 32 appaDibaddhayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? appaDibaddhayAe NaM NissaMgattaM jaNayai / NissaMgatteNaM jIve ege egaggacitte diyA ya rAo ya asajjamANe appaDibaddhe yAvi viharai / zabdArtha :- aDivandvayAr N = apratibaddhatAthI, Asaktino tyAga karavAthI, rAgabhAvanA nivAraNathI hsitta = niHsaMgatA, strI AdinI saMgatithI athavA janasamudAyathI rahitapaNuM, karma saMgathI rahitapaNuM naLayajJa = prApta thAya che khissuMnneLa = niHsaMgatAthI nIve = jIva nee = ekalo thaIne, rAgadveSa rahita thaIne vitte = ekAgra cittavALo thAya che viyA = divase rAo = rAtre asakhtamALe = koIpaNa padArthamAM anurAga na rAkhato a--Divandre = apratibaddha bhAvathI viharapha = vihare che, vicare che. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! apratibaddhatAthI jIvane zuM lAbha thAya che ? uttara-apratibaddhatAthI(anAsaktithI) jIva niHsaMgatA prApta kare che. niHsaMgatAthI jIva ekAkI
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaka pazaw [ 189 ] arthAtu dharmadhyAnamAM ekaniSTha thAya che, ekAgracitta thAya che, divasa ane rAta sadeva sarvatra anAsakta ane apratibaddha thaIne vicaraNa kare che. vivecana : - pratibaddhatA ane apratibaddhatA - pratibaddhatA eTale koI dravya, kSetra, kALa athavA bhAva sAthe jIvanuM AsaktipUrvaka baMdhAI javuM. apratibaddhatA eTale jIvane koIpaNa dravya, kSetra, kALa ane bhAva sAthe AsaktipUrvaka pratibaMdha na thavuM. apratibaddhatAnuM phaLa :- apratibaddhatAthI kramazaH (1) niHsaMgatA (2) ekAtmatA-AtmaniSThA (3) ekAgracittatA (4) sadeva sarvatra anAsakti, virakita ane (5) apratibaddha vicaraNa prApta thAya che. viviktazayanAsana - 33 vivittasayaNAsaNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? vivittasayaNAsaNayAeNaMcarittaguttiM jaNayai / carittagutte yaNaMjIve vivittAhAre daDhacaritte egatarae mokkhabhAvapaDivaNNe ya aTThaviha kammagaThi Nijjarei / zabdArtha - vivarasathI sApa = vivikta zayanAsanatAthI eTale strI, pazu, napuMsaka rahita sthAna, zayana ane AsananuM sevana karavAthI pitta |tti nAyaDu = cAritranI rakSA thAya che varittare = cAritranI rakSA karanAravivittAdAre = viviktAhArI, vigayAdimAM anAsaktaraMvarite = cAritramAM daDha tara= ekAntarata, ekAntasevI mojaqmAvapaDivaUM = mokSabhAva pratipanna-mokSano sAdhaka thAya che kuvida = ATha prakAranI skUkiM = karmagraMthIno nijharU = nAza kare che, bhedana kare che. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! strI, pazu, napuMsaka rahita sthAna, zayana ane AsananuM sevana karavAthI jIvane zuM lAbha thAya che ? jana saMparkathI rahita athavA strI, pazu, napuMsakathI rahita ekAMta sthAnamAM nivAsa karavAthI sAdhaka cAritranI rakSA kare che. cAritranI rakSA karanAra jIva vigaya rahita, zuddha sAtvika pavitra AhArI, daDhacAritrI, ekAMtapriya mokSabhAvathI saMpanna thaIne ATha prakAranA karmonI graMthIno nAza kare che arthAtu karmonI nirjarA kare che. vivecanaHvivikta zayanAsananuM mahatva - janasaMparkathI dUra ane strI, pazu, napuMsakanA saMsargathI rahita; ekAMta, zAMta, sAdhanA yogya nivAsasthAna hoya te vivikta nivAsa che. zAstromAM AvA aneka ekAMta sthAna batAvyA che- smazAna, zUnyagRha, vRkSamULa Adi. sAdhvIjIo ane sAmAnya sAdhako mATe A sthAno yogya nathI. viziSTa ane abhyAsI sAdhaka AvA sthAnomAM sAdhanA karI zake che. sAmAnya sAdhako strI, pazu ane napuMsakanA saMsargathI rahita, ekAMta sthAnamAM rahe che. vivikta zayanAsananuM sevana karanAra sAdhaka sarva prakAranI AsaktithI mukta thaIne ekAMta AtmabhAvamAM lIna thaI jAya che. tethI tenA cAritranI daDhatA, pavitratA ane paripakavatA thAya che. tevA
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 190 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 sAdhakane sahaja rIte AhAranI mUrchA paNa chUTI jAya che, tethI te vigayarahita AhAra grahaNa kare che. te jIva ekAMta sAdhanA karato potAnI lakSa siddhimAM AgaLa vadhe che. vivihAra:- vigaya rahita AhAra. je padArtha cittamAM vikAra utpanna kare, indriyone uttejita kare, tevA padArthone vigayayukta sarasa AhAra kahe che. zAstrakAroe dUdha, dahIM, mAkhaNa, ghI Adi AhArane vigaya yukta, sarasa AhAra kahyo che. tenAthI viparIta rUkSa, nIrasa AhArane ahIM viviktAhAra kahyo che. ekAMta sthAnasevI, ekAMtapriya sAdhaka nirasAhArI bane tyAre ja tenI sAdhanAmAM vega Ave che. bIjA zabdomAM ekAMtapriya sAdhakane tenI tathA prakAranI sAdhanA mATe vigaya rahita nIrasa AhAra karavo ja yogya che. vinivartanA - |34 viNiyaTTaNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? viNiyaTTaNayAe NaM pAvakammANaM akaraNayAe abbhuDhei, puvvabaddhANa ya NijjaraNayAe taM Niyattei, tao pacchA cAurata-saMsAra-katAraM vIivayai / zabdArtha - viLiyakdhayANa = vinivartanA(viSayonA tyAga)thI pIvAnuM = pApakarma arayANa = nahIM karavA mATe amuker3a = udhata thAya che, dharmakArya karavA mATe udyata thAya che puSyabaddha = pahelA bAMdhelA ta = te pApakarmonI riyA = nirjarA karavA mATe citte = sthApita kare che, udIraNAkaraNathI nirjarA sanmukha kare che to = tyAra pachI = pachI varasAra = caturgativALA saMsAra rUpI taY = aTavIne vIvaya = pAra kare che. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! vinivartanA-viSayothI parAMDamukha thavAthI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- viSayothI parAvamukha thavAthI jIva navA pApakarmo na karavA mATe udhata bane che; pUrve bAMdhelA te karmonI nirjarA kare che. tyAra pachI cAra gatirUpa mahAna aTavIne pAra karI le che. vivecana - viLiyakathA:- zabdAdi viSayothI potAnI jAtane parAMDamukha karavI, tenuM nAma vinivartanA che. A lokamAM zabda, rUpa, gaMdha, rasa ane sparza rUpa viSayo cAre bAju bharelA ja che. potAnI jAtane viSayonI AsaktithI pAchI pheravI levI, anAsakta bhAva keLavavo, te viSayothI parADamukhatA che.viSayonI Asakti te ja saMsAra che ane te ja karmabaMdhanuM mukhya kAraNa che. je vyakti viSayothI parAkramukha banI jAya teno saMsAra bhAva chUTI jAya che, te sAdhanA mArgamAM udyamavaMta banI jAya che. teno karmabaMdha aTakI javAthI sahaja rIte AvatA karmono saMvara ane pUrvakRta karmonI nirjarA thAya che ane aMte te saMsArano aMta kare che. saMbhoga paccakakhANa:35 saMbhoga paccakkhANeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? saMbhoga-paccakkhANeNaM AlaMbaNAI khavei / NirAlaMbaNassa ya AyayaTThiyA jogA bhvNti| saeNaM lAbheNaM saMtussai, paralAbhaM No AsAdei, No takkei, No pIhei, No patthei, No abhilasai / paralAbhaM aNAsAemANe, atakkemANe,
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaka pazaw [ 191] apIhemANe, apatthemANe, aNabhilasamANe duccaM suhasejjaM uvasaMpajjittANaM viharai / zabdArtha:- saMbhoga vilApa = saMbhoganA pratyAkhyAna karavAthI, eka mAMDalika AhAranA tyAgathI, svataMtra gocarIthI, Atma gaveSakatAno abhigraha karavAthI kAna vIruM = AlaMbanano, parAvalaMbanano have = kSaya kare che, parAvalaMbIpaNuM chUTI jAya che rAvaNasta = nirAlaMbanavALo, svAvalaMbI jIva, no'IT = yoga, pravRtti, AcaraNa mAphiyA mavati = mokSanA prayojana mATe ja thAya che sApa = potAnA ja sAmekha = lAbhathI sArU = saMtuSTa rahe che paraMbhama = bIjAnA lAbhano no masAr3a = upabhoga karato nathI no taje = kalpanA karato nathI no ude = spRhA-icchA karato nathI no patyeH = prArthanA karato nathI no manasapha = abhilASA karato nathI anag mA = upabhoga na karato atamane = kalpanA na karato dekhe = icchA na karato apanthamAne = prArthanAna karato aifmanamA = abhilASA na karato jIvaghuvaM= bIjI surakSenna = sukhazadhyAne DevalapamttA virak = aMgIkAra karIne vihare che. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! saMbhoga pratyAkhyAnathI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- saMbhoga pratyAkhyAnathI, AlaMbanono(parAvalaMbanano) kSaya kare che, te svAvalaMbI thaI jAya che. AvA svAvalaMbI sAdhakanI yoganI pravRtti kevaLa mokSa mATe ja thAya che. te sAdhaka potAne prApta thayelA lAbhathI saMtuSTa rahe che, bIjAnA lAbhano upabhoga karato nathI, bIjAnA lAbhanA upabhoganI kalpanA paNa karato nathI, spRhA karato nathI, prArthanA(yAcanA) karato nathI ane tenI abhilASA karato nathI. Ama bIjAnA lAbhano upabhoga, kalpanA, spRhA, prArthanA ane abhilASA na karato te sAdhaka (prathama sukhazayyA saMyama hovAthI) svAvalaMbIpaNAnI bIjI sukhazadhyAne prApta karIne vicare che. vivecana: mo:- samAna samAcArIvALA sAdhuo sAthe besIne AhAra kare tathA paraspara AhArAdinI levaDadevaDa kare; vastra, pAtra ane anya upadhionuM paraspara AdAna-pradAna kare eka pATe besIne vyAkhyAna vAMce, eka bIjAnA ziSya parivAra eka bIjA sAthe rahe vagere parasparano vyavahAra, saMbhoga kahevAya che. samavAyAMga sUtranA 12mA samavAyamAM tenA 12 prakAra kahyA che- te bAra saMbhoga-vyavahAramAMthI AhAra saMbaMdhI vyavahAranA pratyAkhyAna karIne sAdhaka AtmagaveSaNAno abhigraha kare, tene saMbhoga pratyAkhyAna kahe che. saMbhoga pratyAkhyAnano Azaya :- sAdhu jIvananuM lakSya che AtmanirbharatA. dIkSA paryAyanI prAraMbhika avasthAmAM zramaNone gocarI Adi pratyeka pravRttimAM anyanA sahayoganI AvazyakatA rahe che. sAdhaka saMyamI jIvanamAM sthira thaI jAya pachI tene anyanI sahAyanI jarUra rahetI nathI. te svayaM gurunI AjJApUrvaka vividha prakAranA abhigraho dhAraNa karIne AtmabhAvamAM lIna bane che. saMbhoga pratyAkhyAnathI, parasparamAM AhAranI levaDa-devaDanA pratyAkhyAna karavAthI zramaNono parasparano vyavahAra chUTI jAya che te sAdhaka svAvalaMbI bane che. svAvalaMbI banavAthI tenI cittavRtti sarva sthAnethI pAchI pharIne svamAM ja kendrita thaI jAya che. tenA mana, vacana ane kAyAnI pravRttinuM mukhya prayojana saMyamanI ArAdhanA dvArA mokSanI prAptinuM ja rahe che. te potAnA yathAlAbhamAM saMtuSTa rahe che ane bIjAnA lAbhamAMthI kAMIpaNa meLavavAnI icchA, apekSA ke lAlasA rAkhato nathI. saMkSepamAM sakSama sAdhu gurunI AjJA prApta karIne maryAdita samaya mATe sAmuhika AhAra tyAgano
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 192 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 abhigraha karIne vicaraNa kare che. saMbhoga pratyAkhyAnathI tene svAlaMbI jIvana, gaveSaNA zuddhi ane saMyamanI parAkASTA vagere prayojanonI siddhi thAya che. kuvaM sudaM - ThANAMga sUtranA cothA ThANAnA trIjA uddezakamAM cAra prakAranI sukhazayyAnuM varNana che. temAMthI prastuta be sukhazadhyA A pramANe che- (1) sAdhaka dharmanI daDhazraddhA sAthe saMyamamAM sthira rahe, te AtmA mATe pahelI sukhazapyA che. (2) AhAra upadhi Adi saMbaMdhI potAnA lAbhamAM ja saMtuSTa rahe, te bIjI sukhazayyA che. upadhi paccakhANa - |36 uvahi-paccakkhANeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? uvahi-paccakkhANeNaM apalimaMthaM jaNayai / Niruvahie NaM jIve NikkaMkhI uvahimaMtareNa ya Na saMkilissai / zabdArtha - 3vakipUqGv = upadhi pratyAkhyAnathI, rajoharaNa ane mukhavastrikA sivAyanA vastra pAtrAdi upadhinA pratyAkhyAna, tyAga karavAthI aparipatha gaNAya = svAdhyAya AdimAM nirvinatA thAya che, saMyamamAM paNa nirdoSatA thAya chefparavahipa =nirupadhika, upadhi rahita nA = jIvavihI = niSkAMkSI-vastrAdinI abhilASA rAkhato nathI 3hita = upadhi na rahevAthI ja chittistrapha = zArIrika ke mAnasika koI kleza-duHkha thatuM nathI. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! upadhinA pratyAkhyAna karavAthI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- upadhinA(upakaraNanA) pratyAkhyAna karavAthI svAdhyAya-dhyAna nirvidhanapaNe thAya che temaja saMyamamAM paNa nirdoSatA thAya che. upadhithI rahita sAdhaka AkAMkSAothI rahita thaIne upadhinA abhAvamAM te saMbaMdhI kleza ke duHkha pAmato nathI arthAt te saMbaMdhI saMkalpa-vikalpothI mukta bane che. vivecana :3 :- upadhi. saMyama nirvAhanA Avazyaka sAdhanone upadhi kahe che. vastra, pAtra, rajoharaNa, muhapatti vagere sAdhano sAdhu jIvananI upadhi kahevAya che. zAstramAM ApelI AjJAnusAra sAdhuo maryAdita upadhithI saMyamano nirvAha kare che. upadhi tyAga :- rajoharaNa ane mukhavastrikA sivAya anya upakaraNo jevA ke vastrapAtrAdino upadhi pratyAkhyAnamAM samAveza thAya che. rajoharaNa ane mukhavastrikA, te sAdhunI oLakha che. tethI teno tyAga thato nathI. sthavirakalpI sAdhunA vikAsa kramanI daSTithI vastra-pAtra Adi upadhinuM ane tenA tyAganuM mahattva che. sAdhune upadhi rAkhavAmAM be prakAranA doSa(pramAdarUpa doSa)nI saMbhAvanA che- (1) palimanthavijJa. upadhi rAkhavAthI tenI sAra saMbhALa levAmAM svAdhyAya dhyAna Adi Avazyaka kriyAomAM vijJa upasthita thAya che. (2) saMkleza- upadhi tUTI, jAya ke corAya jAya, to manamAM saMkleza thAya che. bIjA pAse suMdara, manojJa vastu joIne IrSA, dveSa Adi vikAra utpanna thAya che. upadhinA pratyAkhyAnathI A baMne doSo ane parigraha saMbaMdhI doSonI saMbhAvanA rahetI nathI, temaja upadhinA pratilekhana, pramArjanamAM samaya vyatIta na thatAM te samayamAM svAdhyAya, dhyAnamAM vRddhi thAya che.
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaka pazaw [ 17 ] jyAre mananuM dhairya ane parISaho sahana karavAnI zakti vikasita thaI jAya che tyAre sAdhaka upadhino parityAga kare che, te sAdhaka upadhivinA duHkhI thato nathI paraMtu upadhi saMbaMdhI thatI zArIrika ane mAnasika vyathAothI mukta thaI jAya che. AhAra paccakakhANa:37 AhAra-paccakkhANeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? AhArapaccakkhANeNaM jIviyAsaMsappaogaM vocchidai / jIviyAsaMsappaogaM vocchidittA jIve AhAramaMtareNa Na saMkilissai // zabdArtha - mahApaMzvaEM = AhAranA pratyAkhyAna karavAthI vidyAsaMpUna = jIvavAnI lAlasA vaccha = chUTI jAya che chatta = chUTI javAthI = jIva AhAramaMtarekha = AhAra vinA rilipha = saMkleza prApta karato nathI, duHkhI thato nathI. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! AhAranA pratyAkhyAna karavAthI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- AhAranA pratyAkhyAna karavAthI jIvavAnI lAlasA chUTI jAya che. jIvavAnI lAlasA chUTI javAthI AhAranA abhAvamAM te duHkhI thato nathI. vivecana : AhAra tyAga thoDA samaya mATe athavA jIvanabhara mATe thaI zake che athavA doSayukta aneSaNIya, akalpanIya, AhArano paNa tyAga karavAmAM Ave che. manuSya jIvana AhArane AdhIna che, AhAranA pratyAkhyAna karavAthI jIvananI lAlasA chUTI jAya te svAbhAvika che. jIvananI lAlasA chUTI jAya pachI AhAranA abhAvamAM ke tapazcaryA karavAmAM koI prakAranuM zArIrika mAnasika duHkha thatuM nathI. aneSaNIya AhAranA pratyAkhyAna karavAthI jyAre koI parISaha Ave che tyAre sAdhaka daDhatApUrvaka jIvananI AzA choDI sarva saMkalpa-vikalpothI mukta thaI teno sAmano kare che. svecchAe, vairAgyabhAve AhArano tyAga karatAM te saMbaMdhI utpanna thatI koI paNa prakAranI vedanAne sAdhaka duHkharUpe anubhavato nathI, mATe te duHkhI thato nathI paraMtu Atma AnaMdamAM ja lIna bane che kaSAya paccakakhANa:|38 kasAya-paccakkhANeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? ___kasAyapaccakkhANeNaM vIyarAgabhAvaM jaNayai / vIyarAgabhAva-paDivaNNe vi ya NaM jIve samasuhadukkhe bhavai / zabdArtha:- sAca-pUvava = kaSAyanA pratyAkhyAna karavAthI, kaSAyano tyAga karavAthI vIyaRIbhAve = vItarAgabhAva pragaTe che UMyarAmAva paDavA = vItarAgabhAvane prApta thayelo jIva laludayu = sukha ane duHkhamAM samabhAva rAkhanAra bhava thAya che. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! kaSAyanA pratyAkhyAna karavAthI jIvane zuM lAbha thAya che?
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 uttara- kaSAyanA pratyAkhyAna karavAthI jIva vItarAgabhAva prApta kare che. vItarAgabhAvane prApta thayelo jIva sukha ane duHkhamAM samabhAva rAkhanAra thAya che. vivecanaH kaSAya--kaSa = saMsAra, Aya = Agamana. jenAthI saMsAranuM Agamana, saMsAranI vRddhi thAya che, te kaSAya kahevAya. krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAra kaSAya che. A cAre kaSAyonA pratyAkhyAna eTale teno parityAga karavAthI vItarAga dazAnI prApti thAya che. kaSAyamukta jIva rAgadveSathI rahita thaI jAya che. tene sukhanI prAptimAM harSa ane duHkhanI prAptimAM udvega thato nathI paraMtu te sukha ane duHkhamAM samAnabuddhi rAkhe che. samabhAvathI bhAvita thavuM te kaSAya tyAganuM phaLa che. yoga paccakkhANa : 39 joga-paccakkhANeNa bhaMte jIve kiM jaNayai ? joga-paccakkhANeNaM ajogattaM jaNayai / ajogINaM jIve NavaM kammaM Na baMdhai, puvvabaddhaM ca Nijjarei / zabdArtha:- gopanvavavALeLa = mana, vacana ane kAyAnA yogonI pravRttino nirodha karavAthI anotta - ayogI avasthAne, zailezI bhAvane naLayajJa = prApta kare che ano+= ayogI va = navA janma = karmono = La vadhajJa = baMdha karato nathI pujvaladdha = pahelA bAMdhelA karmonI bikhtarepha = nirjarA thAya che. bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! yoganA pratyAkhyAna karavAthI jIvane zuM lAbha thAya che ? uttara- mana, vacana, kAyAnA yogonI pravRttinA pratyAkhyAna karavAthI jIva ayogI avasthA prApta kare che. ayogI avasthAne prApta thayelo jIva navA karmo bAMdhato nathI ane pUrve bAMdhelA karmonI nirjarA kare che. vivecanaH mana, vacana ane kAyAnI pravRttione yoga kahe che. yoga prazasta ane aprazasta ema be prakArano hoya che. yoganA pratyAkhyAna karavAthI jIvAtmA mana, vacana ane kAyAnI zubhAzubha pravRttithI rahita thaI jAya che. mana, vacana ane zarIranI pravRttiothI rahita thanAra jIva ayogI kahevAya che. ayogI AtmA navA karmono baMdha karato nathI ane pUrve bAMdhelA karmono kSaya kare che. A yoga pratyAkhyAnanuM phaLa caudamA guNasthAnanI apekSAe jANavuM joIe; kAraNa ke yogano sarvathA nirodha ane ayogI avasthA jIvane caudamA guNasthAnamAM ja thAya che. zarIra paccakkhANa - 40 sarIra-paccakkhANeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? sarIra-paccakkhANeNaM siddhAisayaguNattaNaM Nivvattei / siddhAisayaguNasaMpaNNe yaNaM jIve logaggamuvagae paramasuhI bhavai / zabdArtha:- sI-1ttvavALe" = audArikAdi zarIranA pratyAkhyAna karavAthI arthAt tyAga karavAthI -
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ samaduparAma [195] vidAyavuttimAM siddhonA atizaya guNavatte pragaTa kare che vikrAphayaTrivje siddhonA atizaya guNathI saMpanna to lokAgramAM savAra=gayelo jIva paramasuI = paramasukhI bhava= thAya che. bhAvArthaH- prazna- he bhagavan! zarIranA pratyAkhyAnathI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- zarIranA pratyAkhyAna karavAthI jIva siddhonA atizaya guNone pragaTa kare che. siddhonA atizaya guNothI saMpanna jIva lokAgramAM pahoMcIne parama sukhI thAya che. vivecanA: zarIranA parityAgathI arthAt zarIra-mamatva ane zarIra-paricaryAnA tyAga karavAthI te sAdhaka siddhonA atizaya guNone eTale paramotkRSTa guNone prApta karIne lokanA agrabhAgamAM(mokSamAM) pahoMcI jAya che. te AtmA sarva prakAranA karmabaMdhanathI mukta thaIne siddha, buddha, ajara, amara padane prApta karIne, anaMta zakti saMpanna thaI paramasukhI thAya che. prastutamAM yoga pratyAkhyAna ane zarIra pratyAkhyAna e baMne kramabhAvI avasthA che. yoganA tyAgathI ayogI avasthA prApta thAya che ane zarIranA tyAgathI mukta avasthA prApta thAya che. ayogI avasthAmAM Azrava ane baMdha baMne samApta thAya che; pUrNa saMvara ane sarvathA karmamukta avasthA prApta thAya che. tyAre AtmA zarIrathI sadAne mATe mukta thaI jAya che. karmamukta ane zarIramukta AtmA lokAgre jaIne nija svarUpamAM sthita thaI jAya che ane jJAnAdi anaMta svAbhAvika guNothI saMpanna thaI jAya che. siddhArthanuNa saMpav -siddhonA atizaya guNothI saMpanna. samavAyAMga sUtranA 71mA samavAyamAM ATha karmono kSaya thavAthI pragaTa thatAM siddha bhagavAnanA 31 guNa kahyA che, tene ja ahIM siddhonA atizaya guNa kahyA che. ekatrIsa guNa A pramANe che- jJAnAvaraNIya karmanI pAMca, darzanAvaraNIya karmanI nava, vedanIya karmanI be, mohanIya karmanI be, AyuSya karmanI cAra, nAma karmanI be, gotra karmanI be ane aMtarAya karmanI pAMca, A rIte ATha karmonI kula ekatrIsa pravRtio kSaya thavAthI ekatrIsa guNa pragaTa thAya che. prastuta sUtra 34 thI sUtra 38 sudhImAM darzAvelA pratyAkhyAna paraspara saMbaMdhita ane kramika che. upadhinA pratyAkhyAnathI bAhya parigrahano tyAga; AhAranA pratyAkhyAnathI jIvana jIvavAnI abhilASAno tyAga, kaSAya pratyAkhyAnathI AtyaMtara parigrahano tyAga; joga pratyAkhyAnathI mana, vacana, kAyAnI pravRttino tyAga ane chevaTe zarIranA pratyAkhyAnathI zarIrano AMzika paNa mamatvabhAva ane zarIrano tyAga thAya che. A badhA tyAganA pariNAme kramazaH AgaLa vadhatAM siddhonA ekatrIsa atizaya guNo pragaTa thAya che. te guNo pragaTa thatAM AtmA lokAgre pahoMcIne parama sukhI thAya che. sahAya paccakakhANa:41 sahAyapaccakkhANeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai? sahAyapaccakkhANeNaM egIbhAvaM jaNayai / egIbhAvabhUe vi ya NaM jIve egattaM bhAvemANe appasadde appajhaMjhe appakalahe appakasAe appatumaMtume saMjamabahule saMvarabahule samAhie yAvi bhavai / zabdArtha - sahAyarUzvaravA = sahAyatAnA pratyAkhyAna karavAthI arthAt bIjA munionI sahAya
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 196 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 levAno tyAga karavAthIuffkhAva ekatvabhAvane jaya prApta kare chevmAvapUNa ekatvabhAvane prApta thayelo nIve = AtmA patta = ekAgratAnI mAvenA = bhAvanA bhAvato = zabda rahita apakSakSetra gaNa ke saMghamAM bheda paDe evA vacana na bolanAra pUjAherakalaharahita aMvasA =kaSAya rahita akhAnAne = mAstAruM na karanAra saMga-vahune = saMyama bahulatA, pradhAna saMyamavALo savaravahune = saMvaranI bahulatA, viziSTa saMvaravALo yAvi = ane samaNi = samAdhivaMta bhava= thAya che. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! sahAyanA pratyAkhyAnathI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- bIjA munionI sahAya levAnA pratyAkhyAna karanAra sAdhaka ekatvabhAvane prApta kare che. ekatva bhAvanAne prApta thayelo sAdhaka ekAgratAnI bhAvanA karato vigrahakArI zabda, vANIno kalaha, kaSAya tathA mArA-tArAnI bhAvanA AdithI sahaja mukta thaI jAya che. te saMyama ane saMvaramAM vRddhi karato samAdhi saMpanna thaI jAya che. vivecana : - saMyama sAdhanAmAM sthita sAdhaka sAdhanAnI parAkASTAne pAmavA mATe sahaja bhAve guru AjJApUrvaka guru sAMnidhyamAM rahIne saMbhoga pratyAkhyAna, sahAya pratyAkhyAna Adi viziSTa abhigrahapUrvakanI sAdhanAo kare che. dharmaruci aNagAra, dhanA aNagAra, gautama svAmI, arjunamAlI Adi aneka AdarzabhUta udAharaNa zAstramAM jovA maLe che. pUrvanA sUtramAM saMbhoga pratyAkhyAna dvArA AhAra saMbaMdhI svAvalaMbI jIvananA lAbha darzAvyA che. prastutamAM sahAya tyAganA abhigrahathI saMpUrNa svAvalaMbI jIvananA lAbhanuM kathana che. sahAya pratyAkhyAna karanAra jIva ekatvabhAvane prApta kare che. ekatvabhAvathI te jIva alpabhASI bane che, tenA kaSAya-prasaMgo alpa thaI jAya che. samUhamAM rahevA chatAM paNa sahAyatyAga karanAra sAdhaka, parasparamAM utpanna thanArA keTalAya vAda-vivAda huMsAtuMzI jevA prasaMgothI sahaja rIte mukta thaI jAya che. te sAdhaka klezAdithI mukta thaI ane samAdhiyukta thaI zAMtipUrvaka vicAre che. bhakta paccakakhANa:42 bhatta-paccakkhANeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai? bhattapaccakkhANeNa aNegAI bhavasayAI NiruMbhai / zabdArtha - bharapakvaEM = bhakta pratyAkhyAnathI arthAt AhArano tyAga karavAthI, AjIvana anazana vrata dhAraNa karavAthI mAruM avasathAruM = aneka seMkaDo bhavonofparaMbha = nirodha karI de che bhAvArtha - prazna- he bhagavan! bhakta pratyAkhyAnathI arthAt AjIvana anazana vrata grahaNa karavAthI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- AjIvana anazana vrata dhAraNa karavAthI jIva aneka seMkaDo bhavono virodha karI le che. te alpa saMsArI thaI jAya che. vivecana : sUtra 3pamAM AhAra pratyAkhyAnanuM ane prastuta sUtramAM bhakta pratyAkhyAnanuM phaLa nirdiSTa che.
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyak parAkrama 197 baMnemAM AhArano tyAga hovA chatAM kaMIka taphAvata che. AhAra pratyAkhyAna alpakAlika ane maryAdita samayanA anazanarUpa hoya che, jemAM nirdoSa ugra tapasyA karavAmAM Ave che paraMtu bhakta pratyAkhyAna svecchAthI, daDhamanobaLathI, koI paNa prakAranA Aveza vinA, samabhAvapUrvaka, jIvana paryaMtanA anazanarUpa hoya che. zarIrano AdhAra AhAra che, anazanathI AhAranI Asakti ja chUTI jAya che ane zarIranuM mamatva maMda thAya che; tenA pariNAme janma maraNanI paraMparA atya5 thaI jAya che. te ja bhakta pratyAkhyAnano mukhya lAbha che. AjIvana anazananI ArAdhanA karavAthI jIvanuM paMDita maraNa thAya che. ahIM bhakta pratyAkhyAna zabda samuccaya rIte prayukta che. tenAthI pAdapopagamana Adi traNe ya prakAranA paMDitamaraNa samajI levA joIe. saMkSepamAM maryAdita samaya mATe AhAra tyAga karanAranI AhAranI Asakti ghaTe che ane jyAre jIvanaparyaMta AhAra tyAga karanAranI janma-maraNanI paraMparA ghaTI jAya che. sadbhAva pratyAkhyAnaH 43 sabbhAva-paccakkhANaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? sabbhAva-paccakkhANeNaM aNiyaTTiM jaNayai / aNiyaTTiM paDivaNNe ya aNagAre pattAra jevalimaNe have, teM bahA- veLAM, Aya, gAma, goya / tamo pacchA sijjhai bujjhai muccai pariNivvAyai savvadukkhANamaMta kare / = zabdArtha:- sanmAva-pattvavALeLa - sadbhAva pratyAkhyAnathI, nADI spaMdana Adi pravRtti mAtranA tyAgathI apiyaei = anivRttikaraNane, pAchA na pharavAnI avasthAne naLayajJa = prApta kare che akhiyaTTi pahivaLe - anivRttikaraNane, zailezI avasthAne prApta aLare = aNagAra cattara = cAra vahimmatte = kevaLI avasthAmAM bAkI rahelA bhavopagrAhI aghAtI karmono vek = kSaya kare che teM naCT = te A pramANe che leginga = vedanIya AyaM = AyuSya gAma = nAma hoya = gotra to tyAra paA = bAda sinnad = siddha thAya che vunnarU = jJAna svarUpa thaI jAya che muttvajJa = karmothI mukta thaI jAya che piipavvAyaph = parama zAMti, samAdhimaya, zItalIbhUta avasthAne pAme che savvavuvALa - sarva duHkhono aMta reph = aMta kare che. = = bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! sadbhAva pratyAkhyAna arthAt sUkSma-sthUla zarIranI pravRtti mAtrano tyAga karavAthI jIvane zuM lAbha thAya che ? uttara- sadbhAva pratyAkhyAnathI eTale pravRttino tyAga karavAthI kevaLI bhagavaMtone anivRtti nAmano zukla dhyAnano cotho pAyo prApta thAya che. anivRtti nAmanA zukla dhyAnanA cothA pAyAne prApta karanAra muni zeSa rahelA vedanIya, AyuSya, nAma ane gotra, te cAra aghAtI karmone naSTa kare che. tyAra pachI te siddha thAya che, jJAna svarUpa banI jAya che. karmothI mukta thAya che, parinirvANa pAme che ane sarva duHkhono aMta kare che. vivecanaH zarIra saMbaMdhI bAhya pravRtti ane AtyaMtara saMcArarUpa saMpUrNa pravRttinA parityAganuM nAma sadbhAva pratyAkhyAna che. je samaye AtmAne koI prakAranI kriyA bAkI rahetI nathI ane sarva prakAre saMvarabhAvanI
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 18 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 prApti thAya che, te samaye AtmA 14mA guNasthAnane prApta kare che te avasthAne ahIM sabhAva pratyAkhyAna kahyuM che. tene pAramArthika pratyAkhyAna kahI zakAya che. A pratyAkhyAna karavAthI AtmA anivRttirUpa zukla dhyAnanA cothA pAyAne prApta kare che. te sthAnamAMthI AtmAnuM adhogamana thatuM nathI tethI tene anivRtti kahe che. tyAM pahoMcelo AtmA aMtarmuhUrtamAM ja vedanIya, AyuSya, nAma ane gotra; A cAra aghAtI karmonI graMthIono kSaya karI siddha thaI jAya che. tyArapachI te siddha, buddha, mukta ane karmadAvAnaLa ne zAMta karIne sarva prakAranA duHkhono sadAne mATe aMta kare che. pratirUpatA:44 paDirUvayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai? paDirUvayAe NaM lAghaviyaM jaNayai / laghubhUe NaM jIve appamatte, pAgaDaliMge, pasatthaliMge, visuddhasammatte, satta samiisamatte, savvapANabhUyajIvasattesuvIsasaNijjarUve, appaDilehe, jiidie, viulataksamiGsamaNNAgae yAvi bhavai / / zabdArtha - dilhavAI = pratirUpatAthI, dravya ane bhAvathI zuddha sthavirakalpI munino veza dhAraNa karavAthI tAviye = haLavApaNuM, laghutA navumU | = laghubhUta banelo nave = AtmA pramatte = pramAda rahita thAya che pati = pragaTa liMgavALA(muniveza dhAraNa karanAra) patthati = prazasta liMgavALA (jIva rakSA nimitte mukhavastrikA, rajoharaNa Adi dhAraNa karanAra) vizuddhasammatte = vizuddha samyakatvI thAya che, vizuddha samatva-samabhAvone prApta kare che satta samipharUma = sattva ane samiti saMpanna, prANIo pratye yatanA yukta pravRtti karanAra thAya tethI savvapALamUthanInatatte = sarva prANI, bhUta, jIva ane satvone vIsafjharUve - vizvasanIya rUpa aMhide = indriyaviSayono gaveSaka na thatAM jili = jitendriya thAya che vikatavama samApa yAvi = vipula tapa ane saMyamathI yukta va = thAya che. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! pratirUpatAthI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- pratirUpatAthI jIvane lAghavatA prApta thAya che. laghabhUta thaIne te jIva apramatta bhAvone prApta kare che ane rajoharaNa mukhavastrikA Adi prazasta tathA pragaTarUpe muni liMga dhAraNa kare che. dravya-bhAva saMyamayukta te muni vizuddha-parama samabhAvomAM rahI prANIo pratye vatanAyukta pravRtti kare che tethI te samasta prANa, bhUta, jIva ane sattvone mATe vizvasanIya banI jAya che. temaja te sAdhaka indriya viSayonI gaveSaNA na karato, indriya vijetA banI, vipula tapa ane saMyamanI ArAdhanA kare che. vivecana : ahIM pratirUpatA zabdamAM prati' zabda yogya arthano vAcaka che ane "rUpa" zabda vezano vAcaka che. zramaNonI zAstrokta vezabhUSA ane tadanusAra AcaraNane pratirUpatA kahe che. dravyathI sthavirakalpI muni samAna bAAveza ane liMga dhAraNa karanAra, bhAvathI sthavirakalpI muni samAna AMtarika avasthA dhAraNa karanAra. A rIte dravya ane bhAva baMne prakAre zramaNa jIvanane dhAraNa karanArane pratirUpa kahevAya. pratirUpatA eka ucca Adarza che kAraNa ke temAM dravya ke bhAva baMneno sumeLa hoya che. (1) mukha upara muhapatti bAMdhavI (2) rajoharaNa rAkhavo (3) mAthAne khulluM rAkhavuM (4) kezanuM
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyak parAkrama [ 199] laMcana karavuM (5) sapheda colapaTo paheravo (6) zarIranA uparanA bhAgamAM sapheda pacheDI dhAraNa karavI (7) khullA page cAlavuM (8) chatrI dhAraNa karavI nahIM (9) nirdoSa bhikSAvRttithI jIvana nirvAha karavo. te munino Adarza bAhya veza che ane te bAhya pratirUpatA che. A badhA pragaTa liMga(cihna) che. pratirUpatA dhAraNa karanAra sAdhaka zAstranI AjJA pramANe vyavahArathI niveza dhAraNa kare che. temaja te bhAvothI paNa Agamokta sAdhunA guNothI saMpanna banavA mATe sadA prayatnazIla rahe che. te muni zAstrokta maryAdita upakaraNo ja dhAraNa kare che, tethI dravyathI laghutA-haLavAza anubhave che ane maMda kaSAyI banI bhAvathI paNa lAghavatAne pAme che. te sAdhaka sAdhanAmAM vizeSa sAvadhAna banIne vicaraNa kare che; tethI apramatta bhAvonI prApti kare che. A rIte saMyama ArAdhanAmAM AgaLa vadhato te vizuddha uccakoTinI sAdhanAne ane samabhAvane prApta kare che. aMtaHkaraNanI vizuddhi thaI javA chatAM bAhA vezanI atyaMta AvazyakatA rahe che. pragaTa ane prazasta sAdhuveza jIvane keTalAya duSkRtyothI bacAve che. sarva prANIono te vizvAsapAtra banI jAya che ane aneka bhavya jIvo tenA upadezathI sanmArgamAM pravRtta thAya che. tethI sAdhakane munivezamAM rahevuM atyaMta Avazyaka ane lAbhadAyaka che. sUtrakAra samiti zabdano prayoga ahIM yatanA arthamAM karyo che. A rIte pratirUpatA eTale ImAnadArIpUrvaka Agamokta muni liMga ane zramaNAcArane yogya yathArtha AcaraNa karavAthI sUtrokta lAbhane jIva prApta kare che. satta sama sama - satta = sattva, sarva prANIo prati, sami-samiti, samyaka vyavahAra, yatanApUrvakano vyavahAra sama7-samatvabhAva. sarva jIvo prati yatanA ane vivekapUrvakanA vyavahArathI te sAdhaka samabhAvane pAme che. koI paNa prANInI hiMsA na thAya, jIvone koI paNa prakAre pIDA na thAya tevA lakSapUrvakano teno samabhAvayukta vyavahAra thaI jAya che. A rIte bAhyakriyAmAM zuddhi sAthenI AMtarika bhAvavizuddhi te ja sAdhanAnI saphaLatA che. akide bilDi- ahIM apratilekhana zabda indriya viSayonI gaveSaNA arthAtu lAlasAnA niSedha mATe che. cAritranI zuddhi thatAM sAdhakane viSayonI lAlasA rahetI nathI. te parama jitendriya thaI, vipula tapa-saMyamano ArAdhaka bane che. vaiyAvacca - 45 veyAvacceNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? veyAvacceNaM titthayara-NAmagoyaM kammaM NibaMdhai / zabdArtha - vevizvev = vaiyAvRtyathI, zramaNonI sevA-paricaryA karavAthI tistharaNAmothe c-- = tIrthakara nAma-gotra karmano nibaMdha = baMdha kare che. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! vaiyAvacca karavAthI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- vaiyAvRtya-sevA karavAthI jIva tIrthakara nAma-gotra karmano baMdha kare che. vivecanaH niHsvArtha ane niSkAmabhAve zramaNonI zArIrika sevA karavI, temane AhArAdi lAvI ApavA, temanI
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 200 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 AvazyakatA anusAra sAdhanAmAM anukULatA karI ApavI; vagere pravRttine vaiyAvacca kahe che. vaiyAvacca karanArane guNIjano, vaDIlo pratye bhaktibhAva vadhe che, potAnA svaccheda ane ahaMkArano nAza thAya che; vaiyAvacca karatAM ratnAdhikonuM sAMnidhya prApta thAya che, tenAthI zrutajJAnanI prApti, zraddhAmAM daDhatA, cAritramAM paripakavatA vagere aneka lAbha thAya che. prastuta prasaMgamAM sUtrakAre vaiyAvaccanI parAkASTAnA aMtima phaLane pradarzita karyuM che. vaiyAvacca karatAM jIva jyAre temAM utkRSTa rasane prApta kare tyAre te jIva tIrthakara nAma karmano baMdha kare che. zAstramAM tIrthakara nAma karma baMdhanA vIsa kAraNo kahyA che, temAM vaiyAvaccano paNa eka kAraNarUpe samAveza thAya che. sarvaguNa saMpannatA:46 savvaguNasaMpaNNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? savvaguNasaMpaNNayAe NaM apuNarAvattiM jaNayai / apuNarAvattiM pattae NaM jIve sArIramANasANaM dukkhANaM No bhAgI bhavai / zabdArtha - sabaguNasaMpavu i = sarva guNa saMpannatAthI, jJAnAdi sarva guNothI yukta thavAthI punarAvariMga apunarAgamana, janma-maraNarUpa saMsAramAM pharI na AvavA rUpa para = prApta thayelA sArImAna = zArIrika ane mAnasika kuhANa = duHkhono mA = bhAgI no avarU= thato nathI. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! sarvaguNasaMpannatAthI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- sarvaguNasaMpannatAthI jIva apunarAvRttipada(mukti) prApta kare che. apunarAvRttipada prApta karelo arthAt mukta thayelo jIva zArIrika ane mAnasika duHkhono bhAgI thato nathI. vivecana : - AtmAnI paripUrNatA mATe traNa AtmaguNonI paripUrNatA Avazyaka che. kevaLajJAna, kevaLa darzana (kSAyika samyakatva) ane pUrNa yathAkhyAta cAritra. A traNa guNa paripUrNa thAya, tyAre AtmA sarvaguNa saMpanna thAya che. bIjA zabdomAM kahIe to kevaLajJAna, kevaLadarzana ane yathAkhyAta cAritra prApta thavAnI sthitine sarvaguNa saMpannatA kahevAya che. te jIva apunarAvRtti padanI prApti kare che arthAt janma-maraNarUpI saMsAramAM tenuM punarAgamana thatuM nathI. apunarAvRttirUpa mokSapada prApta karanAra jIvane zarIra ane karma zeSa rahetA nathI. tethI tene zArIrika ane mAnasika koI prakAranA duHkhonI prApti thatI ja nathI. vItarAgatA - 47 vIyarAgayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? vIyarAgayAe NaM NehANubaMdhaNANi taNhANubaMdhaNANi ya vocchidai, maNuNNAmaNuNNesu saddapharisa-rasarUvagadhesu ceva virajjai / zabdArtha - vIyarIyA f = vItarAgatAthI nehApurvadhAna = strI, putra, sagAMsaMbaMdhIonA sneha baMdhanano, Asaktino, atirAgabhAvano ya = ane tAjubaMdha = dhana-dhAnya AdinI tRSNAnA baMdhanano vacha = vinAza kare che magukhAmags = manojJa ane amanojJa, priya ane apriya
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyak parAkrama | 201 ] sarita-rivadhelu = zabda, sparza, rasa, rUpa ane gaMdha, te viSayothI virakana = virakta thAya che. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! vItarAgatAthI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara-vItarAgatAthI jIva pArivArika janonA sneha-baMdhano ane padArtho saMbaMdhI tRSNAnA baMdhanono nAza kare che, te sarvanA rAga bhAvano viccheda thaI jAya che. manojJa ane amanojJa zabda, sparza, rasa, rUpa ane gaMdhathI virakta thAya che arthAtu manojJanI Asakti tathA amonajJanA saMklezathI mukta thaI jAya che. vivecana - vItarAgatAno artha che rAgadveSa rahitatA. prastuta sUtramAM tenA traNa pariNAma darzAvyA che- (1) sneha baMdhanono viccheda (2) tRSNAjanita baMdhanono viccheda ane (3) manojJa, amanojJa zabdAdi viSayo prati virakti. putra Adi pratye je moha-mamatA ke prIti hoya che tene snehAnubaMdhana kahe che. dhana Adi pudgalo pratyenI je AzA-lAlasA hoya che tene tRSNAnubaMdhana kahe che. vItarAgatAthI putraparivAra Adi viSayaka rAga jato rahe che temaja sacitta, acitta ane mizra dravyAdi viSayaka tRSNAno kSaya thAya che. tethI jIvane koI padArtha priya ke apriya raheto nathI, tethI temAM Asakti rahetI nathI. jo ke vItarAgatAnuM kathana A pahelAMnA bolomAM AvI gayuM che, chatAM rAganI pradhAnatA darzAvavA A prazna karavAmAM Avyo che. kAraNa e che ke saMsAramAM sarva prakAranA anarthonuM mULa rAga che. tene dUra karavo te ja vItarAgatA che. rAga dUra thAya te pahelA dveSano nAza thaI ja gayo hoya che. vItarAgatA, parama puruSArtharUpe mokSatatvano sAdhaka bhAva che. kSamA : 48 khaMtIe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? khaMtIe NaM parIsahe jiNei / zabdArtha -ratI f = kSamA karavAthI parade = parISahone nid = jItI le che bhAvArtha - prazna- bhagavan! kSamA dhAraNa karavAthI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- kSamA dhAraNa karavAthI jIva parISaho para vijaya meLave che. vivecanaH kSamAnA be pAsA che. (1) kSamA- pratikAra karavAnI zakti hovA chatAM bIjAnA aparAdhone mApha karavA te kSamA. (2) sahiSNutA- titikSA athavA sahanazIlatA. parISaha ane upasargone prasannatApUrvaka samabhAvathI sahana karI levA, temAM kSamAnA bhAva rAkhavA te paNa kSamA che. A rIte kSamA ane sahiSNutA baMne dvArA sAdhakanI mAnasika kSamatA vadhatI jAya che. kSamA dvArA sarva anarthonuM mULabhUta kAraNa krodha paNa jItAI jAya che, tethI te anukULa ane pratikULa parISahone jItI zake che. saMkSepamAM te kSamAdhAraka sAdhaka parISahavijetA banI jAya che. nirlobhatA:49 muttIe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ?
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 202 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 muttIe NaM akiMcaNaM jaNayai / akiMcaNe ya jIve attha-lolANaM purisANaM apatthaNijje bhavai / zabdArtha - mut i = muktithI, nirlobhatAthI vi = akiMcanabhAva, parigraha rahitatA althatonA = arthalolupI, dhananA lobhI purasA = puruSone patthane = aprArthanIya, lakSa na ApavA yogya bhava= thAya che. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nirlobhatAthI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara-nirlobhatAthI jIvane akiMcanabhAva eTale niSparigrahanI prApti thAya che.niSparigrahI sAdhaka dhanalobhI puruSone aprArthanIya bane che arthAtu dhana lobhI puruSa tenI pAchaLa paDatA nathI. vivecana : muktino artha nirlobhatA che. nirlobhatAnuM pariNAma che akiMcanatA, parigraha zUnyatA. je puruSa nirlobhI hoya che te akiMcana eTale parigraha rahita banI jAya che. tethI dhananA lobhI corAdi dvArA tene koI prakAranuM kaSTa sahana karavuM paDatuM nathI. dhanalobhI puruSane dhananA rakSaNanI ciMtA satAve che. niSparigrahI vyakti dravya zUnya hovAthI tene koI prakAranI ciMtA rahetI nathI. saraLatAH50 ajjavayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? ajjavayAe NaM kAujjuyayaM bhAvujjuyayaM bhAsujjuyayaM avisaMvAyaNaM jaNayai / avisaMvAyaNa- saMpaNNayAe NaM jIve dhammassa ArAhae bhavai / zabdArtha - MvayANa je = ArjavatA, RjutA, saraLatAthI va8qya = kAyAnI saraLatA bhAvujju = bhAvanI saraLatA mAsujhurtha= bhASAnI saraLatA vivAthaM = avisaMvAda bhAvanI viSaya-saMpaUkhathApa = avisaMvAda bhAvane prApta thayelo jIva (koIne na chetaranAro) amAsa = dharmano ArAdhaka mavad = thAya che. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! saraLatAthI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- saraLatAthI jIva kAyAnI saraLatA, bhAvo(mana)nI saraLatA, bhASAnI saraLatA ane avisaMvAditA prApta kare che. avisaMvAdane prApta thayelo jIva zuddha dharmano ArAdhaka thAya che. vivecana : - ArjavatA-saraLatA dhAraNa karanAra jIva mana, vacana ane kAyAthI saraLa banI jAya che. saraLa vyaktimAM koIpaNa prakArano visaMvAda ke kapaTabhAva raheto nathI. te avisaMvAdabhAvane prApta thayelo jIva dharmano ArAdhaka bane che. tene dharmanI prApti thAya che. dharma, zuddha ane saraLa hRdayamAM vase che. tevA sAdhakanA adhyavasAyo zuddha rahetA hovAthI tene janmAttaramAM paNa dharmanI prApti thAya che. visaMvAya -traNe yoganI vakratAne visaMvAda kahe che. visaMvAda na hoya arthAt traNe yoganI saraLa
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyak parAkrama | 203 | tA hoya to te avisaMvAda avasthA che. vidUSaka banI lokone hasAvavA vagere, kAyAnI vakratA che. upahAsya mATe anya dezanI bhASAno prayoga karavo, kaTAkSa vacano bolavA, maheNAM-ToNAM mAravA, te bhASAnI vakratA che. manamAM kAMI hoya ane vANImAM kAMI bole ane AcaraNa vaLI juduM ja kare, te bhAvanI vakratA che. A prakAre anya lokone ThagavA mATe traNe yogothI vilakSaNa ceSTA karavI, te visaMvAdabhAva che. prastuta saraLatA guNathI jIva visaMvAda rahita avasthAne prApta kare che. mRdutA :51 maddavayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? maddavayAe NaM aNussiyattaM jaNayai / aNussiyatte NaM jIve miu-maddava-saMpaNNe aTTha mayaTThANAi NiTThAvei / zabdArtha - nirvANa = = mRdutAthI-svabhAvanI komaLatAthI samajutti = anuzruMkhalatA, nirabhimAnatA, anuddhata astitte = nirAbhimAnI niyamavALe = mRdutA-namratA saMpanna thaIne, namra ane komaLa svabhAvayukta thaIne aku = ATha viThThANAruM = mada-sthAnono piAve = parityAga karI de che. naSTa karI de che, dhvasta karI de che. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! mRdutAthI eTale svabhAvanI komaLatAthI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara-madutAthI jIvanirabhimAnatAne prApta kare che. nirabhimAnI jIva namra ane komaLa svabhAva yukta thaIne ATha madasthAnono nAza kare che arthAt te AThamAMthI koI paNa prakArano mada karato nathI. vivecana : mAnakaSAyanA abhAvamAM thatI Atma pariNatine mUrtA kahe che. mUtAthI Atma svabhAvamAM atyaMta komaLatA pragaTa thAya che. tethI tenI uddhatAIno bhAva nAza pAme che. dravya ane bhAvathI te namra banI jAya che. te jIva jAti, kuLa, baLa, rUpa, tapa, lAbha, zruta ane aizvaryano mada, A ATha prakAranA madasthAna saMbaMdhI abhimAnathI rahita banI jAya che. bhAva satya :52 bhAvasacceNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? bhAvasacceNaM bhAvavisohiM jaNayai / bhAvavisohIe vaTTamANe jIve arahatapaNNattassa dhammassa ArAhaNayAe abbhuDhei / arahatapaNNattassa dhammassa ArAhaNayAe abbhuTTittA paraloga- dhammassa ArAhae bhavai / zabdArtha - mavasagne" = bhAva satyathI, aMtaHkaraNanI zuddhithI bhAvavidiM = bhAva vizuddhine bhAvavidipa= bhAvavizuddhimAM vamaLa = vartato nIve = jIva arahaMta-pArasa = arihaMta deva dvArA prarUpita = dharmanI dayA = ArAdhanA karavA mATe amukeDuM = udyata thAya che, pravRtta thAya che amukittA = udhata thaIne paralodhammakSa= paralokamAM dharmano marada = ArAdhaka
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 204] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 mavaDuM = banI jAya che. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! bhAva satyathI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- bhAva satyathI bhAvanI vizuddhi thAya che. bhAva vizuddhimAM pravRtta thayelo jIva arihaMta prarUpita dharmanI ArAdhanA karavA udhata thAya che. arihaMta prarUpita dharmanI ArAdhanAmAM udhamavaMta jIva paralokamAM paNa dharmano ArAdhaka bane che. vivecana - - satyanA aneka pAsA che. pUrNa satyane prApta karavuM sAmAnya sAdhaka mATe atyaMta muzkela che. paraMtu satyArthI, mumukSu sAdhaka mATe satyanI pUrNatA sudhI pahoMcavA mATe satya saMbaMdhita vividha ArAdhanA Avazyaka che. satyano pravAha traNa dhArAthI vahe che, bhAvo (AtmabhAvo)nI satyatAthI, kriyAnI(AcaraNanI) satyatAthI ane yoganI satyatAthI. prastutamAM sUtrakAre bhAva satyanA phaLane pradarzita karyuM che. zaddha aMtaHkaraNathI bhAvanI zuddhi thAya, te jIvAtmAnA adhyavasAya zuddha thAya che. bhAvazuddhi thavAthI jIva arihaMta prarUpita dharmanI ArAdhanAmAM pravRtta thAya che ane ukta dharma ArAdhanA jIvane paralokamAM dharmanI prApti karAve che. janmAttaramAM paNa te dharmano ArAdhaka thAya che. je kuLamAM kuLaparaMparAthI ja jinadharmanuM pAlana thatuM hoya, tevA uccakuLamAM teno janma thAya che. karaNa satya :53 karaNa-sacceNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? karaNa-sacceNaM karaNasattiM jaNayai / karaNasacce vaTTamANe jIve jahAvAI tahAkArI yAvi bhavai / zabdArtha - raLa-soLuM = karaNa satyathI, satya pravRttithI tarabatta = satya kriyA karavAnI zakti crAve = karaNa satyamAM vakANe = pravRtta, vartato navA = jevuM bole che taonI yAvi bhava= tevuM ja kare che. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! karaNasatyathI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- karaNa satyathI jIva karaNazakti prApta kare che arthAt koIpaNa kAryane samyak rIte pUrNa karavAnI kSamatA prApta kare che. karaNa satyamAM vartato jIva jevuM bole tevuM karanAra bane che. vivecana : - zAstrokta vidhi anusAra pratyeka kriyAonuM AcaraNa karavuM tene karaNasatya kahe che. A prakAranI kriyAnI satyatA-yathArthatAthI te jIva apUrva zubha kriyAo karavAnI zakti prApta kare che. kriyAnI apUrva zaktithI saMyama pAlanamAM teno vIrSollAsa vadhato jAya che, te jIva je pramANe upadeza Ape che te ja pramANe svayaM AcaraNa paNa kare che. tethI teno prabhAva janamAnasa para vizeSa paDe che. te lokono vizvAsapAtra banI rahe che. yoga satya :54 joga-sacceNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? joga-sacceNaM jogaM visohei /
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyak parAkrama [ 205 ] zabdArtha - nona-sanDe" = yoga satyathI, mana, vacana, kAyAnI satya pravRtti no = mana, vacana, kAyAnA yogo vinoda = vizuddha thAya che. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! yoga satyathI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- yogasatyathI- mana, vacana ane kAyAnI satya pravRttithI jIva yogone vizuddha kare che. vivecana : - mana, vacana, kAyAnI pravRttinuM nAma yoga che. satyayoga arthAtu mana, vacana, kAyAnI satya pravRttithI skUla ke sUkSma sarva yogonI zuddhi thAya che. yoga vizuddhithI tarjanya karmabaMdha aTakI jAya che. mana guti:55 maNaguttayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? maNaguttayAe NaM jIve egaggaM jaNayai / egaggacitte NaM jIve maNagutte sajamArAhae bhavai / zabdArtha -mANa = manogupti, manane vazamAM rAkhavAthI pApa nathapha = ekAgra thAya che, cittanI ekAgratAne prApta kare che vire i nIve = ekAgra cittavALo jIva matte = manane vaza karIne sanamAra = saMyamano ArAdhaka avaDu = thAya che. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! mana-guptithI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- mana-guptithI jIva cittanI ekAgratA prApta kare che. ekAgra cittavALo jIva azubha vikalpothI manane surakSita rAkhatAM saMyamano ArAdhaka bane che. vivecana : azubha adhyavasAyamAM jatAM manane rokavuM te manogupti che. manoguptinA traNa rUpa thAya che- (1) ArtadhyAna ane raudradhyAnano tyAga karavo. (2) dharmadhyAnano anubaMdha thAya tathA zAstrAnusAra paralokanI sAdhanA thAya tevI mAdhyastha pariNati rAkhavI. (3) zubha temaja samasta azubha manovRttino virodha karavo; tyArapachI sAdhaka kramazaH AgaLa vadhatAM sarva vikalpothI rahita thaI samabhAvamAM ane AtmabhAvomAM pratiSThita thAya, tyAre vyutsarga tArUpe saMpUrNa manogupti thAya che. manoguptinA A svarUpane AdhAre tenA traNa pariNAma thAya che- (1) ekAgratA, dharmadhyAna (2) azubha adhyavasAyothI mananI rakSA ane (3) jJAnAdi ratnatraya rUpa saMyamanI ArAdhanA. manoguptimAM akuzala manano nirodha ane kuzala mananI pravRtti thAya che, te ekAgratA che. temAM cittano sarvathA nirodha na thatA, aneka avalaMbanomAM vikharAyeluM mana eka avalaMbanamAM sthira thAya che. AgaLa vadhato sAdhaka manonigraha karatAM karatAM nirvikalpatAnA abhyAsa sadhI pahoMcI zake che ane kSaNika(thoDA-thoDA samaya mATe) nirvikalpa dazAmAM pahoMcIne uttarottara vyatsarga tapane prApta kare che. aMte saMpUrNa yoganirodha thAya tyAre AtmAne zAzvata nirvikalpa dazAnI prApti thAya che. vacana guti:56 vayaguttayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai?
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 206 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 vayaguttayAe NaM NivviyArattaMjaNayai / NivviyAreNaMjIve vaigutte ajjhappajoga sAhaNajutte yAvi bhavai / zabdArtha - vayajuthI = vacanaguptithI viyArad = nirvikAra bhAvanI, nirvicAra bhAvanI nAyaDu = prApti thAya che ImbiyAre = nirvikArI vaphate = vacana gupta ne = jIva, sAdhaka aAkhano-sAdAgu = AdhyAtma yoga (dharmadhyAna) AdinA sAdhanothI yukta, bhava= thAya che. bhAvArtha -prazna- he bhagavan! vacana-guptithI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- vacana guptithI jIva nirvicAra avasthA(nirvikalpa dazA)ne prApta kare che, nirvicAra avasthAne prApta thayelo jIva sarvathA vacanagupta thaIne AdhyAtma yoganA sAdhanabhUta dhyAnathI yukta thaI jAya che. vivecana : vacananA saMyamane vacanagupti kahe che. tenA be svarUpa che- (1) sarvathA vacanano nirodha eTale mauna (2) azubha(akuzala) vacanano saMpUrNa nirodha. baMne prakAranI vacana guptithI sAdhaka vacana vikArothI rahita avasthAne arthAt unnata vacana zuddhine prApta kare che. vacana para niyaMtraNa siddha sAdhaka bAhya vacana vyavahArathI mukta thaI mAtra svAdhyAya, vAcanA, dharmakathA Adi AdhyAtma sAdhaka vacanayogothI yukta bane che. A rIte vacanagupta sAdhakanI sarvavacana zakti AdhyAtma sAdhanamAM ja joDAya che. anya vacanavikArothI te sAdhaka dUra thaI jAya che. niLiyAranaM :- zabdanA be artha thAya che, nirvicAratA-vicAra zunyatA athavA nirvikAratA-vikAra zUnyatA. maunathI AtmalInatA Ave ane AtmalIna thayelA sAdhako vicAra zUnya banI jAya che. te ja rIte vacananA saMyamathI jIva nirvikAratA-vikAramukta bane che arthAt vacana dvArA kleza-kaMkAza Adi je vikRtio utpanna thavAnI hoya te sarva vikRtio dUra thAya che. vikAramukta sAdhaka adhyAtma sAdhanothI saMpanna thAya che. sAdhanA paripakva thatAM te vacanasiddhi prApta kare che. kAyamutiH57 kAyaguttayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? kAyaguttayAe NaM saMvaraM jaNayai / saMvareNa kAyagutte puNo pAvAsakaNirohaM kare / zabdArtha:- guvI - kAyaguptithI, kAyika vyApAranA nirodhathI saMvaraM saMvaranI puLo - pachI cinu? = kAyagupta banelo jIva pAvAvanoda = pApa Asavono nirodha zarR = kare che. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! kAyaguptithI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- kAyaguptinA prabhAvathI jIva Asava-pravRttinA nirodharUpa saMvarane prApta kare che. saMvarathI kAyagupta thayelo sAdhaka pApa karma baMdha karAvanAra prANAtipAta Adi aDhAra prakAranA pApa Asavano nirodha kare che.
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaka parama 207 ] vivecanaH azubha kAyika vyApArano nirodha karavo temaja kAyAnI samasta pravRttiono tyAga karavo, te kAyamurti che. kAyaguptithI jIva azubha yogano virodha kare che, tarjanya Azravane rokI saMvara kare che. te jIva azubha pravRttithI nivRtta thaI gayo hovAthI prANAtipAtAdi aDhAre pApasthAnajanya pApAzravano nirodha kare che. mana samadhAraNatA :58 maNa-samAhAraNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? maNa-samAhAraNayAe NaM egaggaMjaNayai / egaggaMjaNaittA NANapajjave jaNayai / NANapajjave jaNaittA sammattaM visohei, micchattaM ca Nijjarei / zabdArtha:-mANamAdArayANa = mana samAdhAraNatAthI, Agama anusAra mananI pravRtti karavAthI, arthAta manane saMkalpa-vikalpothI mukta rAkhI svAdhyAyAdi uttama kAryomAM joDAvavAthI = mananI ekAgratA nANApawve = jJAnanI paryAyonI nAyaDu = prApti thAya che samatta = samyakatvanI vinode = vizuddhi kare che macchatta = mithyAtvanI form = nirjarA kare che. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! mana samAdhAraNAthI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara-mana samAdhAraNatAthI jIva dharmamAM ekAgratA prApta kare che. ekAgratA prApta thavAthI tattvanA bodharUpa jJAna paryAyonI prApti thAya che. jJAna paryAyo prApta thavAthI arthAt tattva svarUpa jANI levAthI jIva samyakatvane zuddha kare che. tattva aMgenI ruci tenAmAM vizuddhattara banI jAya che temaja te jIva mithyAtvanI nirjarA kare che. vivecana : samAdhAraNAno artha che samyaka prakAre vyavasthA karavI athavA niyojana karavuM. samAdhAraNAmAM samyaka prakAre pravRttinuM sAtatya phalita thAya che. mana samAdhAraNA - Agamokta bhAvonA (zratanA) ciMtanamAM manane sArI rIte joDavuM, vyavasthita karavuM, te mana samAdhAraNA che. tenA cAra pariNAma che- (1) ekAgratA (ra) jJAna prApti (3) samyakatva vizuddhi (4) mithyAtvanI nirjarA. jina pravacana anusAra manane samAdhimAM sthApita karavA rUpa mana samAdhAraNAthI ekAgratA prApta thAya che. ekAgratA prApta thavAthI jIva jJAna paryAyone prApta kare che arthAt mati, zrata Adi jJAnone tathA jJAnanI anya zaktione prApta kare che. jJAnanI ekAgratAthI tenuM jJAna ati nirmaLa thAya che. A rIte jJAnanI vizuddhithI jIva samyaktvane vizuddha kare che. kAraNa ke jJAna nirmaLa thavAthI tenA aMtaHkaraNamAM zaMkA Adi doSonI utpatti thatI nathI. samyaktvanI vizuddhi, thavAthI mithyAtvano nAza thAya che. vacana samAdhAraNatA:59 vaya-samAhAraNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ?
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 | zrI uttarAdhyayana sUtra-2 vayasamAhAraNayAe NaM vayasAhAraNa-dasaNapajjave visohei / vayasAhAraNadasaNapajjave visohittA sulahabohiyattaM Nivvattei, dullahabohiyattaM Nijjarei / zabdArtha - vayanArAyANa = vacana samAdhAraNatA, vacanane paThana pAThana svAdhyAyamAM joDavuM vacAraNa-kaMsApAve = vacana saMbaMdhI darzana paryAya vilo = vizuddha thAya che visadittA = vizuddha karIne jIva sunavodiyatta = sulabhabodhipaNuM uccatta = prApta kare che phu lohiyAM = durlabhabodhipaNAnI, gipha = nirjarA kare che. bhAvArtha - pragna- he bhagavan! vacana samAdhAraNatAthI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara-vacana samAdhAraNatAthI jIva vANInA viSayabhUta darzananA paryAyone vizuddha kare che. vANInA viSayabhUta darzana paryAyone vizuddha karIne sulabha bodhine prApta kare che ane durlabhabodhipaNAnI nirjarA kare che. vivecana : - vacana yoganuM samyaka prakAre niyojana karavuM. svAdhyAya Adi prazasta vacanomAM pravRtta thavuM tene vacana samAdhAraNatA kahe che. tenA traNa pariNAma che- (1) darzana paryAyanI vizuddhi (2) sulabhabodhipaNAnI prApti (3) durlabhabodhipaNAno nAza. vacana samAdhAraNatAne prApta thayelo jIva niraMtara svAdhyAyAdimAM pravRtta hovAthI te jIvAdi tattvone jANe che, taviSayaka tenA zaMkAdi doSa dUra thaI jAya che, tethI tenA samyagudarzananI vizuddhi thAya che; samyagudarzananI vizuddhithI tenuM durlabhabodhipaNuM naSTa thAya che ane tene sulabhabodhipaNuM prApta thAya che. te jIvane bhavAntaramAM paNa satyadharmanI avazya prApti thAya che. kAya samAdhAraNatA :60 kAya-samAhAraNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai? kAyasamAhAraNayAe NaM carittapajjave visohei / carittapajjave visohittA ahakkhAya caritaM visohei / ahakkhAya carittaM visohittA cattAri kevalikammase khavei / tao pacchA sijjhai, bujjhai, muccai pariNivvAyai savvadukkhANamata karei / zabdArtha :- vAyanAdArayANa = kAya samAdhAraNatA, kAyAne saMyamita karavAthI adalAya varid = yathAkhyAta cAritra. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! kAya samAdhAraNatAthI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara-kAya samAdhAraNAthI jIva kSAyopathamika cAritranA paryAyone nirmaLa kare che. kSAyopathamika cAritra paryAyone nirmaLa karIne kSAyika yathAkhyAta cAritrane nirmaLa kare che. yathAkhyAta cAritrane nirmaLa (vizuddha) karIne kevaLI avasthAmAM vidyamAna te sAdhaka yathAsamaye AyuSyanA aMte bhavopagrAhI vedanIya, AyuSya, nAma ane gotra, te cAra karmono kSaya kare che. tyAra pachI te jIva siddha, buddha, mukta thAya che ane zItaLIbhUta banI jAya che; aMte sarva-duHkhono aMta kare che. vivecana : kAyAne saMyamanI zuddha, niravadha pravRttiomAM samyaka prakAre joDavI, tene kAya samAdhAraNatA
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaka parama 209 ] kahevAya che. tenA cAra pariNAma che- (1) cAritra paryAyonI zuddhi (2) yathAkhyAta cAritranI prApti (3) cAra aghAtI karmono kSaya (4) siddha dazAnI prApti. kAya samAdhAraNatAmAM kAyA dvArA niraMtara saMyamanI pravRtti thAya che, tenA satata abhyAsathI jIvanA cAritra paryAyonI vizuddhi thAya che. kSAyopathamika cAritra nirmaLa thavAthI cAritramohanIya karmanI nirjarA thAya che ane jIva yathAkhyAta cAritrane prApta kare che. tyAra pachI jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya te traNa kula maLIne cAra ghAtakarmono nAza karIne sAdhaka kevaLI avasthAne prApta kare che. vizuddha yathAkhyAta cAritramAM sthita thayelo te sAdhaka tyAra pachI mRtyu samaye vedanIya, AyuSya, nAma ane gotra te cAra aghAtI karmono kSaya karI mokSa prApta kare che ane sarva duHkhono kSaya karI parama nirvANa pAme che. jJAna sapanatA:61 NANasaMpaNNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? NANasaMpaNNayAe NaM savvabhAvAhigamaM jaNayai, NANasaMpaNNe NaM jIve cAurate saMsArakaMtAre Na viNassai / jahA sUI sasuttA, paDiyA vi Na viNassai / tahA jIve sasutte, saMsAre Na viNassai // 1 // NANaviNaya-tavacarittajoge saMpAuNai, sasamayaparasamaya visArae ya saMghAyaNijje bhavai / zabdArtha -pALasaMpavyANa = jJAna saMpannatAthI, zrutajJAnanI prAptithI savvabhAvAhii = sarva padArthono abhigama arthAt sarva padArthonuM jJAna vArate = caturgatirUpatAratAre = saMsAra aTavImAM ja vi bhaTakato nathI gaI = je rIte sattA = dorA sahitanI sUI = soya paDiyA vi= paDI javA chatAM na viTTa= khovAtI nathI tae = tevI ja rIte te = sadbhuta, zrutajJAnI nAve = jIva savAre = saMsAramAM ja nipha = bhaTakato nathI nANA-vijaya-ta-rita no = jJAna, vinaya, tapa ane cAritranA yogone sADA= prApta kare che sAthaparamavilApa = svasiddhAMta, parasiddhAMtanA vizArada-jJAtA thAya che 5 = ane saMpAvAne = saMghAtanIya, saMgrahaNIya, mAnanIya, pramANabhUta puruSa ava = thAya che. bhAvArtha - praznahe bhagavan! jJAna saMpannatAthI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- jJAna saMpannatAthI jIva samasta tattvono jJAtA bane che. jJAna saMpanna jIva caturgati rUpI saMsAra kAntAramAM bhaTakato nathI. gAthArtha- jema doro parovelI soya paDI javA chatAM khovAI jatI nathI tema zAstrajJAna sahita jIva saMsAramAM vinaSTa thato nathI arthAt bhaTakato nathI. ll1] te jIva jJAna, vinaya, tapa ane cAritranA yogonI adhika, adhikatama upalabdhi kare che. te svasiddhAMta ane parasiddhAMtamAM vizArada thaIne sarvane mATe sanmAnanIya thaI jAya che.
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 210 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 vivecana : prasaMgavaza ahIMyA jJAnano artha zrutajJAna che. samyaka prakAre zrutajJAnanI prApti thavI, tene jJAna saMpannatA kahe che. tenAthI cAra prakAranA phaLa prApta thAya che- (1) sarva padArthonuM jJAna (2) bhavabhramaNano aMta (3) jJAna, vinaya, tapa ane cAritranA yogonI saMprApti (4) aneka loko mATe mAnanIya thavuM. sabUmavAdinAmuM :- naMdI sUtra anusAra zrutajJAnasaMpanna sAdhaka upayoga yukta hoya, tyAre apekSAthI sarva dravya, kSetra, kALa ane bhAvane jANI dekhI zake che. saMsAre ja vikharsa :- jJAna saMpanna AtmA saMsAramAM rakhaDato nathI. jJAna prakAzarUpa che. sAdhaka game tyAM hoya paraMtu jJAnarUpa prakAzamAM potAno mArga zodhI le che, te mokSamArgathI dUra thato nathI. ahIM jJAnasaMpanna vyakti mATe dorAthI yukta soyanI upamA ApavAmAM AvI che. doro parovelI soya paDI javA chatAM khovAI jatI nathI. tevI ja rIte jJAnasaMpanna sAdhaka, koI paNa saMyoga, saMgati, vicAraNA ke carcAmAM anya dArzanikonA prabhAvamAM AvI jato nathI. te jJAna saMpanna sAdhaka potAne jinAjJAmAM suzikSita, surakSita ane sthira rAkhI zake che ane kayAre ya mithyAtvamAM phasAto nathI. paNa piya...tapAsa :- zratajJAnI abhyAsa karatAM karatAM avadhijJAna, mana:paryavajJAna ane kevaLajJAnane tathA vinaya, tapa temaja sarvotkRSTa cAritrane prApta karI le che. samaya-parasamaja visAre ya saMpAyane - te jIva svasiddhAMta ane parasiddhAMtamAM vizArada hovAthI aneka vyaktionA saMzaya dUra karavA mATe saMghAtanIya arthAt pramANabhUta, kendrIbhUta banI jAya cheH aneka loko mATe icchanIya thaI jAya che. TIkA-svamata paramatabijJalena pAna puruSatvata paMkti nAnIyo bhavati bhAvaH | saMkSepamAM jJAna saMpanna AtmA potAnI sAdhanAmAM daDha banI jAya che ane anya jIvo mATe paNa kendrabhUta banI jAya che. darzana saMpannatA - 62 saNasaMpaNNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? dasaNasaMpaNNayAe NaM bhavamicchattacheyaNaM karei, paraMNa vijjhAyai, paraM avijjhAe mANe aNuttareNaM NANadaMsaNeNaM appANaM saMjoemANe samma bhAvemANe viharai / zabdArtha -vaMsaLasaMpaUUU = darzana saMpannatAthI, lAyopathamika samyakatvathI bhavanijhara-chevaLa = bhava bhramaNanA kAraNa rUpa mithyAtvanuM chedana reDDa = kare paraM= teno samyakatvarUpa dIpaka vijJAcak = bujhAto nathI paraM vijJANamA = te samyakatvanA prakAzathI yukta raheto jIva apura = anuttara, pradhAna, zreSTha visafkha = jJAna darzana, kevaLa jJAna, kevaLa darzanathI akhANa = potAnA AtmAne saMgopama = saMyukta karato = samyaka prakArathI mAmA = bhAvita karato vidaraDu = vicare che. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! darzana saMpannatAthI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- darzana saMpannatAthI jIva bhavabhramaNanA kAraNarUpa mithyAtvanuM chedana kare che, tyAra pachI teno parama tattvarUpa samyakatvano prakAza bujhAto nathI. tyAra pachI te anuttara jJAna-darzana(kevaLajJAna, kevaLadarzana)thI AtmAne saMyojita karato tathA AtmAne tapa-saMyamamAM bhAvita karato vicaraNa kare che.
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaka parama [ 211 ] vivecana - darzanano artha ahIM kSAyopathamika samyaggadarzana che. tenA cAra pariNAma che- (1) mithyAtvanA dalikono nAza (2) kSAyika samakitanI prApti (3) kevaLajJAna, kevaLadarzananI prApti (4) saMyamanI samyaka ArAdhanA. kSAyopazama samakita saMpannasAdhaka samyagudarzanane nirmaLa karatAM bhava bhramaNanA heturUpa mithyAtvanA dalikono sarvathA uccheda karIne kSAyika samyakatvane prApta kare che. tyAra pachI teno samyagudarzanarUpa prakAza kayAre ya bujhAto nathI. te jIva te ja bhavamAM athavA trIjA ke cothA bhavamAM kevaLajJAna, kevaLadarzana prApta kare che. tyAM sudhI teno kSAyika samyakatvano prakAza prajvalita rahe che. te kevaLajJAna, kevaLadarzana prApta karIne saMyama-tapathI AtmAne bhAvita karato vicaraNa kare che ane aMte sarva karma kSaya karI mukta thAya che. cAritra saMpannatA - 63 caritta-saMpaNNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? carittasaMpaNNayAe NaM selesIbhAvaM jaNayai, selesiM paDivaNNe ya aNagAre cattAri kevalikammase khavei, tao pacchA sijjhai bujjhai muccai pariNivvAyai savvadukkhANamaMtaM karei / zabdArtha - ri-saMpaUM E = cAritra saMpannatAthI selerImavuM = zailezI avasthA napapha = prApta thAya che paDivo = prApta thayelo aNaIR = aNagAra vAri = cAra vanirmAte = kevaLI karmAza, kevaLI avasthAmAM rahelA cAra karmono haveDuM = kSaya kare che to = tyAra pachI = pachI siA = siddha thaI jAya che gurU = buddha thaI jAya che muver = mukta thaI jAya che parabliAya = karNAgnine bujhAvIne zItala thaI jAya che sadgapurA = sarva duHkhono aMta reDDa = aMta karI de che. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! cAritra saMpannatAthI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- cAritra saMpannatAthI sAdhaka zailezIbhAvane prApta kare che. zailezIbhAvane prApta thayelA aNagAra cAra aghAtI karmono kSaya kare che. tatpazcAt te siddha, buddha, mukta thAya che, parinirvANane prApta thAya che ane samasta duHkhono aMta kare che. vivecana : sAmAyikAdi cAritranI paripakavatAne, daDhatAne cAritra saMpannatA kahe che. tenA traNa pariNAma che- (1) zelezI bhAvanI prApti. (2) cAra aghAtI karmono kSaya. (3) siddha, buddha ane mukta dazAnI prApti. cAritra haMmezAM samyagudarzana ane samyagujJAnapUrvaka hoya che. tethI cAritra saMpanna sAdhaka jJAnasaMpanna ane darzana saMpanna hoya ja che. A rIte jJAna, darzana ane cAritra te ratnatrayathI saMpanna thayelo sAdhaka yathAkhyAta cAritranI pUrNatAne prApta karI zailezIkaraNa ane yoga nirodha kare che, cAra aghAtI karmono kSaya karI mokSagatine prApta kare che. relI bhAva gAya - nA traNa artha thAya che. (1) zaileza- meruparvatanI jema niSkapa avasthA prApta kare che (2) zaila- khaDakanI jema sthira RSi-zelarSi thaI jAya che (3) zIla+Iza = cAritranA Iza,
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 212 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 zIleza, zIlezanI avasthA, te zailezI; A daSTie zailezIno artha thAya che- zIla eTale yathAkhyAta cAritranI parAkASTAe pahoMcelo sAdhaka. zrotendriya nigraha - 64 soiMdiya-NiggaheNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? soiMdiya-NiggaheNaM maNuNNAmaNuNNesu saddesu rAgadosa-NiggahaM jaNayai, tappaccaiyaM ca NaM kamma Na baMdhai, puvvabaddhaM ca Nijjarei / zabdArtha :- -LATM = zrotendriyanA nigrahathI, zrotendriyane vazamAM rAkhavAthI maguLAmayog = manojJa ane amanojJa, priya ane apriya sahu = zabdomAM roLiyA = rAgadveSano nigrahanAtha = thAya che tapannara tagnimittaka(zrotendriya saMbaMdhI) vamanuM = karmano na baMdha6 = baMdha thato nathI puSpabaddha = pahelA bAMdhelA karmonI form = nirjarA karI de che. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zrotendriyane vazamAM rAkhavAthI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- zrotendriya nigrahathI jIva manojJa ane amanojJa zabdomAM thatA rAgadveSano nigraha kare che. tethI te jIva zabda nimittaka karma bAMdhato nathI ane pUrvabaddha karmonI nirjarA kare che. vivecana : viSaya tarapha doDanArI indriyone viSaya taraphathI haTAvI levI, priya ane apriya viSayomAM rAga-dveSa na karavA te Indriyanigraha che. indriya dvArA je grahaNa thAya, tene indriya viSaya kahe che. pAMca indriyonA pAMca viSaya che. temAM zrotendriyano viSaya zabda che. zabdanA traNa prakAra ane bAra vikAra che. yathA- jIva zabda, ajIva zabda ane mizra zabda. te traNa prakAranA zabdo zubha paNa hoya ane azubha paNa hoya, tethI tenA 342 = 6 bheda thAya ane te cha prakAranA zabdo para rAga ane dveSa thAya, tethI tenA 6x2 = 12 vikAra thAya. zrotendriyane tenA traNa prakAranA viSayamAMthI pAchI vALavI ane tenA bAra prakAranA vikAra na karavA tene zrotendriya nigraha kahe che. zrotendriya nigraha karanAra sAdhaka tatsaMbaMdhI rAgadveSa karato nathI, tethI te zrotendriyanI Asakti nimittaka karmabaMdha karato nathI ane pUrve saMgrahita karmonI nirjarA kare che. cakSurindriya nigraha:65 cakkhidiya-NiggaheNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? cakkhidiya-NiggaheNaM maNuNNAmaNuNNesu rUvesu rAgadosa-NiggahaM jaNayai, tappaccaiyaM ca NaM kamma Na baMdhai, puvvabaddhaM ca Nijjarei / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! cakSurindriyane vaza karavAthI jIvane zuM lAbha thAya che?
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyak parAkrama [ 213] uttara- cakSurindriyane vaza karavAthI jIva manojJa ane amanojJa rUpamAM thatAM rAgadveSano nigraha kare che. tethI te jIva rUpa nimittaka karma bAMdhato nathI ane pUrvabaddha karmonI nirjarA kare che. vivecanaHcakuIndriyanA viSaya ane vikAra - kALo, nIlo, lAla, pILo ane sapheda; A pAMca cakSuindriyanA viSaya che, tenA sATha vikAra che. te A pramANe che- pAMca sacitta, pAMca acitta, pAMca mizra; A paMdara zubha ane paMdara azubha; te trIsa para rAga ane trIsa para dveSa karavo; A rIte ja vikAra che. cakSurindriyane pAMca prakAranA viSayothI pAchI vALavI, tenA 60 prakAranA vikAra na karavA te cakSurindriya nigraha che. cakSurindriyano nigraha karanAra sAdhaka tajanya rAgadveSa ane karmabaMdha karato nathI. karmabaMdha aTakI jatAM pUrve bAMdhelA karmonI nirjarA thAya che arthAtu navA karmono saMgraha thato nathI ane sAthe ja prANA saMgrahita karmono kSaya thAya chepariNAme te AtmA haLukarmI eTale karma bhArathI haLavo bane che. dhrANendriya nigraha:66 ghANidiya-NiggaheNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? ghANidiya-NiggaheNaM maNuNNAmaNuNNesu gaMdhesu rAgadosa-NiggahaM jaNayai, tappaccaiyaM ca NaM kamma Na baMdhai, puvvabaddhaM ca Nijjarei / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! dhrANendriyane vazamAM rAkhavAthI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- dhrANendriyane vazamAM rAkhavAthI jIva manojJa ane amanojJa gaMdhamAM thatA rAgadveSano nigraha kare che. pachI te gaMdha nimittaka karma bAMdhato nathI ane pUrvabaddha karmonI nirjarA kare che. vivecanaHdhrANendriyanA viSaya ane vikAra- surabhigaMdha(sugaMdha) ane dubhigaMdha (durgadha), A dhrANendriyanA be viSaya che, tenA 12 vikAra che. te A pramANe che- be sacitta, be acitta ane be mizra, te cha para rAga ane cha para dveSa, A rIte bAra vikAra thAya che. dhrANendriyane tenA be viSayomAM pravRtta thavA na devI ane tenA bAra prakAranA vikAra na karavA te dhrANendriya nigraha che. jilaiMdriya nigraha:67 jibhidiya-NiggaheNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? jibhidiya-NiggaheNaM maNuNNAmaNuNNesu rasesu rAgadosa-NiggahaM jaNayai, tappaccaiyaM ca NaM kammaM Na baMdhai, puvvabaddhaM ca Nijjarei / bhAvArtha:- prazna- he bhagavan! jihA indriyane vazamAM rAkhavAthI jIvane zuM lAbha thAya che?
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 214] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 uttara- jihA indriyane vazamAM rAkhavAthI jIva manojJa ane amanojJa rasamAM thatA rAgadveSano nigraha kare che. tethI te jIva rasa nimittaka karma bAMdhato nathI ane pUrvabaddha karmonI nirjarA kare che. vivecana : - rasanendriyanA viSaya ane vikAra - tIkho, kaDavo, kaSAyelo, khATo ane mITho, A pAMca rasanendriyanA viSaya che. tenA 60 vikAra che, te A pramANe che- pAMca sacitta, pAMca acitta, pAMca mizra; A paMdara zubha ane paMdara azubha; te trIsa para rAga ane trIsa para dveSa karavo, A rIte 60 vikAra thAya che. jilaeNndriyane pAMca prakAranA viSayothI pAchI vALavI ane tenA 60 prakAranA vikAra na karavA te jilaeNndriya nigraha che. sparzendriya nigraha - 68 phAsiMdiya-NiggaheNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? phAsiMdiya-NiggaheNaM maNuNNAmaNuNNesu phAsesu rAgadosa-NiggahaM jaNayai, tappaccaiyaM ca NaM kamma Na baMdhai, puvvabaddhaM ca Nijjarei / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! sparzendriyane vazamAM rAkhavAthI jIvane zuM lAbha thAya che? - uttara- sparzendriyane vazamAM rAkhavAthI jIva manojJa ane amanojJa sparzamAM thatAM rAgadveSano nigraha kare che. pachI te sparza nimittaka karma bAMdhato nathI ane pUrvabaddha karmonI nirjarA kare che. vivecana :sparzendriyanA viSaya ane vikAra :- karkaza (kharabacaDo), mRdu(komaLa), laghu(haLavo), guru(bhAre), zIta, uSNa, rUkSa(lukho) ane snigdha(cikaNo), te ATha sparzendriyanA viSaya che. tenA 96 vikAra che, te A pramANe che- ATha sacitta, ATha acitta, ATha mizra; te covIsa zubha ane covIsa azubha; A aDatAlIsa para rAga ane aDatAlIsa para dveSa, A rIte 96 vikAra thAya che. ATha viSayomAM jatI sparzendriyane pAchI vALavI ane 96 prakAranA vikAra na karavA, te sparzendriya nigraha che. sparzendriyano nigraha karanAra tajjanya rAgadveSa ane karmabaMdha karato nathI ane pUrvabaddha karmonI nirjarA kare che. pAMce ya indriyonI sAme zabda, rUpa, gaMdha, rasa ane sparza Adi viSayo Ave, tyAre indriyo dvArA tenuM grahaNa na thAya te saMbhavita nathI paraMtu temAM vikAra na karavo arthAt rAgadveSa na karavo, e jJAnI puruSonuM kartavya che. tema karavAthI teone karmabaMdha thato nathI. krodha vijayaH69 koha-vijaeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? koha-vijaeNaM khaMti jaNayai, kohaveyaNijja kammaM Na baMdhai, puvvabaddhaM ca fSareDDA zabdArtha - vigaM = krodha upara vijaya meLavavAthI taM = kSamA jodaryApinna = krodha vedanIya, krodhanuM vedana(anubhava) karAve tevA karmano, krodha karIne bhogavavA yogya karmano.
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyak parAkrama [ 215 ] bhAvArthaH- prazna- he bhagavan! krodha vijayathI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- krodha vijayathI jIva kSamA guNane prApta kare che, krodha vedanIya karmano baMdha karato nathI; pUrve bAMdhelA karmonI nirjarA kare che. vivecana : krodha mohanIya karmanA udayathI thatAM prajvalAtmaka Atma pariNAmane krodha kahe che, krodhanA udayathI jIva kRtya-akRtyanA vivekane bhUlI jAya che. tenA pariNAme aneka anarthonuM sarjana thAya che. kSamA bhAvathI krodhane jItI zakAya che. krodha mohanIyanA upazama ke kSayathI thatAM zAMta Atma pariNAmane kSamA kahe che. krodha upara vijaya meLavavAthI arthAtu udayamAM AvelA krodhane zAMta karavAthI kSamA guNanI prApti thAya che. krodhano udaya zAMta thaI javAthI te jIva krodhajanya karmo bAMdhato nathI. mohanIyakarmamAM evo niyama che ke je te vaMdu je kaSAyanuM vedanA thAya che, te ja kaSAyano baMdha thAya che. krodhanA udayamAM krodha mohanIyano, mAnanA udayamAM mAnamohanIya karmano baMdha thAya che. krodhanuM parivartana kSamAmAM thaI gayuM hovAthI te jIva krodhavedanIya eTale krodha rUpe udayamAM AvanAra karma bAMdhato nathI. pUrve bAMdhelA tathA prakAranA karmonI nirjarA kare che. mAna vijaya - 70 mANa-vijaeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? mANa-vijaeNaM maddavaM jaNayai, mANaveyaNijjaM kammaM Na baMdhai, puvvabaddhaM ca nnijjrei| zabdArtha mAna-vina= mAnavijaya, mAnane jItavAthI, sanmAna-apamAnamAM samabhAva rAkhavAthI marva = mArdava-mRdutA(svabhAvanI komaLatA)no guNa meLavepanna H = mAna vedanIya, mAnanuM vedana karAve tevA karmano, mAnajanya karmano. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! mAna vijayathI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- mAna vijayathI jIva namratA(svabhAvanI komaLatA) guNane prApta kare che. te mAnavedanIya karmano baMdha karato nathI; pUrve bAMdhelA karmonI nirjarA kare che. vivecanaH mAna mohanIyakarmanA udayathI thatAM garva tathA ahaMkAranA pariNAmane mAna kahe che. A mAna kaSAyano nigraha karavAthI jIvanA pariNAma komaLa ane namra bane che. komaLatA, mRdutA guNathI jIva mAnajanya karmono baMdha karato nathI ane pUrve bAMdhelA karmono kSaya kare che. mAyA vijayaH71 mAyA-vijaeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? mAyA-vijaeNaM ajjavaM jaNayai, mAyAveyaNijja kammaM Na baMdhai, puvvabaddhaM ca Nijjarei /
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 216 | zrI uttarAdhyayana sUtra-2 zabdArtha - navavigaM = mAyAvijaya, mAyA(kapaTa)ne jItavAthI = Arjava, saraLatA guNa mAyAvekhinna -- = mAyA vedanIya, mAyAjanya, mAyAnuM vedana karAve tevA karmano. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! mAyA vijayathI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- mAyA vijayathI jIva RjutA-saraLatA prApta kare che. te mAyA vedanIya karmano baMdha karato nathI; pUrvabaddha karmonI nirjarA kare che. vivecana: mAyA mohanIya karmanA udayathI thatAM kapaTanA pariNAmane mAyA kahe che. mAyAcAranuM sevana te jIvanI kuTilatA ke vakratA che. mAyAkaSAya para vijaya prApta karavAthI jIva saraLa banI jAya che. je AtmA saraLatA dhAraNa kare te ukta mAyArUpe udayamAM AvavAnA karmano baMdha karatA nathI ane pUrvamAM bAMdhelA karmono kSaya paNa kare che. lobha vijayaH72 lobha-vijaeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? lobha-vijaeNaM saMtosaM jaNayai, lobha-veyaNijjaM kammaNa baMdhai, puvvabaddhaM ca nnijjrei| zabdArtha -roga-vina" = lobhavijayathI, lobhane jItavAthI saMtonna = saMtoSa nomaveganuM == = lobha vedanIya, lobhanuM vedana karAve tevA karmo, lobhajanya karmo. bhAvArtha - prazna- he bhagavan! lobha-vijayathI jIvane zuM lAbha thAya che? uttara- lobhavijayathI jIva saMtoSa guNanI prApti kare che. te lobhavedanIya karmano baMdha karato nathI; pUrvabaddha karmonI nirjarA kare che. vivecana : - lobha mohanIya karmanA udayathI thatAM asaMtoSa rUpa Atma pariNAmone lobha kahe che. lobha upara vijaya prApta karavAthI jIva saMtoSAmatano lAbha meLave che. saMtoSI jIva lobhajanya karmano baMdha karato nathI ane lobhathI saMcita pUrva karmonI nirjarA kare che. rAga-dveSa mithyAtva vijaya - 73 pijja-dosa-micchAdasaNa-vijaeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? pijja-dosa-micchAdasaNa-vijaeNaM NANadaMsaNacarittArAhaNayAe abbhuDhei, aTThavihassa kammassa kammagaThiM vimoyaNayAe tappaDhamayAe jahANupuvvi aTThAvIsaivihaM mohaNijja kamma ugghAei, paMcavihaM NANAvaraNijja, Navaviha dasaNAvaraNijjaM, paMcavihaM aMtarAyaM ee tiNNi vi kammase jugavaM khavei, tao
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyak parAkrama pacchA aNuttaraM aNaMtaM kasiNaM paDipuNNaM NirAvaraNaM vitimiraM visuddhaM, logAlogappabhAvaM kevalavaraNANadaMsaNaM samuppADei, jAva sajogI bhavai tAva IriyAvahiyaM kammaM NibaMdhai suhapharisaM dusamayadviiyaM; taM paDhamasamae baddhaM, biiyasamae veiyaM, taiyasamaye NijjiNNaM, taM baddhaM puTThe udIriyaM veiyaM NijjiNNaM, seyAle ya akammaM yAvi bhavai / 217 zabdArtha:- vinga-volamiAvaMza - premarAga, dveSa, mithyAdarzana baLavaMtaLa- carittArAhaLayAr = jJAna, darzana ane cAritranI ArAdhanA mATe amuddepha = udhamavaMta thAya che adRvihalsa = ATha prakAranA jammala = karmonI maSTi vimoyaLavAr = karmagraMthithI mukta thavA mATe tabamayAh = sauthI pahelAM aThThAvIsadviduM = aThayAvIsa prakAranI mohakhinna = mohanIya mAMM = karmanI prakRttine nahALupuSvi = yathAkramathI pAND = kSaya kare che paMSaviThuM = pAMca prakAranI bALAvanni jJAnAvaraNIya vavid = nava prakAranI vaMsaLAvabhinna = darzanAvaraNIya aMtarAyuM = aMtarAya C = e tiSni vi = traNe ya vambhale = karmanA aMzone guvaM = eka sAthe have = kSaya kare che to- tyAra pacchA = pachI maLyuttara = anuttara maLatA = anaMta siga = kRtsna-saMpUrNa pahipuLa = pratipUrNa jirAvaLa = nirAvaraNa vitimira- aMdhakAra rahita viyuddha-vizuddhato jokhamAva = lokAlokane prakAzanAruM vhevalava-baLavaMsaLa = kevaLajJAna ane kevaLa darzana samuppA Depha = prApta kare che nAva = jyAM sudhI sagoLI = sayogI mavad = rahe che tAva = tyAM sudhI phariyAvahiya = IryApathika mAMM = karmano vidharU = baMdha thAya che suharisaM= teno sparza sukhada hoya che vusamayadgizya = be samayanI sthitivALuM te - teno pahamakSamaN = prathama samaye vastuM = baMdha thAya che vidyasamaye - bIjA samayamAM veDyuM - udaya thaIne vedAya che taDvasamaye = trIjA samaye bigiLa = nirjarAthAya, kSaya thAya che teM - A prakAre vAM = = = = - baMdha pu= = sparza chIyeM = udIrita thAya veThyuM = vedita thAya, vedana thAya yAvi - ane khijji = nirjarA thaIne leyAtte = AgAmIkALe, jIva ambaM = sarvathA karmarahita mavad = thaI jAya che. bhAvArtha:- prazna- he bhagavan ! rAga, dveSa ane mithyAdarzana para vijaya meLavavAthI jIvane zuM lAbha thAya che ? uttara- rAga, dveSa ane mithyAdarzana para vijaya meLavavAthI jIva jJAna, darzana ane cAritranI ArAdhanA mATe udhamavaMta thAya che. ATha prakAranI karmagraMthine toDavAne mATe sarvaprathama yathAkramathI mohanIya karmanI aThayAvIsa prakRtiono kSaya kare che. tyAra pachI jJAnAvaraNIya karmanI pAMca, darzanAvaraNIya karmanI nava, aMtarAya karmanI pAMca, e traNe ya karmonI prakRtiono eka sAthe kSaya kare che. tyAra pachI te anuttara, anaMta, saMpUrNa vastu viSayaka, pratipUrNa, nirAvaraNa, ajJAnatimirathI rahita, vizuddha ane lokAloka prakAzaka, zreSTha kevaLajJAna ane kevaLadarzana prApta kare che. jyAM sudhI te sayogI rahe che, tyAM sudhI IryApathika karma baMdhAya che. te baMdha paNa sukhada, zAtAvedanIya puNyakarma rUpa hoya che. tenI sthiti be samayanI che. prathama samayamAM baMdha thAya che, bIjA samayamAM vedana thAya che ane trIjA samayamAM nirjarA thAya che. te kramazaH baMdhAya che, sparza thAya che, udayamAM Ave che, pachI vedana thAya che (bhogavAya che) ane nirjarAne prApta thAya che. pariNAme AgAmI kALamAM arthAt aMtamAM te karma, akarma thaI jAya che.
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 218] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 vivecanaH prastuta sUtramAM anaMta saMsAra paribhramaNanA kAraNe rAga-dveSa ane mithyAtva vijayanA pariNAmanuM kathana che. jIva sAdhanA mArgamAM praveza kare tyArathI teno samagra puruSArtha rAga-dveSa ane mithyAtvanA nAza mATe ja hoya che, jyAre teno saMpUrNa nAza thAya tyAre sAdhanA pUrNa thAya che. jIva potAnA tIvra ke maMda puruSArthathI rAga-dveSa Adi pravRtione kyAreka upazAMta kare, kyAreka teno kSayopazama kare, kyAreka keTalAka aMzono kSaya kare, tenI sAthe ja samyagudarzana samyagujJAna ane samyaka cAritranI ArAdhanA paNa AMzika rIte kare che. paraMtu jyAM sudhI rAga-dveSa kemithyAtvanA daliko hoya tyAM sudhI tenI cAritranI ArAdhanA paNa dUSita thatI jyAre rAga-dveSa ane mithyAtvano saMpUrNa nAza thAya tyAre ratnatrayanI ArAdhanA vizuddha thAya che. tethI sUtrakAre, rAgAdinA vijayathI ratnatrayanI ArAdhanAmAM udyamavaMta thAya che te pramANe kathana karyuM che. jIva rAga-dveSa rUpa mohanIya Adi karmaprakRtiono kSaya kayA kramathI kare che, tenuM vistRta vivecana vRttikAre karyuM che. te A pramANe che- kSapaka zreNInA prAraMbhamAM sauthI prathama anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lobha rUpa kaSAya catuSTayanA anaMta bhAgone aMtarmuhUrtamAM kSINa kare che, zeSa anaMtamA bhAgane mithyAtvanA pudgalomAM prakSipta kare che. pachI te prakSipta pudgalonI sAthe mithyAtvanA moTA bhAganA dalikone kSINa kare che ane tenA(bAkI rahelA) aMzane mizra mohanIyamAM prakSipta kare che. pachI te prakSipta yugalo sAthe mizra mohanIyane kSINa kare che. tyArapachI te ja rIte mizra mohanIyanA aMza sahita samyakvamohanIyanA pudgalone kSINa kare che. tyArabAda samyakta mohanIyanA bAkI rahelA pudgalo sahita apratyAkhyAnI ane pratyAkhyAnAvaraNa kaSAya catune kSINa karavAno prAraMbha kare che. tenA kSayakALa mAM naraka-tiryaMca te be gati; narakAnupUrvI-tiryaMcAnupUrvI te be AnupUrvI; ekendriya, beindriya, te indriya, caurendriya; te jAti catuSka; AtApa, udyota, sthAvara, sAdhAraNa ane aparyApta nAmakarma; nidrAnidrA, pracalApracalA ane tyAnaSkrinidrAne kSINa kare che. tyAra pachI tenA avaziSTa aMzane napuMsaka vedamAM prakSipta karIne tene kSINa kare che, tenA zeSa rahelA dalikone strIvedamAM prakSipta karIne tene kSINa kare che, tenA zeSa rahelA dalikone hAsyAdi SaTkamAM prakSipta karIne tene kSINa kare che. mohanIya karmane kSINa karanAra jo puruSa hoya to puruSavedanA be khaMDone ane strI athavA napuMsaka hoya to potapotAnA vedanA be-be khaMDone hAsyAdi SaTrakanA zeSa rahelA daliko sahita kSINa kare che. pachI vedanA trIjA khaMDa sahita saMjvalananA krodhane kSINa kare che, A rIte pUrvAza sahita saMjvalana mAna-mAyA-lobhane kSINa kare che. tyAra pachI saMjvalana lobhanA saMkhyAta khaMDa kare che. temAMthI pratyeka khaMDane eka-eka aMtarmuhUrtamAM kSINa kare che. tenA aMtima khaMDanA asaMkhyAta sUkSma khaMDa thAya che. temAMthI pratyeka khaMDane eka-eka samayamAM kSINa kare che. tenA paNa aMtima khaMDanA asaMkhyAta sUma khaMDa bane che. temAMthI pratyeka khaMDa eka eka samayamAM kSINa kare che. A rIte dazamA guNasthAnanA aMta samaye sUma lobhano nAza thaI jAya che. A rIte mohanIya karma sarvathA kSINa thaI javAthI te jIva bAramA kSINa mohanIya guNasthAnane prApta kare che. tyAM tene chadmastha vItarAga yathAkhyAta cAritranI prApti thAya che, te aMtarmuhUrta sudhI rahe che. jyAre tenA aMtima be khaMDa zeSa rahe che tyAre pahelA samayamAM nidrA, pracalA, devagati, devAnupUrvI, vaikriya zarIra, vaja8Sabha nArAja sivAyanA zeSa saMhanana
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyak parAkrama 219 ] ane samacaturasa sivAyanA zeSa saMsthAna, tIrthakara nAmakarma (tenA aMtargata rahelI vividha puNya prakRtio) ane AhAraka zarIra nAmakarma kSINa thaI jAya che. bAramA guNasthAnanA carama samayamAM pAMca jJAnAvaraNIya, nava darzanAvaraNIya ane pAMca aMtarAya te traNa ghAtI karmonI prakRtio eka sAthe ja kSINa thAya che. cAra ghAtakarma rahita te jIvane kevaLajJAna, kevaLadarzana ane anaMta zakti prApta thaI jAya che. te teramA sayogI kevaLI guNasthAnane prApta thAya che. kevaLI bhagavAna jyAM sudhI sayogI avasthAmAM vicare che, tyAM sudhI tenI yoganI pravRtti thAya che. tethI yogajanya airyApathika karmabaMdha thAya che. kevaLI bhagavAnane kaSAyano abhAva hovAthI tenA karmabaMdhamAM sthiti ke anubhAga baMdha thato nathI. kevaLI bhagavAna je karma bAMdhe che, te zubha-zAtA vedanIyakarma ja hoya che, te karma prathama samaye baMdhAya che. tenI sthitibaMdha thayo na hovAthI bIjA ja samaye te karmano udaya thaIne vedana thaI jAya che. tyArapachI trIjA samayamAM te karma-akarma banIne nirjarI jAya che, airyApathika karma baMdhanI paraMparA tenI sayogI avasthA paryata rahe che. kevaLInA yoga nirodhano krama: zailezI avasthA - 74 ahAuyaM pAlaittA aMtomuhuttaddhAvasesAe jogaNiroha karemANe suhumakiriyaM appaDivAiMsukkajjhANaM jhAyamANe tappaDhamayAe maNajogaNiruMbhai, NirubhittA vayajogaM NiruMbhai, NirubhittA kAyajogaNiruMbhai, NirubhittA ANApANaNirohaM karei, karittA, IsipaMcahassakkharuccAraNaddhAe ya NaM aNagAre samucchiNNakiriyaM aNiyaTTi-sukkajjhANaM jhiyAyamANe veyaNijja AuyaM NAmaM goyaM ca ee cattAri vi kammase jugavaM khavei / zabdArtha - kevaLajJAna thayA pachI dI3yaM = potAnuM bAkI raheluM AyuSya pariphatta = bhogavIne saMtomuhuraddhAvasA = jyAre AyuSyano aMtarmuhUrta kALa bAkI rahyo hoya tyAre sAdhaka noLiyo = yogono nirodha mA = karavA mATe surajiriyaM akhaDivA = sUkSmakriyA apratipAti nAmanA ne = zukla dhyAnanA trIjA caraNanuM kAyama = dhyAna karatAM takhadayApa = sauthI pahelAM mANo = manoyogano ugAraMbha = nirodha kare che f mattA = nirodha karIne vayaLo = vacana yogano vALo = kAyayogano bApApIroTeka zvAsocchavAsano nirodha vAre = kare che varittA = karIne livarasa-rUzvA2A = "a, i, u, R, " A pAMca hRsva akSaronA uccAraNamAM jeTalo samaya lAge che teTalA samayamAM bhAre = te aNagAra(ayogI kevaLI) sacchiAvi rie = samucchinna kriyA visuivavANa = anivRtti nAmanA zukla dhyAnanA cothA caraNanuM ziyAthanA = dhyAna karatAM veginna = vedanIya sAcuM = AyuSya nAma = nAma joyuM = gotra : 5 = A vAri vi= cAre ya te = karmonA aMzane gAvuM = eka sAthe have = kSaya karI de che. bhAvArtha - kevaLa jJAna prApta karyA pachI zeSa AyuSya bhogavatAM jyAre aMtarmuhUrta jeTaluM AyuSya bAkI rahe che, tyAre te aNagAra yoga nirodhamAM pravRtta thAya che. A samaye sUkSmakriyA apratipAti nAmanA zukla dhyAnanA trIjA caraNanuM dhyAna karatAM sarva prathama manoyogano virodha kare che, tyArapachI vacanayogano nirodha kare che, tyArapachI kAyayogano nirodha kare che. tyAra pachI zvAsocchavAsano virodha kare che ane
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 220] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 zvAsocchavAsano nirodha karIne pAMca hRsva akSaro (a, i, u, &, la)nA uccAraNa kALa jeTalo samaya vyatIta thAya teTalA samayamAM "samucchinna kriyA anivRtti' nAmanA zukla dhyAnanA cothA caraNamAM lIna thayelA te aNagAra vedanIya, AyuSya, nAma ane gotra e cAra karmono eka sAthe kSaya kare che. vivecana :yoga nirodha :- yoga nirodhano artha che mana, vacana ane kAyAnI pravRtti sarvathA rokAI javI. kevaLI bhagavaMtanuM AyuSya jyAre aMtarmuhUrta bAkI hoya che tyAre teo yoga nirodha kare che. tenI kriyA A prakAre thAya che.- zukla dhyAnanA trIjA caraNamAM pravartamAna sAdhaka sarva prathama sthUla kAyayoganA AzrayathI skUla vacana ane manayogane sUkSma banAve che; tyAra pachI sUkSma manayoganuM avalaMbana karIne sthUla kAyayogane sUkSma banAve che, tyAra pachI sUmakAyoganA AlaMbanathI sUkSma mana ane vacanayogano nirodha thAya che ane aMte sUkSmakAyayogano nirodha thaI jAya che. tyAra pachI asaMkhyAta samayamAM zvAsocchavAsano nirodha thAya che. zailezI avasthAnI prApti - yogono saMpUrNa nirodha thatAM ja ayogI athavA zailezI avasthA prApta thaI jAya che. yogano nirodha thaI jatAM temanA Atmapradezo niSThapa thaI jAya che. tene ayogI kevaLI guNasthAna (14muM guNasthAna) kahe che. madhyama gatithI "a, i, u, R, la" A pAMca laghu akSaronA uccAraNa karavAmAM jeTalo samaya vyatIta thAya teTalI sthiti caudamA ayogI kevaLI guNasthAnanI hoya che. caudamA guNasthAnamAM "samucchinnakriyA anivRtti' nAmanuM zukladhyAnanuM cothuM caraNa hoya che. A dhyAnanA prabhAvathI cAra aghAtI karmo sarvathA kSINa thaI jAya che. te samaye AtmA audArika, taijasa ane kArpaNa zarIrane choDIne, dehamukta thaIne siddha thaI jAya che. humariya makhaDivADuM:- sUkSma kriyA apratipAti. zukla dhyAnanA cAra caraNa che. temAM trIjA caraNanuM nAma sUkSmakriyA apratipAti che. temAM guNasthAnavartI sayogI kevaLInuM AyuSya aMtarmuhUrtanuM zeSa rahe, tyAre kevaLI bhagavAna sUkSmakriyA apratipAti nAmanA zukladhyAnamAM sthita thAya che. temAM yoga nirodhanI prakriyA thAya che. yoga nirodha pachI zvAsocchavAsa jevI sUkSma kriyAo zeSa rahe che. je dhyAnamAM sUkSmakriyAo ja zeSa rahe ane jyAMthI patana thavAnuM nathI, te dhyAnane sUkSmakriyA apratipAti kahe che. sacchiUvizvariyaM ki - sacchinna kriyA anivRtti. A zukla dhyAnanuM cothuM caraNa che. teramA guNasthAne yoganirodha thayA pachI te sAdhaka caudamA ayogI kevaLI guNasthAnane prApta kare che. te ayogI avasthAmAM samucchinna kriyA anivRtti nAmanuM zukla dhyAna hoya che. je dhyAnamAM skUla ane sUkSma sarva kriyAono viccheda thaI jAya ane jyAMthI pAchA pharavApaNuM rahetuM nathI, tevI AtmAnI saMpUrNa niSkapa avasthAne samucchinna kriyA anivRtti kahe che. A dhyAnanA prabhAvathI sAdhaka cAra aghAtI karmono saMpUrNa nAza karIne siddha thAya che. mukta jIvanuM lokAgre gamana - 75 tao orAliya-teyakammAI savvAhiM vippajahaNAhiM vippajahittA ujjuseDhipatte aphusamANagaIe uDDe egasamaeNaM aviggaheNaM tattha gaMtA sAgArovautte sijjhai bujjhai muccai pariNivvAyai savvAdukkhANamaMta karei / zabdArtha:- to = vedanIya Adi cAra aghAti karmono kSaya karyA pachI gorANiyovA -
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaka pazaw 221 ] audArika, taijasa ane kAzmaNa zarIrano saLahaM = sarvavikhagadahiM = sarvathA choDavA yogyavipatti = choDIne, 3juepitta juzreNIne prApta karIne aNusamALA= aspRzyamAna gatithI AkAza pradezone sparza na karato samAna = eka samayavALI uThTha = UMcI videkha = avigraha gatithI taltha = tyAM mokSamAM ta = cAlyo jAya che ane tyAM jaIne sAro vakare = sAkAra upayoge sidda = siddha thaI jAya che guru = buddha thaI jAya che muva = sarva karmothI mukta thaI jAya che paribliAya = AtmA parama zAMta thaI jAya che sannakuLa = sarva duHkhono aMta va = aMta kare che. bhAvArtha:- tyAra pachI te choDavA yogya audArika, taijasa ane kAzmaNa zarIrano sadAne mATe sarvathA parityAga karI de che. saMpUrNarUpe zarIrathI rahita thaIne te RjuzreNIne prApta kare che ane eka samayanI Urdhva, avigraha ane aspRzyamAna gatithI sIdho lokAgramAM jaIne sAkAropayogamAM(jJAnopayogI avasthAmAM) siddha thAya che, jJAna svarUpa thAya che, mukta thAya che, parama zAMta avasthA prApta kare che ane samasta duHkhono aMta vivecana : prastuta sutramAM sarva karmono kSaya thayA pachI siddhAtmAnI lokAgrasiddhakSetramAM sthita thavAnI prakriyAnuM nidarzana che. vedanIyAdi karmono kSaya thayA pachI AtmA dArika, tejasa ane kArmaNa, A traNe zarIrono parityAga karIne, samazreNIne prApta thaIne, AkAzapradezone sparza karyA vinA, eka samayanI Urdhva, avigraha gatithI mokSasthAnamAM jaIne zailezIkaraNamAM saMkocita karelI potAnA mULa zarIranI avagAhanAnA, be tRtIyAMza(3) jeTalA AkAzapradezomAM potAnA AtmapradezothI zAzvatakAla paryata sthita thaI jAya che. 3SNadIpaQ:- Rju zreNIne prApta thaIne, karmathI mukta thayelo jIva RjuzreNI eTale vaLAMka rahita sIdhI zreNIthI ja gamana kare che. mukta thayelo jIva eka samayamAM ja lokAgre pahoMcI jAya che, jo sIdhI gatithI jAya, to ja eka samayamAM pahoMcI zake; vaLAMkavALI gatimAM be, traNa samaya lAge che. AtmA je kSetrathI siddha thAya tenI ja barAbara upara siddha kSetramAM lokAgre pahoMcI jAya che. A rIte mukta thayelA jIvanuM gaMtavyasthAna ekadama sIdhAImAM ja hovAthI tene vaLAMka levAnI jarUra thatI nathI. tethI ja te jIva eka samayanI jugatithI jAya che. asamANa :- aspRzyamAnagati. (1) svAvagADha AkAza pradezo sivAyanA bAkInA AkAza pradezono sparza na karatAM je gati thAya, te aspRzyamAnagati che. (2) manuSya kSetramAMthI siddha kSetra sudhI pahoMcavAmAM aMtarAlavartI AkAza pradezono sparza karyA vinA je gati thAya te aspRzyamAnagati che. mukta thayelo jIva eka ja samayamAM lokAgre pahoMcI jAya che. jo te vaccenA AkAzapradezone sparza karato jAya, to eka samayamAM pahoMcI zake nahIM. jIva eka samayamAM lokAgre pahoMcI jAya che, tenAthI paNa e ja siddha thAya che ke te aspRzyamAna gatithI ja jAya che. sIrovarane liphApha - sAkAropayoge siddha thAya che. mukta thayelA jIvane kevaLajJAna ane kevaLa darzana, te be upayoga hoya che, temAM siddha thavAnA samaye avazya sAkAropayoga arthAt kevaLajJAnano
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ rarara | zrI uttarAdhyayana sUtra-2 upayoga hoya che. kAraNa ke koIpaNa labdhi ke upalabdhi sAkAropayogamAM ja thAya che, siddhomAM jJAna ane darzanano upayoga kramika thato ja rahe che paraMtu siddha thavAnA samaye sAkAra upayoga ja hoya che. jIvanI UrdhvagatinA kAraNo - manuSya kSetramAM karmothI mukta thayelo jIva eka samayamAM UrdhvagatithI lokAgre pahoMcI jAya che. tenA cha kAraNo che. (1) ni saMgatA - ghAsa ane mATIjanya lepa dUra thatAM tuMbaDuM pANInI upara Ave che, tema karmano saMga dUra thatAM jIvanI Urdhvagati thAya che. (2) nIrAgatA - lepa rahita tuMbaDAnI jema rAga rahita jIvanI paNa Urdhvagati thAya che. (3) gati pariNAma :- jalanI sapATI para taravAnA svabhAvavALuM tuMbaDuM svabhAvathI ja Urdhvagati karI jalanI sapATI para AvI jAya che. te ja rIte jIva karmarahita thatAM UrdhvagamananA svabhAvathI ja lokogre pahoMcI jAya che. (4) badhacchada - vaTANA AdinI zIMga athavA eraMDabIjanI jema karmano viccheda thatAM jIvanI Urdhvagati thAya che. (5) niribdhanatA - indhanarahita dhUmanI UrdhvagatinI jema karma ane zarIra rahita jIvanI Urdhvagati thAya che. () pUrvaprayoga :- anAdikAlathI karma ane zarIranA saMyogathI jIvanuM gamana thatuM rahyuM che. karma ane zarIrathI mukta thavA chatAM pUrvaprayogathI jIvanI gati thAya che. jema kuMbhArano cAka(cakra) daMDa haTAvI lIdhA pachI paNa thoDI vAra pharyA kare che, tema jIva paNa mukta thayA pachI pUrva prayatnathI ja eka samaya mATe Urdhvagati kare che. A rIte karmothI mukta thayelo jIva eka ja samayamAM UrdhvagatithI lokAgre pahoMcI jAya che. zuddha thayelA jIvamAM gati karavAno svabhAva nathI paraMtu sthita thavAno svabhAva che tethI siddha jIva lokAMte sthira thaI jAya che. lokanI bahAra jatAM nathI. te sivAya jIva ane pulanI gati, gati sahAyaka dharmAstikAya dravyanI sahAyatAthI ja thAya che. dharmAstikAya dravya lokamAM ja che. alokamAM dharmAstikAya dravya na hovAthI siddha thayelA jIvanI loka bahAra gati thatI nathI. te lokAntamAM jaIne siddhasthAnamAM sthira thAya che. upasaMhAra:76 esa khalu sammatta-parakkamassa ajjhayaNassa aTTe samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM AghaviepaNNavie, parUvie, daMsie, Nidasie, uvadasie tti bemi / zabdArtha :- sudharmAsvAmI potAnA ziSya jaMbUsvAmIne kahe che ke he AyuSyamAn jaMbU ! samattapamansa = A samyaka parAkrama nAmanA yAsta = adhyayanano paNa = A sake = artha sama = zramaNa bhAvayA = bhagavAna mahAvIra = mahAvIra svAmIe Avi = sAmAnya rUpathI kahyo che pavitra vizeSa rUpathI tenA hetu-phaLa Adi batAvyA che paviNa = svarUpanuM varNana karyuM che vaMli = aneka bhedonuM digdarzana karAvyuM che vaMli = daSTAMta dvArA samajAvyuM che 3navali = upasaMhAra dvArA batAvyuM che.
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaka parama [ 223 ] bhAvArtha:- A pramANe zramaNa bhagavAna mahAvIre samyaka parAkrama nAmanA adhyayananA arthanuM sAmAnya rUpe, vizeSarUpe pratipAdana karyuM che, tenA svarUpanuM varNana, aneka bhedonuM digdarzana, daSTAMta dvArA upanaya ane nigamanathI samajAvyuM che. vivecana : A samyaka parAkrama nAmanA adhyayanano artha zramaNa bhagavAna mahAvIre prakAzita karyo che. tenA mATe sUtrakAre vividha zabdono prayoga karyo che, tenA artha nIce pramANe che Avi - pratipAdana karyuM. sAmAnya rUpathI samajAvyuM che. pavipa-prajJApana karyuM. vizeSa rUpathI hetu, phaLa AdinA prakAzanathI prakRSTa rIte samajAvyuM che. paravi-prarUpita karyuM. tenA svarUpanuM kathana karyuM che. vaMti- darzita karyuM. judA-judA bhedonuM darzana karAvyuM che. fNavaMsi- nidarzita karyuM. dAMto, upanaya ApI varNana karyuM che. 3vavaMti- upadarzita karyuM. nigamanapUrvaka upasaMhAra karyo che. tti ni:- sudharmAsvAmI potAnA ziSya jaMbusvAmIne kahe che, he jaMbU! je rIte meM bhagavAna mahAvIra svAmI pAsethI sAMbhaLyuM che te rIte ja meM tane kahyuM che. A kathana sarvajJa tIrthakara bhagavAnanuM che. - ogaNatrIsamuM adhyayana saMpUrNa
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 trIsamuM adhyayana paricaya che. A adhyayanamAM tapasyAnA mArga tarapha gati(puruSArtha) karavAnuM sUcana che. tethI tenuM nAma tapomArga gati che. jJAna, darzana ane cAritranI jema tapa paNa mokSamArga che. vastutaH te cAritranuM ja eka aMga che. tema chatAM karmakSayanI sAdhanAmAM tapa, e eka tIvra sAdhana che, tethI tenI viziSTatA sUcita karavA zAstrakAre aThThAvIsamA adhyayanamAM mokSamArganA cAra aMgomAM cothA aMgarUpe tapanuM alaga kathana karyuM che, temaja prastuta saMpUrNa adhyayana tapanA vistAra mATe ja nirUpita karyuM che. adhyayanamAM prAraMbhanI gAthAomAM tapanuM mAhAsya pradarzita karyuM che ke tapathI karoDo bhavonA saMcita karmono kSaya thAya che. tapa e divya rasAyaNa che, te zarIra ane AtmAnA yaugika bhAvone dUra karI AtmAne potAnA ayogI svarUpamAM sthApita kare che. anAdikAlathI AtmAne zarIra sAthe gADha saMbaMdha rahyo che. te saMbaMdha tUTe, zarIranI mUrchA chUTe, to ja AtmA saMyamamAM sthira rahI zake che. tapa e zarIranI mUrchA toDavA mATeno eka amogha upAya che. tapanA be bheda che- bAhyatapa ane AtyaMtara tapa. A adhyayanamAM bAhyatapanA cha prakAra ane AtyaMtara tapanA cha prakAra, tema bAra prakAranA tapanuM bheda-prabhedapUrvaka vistRta varNana karyuM che. bAhyatapamAM zarIranI pradhAnatA che. tema chatAM bhAvapUrvakanuM bAhya tapa saphaLa thAya che. AtyaMtara tapamAM AtmabhAvonI mukhyatA che tema chatAM temAM paNa zarIranI sahAyatA jarUrI che. A rIte manuSyanuM zarIra ane AtmabhAvonA sumeLapUrvaka ja tapa-saMyamanI ArAdhanA thAya che. bAhya tapa ane AtyaMtaratA te saMjJA kramazaH zarIra ane AtmabhAvonI pradhAnatAnI apekSAe che. bAra prakAranA tapathI pUrvasaMcita karmono kSaya, Atmavizuddhi, mana-vacana-kAyAnI pravRttino nirodha, akriyatA ane mukti prApta thAya che. bAre ya prakAranA taponA vividha bheda-prabheda rUpa vistAra zrI bhagavatI sUtra zataka-25/smAM ane aupapAtika sUtramAM che. je A adhyayanathI kaMIka vizeSa che. tenuM sUcana ahIM vivecanamAM ane koSTakamAM karyuM che.
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapomArga gati trIsamuM adhyayana tapomArga gati 2) saMvara ane nirjarA mArga: jahA u pAvagaM kammaM, rAgadosa samajjiyaM / khavei tavasA bhikkhU, tamegaggamaNo suNa // zabdArtha :- ravosa samaya = rAgadveSathI utpanna thayelAM pavana = pApa -- = karmane fmajakU = bhikSu nadI = je prakAre tavasA = tapathI haveGa = kSaya kare che te = tene maLo = ekAgra cittathI sukha = sAMbhaLo. bhAvArtha - bhikSurAgadveSathI utpanna thayelAM pApa karmono je tapa dvArA kSaya kare che, tene tame ekAgra citta thaI sAMbhaLo. pANivaha-musAvAyA, adattamehuNa-pariggahA virao / rAibhoyaNa-virao, jIvo havai aNAsavo // zabdArtha -paLavada = prANI vadha, jIva hiMsA muvA = mRSAvAda, khoTuM bolavuM atta = ApyA vinA vastu levI epa = maithuna, kazIla sevana parihA = dhana dhAnyAdinuM saMgraha ane mamatva. A pAMca pApothI vira = nivRtta thayelo ane rAyamola-viro = rAtri bhojanathI nivRta va = thAya che navo = jIva sAtavo = Azrava rahita, karmabaMdha thato nathI. bhAvArtha - hiMsA, asatya, adattAdAna, maithuna, parigraha ane rAtribhojananI viratithI jIva Azrava rahita bane che arthAt hiMsAdinA tyAgathI karmabaMdha aTakI jAya che. / paMcasamio tigutto, akasAo jiiNdio| va agAravo ya Nissalo, jIvo hoi aNAsavo // zabdArtha - vajana = pAMca samitithI yukta tittio = traNa guptiothI yukta avatAno = kaSAya rahita viDio - jitendriya karavo = traNa gaurava(gava) rahitafsano = niHzalya, traNa zalya rahita hovuM = thAya che. bhAvArtha - pAMca samiti ane traNa gupti sahita, cAra kaSAya rahita, jitendriya, traNa garvathI rahita tathA traNa zalya rahita jIva anAzravI thAya che. eesiM tu vivaccAse, rAgadosa-samajjiyaM / khavei u jahA bhikkhU, tamegaggamaNo suNa //
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 : zabdArtha :- tti = upara batAvelA je guNo che tenAthI vivAse - viparIta avaguNonA kAraNe rAvola-saniya - rAgadveSathI saMcita karelAM karmone nahaT = je prakAre miva = bhikSu veD kSaya kare che teM - te vidhine namaLo = ekAgra citta thaIne sukha = sAMbhaLo. bhAvArtha :- uparokta guNothI viparIta evA doSo dvArA rAgadveSa Adi avaguNothI saMcita karelA karmone, je vidhithI bhikSu naSTa kare che, te tame ekAgracitta thaIne sAMbhaLo. jahA mahAtalAyassa, saNNiruddhe jalAgame / ussicaNAe tavaNAe, kameNaM sosaNA bhave // evaM tu saMjayassAvi, pAvakamma NirAsave / bhavakoDI saMciyaM kammaM, tavasA Nijjarijjai // 6 = zabdArtha:- nahIM - je rIte mahAtalAyassa = koI moTA taLAvanA nalAme = jaLa AvavAnA mArgone sappindre = rokI devAmAM Ave to, te taLAvanuM pANI 3slivaLAC = ulecAI javAthI tathA savaLAQ = sUryanA tApa dvArA meLa = kramathI, dhIre-dhIre solaLA mane - sukAI jAya che ttva tu = A rIte saMnayAvi = saMyamI sAdhuonA pAvamaNirAsave = pApakarmonA nirAzravathI, navIna pApakarmo rokI devAthI bhavoDIsaniya - karoDo bhavonA saMcita karmo tavasA = tapa dvArA bikhtaringar = kSaya thaI jAya che. vivecana : bhAvArtha :- je rIte koI moTA taLAvamAM pANIno pravAha Avato rokAI jAya, jUnuM pANI ulecAI jAya ane sUryanA tApathI te taLAvanuM pANI kALakrame sukAI jAya che, tevI ja rIte saMyamI jIvone pApakarma AvavAno mArga baMdha thaI javAthI karoDo bhavonA saMcita thayelA karmonI tapa dvArA nirjarA thAya che. / / 5-6 / / prastuta gAthAomAM anAzravanuM svarUpa ane tapanuM mAhAtmya pradarzita karyuM che. tapathI karmonI nirjarA thAya che. tapathI Atmavizuddhi thAya che. Atma vizuddhinA icchuka sAdhakoe karmono kSaya karatAM pahelAM navA AvatAM karmonA pravAhane rokavo jarUrI che. jo karmono pravAha cAlu ja hoya to Atma vizuddhinuM kArya thaI zake nahIM. tethI ja sUtrakAre tapanA varNanano prAraMbha karatAM pahelAM anAzrava eTale AtmAmAM AvatAM karma rokAya tevA saMvara pradhAna guNonuM nirUpaNa karyuM che. saMvaranA upAya H- prANatipAta, mRSAvAda, adattAdAna, maithuna ane parigraha, te pAMca avratathI virAma pAmavuM temaja rAtribhojanano saMpUrNa tyAga karavo; pAMca samiti, traNa guptinuM yathArtha pAlana karavuM; cAra kaSAyo upazAMta karavA; pAMca indriyonA viSayonuM AkarSaNa choDI jitendriya banavuM; Rddhi gArava, rasa gArava ane zAtA gArava, te traNa prakAranA gArava-abhimAnathI rahita banavuM; mAyA, nidAna ane mithyAtva te traNa zalyano tyAga karI niH zalya banavuM; uparokta guNonI ArAdhanAthI Azravano nirodha arthAt saMvara thAya che ane te-te guNothI viparIta AcaraNa karavAthI karmono Azrava thAya che. tavasA niSnariSnad :- AvatAM karmo rokAI javAthI saMvaranI sAdhanA thAya che ane tyArapachI bAra prakAranA tapanI ArAdhanAthI AtmAnA pUrva saMcita karmonI nirjarA thAya che ane tyAre karma muktinI sAdhanA saphaLa thAya che.
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapomArga gati [ 227 ] nA mahataNAvasa.. :- A gAthAmAM nirjarAnA svarUpane daSTAMtathI samajAvyuM che. je rIte koI moTA taLAvane sApha karavuM hoya, to sahu prathama te taLAvamAM pANI AvavAnA mArgone baMdha karavAmAM Ave, tyArapachI temAM rahelA pANIne ulecIne bahAra kADhI nAkhavAmAM Ave ane bAkI raheluM pANI suryatApathI kramazaH sukAI jAya che. A rIte te taLAva saMpUrNa khAlI thaI jAya che. te ja rIte Atmavizuddhi mATe sahu prathama pApa karmonA Azrava dvArone baMdha karavA jarUrI hoya che. te mATe pAMca mahAvrata AdinI ArAdhanA dvArA karmonA pravezane baMdha karavAmAM Ave che ane tyAra pachI tapathI karoDo bhavonA saMcita thayelA karmono kSaya karavAmAM Ave che tyAre ja AtmA karmalepathI nirlepa-nirmala thaI jAya che. VIRvo - garva rahita. zrI Avazyaka sUtramAM traNa prakAranA garvanuM kathana che- (1) Rddhi gArava- potAne prApta thayelI Rddhino garva karavo. (2) rasa gArava- prApta thayelA, managamatA rasavaMtA bhojanano garva karavo. 3) zAtA gArava- prApta thayelI sarva prakAranI anukuLatA, sukhazAtAno garva karavo. tapanA prakAra: so to vido kutto, vadirabhaMto tahAM . bAhiro chavviho vutto, evamabbhataro tavo // zabdArtha - tavo = tapa to = te vAdara = bAhya tahIM = ane gataro = AtyaMtaranA bhedathI viho = be prakAranA kutto = kahyA che vodira = bAhya tapa chabriho = cha prakAranA kutto = kahyA che = A prakAre gataro = AtyaMtara. bhAvArtha:- te tapanA be prakAra che- bAhya tapa ane AtyaMtara tapa. bAhya tapanA cha prakAra che ane AtyaMtara tapanA paNa cha prakAra che. vivecana :tapasvarUpa :- (1) je karmone tapAve, karmone bhasmIbhUta karI nAkhe te tapa che. (2) je anuSThAnonuM AcaraNa AtmAne tapta tejasvI banAve, te tapa che. (3) saMcita karmonA kSaya mATe je upAyonuM AcaraNa thAya te tapa che. (4) rUchanirotapa: 1 icchAno nirodha karavo, te tapa che. uparokta vyAkhyAothI spaSTa thAya che ke bahivRttine aMtaramukhI banAvavA mATeno puruSArtha te tapa che. bAhapa :- je tapa mukhyatve zarIrathI saMbaMdhita hoya, jemAM zarIra dvArA bhogavI zakAya tevA bAhya dravyono AMzika ke sarvAze tyAga thato hoya, jeno prabhAva sIdho zarIra upara paDato hoya, jene vyavahAramAM loko jANI ane joI zakatA hoya, tene bAhyatapa kahe che. bAhya tapa indriyonA viSaya-vikArone upazAMta ane pAtaLA karavAmAM sahAyabhUta thAya che. bAhya tapanuM mukhya prayojana jIvane apramatta rAkhavAnuM che, kAraNa ke apramatta jIva saMyama sAdhanAmAM pragati karI zake che. bAhya tapa AtmAnA bhAvonI vizuddhi karavAmAM paNa sahAyaka bane che. bAhya tapanA cha prakAra che. Abhyantara ta5 - jeno mukhya saMbaMdha Atma bhAvo sAthe hoya, jemAM aMtaHkaraNanA pariNAmonI mukhyatA hoya, jenAthI mananuM niyamana thAya, te AtyaMtara tapa che. AtyaMtara tapanA cha prakAra che. bAhya ane AtyaMtara tapanA svarUpane jotAM spaSTa thaI jAya che ke AtyaMtara tapa bhAvonI zuddhinuM
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 mukhya kAraNa che ane bAhya tapa zarIranI Asakti ane pudgalAsakti choDAvavAnuM mukhya sAdhana che. bAhya tapanA prakAraH 8 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 aNasaNamUNoyariyA, bhikkhAyariyA ya rasapariccAo / kAyakileso saMlINayA, ya bajjho tavo hoi // zabdArtha :- aLasaLa = anazana (tapa) boriyA = UNodarI, UnodarikA mivanvAyariyA = bhikSAcaryA rasaritttAo - rasaparityAga yajijJeso - kAyakleza saMlIyA - saMlInatA-pratisaMlInatA vajjo = bAhya tatvo = tapanA, cha bheda (prakAra) dopha = hoya che. = bhAvArtha :- (1) anazana (2) UNodarI (3) bhikSAcaryA (4) rasa parityAga (5) kAyakleza ane (6) saMlInatA, A cha bAhya tapa che. vivecanaH bAhya tapanA cha prakAra A pramANe che- (1) anazana- traNa ke cAra prakAranA AhArano tyAga karavo. (2) UNodarI- bhUkha karatAM ochuM bhojana karavuM. (3) bhikSAcarI- abhigraha yukta gocarI karavI. tene 'vRttisaMkSepa' tapa paNa kahe che. (4) rasaparityAga- ghI, tela, dUdha, dahIM Adi vigaya ane mahAvigayono tathA gariSTa padArthono tyAga karavo. (5) kAyakleza- zarIrane kaSTa ApavuM, loca karavo, khullA page cAlavuM, AtApanA levI, kaThina Asana karavA vagere. (6) saMlInatA- indriya, kaSAya ane yogonuM gopana karavuM arthAt indriyone vazamAM rAkhavI; kaSAyo para vijaya prApta karavo ane yoga pravRtti ghaTADavI. temaja ekAMta sthAnamAM nivAsa karavo, te pratisaMlInatA tapa che. (1) bAhya tapa anazana H Itvarika anazana tapa H 9 11 ittariya maraNakAlA ya, aNasaNA duvihA bhave / ittariya sAvakaMkhA, NiravakaMkhA u biijjiyA // zabdArtha :- aLasaLA = anazana tapa tuvijJA = be prakAranA mave = thAya che vRttariya = thoDA samayanuM mALavAtA = jIvana paryaMta, maraNakAla sudhInuM phattariya = thoDA samayanuM tapa sAvalA = AhAranI AkAMkSA sahita hoya chelibniyA = bIjuM maraNakAla sudhInuM anazana vilA= AhAranI AkAMkSA rahita hoya che. bhAvArtha :- anazana tapanA be prakAra che- Itvarika (thoDA samaya mATenuM anazana) ane jIvana paryaMtanuM anazana. itvarika anazana AkAMkSA ane maryAdA sahita hoya che, jIvana paryaMtanuM anazana AkAMkSA ane maryAdA rahita hoya che. jo so ittariya tavo, so samAseNa chavviho / seDhitavo payaratavo, ghaNo ya taha hoi vaggo ya // tatto ya vaggavaggo u, paMcamo chaTuo paiNNatavo / maNaicchiyacittattho, NAyavvo hoi ittario //
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapomArga gati [ 229 ] zabdArtha:- no = je to = A rUriya = itvarika tavo = tapa che to = te samAre = saMkSepamAM chagliza= cha prakAranA ho= che tivo = zreNI tapa patharatava= pratara tapavano= ghana tapa vo = varga tapa vadhavo = varga varga tapa chaThThao = chakuM phatavo = prakIrNa tapa mAphaka = mana Icchita, IcchA pramANe viratyo = aneka prakAre hovuM = thAya che gabbo = tema jANavuM joIe. bhAvArtha - saMkSepamAM Ingarika tapanA cha prakAra che- zreNitapa, prataratapa, ghanatapa, varga ta5; pAMcamuM varga-varga tapa ane chaThTha IcchA pramANe aneka prakAranuM prakIrNa tapa hoya che, A rIte Ivarika tapa jANavuM joIe. / 10-11 . vivecana - anazana - anu+azana = AhArano tyAga. - bhojanAdi khAdya padArtho. paNa- pANI. hApha - phaLa, mevA. sAmaM- mukhavAsa. A cAra prakAranA AhArano tyAga karavo, te anazana che. tenA be bheda che- (1) itvarika anazana- alpakAla mATe AhArano tyAga karavo. (2) yAvatkathitajIvanaparyata AhArano tyAga karavo. temAM Ingarika tapa pAraNAnI AkAMkSA sahita hoya che. prathama tIrthakaranA samaye tenI maryAdA utkRSTa eka varSanI hoya che. madhyanA bAvIsa tIrthakaranA samaye ATha mahinAnI tathA aMtima covIsamA tIrthaMkaranA samaye cha mahinAnI utkRSTa avadhi hoya che ane jaghanya maryAdA haMmezAM aMtarmuhUrtanI hoya che. Itvarika tapanA prakAra - eka upavAsathI laIne cha mAsanA upavAsa sudhInuM koI paNa tapa koI paNa prakAre karavuM, te ivarika tapa che. tenA aneka prakAra che. prastuta gAthAomAM tenA cha bheda kahyA che. zreNItapa:- zreNI = paMkita. A tapamAM paMkitabaddha upavAsa karavAmAM Ave che. A tapamAM eka upavAsapAraNuM, be upavAsa-pAraNuM, traNa upavAsa-pAraNuM tema kramazaH AgaLa vadhe che. jema ke- 3 padAtmaka zreNImAM traNa upavAsa sudhI, 4 padAtmaka zreNImAM cAra upavAsa sudhI, tapa vRddhi thAya che. A ja rIte pAMca padAtmaka, cha padAtmaka ane utkRSTa 120 padAtmaka arthAt cha mAsa sudhInI zreNI thAya che. ahIM traNa padAtmaka zreNInA udAharaNathI AkRti ApI che. [1] [3] A traNa padAtmaka zreNImAM kula cha upavAsa ane traNa pAraNA thAya che. 3 pratara tapa :- zreNIxzreNI = pratara. traNa padAtmaka zreNIxtraNa padAtmaka zreNI = nava padAtmaka pratara tapa thAya che. arthAt traNa padAtmaka zreNI tapa eka sAthe traNavAra karavAmAM Ave, to te pratara tapa kahevAya che. temAM 18 upavAsa ane 9 pAraNA thAya che. kula 27 divase nava padAtmaka pratara tapa pUrNa thAya che. juo- sthApanA. dhanatapa :- prataraxzreNI = ghana. nava padAtmaka pratara x traNa pradAtmaka zreNI = ghana tapa thAya che. arthAt nava padAtmaka pratara tapa eka sAthe traNa vAra karavAmAM Ave, to te ghana tapa kahevAya che. A ghana tapamAM 54 upavAsa ane 27 pAraNA thAya che. te kula 81 divase pUrNa thAya che. ghana tapanI sthApanA pratara tapanI sthApanA samAna samajavI paraMtu temAM traNa zreNInI badale nava zreNI samajavI. A ja rIte cAra upavAsa-pAMca upavAsa vagerethI pratara tapa ane ghana tapa samajavA. (4) varga tapa - koIpaNa saMkhyAne te ja saMkhyAthI guNatAM varga thAya che. ahIM ghana tapane ghana tapathI guNatAM
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 230 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 varga tapa thAya che. ghana tapamAM 54 upavAsa ane 27 pAraNAM hoya che. A saMkhyAne te ja saMkhyAthI guNatAM 54454 = 2,916 upavAsa ane ra7427 = 729 pAraNAM; varga tapamAM thAya che. te kula 3645(traNa hajAra chaso pistALIsa) divase pUrNa thAya che arthAt 10 varSa, eka mahIno ane 15 divasa thAya. (5) vargavarga ta5 - vargane vargathI guNatAM varNavarga saMkhyA Ave che. vargatapamAM 2,916 upavAsa ane 7ra9 pAraNAM hoya che. A saMkhyAne te ja saMkhyAthI guNatAM 2,91642,916 = 85,03,056 upavAsa ane 7ra94729 = 5,31,441 pAraNAM; vargavarga tapamAM thAya che. te kula 90,34,497 divase pUrNa thAya che arthAt 25,095 varSa 9 mahInA ane 27 divasa thAya che. traNa upavAsavALA zreNI tapa AdimAM upavAsa-pAraNAnA divaso :pAMca InDarika tapa upavAsa pAraNAM kula divaso 1. zreNI tapa 2. pratara tapa 18 3. ghana tapa | pa4 | 27 | 81 4. varga tapa 2,916 729 3,645 - pa. varga varga tapa | 85,03,056 | 5,31,441 || 90, 34, 497. *traNa padAtmaka zreNInI jema 4, 5, 6 Adi aneka padAtmaka zreNIthI paNa I-rika tapa thaI zake che. prakIrNaka tapa:- zreNI vagere koI paNa niyata racanA vinA yathAzakti game te tapa karavo tene prakIrNaka tapa kahe che. arthAt zreNItA Adi A uparokta pAMca prakAranA tapa sivAya zeSa sarva tapano samAveza prakIrNaka tapamAM thAya che. mAki jillo - mana icchita citrArtha, citra+artha. citra eTale vividha prakAra, aneka prakAranA; artha eTale viSaya; vividha prakAranA tapane viSaya banAve te citrArtha. saMpUrNa padano artha vividha prakAranA mana Icchita tapane viSaya karanAra; A rIte A pada prakIrNaka tapanuM svarUpa darzaka vizeSaNa che. vyakti potAnI IcchA ane zakti anusAra vividha prakAranA tapa kare che tethI prakIrNaka tapanA aneka bheda thAya che. zreNItapa vagere pUrvokta pAMca prakAranA tapa sivAyanA upavAsa, AyaMbila, ekAsaNuM, ekaThANuM, porasI, be porasI, navI, abhigraha, saMketa pratyAkhyAna, vividha paDimAo, dattI-parimANa vagere sarva tapano samAveza prakIrNaka tapamAM thAya che. aneka AcAryoe A padano-"manaIcchita vividha prakAranA phaLa ApanAra tapa", evo artha paNa karyo che. Itvarika tapanA cauda bheda:- zrI aupapAtika sUtramAM tapanuM vistRta varNana che. tyAM tvarika anazana tapanA cauda prakAra kahyA che, te A pramANe che (1) upavAsa (2) chaTha (3) aTTama (4) cola (5) paMcolu (6) chakAya (7) sAta divasanA upavAsa. (8) 15 divasanA upavAsa. (9) eka mAsanA upavAsa. (10) be mAsanA upavAsa. (11) traNa mAsanA upavAsa. (12) cAra mAsanA upavAsa. (13) pAMca mAsanA upavAsa. (14) cha mAsanA upavAsa.
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapomArga gati [ 231 ] prastuta adhyayananA varNana pramANe A cauda bhedono samAveza chaThThA prakIrNaka InDarika tapamAM thAya che. Ivarika tapanA lAbha - jIvana kAlamAM vividha prakAranA tapanuM AcaraNa ane abhyAsa karanAra sAdhaka maraNa kAlamAM saMlekhanA-saMthArAnI ArAdhanA samAdhibhAvapUrvaka karI zake che. te sivAya Itvarika tapanA anya paNa ghaNA lAbha thAya che. mUlArAdhanA graMtha, adhyAya-3ra37 thI 244 sudhInA zlokamAM tapanA lAbha saMbaMdhI vividha vizleSaNa che. saMkSepamAM te lAbha A pramANe che- (1) indriya damana (2) samAdhiyoga-sparza (3) vIryazaktino upayoga (4) jIvana saMbaMdhI tRSNAno nAza (5) saMkleza rahita kaSTa sahiSNutAno abhyAsa (6) zarIra, svAda ane sukha prati apratibaddhatA (7) kaSAyanigraha (8) bhogo prati udAsInatA (9) samAdhi maraNano sthira abhyAsa (10) anAyAsa Atmadamana (11) AhAra prati anAkAMkSAno abhyAsa (12) anAsaktinA pariNAmonI vRddhi (13) lAbha-alAbha, sukha-duHkha AdimAM samatA (14) brahmacarya siddhi (15) nidrAvijaya (16) tyAga daDhatA (17) viziSTa tyAgano vikAsa (18) darpa-nAza (19) AtmakIrti temaja kula, gaNa, saMghanI prabhAvanA (20) ALasa tyAga (21) karmavizuddhi (rara) mithyAdaSTi jIvo pratye paNa saumya bhAva (23) muktimArga-prakAzana (24) jinAjJA ArAdhanA (25) deha lAghava (26) zarIra prati anAsakti (27) rAgAdino upazama (28) AhAra parimita hovAthI zarIramAM nIrogatA (29) saMtoSa vRddhi (30) AhArAdimAM AsaktinI kSINatA. A guNono vAstavika anubhava to tapa karanAra ja karI zake che. sAdhakone je labdhio ane siddhionI prApti thAya che temAM paNa A Ivarika anazana tapanuM ja pramukha sthAna hoya che. maraNakAlika anazana tapa: jA sA aNasaNA maraNe, duvihA sA viyAhiyA / saviyAramaviyArA, kAyaciTTha paI bhave // ahavA saparikammA, aparikammA ya AhiyA / NIhArimaNIhArI, AhAraccheo dosu vi // zabdArtha - sa = te, nA = jo maro = maraNakAlika asaM = anazana che vida = be prakAranA vivAdiyA = kahyA che jayAre = savicAra, kAyaceSTA sahita viyara = avicAra (kAyaceSTA rahita) A bheda viThTha para kAyaceSTAnI apekSAe mavera hoya che adavA = athavA, prakArAntarathI diyA = kahyA che saparizmA = saparikarma, bIjAnI sevA levI parizmA = aparikarma, bIjAnI sevA na levI jIdasiM = aMtima saMskAra vidhi sahita maLIdArI = aMtima saMskAra vidhi rahita ho vuiM = banne prakAranA anazanomAM, kadAccho = AhArano tyAga hoya che. bhAvArtha - maraNakAlika anazana kAyaceSTAne AdhAre, savicAra(paDakhuM badalavuM vagere kriyA sahita) ane avicAra(ukta kriyA rahita) ema be prakAranuM che. athavA maraNakAlika anazananA saparikarma ane aparikarma, ema be bheda che. tathA nirdhArIma ane aniharIma ema be bheda paNa thAya che. bannemAM AhArano tyAga hoya che. / 12-13 //
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 23ra | zrI uttarAdhyayana sUtra-2 vivecana : prastuta gAthAomAM anazana tapanA bIjA bhedarUpa maraNakAlika anazananuM svarUpa ane tenA bheda-prabhedanuM nirUpaNa che. maraNakAlika anazana :- samayanI maryAdA vinA jIvana paryata eTale mRtyu sudhI AhArano tyAga karavo, tene maraNakAlika anazana kahe che. vyavahAra bhASAmAM tene saMthAro athavA paMDita maraNa paNa kahe che. zrI AcArAMga Adi sUtramAM tenA traNa bhedanuM kathana che- (1) bhakta pratyAkhyAna- traNa ke cAra prakAranA AhArano jIvana paryata tyAga karavo, tene bhakta pratyAkhyAna kahe che. temAM zarIranA halana calananI ane bIjA pAse sevA levAnI chUTa hoya che. (2) Igita maraNa- temAM cAra prakAranA AhArano jIvana paryaMta tyAga karavAno hoya che. Igita eTale IzArA. temAM hAtha-paganI ceSTA dvArA anyane IzAro-saMketa karavAnI chUTa hoya che paraMtu bIjA pAsethI sevA levAno tyAga hoya che. (3) pAdapopagamana maraNatemAM cAra prakAranA AhAra tyAga sivAya sAdhaka vRkSanI kApelI DALInI jema halanacalana karyA vinA sthira rahe che arthAtu je sthitimAM pAdapopagamana maraNano svIkAra kare, te ja sthitimAM mRtyu paryata rahe che. temAM kAyika ceSTAo ane bIjAnI sevA levAno saMpUrNapaNe tyAga hoya che. ahIM sUtrakAre maraNakAlika anazananA traNa prakAre, be-be bhedanuM nirUpaNa karyuM che. (1) savAraM:- savicAra. kAyika ceSTAnI apekSAe maraNakAlika anazananA be bheda che- (1) kAyika ceSTA sahita arthAt saMthArAmAM UThavuM, besavuM, halana calana karavuM vagere pravRtti karavI, te savicAra anazana che. bhakta pratyAkhyAna ane IgitamaraNa savicAra che. (2) vicAra- avicAra. ukta kAyika ceSTAothI rahita hoya, te avicAra anazana che. pAdapopagamana maraNa avicAra che. (2) saparimpa - parikarmanI apekSAe tenA be bheda che- saparikarma ane aparikarma. (1) jemAM zarIranI sevA zuzruSA svayaM athavA anya pAse karAvI zakAya, tene saparikarma kahe che. anukULatA mATe hAtha-paga halAvavA, paDakhu pheravavuM, tela mAlIza karavuM ke karAvavuM vagere parikarma che. bhakta pratyAkhyAna ane Igita maraNa saparikarma che. bhakta pratyAkhyAnamAM zarIranI zuzruSA svayaM karI zake che ane bIjA pAse paNa karAvI zake che. IgitamaraNamAM zarIranI zuzruSA svayaM karI zake che paraMtu bIjA pAse karAvI zakatA nathI. (2) jemAM zarIranI sevA-suzruSA svayaM karavAno ane anya pAse karAvavAno saMpUrNapaNe tyAga hoya, tene aparikarma kahe che. pAdapopagamana maraNa aparikarma hoya che. (3) nIharina :- mRtadehanI aMtimavidhinI apekSAe anazananA be bheda che- niharima ane aniharima. (1) je anazanamAM mRtyu pachI mRtadehano nihara-anyatra laI jaIne aMtima saMskAra thAya, te niharima che. gAma ke upAzrayamAM anazana svIkAranAra sAdhunA mRtyu pachI gAmanI bahAra tenA dehanI aMtima vidhi thAya che. (2) je anazanamAM mRtyu pachI mRtadehanI aMtima saMskAra vidhi thatI nathI, tene anihArima kahe che. gAmanI bahAra, vanamAM, jaMgalamAM, parvata upara ke tevA koI nirjana sthAnamAM anazana svIkAranAra sAdhunA mRtyu pachI tenA mRtadehano nihara- anyatra laI jaIne aMtima vidhi thatI nathI. tethI tene anirdhArima kahe che. te sAdhunA mRtadehanuM tyAM ja vyutsarjana karavAmAM Ave che. bhakta pratyAkhyAna, igitamaraNa ane pAdapopagamana te traNe ya prakAranA anazana nihArima ane anihArima baMne prakAranA hoya che. eka apekSAe maraNakAlika anazananA, sakAraNa ane akAraNa evA paNa be bheda karavAmAM Ave
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapomArga gati | 233 ] che- (1) sakAraNa- bhUkaMpa, akasmAtu, mAraNAMtika upasarga vagere AyuSya pUrNa thavAnI aNadhArI koI paristhiti UbhI thAya tyAre AtmasAdhanAnA lakSe anazana svIkArI levuM te sakAraNa che. (2) akAraNakoIpaNa vikaTa paristhiti vinA AyuSyanA aMta samayane anumAna AdithI jANI Atma sAdhanAnA lakSe anazana svIkArI levuM, tene akAraNa anazana kahe che. A sarva prakAranA maraNamAM AhArano tyAga avazya hoya che. bhakta pratyAkhyAnamAM traNa ke cAra AhArano ane IgitamaraNa ane pAdapopagamana maraNamAM cAre prakAranA AhArano tyAga hoya che. anazana grahaNa vidhiH- potAnI Ayu maryAdAno koI saMketa thaI jAya athavA guru bhagavaMtonA anubhava dvArA jANavAmAM Ave, tyAre sAdhaka potAnI zakti ane sAmarthyano vicAra karIne traNamAMthI koIpaNa eka anazanano svIkAra kare; temAM guru samIpe jaIne svIkRta vrataniyamomAM lAgelA doSonI AlocanA-pratikramaNa karIne tenuM prAyazcitta grahaNa karI, vratonI zuddhi kare, jagatanA sarva jIvo sAthe kSamAyAcanA temaja sarva jIvo prati pUrNa maitrI bhAva sthApita kare, najIkanA sthAnamAM spaMDilabhUminI pratilekhanA kare, potAne Avazyaka upakaraNa ane sthAna vagerenI maryAdA nizcita kare; tyAra pachI Asana ke ghAsa vagere pAtharIne pratilekhana pramArjana karI tenA para sthita thAya, bese; tyAra pachI vidhi sahita guru vaMdanapUrvaka gurumukhe athavA svataH traNa ke cAra prakAranA AhAra, zarIra ane aDhAra pAponA traNa karaNa traNa yoge karI pratyAkhyAna kare. A rIte Atma sAdhanAnA lakSe svecchAthI pApasthAnano, zarIrano ane cAre prakAranA AhArano tyAga karavo te maraNakAlika anazana tapa che. A tapa koIpaNa prakAranA Aveza vinA, gaMbhIratApUrvaka guru-vaDIlanI AjJA ke svIkRtithI grahaNa karavAmAM Ave che ane te mahAna karmanirjarAnuM sAdhana bane che. (ra) bAhyutapa: UNodarI tapa - - omoyaraNaM paMcahA, samAseNa viyAhiyaM / 14 davvao khetta kAleNa, bhAveNa pajjavehi ya // zabdArthaH-phaLo- dravyathI uttattei = kSetrathI, kALathI mAve = bhAvathI ya = ane pArdiparyAyothI onora = UNodarI tapAsanArekha = saMkSepamAM paMha = pAMca prakAranA vivAdiye kahyA che. bhAvArtha - UNodarI tapanA, dravya, kSetra, kALa, bhAva ane paryAyonI apekSAe saMkSepamAM pAMca prakAra che. 15 jo jassa u AhAro, tatto omaM tu jo kare / jahaNNeNegasitthAI, evaM davveNa u bhave // zabdArtha -narsa = jeno no jeTalo Adara = AhAra che to tenAthI goje kaM = ocho vare = kare che ga ja = jaghanyathI paristhA = eka kavala, be kavala Adi 3= paNa ocho kare che parva = e prakAre plekha = dravyathI UNodarI bhave = thAya che. bhAvArtha:- jeno jeTalo AhAra hoya tenAthI yathA zakti ochuM khAvuM te dravya UNodarI tapa che. temAM ochAmAM ochA eka, be Adi kavala ochAM khAya topaNa UNodarI tapa thAya che. | SIne bAre taha rahANa, fNAne ya mAre pact I kheDe kabbaDadoNamuha, paTTaNamaDaMba saMbAhe // 16 kheDe kabbaDa
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 Asamapae vihAre, saNNivese samAya ghose ya / thaliseNAkhaMdhAre, satthe saMvaTTakoTTe ya // - vADesu va ratthAsu va gharesu vA evamittiyaM khettaM / kappai u evamAI, evaM khetteNa u bhave // zabdArtha - nAme = grAma khAre = nagara racaMdaLI = rAjadhAnI Lime = je nagaramAM vyApAra karanArA mahAjanonI vastI vizeSa hoya mAre = sonA, cAMdI vagere dhAtunI khANa pattI = cAre tarapha vRkSothI gherAyeluM sthAna, jyAM cora vagere rahetA hoya te = je vasatInI cAre tarapha mATIno killo hoya vADa= kasabo, ochI vasatIvALuM nagara vogamuka samudra kinArAnI vasatI, jyAM javA jaLamArga ane sthaLamArga banne prakArano mArgahoya paTTA = pATaNa, vyApAra-vANijyanuM moTuM sthaLa, jyAM cAreya dizAmAMthI vepArIonuM AvAgamana thatuM hoya tevuM sthaLa maDava = maDaMba, jenI cAre ya dizAomAM aDhI-aDhI gAu sudhI koI gAmaDuM vagere na hoya tevA saMbodha, parvatonI vacce vaseluM gAma, cAreya varNavALA lokonI vasati nAnapaNa = Azrama pada- tapasvIonA rahevAnuM sthaLa, Azrama vidyAre = bauddha bhikSuone rahevAnuM sthaLa, devasthAna apAvea = jyAM yAtrA mATe loko ekatrita thAya tanAva = jyAM yAtrI Utare, dharmazALA pAlI = ghoSa, gopAlaka vasati, gokula haMdhAre= sthalasenAno skaMdhAvAra, senAno paDAva karavAnuM sthAna, chAvaNI sthaLa santha = sArtha, sArthavAhano paDAva, bAjAra hATa, kariyANu levA mATe AvatAM lokone ekatrita thavAnuM sthaLa saMvadR = saMvarNa, bhayathI DarIne loko jyAM AvIne zaraNa letAM hoya te sthaLa zoTTa= killAvALuM nagara vAsu = vADa, jenI cAre bAju vADa lagAvelI hoya tevuM sthaLa rasthANu = zerIo, galI, lato gharelu = ghara parvattiyaM - ATalA ja hai = kSetromAM vakha= gocarI levAnuM kalpa che pavanAruM = A pramANe abhigraha karIne je sAdhu gocarI kare che paa 3= A rIte teja = kSetrathI UNodarI tapa ma = thAya che. bhAvArtha :- gAma, nagara, rAjadhAnI, nigama, Akara, pallI, kheDa, karbaTa, droNamukha, pattana, maMDaba, saMbodha, Azrama-pada vihAra, saMniveza, dharmazALA, gokuLa, chAvaNI, hATa bajAra ke sArthavAha paDAva, saMvarNa, koTa, vATa, galI ane ghara, A kSetromAM temaja AvAM ja bIjAM sthaLomAMthI amuka nirdhArita kSetramAM ja bhikSA mATe javuM, tevo abhigraha dhAraNa karavo, te kSetraUNodarI tapa che. // 16-17-18 peDA ya addhapeDA, gomutti-payaMga vIhiyA ceva / sabukkAvaTTAyayA gatu, paccAgayA ya chaTThA // zabdArtha - 1 = peTInA AkAre, vaccenA gharo choDI cAre dizAomAM pharatAM gocarI kare ane = ardha peTInA AkAre gharomAM jatAM gocarI kare gora = gotrikA, baLadanA mUtranA AkAre gharomAM gocarI kare, arthAt prathama DAbI bAju, pachI jamaNI bAju, pachI DAbI bAju, tema sAmasAmenA gharomAM gocarI kare pavana vIdiyA = pataMga vIthikA, pataMgiyAnI gatinI jema dizA ke gharonA krama vinA vyutkrame gocarI kare veva = ane saMgvavAvaThThA = zastukAvartA gocarI, zaMkhanA AvartanI jema goLa chaThThA = chaThThI thayA = AyatAkAre, lAMbA sIdhA mArge cAlatAM tuM = jAtAM gocarI karavI paDyAyA = pratyAgatA gocarI, pAchA pharatAM gocarI karavI.
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapomArga gati [ 235 ] 20 // bhAvArtha - (1) peTInA AkAre gharomAM jatAM gocarI kare temaja (2) ardha peTikAnA AkAramAM (3) baLadanA mUtranA AkAramAM, (4) pataMgiyAnI gati jevA AkAramAM (pa-6) zaMkhAvartanA ane AyatA, A baMne AkAramAM jatAM ke pAchA pharatAM gocarI kare. ema cha prakAre kSetra saMbaMdhI abhigraha dhAraNa karIne gocarI karavI, te kSetra UNodarI tapa che. divasassa porisINaM, cauNha pi u jattio bhave kAlo / evaM caramANo khalu, kAlomANaM muNeyavvaM // zabdArtha-visA = divasanA vasaidaM pi = cAra parisImAM = praharomAM gatta vAto jeTalA samayano abhigraha ma = hoya, athavA Aje huM amuka praharamAM gocarI jaIza parva = A prakAre abhigraha karI varamALo = vicaratA sAdhunuM hA = nizcaya ja vAtonA = kALanI apekSAe UNodarI tapa thAya che, = ema jANavuM joIe. bhAvArtha - divasanA cAra praharomAMthI je praharamAM jeTalo kALa gocarI levAnA abhigraharUpe niyata karyo hoya, te niyata samayamAM ja bhikSA mATe javuM, tene kAla UNodarI tapa kahevAya che. 21 ahavA taiyAe porisIe, UNAi ghAsamesaMto / caubhAgUNAe vA, evaM kAleNa U bhave // zabdArtha-adhavA athavA tApa-trIjA pariNa=praharamAM jhADUthoDA ochA samayevAmAM paNa = cothA bhAgathI ochA athavA trIjA praharamAM aMtima cothA bhAgamAM sAdhu, vAsaM = AhAranI kSati = gaveSaNA karavAno abhigraha kare to parva = A prakArane nepa = kALathI, UNodarI tapa kare = thAya che. bhAvArtha - athavA tRtIya praharamAM ja amuka bhAga nyUna ke cotho bhAga nyUna tema koIpaNa abhigraha pUrvaka trIjA prahare gocarI karavI, te paNa kALathI UNodarI tapa che. 22 / itthI vA puriso vA, alaMkio vA NAlaMkio vAvi / aNNayara vayattho vA, aNNayareNaM va vattheNaM // aNNeNa viseseNaM, vaNNeNaM bhAva maNamayaMte u / evaM caramANo khalu, bhAvomANaM muNeyavvaM // zabdArtha-sthI strIpurI-puruSa annavio alaMkRtA artAvigo alaMkAra rahita agyara vAtyoka amuka avasthAvALA mAre valthaLa = amuka vastrathI yukta vaghA = varNa Adi aoukha = anya koIviseLa vizeSatAthI yukta bhAvamaLumute bhAva saMbaMdhI abhigraha kareparvaA rIte varamALo = vicaraNa karanArane vadhu nizcayathI bhAvomAI = bhAva UNodarI tapayyabdha = jANavuM bhAvArtha:- strI athavA puruSa, alaMkArayukta ke alaMkAra rahita, amuka vayavALA ane amuka vastra paherela vyakti saMbaMdhI abhigraha karIne; temaja anya koI varNa Adi vizeSatA yukta bhAva saMbaMdhI abhigraha dhAraNa karIne gocarI mATe vicaraNa karanArA munine bhAva UNodarI tapa thAya che, tema jANavuM joIe. rara-23
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 236] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 24 davve khette kAle, bhAvammi ya AhiyA u je bhAvA / eehiM omacarao, pajjavacarao bhave bhikkhU // zabdArtha -Le = dravya ho = kSetra jAte = kALa bAvana = bhAvamAM je = jo mAvA = bhAva mAdiyA= kahyA che paNa tenAthI navaro UNodarI tapa karanArofmaNUka sAdhu banavavaraNo = paryAyathI UNodarI karanAro mane = hoya che. bhAvArtha - [pUrvokta gAthAomAM dravya, kSetra, kALa ane bhAva UNodarI aMge je je varNana karyuM che te badhAmAMthI ekI sAthe UNodarI rUpe abhigraha dhAraNa karanAra bhikSu paryavacaraka UNodarI tapa karanAra thAya che. vivecanaH prastuta gAthAomAM bheda-prabhedanA mAdhyame UNodarI tapanuM svarUpa prakaTa karyuM che. UNodarI - UNa = nyuna, ochuM. udarI = udaravRtti. pramANathI ochI udaravRtti karavI te UNodarI tapa che. tAtparya e che ke AhAranI maryAdAne ghaTADavI te AhAra UNodarI tapa che. te sivAya vastra-pAtra AdinI maryAdAne ghaTADavI, te upakaraNa UNodarI ane krodha, mAna Adi kaSAyone ghaTADavA te bhAva UNodarI tapa che. upakaraNa UNodarI ane bhAva UNodarI vagerenuM varNana zrI bhagavatI Adi sUtromAM che. prastuta adhyayanamAM mAtra AhAra UNodarI tapanA bhedonuM ja kathana che. tenA pAMca prakAra che(1) dravya UNodarI (2) kSetra UNodarI (3) kAla UNodarI (4) bhAva UNodarI ane (5) paryava UNodarI. (1) dravya UNodarI- vyaktinA khorAkanuM je pramANa hoya, tenAthI kaMIka nyUna AhAra karavo tathA jaghanya eka koLiyo paNa ocho AhAra grahaNa karavo, te dravya UNodarI tapa che. (2) kSetra UNodarI- kSetra saMbaMdhI sImA karavI te kSetra UNodarI che arthAtu gocarIne yogya gAma, nagara Adi saMbaMdhI kSetra vibhAganI (zerI AdinI) maryAdA nizcita karIne, tatsaMbaMdhI abhigraha dhAraNa karavo ane te pramANe gocarI karatAM je AhAra prApta thAya te AhAra grahaNa karavo; tene kSetra UNodarI kahe che. A rIte kSetranI maryAdA karavAthI paNa UNodarI tapa thAya che. tethI ja sUtrakAre cha prakAranI bhikSAcArIno samAveza kSetra UNodarImAM karyo che. peDa ya a veDA ya... - prastuta gAthAmAM kSetranI maryAdA ane kSetranA vividha AkAronI kalpanA karIne bhikSAcaryAnA cha bhedonuM kathana che. (1) - peTInA AkAranI jema gocarInA kSetranI kalpanA karI, catuSkoNa paMktimAM AvatA gharomAM gocarI karavI ane vaccenA gharomAM gocarI na javuM, te rItanI gocarIne pelA gocarI kahe che. (ra) akheDA- uparyukta peTI AkAravALA kSetranA be samavibhAga karI eka vibhAganA gharothI bhikSA levI, tene 'addha peDA' gocarI kahe che. (3) - gADImAM joDAIne cAlatA baLadanA jamIna upara paDatAM mUtrano je AkAra thAya tenA AkAranI jema gocarInA gharomAM pharavuM arthAtu sAma-sAmenAM gharomAMthI prathama jamaNI bAjunuM ghara, pachI DAbI bAjunuM ghara ane tyAra pachI pharI jamaNI bAjunuM ghara; e rIte gocarI karavI, tene gomUtrikA gocarI kahe che.
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ tomArga gati ra7 (4) pAvIhiyAna pataMga vIthikA - pataMgiyuM jema ADI avaLI, upara-nIce game tema gati kare, tema krama vinA ADA avaLA game te gharamAMthI gocarI karavI, tene pataMgavIthikA gocarI kahe che. (5) saMyuvA huM pappALayA- zaMbuka eTale zaMkha, tenA AvartanI jema goLAkAramAM rahelA gharamAMthI gocarI levI, tene zaMkhAvarta gocarI kahe che. zaMkhAvarta gocarInA be prakAra che. zaMkhAvartanA vartuLAkAre jatAM gocarI kare to te gaM zaMkhAvarta gocarI ane mahollAnA bahAranA bhAgathI aMdaranA bhAga tarapha vartuLAkAre pAchA pharatAM gocarI kare te pratyAgatA zakhAvAM gocarI kahevAya. (6) AyayA taMtu pannAnayA- eka paMkitamAM jeTalA gharo hoya te paMkti baddha gharomAM gocarI karatAM jAya te AyatAgaMtu gocarI kahevAya ane te paMkti bahu gharonA chellA gharathI gocarI prAraMbha karIne upAzraye Ave te AyatA pratyAgatA gocarI kahevAya. A rIte Ayata gocarInA paNa be prakAra che. A rIte bhikSAcarcAnA pAMcamA ane chaThThA prakAranA be-be bhedo gAtAM bhikSAcaryA gocarInA ATha prakAra paNa thAya che. bhikSAcaryA tapanA varNanamAM ATha prakAranI gocarInuM kathana che. prastRtamAM saMkSipta apekSAe cha prakAra kahyA che. uparokata sarva bhedomAM kSetranI maryAdA thAya che, tethI tene kSetra UNodarI tapa kahe che. kAraNa ke tene niyata kSetramAMthI jevo ane jeTalo AhAra prApta thAya temAM ja saMtoSa rAkhavAno hoya che; tene anyatra javAno tyAga hoya che. saMbukkAvaTTAyayAgaMtuM paccAgayA :- * saMbukkAvaTTA + AvayA. ahIM 'zaMbukAvartA' ane 'AyatA' be zabdo che te bhikSAcaryAnA pAMcamA ane chaThThA prakAranA kSetranA AkArane sUcita kare che. tyAra pachI gaMtuM ane pratyAgatA A be zabdo che, teno anvaya pAMcamA ane chaThThA baMne prakAra sAthe che. tethI te baMnenA be-be bheda thAya che. yathA- (1) gaMduM zaMkhAvAM gocarI (2) pratyAgatA zaMkhAvAM gocarI (3) taMtuM AyatA gocarI ane (4) pratyAgatA AyatA gocarI. (3) kAla UNodarI- divasanA cAra praharamAMthI amuka prahara saMbaMdhI samayanI maryAdA nizcita karavI. A rIte abhigrahapUrvaka gocarI mATe javuM, te pramANe nakkI karelA samayamAM je maLe te AhAra karavAthI kAlanI mukhyatAe UNodarI thAya che. tethI tene kAla UNodarI tapa kahe che. utsarga mArgamAM sAdhune trIjI porasImAM AhAra karavAnI vidhi che. te apekSAe trIjI porasInA be, traNa, cAra ke pAMca vibhAgonI kalpanA karI temAMthI koI eka bhAgamAM gocarI javAno abhigraha karavo. vizeSa apekSAe koI paNa porasInA koI paNa vibhAgamAM gocarI javAno abhigraha karI zakAya che. (4) bhAva UNodarI- bhAvanI pradhAnatAthI abhigraha karavo, te bhAva UNodarI tapa che. A aMge zAstrakAre abhigraharUpe vividha udAharaNo prastuta karyA che. te A pramANe che (1) strInA hAthe bhikSA levI (2) puruSanA hAthe bhikSA levI (3) amuka AbhUSaNa paherelI vyaktinA hAthe bhikSA levI (4) amuka AbhUSaNa vinAnI vyaktinA hAthe bhikSA levI. A ja rIte (5) 16 varSathI alpavayaska bALaka pAsethI temaja (6) yuvAna pAsethI (7) vRdgha pAsethI, (8) amuka vastra ke amuka poSAka(veza) paherelI vyakti pAsethI (9) rudana karatI, hasatI, beThI, UbhI ItyAdi vizeSatAvALI vyakti pAsethI (10) gauravarNA, zyAmavarNA vagere vyakti pAsethI (11) gulAba, seMTa vagere gaMdha yukta
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra38 zrI uttarAdhyayanasUtra 2 dravyo nAMkhyA hoya, tevI vyakti pAsethI (12) eka vyakti gharamAM hoya tenI pAsethI (13) aneka vyakti UbhI hoya tyAre (14) sanmAnapUrvakanA vacano bolI bhikSA Ape tyAre (15) bolyA vagara mauna bhAve bhikSA Ape tyAre, A rIte bhAvathI sAdhakanA saMkalpa pramANe abhigrahanA aneka(seMkaDo) prakAra thaI zake che. prastutamAM tenA udAharaNa mAtra darzAvyA che. (5) paryava UNodarI tapa- jo bhikSu dravya, kSetra, kAla ane bhAva te cAreyanI apekSAe ekI sAthe abhigraha kare to te paryavacaraka thAya che arthAt te paryava UNodarI tapa karanAra kahevAya che. UNodarInA anya bheda-prabheda aupapAtika Adi sUtrothI jANavA joIe. prastutamAM sUtrakAre AhAra UNodarI tapanuM vistRta varNana karyuM che. AhAra karavA chatAM vividha rIte svecchAthI tenI mAtrA ghaTADavI, te prayoga rasendriya vijaya mATe uttama che. te uparAMta zarIranI Asakti ghaTADavA mATe, IcchA sImita karavA mATe temaja karmakSaya karavA mATe, vividha abhigraho yukta UNodarItapa eka zreSTha sAdhana che. AhAranI UNodarIthI alpanikA, indriya vijaya, saMyama, svAsthya saMrakSaNa temaja samAdhibhAva vagere aneka lAbha thAya che. (3) bAhya tapa H bhikSAcarcA tapaH 25 aviha-goyaraggaM tu, tahA satteva esaNA / abhiggahA ya je aNNe, bhikkhAyariyamAhiyA // = zabdArtha:- adRviSTha - ATha prakAranI gocaramAM = gocarAtra, gocarI X RET = ane sattava = sAta prakAranI sagA - eSaNA aLeya ya ne - bIjA paNa je abhinaT- abhigraho chebinavAyariya - bhikSAcarI AdiyA - kahevAya che. bhAvArtha :- ATha prakAranI gocarI, sAta prakAranI piMDaiSaNA ane bIjA paNa aneka prakAranA abhigraho che, tene bhikSAcaryA tapa kahevAya che. vivecanaH prastuta gAthAmAM bhikSAcaryA tapanuM vizleSaNa che. H goyA- gocarAgra :- muninI vRttine madhukaravRtti, bhramaravRtti, bhikSAcaryA, gocarI vagere zabdothI varNavavAmAM Ave che. A badhA zabdomAMthI gocarI zabda vizeSa pracalita che. teno artha- gaurava carati kRti govarI| gAyanI samAna jenI vRtti hoya tene gocarI kahe che. gAya upara uparathI lIluM ghAsa khAya che, tenI samAna muni paNa gRhasthanA gherathI alpa pramANamAM ja AhAra grahaNa che. upamA eka dezIya hoya che. arthAt gAyanI carcAmAM rahelI eka vizeSatA muni caryAmAM hovAthI te upamA che paraMtu muninI carcAmAM anya aneka vizeSatAo hoya che. jema ke- (1) gAya adatta grahaNa kare che, sAdhu datta grahaNa kare che (2) gAyane koI niyama-doSa hotA nathI, muni gocarI saMbaMdhI udgamanA soLa, utpAdananA soLa ane eSaNAnA dasa, tema sarva maLIne 42 doSo tyajIne AhAra grahaNa kare che.(3) gAya sacitta acitta baMne padArtha grahaNa kare che, muni acitta padArtha ja grahaNa kare che. A rIte anya paNa vizeSatA samajavI. adRvid govarLa : ATha prakAranI gocarI. A ATha abhigraho kSetrApekSayA jANavA. tenuM spaSTIkaraNa pRSTha 237, 238 para juo.
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapomArga gati ra39 ] satteva pasaMbaT -khAdya padArtho saMbaMdhI abhigraho. tene sAta piMDeSaNA(paDimAo) kahe che. piMDeSaNAnA sAta prakAra zrI AcArAMga sUtramAM kahyA che. tenuM svarUpa A pramANe che 1 aSA- dAtAnA hAtha ane pAtra bhojananI sAmagrIthI lepAyelA hoya to bhikSA levI. (2) a STA - dAtAnA hAtha ane pAtra koI paNa lepathI rahita hoya to bhikSA levI. (3) 3 paLa- rasoDAmAMthI bahAra lAvIne bIjA vAsaNomAM khAdya padArtha rAkhelA hoya, temAMthI bhikSA levI. (4) anya vivaI SSA- nirlepa-dALiyA-mamarA vagere padArtho ja levA. (5) 3spRhInA - bhojana karatI veLAe, bhojana karanAra vyaktine pIrasavA mATe laI javAtI khAdya sAmagrImAMthI bhikSA levI. (6) JhatA aSA :- gRhastha potAnA jamavA mATe grahaNa karelI bhojana sAmagrImAMthI bhikSA levI. (7) ta tha ASA - koI yAcaka paNa je padArthane grahaNa karavA na Icche, tevA nissAra, pheMkI devA yogya AhAramAMthI bhikSA levI. A rIte kSetrApekSayA ATha prakAranA abhigraho ane khAdya padArthopekSayA sAta prakAranA abhigrahapUrvaka nirdoSa bhikSA grahaNa karavI temaja Agama sammata anya koI abhigraha dhAraNa karI bhikSA grahaNa karavI, te bhikSAcarI tapa che. saMkSepamAM abhigraha sahita gocarI karavI te bhikSAcArI tapa che ane koI paNa abhigraha vinA saMyama nirvAhAthe gocarI karavI te prathama mahAvrata ane eSaNA samitinA pAlana rUpa saMyama vidhi che. A rIte saMyama ane tapanA AcAramAM vizeSatA samajavI joIe. zrI samavAyAMgasutramAM bhikSAcaryA tapanA sthAne sikSepa nAmano ullekha che. sAmAnya rIte saMyamI jIvananA nirvAhAthe karAtI gocarInI vidhimAM dravyathI, kSetrathI kAlathI ke bhAvathI koI paNa abhigraha dhAraNa karIne AhAravRttine saMkSipta karavI, te vRttisaMkSepa tapa che. A rIte bhikSAcaryAtapa ane vRttisaMkSepa tapano bhAva eka samAna che. (4) bAhya tapaH rasa parityAga tapaHse khIra dahi sappimAI, paNIyaM pANabhoyaNaM / / parivajjaNaM rasANaM tu, bhaNiyaM rasa vivajjaNaM // zabdArtha - vIra = kSIra, dUdha di= dahIM safu= ghI A= Adi, tela ane goLa, sAkara ta = ane parva = gariSTha-ghI, tela AdithI taraboLa padArtho mAlapuvA vagere pApamaya = peya padArthonuM AhAra, rasALa = rasono, anya svAdiSTa padArthono, sarasa padArthono parivajhana = tyAga karavo ravivaM = rasaparityAga nAmanuM tapa ma = kahyuM che. bhAvArtha :- dudha, dahIM, ghI vagere vigayo temaja ghI, telAdithI taraboLa khAdya padArtho temaja rasavaMtA(svAdiSTa) padArthono tyAga karavo, tene "rasaparityAga' tapa kahyuM che. vivecana : prastuta gAthAmAM "rasaparityAga" tapanuM svarUpa samajAvyuM che. hIra-dimbA - dUdha, dahIM, ghI AdinA kathanathI tela, goLa, sAkara vagere vigayonuM ane 26
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 zrI uttarAyana sUtra 2 mAkhaNa tathA madha Adi mahAvigayonuM grahaNa thAya che. A koIpaNa vigayono tyAga karavo te rasa parityAga tapa che. tenAthI indriyono nigraha thAya che ane kAma saMbaMdhI uttejanA zAnta thAya che. paLIya :- prItam-ativRMdam / atyaMta balavardhaka, ghI, tela AdithI taraboLa je bhojanathI zarIramAM sapta dhAtuonI vRddhi thAya te praNIta bhojana che. A zabda kSIra(dUdha) AdinuM ane pAnabhojananuM vizeSaNa paNa gaNI zakAya. baMne mATe baLavardhaka ane pauSTika artha prAsaMgika che. balavardhaka rasa jharatA bhojana karavAthI cittamAM viSayavikAra vadhe che. tethI brahmacaryanI surakSA mATe paNa A tapa upayogI thAya che. pALa bhoyaLa :- A zabdano zAbdika artha pANI ane bhojana thAya che paraMtu prasaMga anusAra peya--sarva prakAranA pIvA yogya padArtho, sarva pINAno samAveza pALa zabdamAM thAya che ane khAvA yogya sarva padArthono samAveza moyaLa zabdamAM thAya che. tenI sAthe 'praNIta' vizeSaNa joDatA balavardhaka peya padArtho ane baLavardhaka khAdya padArtho evo artha thAya che. * paravaLa rasALa H- svAdiSTa bhojana, modaka vagere miSTAnna tathA khAjA vagere pharasANanA padArtho rasayukta kahevAya che. te padArthonuM parivarjana eTale tyAga karavo. prastuta gAthAnA pUrvArdhamAM vigaya tyAganuM kacana che ane uttarArdhamAM sarva svAdiSTa paTrasayukta bhojananA tyAganuM kathana che. te baMne prakAranA tyAgathI rasaparityAga tapa thAya che. A rIte aneka padArthono tyAga karI khAdha padArthonI maryAdA karavI, nIvI ane Abila tapa karavA, te sarvano A rasa parityAga tapamAM samAveza thAya che. (5) bAhya tapa : kAyakleza tapaH 27 ThANA vIrAsaNAiyA, jIvassa u suhAvahA ! uggA jahA dharijjati, kAyakilesa tamAhiyaM // zabdArtha:- nIvalsa = jIvane mATe suhAvA = bhaviSyamAM sukhakArI 3T = ugra, kaThora vIrAsaLA = vIrAsana AyA = keza loca, goduhAsana vagere vALA = sthAna nahIM = je prakAre dhariSkRti- sevana karAya che teM - te vArtAvaneluM = kAyakaleza nAmanuM tapa Aditya - kahyuM che. = bhAvArtha :- AtmAne sukhAkArI vIrAsana, goduhAsana vagere je kaThina Asanono svIkAra karavAmAM Ave che, te kAyakleza tapa che. vivecanaH prastuta gAthAmAM bAhyatapanA pAMcamA bhedarUpe kAyaklezatapanuM nirUpaNa che. kAya kleza H- zarIranuM mamatva choDI nirjarAnA lakSe kaSTa sahiSNu cavAnI sAdhanAo kAyakleza tapa kahevAya che. TALA vIrAsaLAvA H- prastuta gAthAmAM kAyakleza tapanuM svarUpa spaSTa karatAM vIrAsana Adi vividha prakAranA AsanonuM ja kathana che. tema chatAM kezavuMcana, pAdavihAra vagere saMyamanA kaSTa sAdhya niyamo temaja AtApanA vagere ugra sAdhanAo A tapamAM samAviSTa thAya che. vIrAsana, uMkaDu Asana, vajAsana vagere, eka ja Asana para dIrghakAla sudhI rahevuM atyaMta kaThina che. temaja AjIvana ke lAMbAkALa sudhI besavuM nahIM, sUvuM nahIM vagere paNa kaThina sAdhanAo kAyakleza che. te sAdhanAmAM anubhavAtAM kaSTane sAdhaka karmakSayanA lo samabhAvapUrvaka sahana kare che. tenAthI karmonI mahAna nirjarA thAya che, temaja vividha
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapomArga gati 241 | 28 Asano sAdhakane apramatta banAve che. vALa = khurazI vinA khurazI upara besIe tevI rIte besavAne vIrAsana kahe che. sAmAnya vyakti mATe A Asana azakya che, paraMtu daDha manobaLI ane abhyAsI sAdhakone tevA Asana paNa sahaja thaI jAya che. suvidhA, 3L :- sukhAkArI, kaSTaprada. prastuta gAthAmAM prayukta kaSTaprada ane sukhAkArI, A baMne virodhArthaka zabdo che. temAM kaSTaprada zabda zarIranI apekSAe che. kAraNa ke bAhya daSTithI te AsanAdinI sAdhanA pratyakSa kaSTaprada dekhAya che. sukhAkArI zabda AtmAnI apekSAe che kAraNa ke te kaThina sAdhanAothI deda Tukazya madInanA siddhAMte karmonI nirjarArUpa mahAna phaLa prApta thAya che, AtmA karmamukta bane che, anAdi kAlIna duHkha paraMparAno nAza thAya che. tethI AMtaradaSTie kAyakleza tapanI sAdhanAo sukhAkArI, sukhavardhaka che. (6) bAhatapaH pratisalInatA tapa - / egaMta maNAvAe, itthIpasuvivajjie / sayaNAsaNa sevaNayA, vivittasayaNAsaNaM // zabdArtha - te = ekAMta savAra = jana sAmAnyanA AvAgamana rahita lyaparivajhi = strI, pazu ane napuMsakathI varjita, strI AdinA nivAsa rahita sthAnamAM savAlasevA = zayana, Asana karavuM viviyANa = vivikta zayanAsana pratisalInatA tapa che. bhAvArtha:- jana sAmAnyanA AvAgamana rahita, strI, pazu, napuMsakanA nivAsa rahita ekAMta sthAnamAM ziyana, Asana grahaNa karavuM, rahevuM, te vivikta zayanAsanarUpa pratisaMlInatA tapa che. vivecanaH prastuta gAthAmAM pratisalInatA tapanuM kathana che. dravya ane bhAvathI AtmAne niyaMtrita rAkhavo, te pratisalInatA tapa che. tenA cAra prakAra che(1) indriya pratisalInatA- indriyono nigraha karavo, pAMce ya indriyone tenA viSayo tarapha AkarSita thavA na devI paraMtu tene potAnA vazamAM rAkhavI, te indriya pratisalInatA che. (2) kaSAya pratisalInatAprasaMge upasthita thatAM krodha Adi na karavA, tenA udayane jJAna ane vairAgyanA bodhapUrvaka niSphaLa karI devo, te kaSAya pratisalInatA che. (3) yoga pratisalInatA-mana-vacana-kAyAnA yogonI anAvazyaka pravRttione ghaTADavI, te yoga pratisalInatA che. (4) viviktazayanAsanatA :- zayana eTale rahevAnuM sthAna, upAzraya. vivikta eTale strI, pazu, napuMsakathI rahita sthAna. AvA sthAnamAM vasavATa karavo te viviktazayanAsana pratisaMlInatA tapa che. - janasaMparkathI manoraMjana, paricaya vRddhi, paraspara vArtA Adi manojJa vRttinuM poSaNa thAya che. tethI teno tyAga karI Atma svabhAvamAM ramaNa karavA mATe bhikSu zUnya sthAnonuM sevana kare che. te sthAnamAM aneka pravRttiothI sahaja nivRtti thaI jAya ane vipula nirjarAnI upalabdhi thAya che. zUnyagRha, giriguphA, vRkSamUla, vizrAmagRha, devakula, kUTagRha athavA akRtrima zilAgRha vagere vivikta zayyAnA prakAra che. A tapathI cittanI ekAgratA, AtmazAMti, dhyAna siddhi ane nirjarA vagere lAbha thAya che.
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 viziSTa Atma sAdhaka muni smazAna bhUmimAM, vanamAM, nirjana mahAbhayAnaka sthaLamAM athavA koI anya ekAMta sthAnamAM nivAsa kare che, te vivita-zayanAsana tapa thAya che. prastuta gAthAmAM eka vivikatazayanAsananuM ja kathana che. uparokata traNa bhedonuM kathana nathI. paraMtu zrI bhagavatIsUtra Adi anya AgamomAM uparokata cAre ya bhedonuM kathana che. anazana itvarika 1. zreNI tapa 2. pratara tapa yAvatkathita 3. ghana tapa 4. varga tapa 5. varga varga tapa 6. prakIrNaka tapa nirama anirima UNodarI savicAra avicAra bhakta parijJA IMgitamaraNa pAdapopagamana bAhyatapa upasaMhAra H 29 bAhyatapa bhikSAcaryA rasaparityAga alpalepikA sapratikarma apratikarma zrI uttarAyana sUtra 2 piMDaiSaNA (7) indriya kAya yoga vivikta 1. saMsRSTA 2. asaMsRSTA uNodarInA pratisaMlInatA pratisaMlInatA pratisaMlInatA zayanAsana 3. uhatA ATha sevanatA *. bheda 5. ugRhitA kahyA 6. pragRhitA che, te 7. ujhitadharmA pramANe kAyakleza vividha Asano bhikSAcaryA (c) kSetra pratisaMlInatA vya kSetra kAla bhAva paryAva UNodarI UNodarI UNodarI UNodarI UNodarI peDA ardhapeDA gomutrikA pataMga vIthikA zaMbukAvartA AyatA gatuM(jatA) pratyAgatA gaMtuM(jatAM) pratyAgatA eso bAhiragaM tavo, samAseNa viyAhio / abhiMtaraM tavaM etto, vucchAmi aNupuvvaso // = zabdArtha:- prazno - A vAhizeM-bAhyatto-tapa samAjJeLa - saMkSepathI vivAdio kahyA che to have, tyAra pachI anupuso- anukramathI abhiMta - AtyaMtara tevuM - tapanuM gucchAmi - varNana karIza. bhAvArtha [ :- A pramANe saMkSepamAM bAhya tapanuM kathana karyuM. have kramazaH Abhyantara tapanuM nirUpaNa karIza.
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapomArga gati 247 AtyaMtara tapanA prakAra : pAyacchittaM viNao, veyAvaccaM taheva sajjhAo / 20 jhANaM ca viussaggo, eso abhitaro tavo // zabdArtha-pachittanuM prAyazcittavano vinaya vivaM= vaiyAvRtyajJAo svAdhyAyaphaLa = dhyAnaviDasana- vyutsarga, kAyotsarga = A cha prakAranA hiMmatava= AtyaMtara tavonuM tapa che. bhAvArtha - prAyazcitta, vinaya, vaiyAvRtya, svAdhyAya, dhyAna ane vyutsarga, A cha AtyaMtara tapa che. vivecana :(1) prAyazcitta- aticAra Adi doSonuM sevana thAya tyAre teno pazcAttApa karIne guru pAse tenA daMDano svataH svIkAra karavo. (2) vinaya vaDIlono Adara-satkAra vagere ucita vyavahAra karavo. (3) vaiyAvatya- sevA karavI. (4) svAdhyAya- AtmanirIkSaNanA lakSe zAstra vAMcana Adi karavuM (5) dhyAna- cittavRttine ekAgra banAvavI. (6) vyatsarga- zarIranA mamatvano tyAga karavo. - A cha prakAranA AtyaMtara tapa karmanirjarAmAM mahattama nimitta bane che. tethI mokSa sAdhako mATe te vizeSa prakAre grAhya che. (1) AtyaMtara tapa: prAyazcitta :kI AloyaNArihAIyaM, pAyacchittaM tu dasavihaM / je bhikkhU vahai sammaM, pAyacchittaM tamAhiyaM // zabdArtha - AjJoparihAdya = AlocanAI, AlocanA yogya Adi pachitta = prAyazcitta vasavi6 = dasa prakAranA che ne = jenuM bihU = bhikSu akhaM = samyak prakArathI vada = vahana kare, grahaNa-dhAraNa rUpamAM sevana kare che te = tene pAchad = prAyazcitta AdayaM = kahe che. bhAvArtha:- AlocanA yogya vagere dasa prakAranA prAyazcitta che, jenuM bhikSu samyapha prakAre vahana kare che, tene prAyazcitta tapa kahevAmAM Ave che. vivecanaH prastuta gAthAmAM AvyaMtara tapanA prathama bheda prAyazcittanuM svarUpa ane tenA bhedonuM digdarzana che. prAyazcitta :- sAdhakanA jIvanamAM prAyazcitta tapa atyaMta mahattvanuM che. bhinna- bhinna prakAre tenI vyAkhyA karatA tenuM svarUpa spaSTa thaI jAya che. yathA- (1) sAdhanAmAM sAvadhAna rahevA chatAM keTalAka doSonuM sevana thaI jAya, to tenuM parimArjana karI AtmAne pharIthI vizuddha-nirdoSa banAvavo, te prAyazcitta che. (2) pramAdajanya doSono parihAra karavo, te prAyazcita tapa che. (3) saMvega ane nirvedathI yukta muni potAnA aparAdhanuM nirAkaraNa karavA mATe je anuSThAna karAya, te prAyazcitta tapa che. tenA daza prakAra che. (1) AlocanAI - je doSonI ddhi guru samakSa AlocanA karavA mAtrathI thaI jAya, tene 'AlocanAI prAyazcitta kahe che.
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 244] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 (2) pratikamaNAI - karelAM pAponI nivRtti mATe "micchAmi dulahuM' A pramANe hRdayapUrvaka bolavuM athavA pazcAttApapUrvaka pApono svIkAra karavo, tene pratikramaNa kahe che. je doSonI zuddhi pratikramaNathI thaI jAya tene "pratikramaNA prAyazcitta kahe che. (3) tadubhayAI - je doSanI zuddhi AlocanA ane pratikramaNa bannethI thAya te tadubhAI che. (4) vivekArDa:- sAdhune prApta thayelA azuddha AhAra-pANI athavA upakaraNAdine vosirAvI devA, je padArthanA nimittathI azubha pariNAma thAya che teno tyAga karavo, tenAthI dUra rahevuM, tene viveka(tyAga) kahe che.je doSanI zuddhi vivekathI thAya tene vivekAI prAyazcita kahe che. (5) vyutsagarha :- je doSanI zuddhi mATe ekAgratApUrvaka zarIra ane vacananA vyApArono tyAga karI kAyotsarga karavAmAM Ave te vyutsargAI prAyazcitta che. I tapAI:- je doSanI zuddhi mATe upavAsa vagere tapa prAyazcitta devAmAM Ave tene tapAhe prAyazcitta kahe che. () chedAI :- je doSanI zuddhi mATe jaghanya eka divasa, utkRSTa cha mAsanI dIkSA paryAyano cheda karavAmAM Ave, te chedAI prAyazcitta che. (8) mUlAha:- je doSanI zuddhi mATe mUlataH dIkSA paryAyano cheda karIne mahAvratonA AropaNarUpe navI dIkSA ApavAmAM Ave, tene mUlAI prAyazcitta kahe che. (9) anavasthApanAha - je doSanI zuddhi mATe jaghanya cha mAsa, utkRSTa eka varSanI tapasyA karAvyA pachI gRhasthaveza paridhAna karAvI, punaH navI dIkSA ApavAmAM Ave tene anavasthApyAI prAyazcitta kahe che. (1) pArAcikA :- A prAyazcittano artha navamA prAyazcittanI samAna che paraMtu tenA tapamAM jaghanya cha mAsa utkRSTa 12 varSano samaya hoya che. prAyazcitta vizenI anya jANakArI mATe juo-bhaga za 25/7. (ra) AtyaMtara tapaH vinaya - / abbhuTThANaM aMjalikaraNaM, tahevAsaNa dAyaNaM / se gurubhatti bhAvasussUsA, viNao esa viyAhio // zabdArtha:- 36mudAI = abhyatthAna, guru mahArAja vagerene AvatAM joIne UbhA thavuM aMtara = hAtha joDavA, vaMdana-namaskAra karavA mAsaNAya = teone Asana ApavuM muhamatti = gurujanonI bhakti karavI manasusUlI = zraddhApUrvaka, bhAvapUrvaka tenI sevA zuzruSA karavI kSa = A vi = vinaya vivAdo kahyo che. bhAvArtha:- guru ke ratnAdhika(paryAya jayeSTha) sAdhu bhagavaMto padhAre tyAre UbhA thavuM, hAtha joDavA, Asana ApavuM, gurujanonI bhakti karavI tathA bhAvapUrvaka sevA zuzruSA karavI, te vinaya" tapa che. vivecana : prastuta gAthAmAM vinaya tapanA bheda-prabhedonuM pratipAdana che. vinaya- guru, AcArya, ratnAdhika ke guNIjanonA guNo prati Adara ane bhaktibhAva pragaTa karavo, te vinayatapa che. zrI aupapAtika sUtramAM vinayanA sAta bheda kahyA che- jJAnavinaya, darzana vinaya, cAritra 32
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapomArga gati 245 ] vinaya, mana vinaya, vacana vinaya, kAya vinaya ane lokopacAra vinaya. prastutamAM lokapacAra vinayanI pAMca kriyAono ullekha che. jema ke- (1) guru, sthavira ke ratnAdhika munivarone AvatA joIne temano satkAra karavo, temanI sAme javuM tathA najIka AvI gayA hoya to UbhA thaI javuM, (2) temanI samakSa hAtha joDavA, (3) temane Asana devuM, (4) temanI ananya bhakti karavI, (5) zraddhApUrvaka temanI AjJA sAMbhaLa viI athavA bhAvapUrvaka temanI sevA zuzruSA karavI; A pAMce ya kriyAo lokopacAra vinaya tapanA bhedarUpe che. te uparAMta jo koI nAnA sAdhu paNa temanI pAse Ave to temanI sAthe premapUrvaka samucita vyavahAra karavo joIe. saMkSepamAM guru ke vaDIla prati saMpUrNa vinaya vyavahAra ane nAnA zramaNa ke zramaNIo prati Adara bhAvapUrvakanA samucita vyavahAranuM AcaraNa karavuM, te vinayavAna muninA lakSaNa che. vinayanuM AcaraNa, ahaMkArano nAza kare che ane namratA vagere AtmaguNonI prApti karAvI Atmazuddhi karAve che. (3) AtyaMtara tapaH vaicAvRtya: AyariyamAIe, veyAvaccammi dasavihe / 33 AsevaNaM jahAthAmaM, veyAvaccaM tamAhiyaM // zabdArthaH- vecAvajani - vaiyAvRtya karavA yogya AyariyA= AcArya upAdhyAya, sthavira, tapasvI. glAna, zekSa, sAdharmika, la, gaNa ane saMgha A vide= dasa sthAnonI gAthAmaM= yathAzakti, zArIrika zakti pramANe kAlevA = sevA bhakti karavI te tene vecavanaM-vaiyAvRtya, vaiyAvacca tapa Arthika kahyuM che. bhAvArtha - AcArya AdinI apekSAe vaiyAvatyanA dazabheda che. te dazeyanI yathAzakti sevA karavI tene vaiyAvRtya tapa kahyuM che. vivecana - prastuta gAthAmAM vaiyAvRtya tapanuM svarUpa ane tenA prakAronuM nirUpaNa che. mAriyA - vaiyAvRtya yogya pAtronA AdhAre sthAnAMga Adi sUtromAM tenA daza prakAra kahyA che ane prastuta gAthAmAM tenuM saMkSipta sUcana che- (1) AcArya-vaiyAvRtya, (2) upAdhyAya-vaiyAvRtya, (3) tapasvI-vaiyAvRtya, (4) sthavira-vaiyAvRtya, (5) glAna(bimAra) vaiyAvRtya, (6) zaikSa(navadIkSita)-vaiyAvRtya (7) kula(eka guruno samudAya) vaiyAvRtya, (8) gaNa(eka AcAryano samudAya) vaiyAvRtya, (9) saMgha(aneka AcAryonA parivArano samUha) vaiyAvRtya, (10) sAdharmika-vaiyAvRtya. A daza saMyamI athavA guNavAna puruSonA guNAnurAgathI zarIra dvArA athavA upabhoga, paribhoga yogya padArtho dvArA sevA-bhakti ane upAsanA karavI, temane auSadha, AhAra-pANI vagere lAvI devA. niHsvArtha bhAvathI yogya sevA karIne teone pUrNa zAtA pahoMcADavI temaja temanI saMyamasAdhanAmAM sahAyaka thavuM, te vaiyAvRtya tapa che. vaiyAvatyanuM pariNAma :- prastuta sUtranA adhyayana-ra9mAM vaiyAvaccathI tIrthakara nAma-gotra karma upArjana thavAnuM darzAvyuM che. prastuta adhyayanamAM teno AtyaMtara tapamAM samAveza karyo che. kharekhara vaiyAvRtyanA pariNAme sAdhakane aneka guNonI upalabdhi thAya che. jema ke- guNa-grahaNa; zraddhA, bhakti, vAtsalya, pAtratAnI prApti; vicchinna samyakatva vagerenuM punaHsaMdhAna; tapa, tIrtha-azrucchitti, samAdhi, jinAjJA
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 24 pAlana, saMyama sahAya, dAna, nivicikitsA, pravacana prabhAvanA, puNyasaMcaya tathA kartavyano nirvAha vagere. A rIte taiyAvaccatapa mahAna tapa che. vaiyAvacca karanAra svayaM aneka guNone pragaTa kare che ane anyanI sAdhanAmAM sahAyaka bane che. tethI vaiyAvacca sva-para lAbhadAyaka AvyaMtara tapa che. (4) AtyaMtara tapaH svAdhyAya| vAyaNA pucchaNA ceva, taheva pariyaTTaNA / aNuppehA dhammakahA, sajjhAo paMcahA bhave // zabdArtha - vAyA = vAcanA (guru pAsethI sUtra-arthanI vAcanA levI) pucchaLa = pUchavuM, zaMkAnI nivRtti mATe prazna pUchavA tahevaka A prakAre parikSA = zIkhelA jJAnanI punarAvRtti karavI majurA = anuprekSA, ciMtana-manana karavuM dhammada = dharmopadeza Apavo paveda = A pAMca bheda sA = svAdhyAya tapanA bhave = thAya che. bhAvArtha - vAcanA, pRcchanA, punarAvartana, anuprekSA ane dharmakathA; A rIte svAdhyAya tapanA pAMca prakAra che. vivecanaH prastuta gAthAmAM svAdhyAyanuM svarUpa darzana che. | (1) "sva" eTale potAnA AtmAne hitakArI "adhyayana' karavuM, te svAdhyAya che. (2) ALasano tyAga karI jJAna ArAdhanA karavI, te svAdhyAya tapa che. (3) tattvajJAnanuM paThana-pAThana ane smaraNa (punarAvartana) karavuM vagere svAdhyAya che. (4) pUjA-pratiSThAthI nirapekSa rahIne phakta karmamala zuddhi mATe jinapraNIta zAstronuM bhaktipUrvaka adhyayana-adhyApana karavuM, karAvavuM, te svAdhyAya che. svAdhyAyanA prakAra :- svAdhyAyanA pAMca prakAra che- (1) vAcanA- zAstrapATha svayaM vAMcavA athavA yogya vyaktine zAstrapAThanI vAcanA devI. (2) pucchanA- zAstronA arthane vAraMvAra pUchIne sthira ane pUrNa zuddha karavA. vAcanA lIdhelA zAstrapATha aMge koI jijJAsA utpanna thAya tyAre gurnAdikane prazna pUchIne samAdhAna prApta karavuM. (3) parivartanA-vAMcelA temaja kaMThastha karelA zAstronuM vAraMvAra punarAvartana karavuM. (4) anuprekSA- bhaNelA zAstrapAThano vizeSArtha samajavA mATe ciMtana, manana, paryAlocana karavuM. (5) dharmakathA- vAMcana athavA manana karelA zAstranA AdhAre lokopabhogya saraLa bhASAmAM dharmopadeza karavo. svAdhyAyanA lAbha - jJAna, vijJAna, AcAra niSThA, zraddhA, bhakti, vairAgya, zruta saMpannatA, bahuzrutatA, dherya, pravacana prabhAvanA, cittanI ekAgratA, AtmAnI dharmamAM surakSA, anyane dharma pratye surakSita rAkhavA vagere anekAneka guNonI prApti thAya che. svAdhyAya Avyetara tapa hovAthI tenA pAMce ya prakAronuM AcaraNa (anuSThAna) karavAthI ATheya karmonI ane vizeSarUpe jJAnAvaraNIya karmanI nirjarA thAya che. aMte te sAdhaka saMpUrNa jJAnAvaraNIya karmano kSaya thatAM kevaLajJAna prApta kare che. (5) AtyaMtara tapAH dhyAna :hA aTTaruddANi vajjittA, jhAejjA susamAhie / dhamma-sukkAI jhANAI, jhANaM taM tu buhA vae //
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapomArga gati [ 247 ] zabdArtha - susamAhi- susamAdhivaMta sAdhu maTTAna = ArtadhyAna ane rIdra dhyAnane vazvittA = choDIne thaHsuvADuM phAgADuM = dharmadhyAna ane zukladhyAna - A be dhyAnonuM jJApanA = dhyAna kare te tene guphA = buddha, tattvajJAnI phALa = dhyAna va = kahe che. bhAvArtha:- Arta ane raudra dhyAnano tyAga karIne susamAdhivaMta thaIne muni dharmadhyAna ane zukla dhyAna kare che, tene jJAnIjano dhyAna tapa kahe che. vivecanaHdhyAna:- (1) dhyAvate vastu ane ti dhyAnam ! jenA dvArA vastunuM ciMtana karAya te dhyAna. (2) caMcaLa cetanA te citta ane sthira cetanA te dhyAna. (3) aMtarmuhUrta sudhI cittane koI paNa eka vastunA ciMtanamAM sthira karavuM te chadmasthonuM dhyAna che ane yogano virodha karavo, te kevaLInuM dhyAna che. (4) mana, vacana, kAyAnI sthiratA te dhyAna. saMkSepamAM mokSanI sAdhanAmAM sahAyaka tattvamAM ekAgra-tallIna thaI javuM te dhyAna tapa che. sAmAnya rIte dhyAnanA cAra prakAra che- ArtadhyAna, raudradhyAna, dharmadhyAna ane zukladhyAna. paraMtu prastuta prasaMgamAM karma nirjarAnA kAraNabhUta dhyAna tapanuM varNana che tethI cAra bhedamAMthI ArtadhyAna ane raudradhyAnano samAveza A dhyAna tapamAM thato nathI, kAraNa ke te baMne azubha dhyAna karma baMdhanA hetu hovAthI sAdhanAnAkSetramAM sarvathA tyAjya che. Arta ane raudradhyAnajanya ekAgratA sAdhakanI sAdhanAmAM vidgakAraka che. dharma dhyAna ane zukla dhyAna nirjarAnA hetu ane mokSa sAdhaka hovAthI te baMne dhyAna AtyaMtara tapa che. cAre ya dhyAnanuM svarUpa A pramANe che(1) ArtadhyAna:- teno mukhya AdhAra Arta-vedanA athavA pIDA che. sukhAkAMkSA ke kAmAzaMsAnA nimittathI ArtadhyAna thAya che. nimitta bhedathI tenA cAra prakAra che- 1-3. ISTaviyoga, aniSTa saMyoga ane roga, te traNe paristhiti dUra karavA mATe satata ciMtavanA karavI. 4. icchita sukha sAdhananI prApti ane surakSA mATe satata vicAraNA karavI, niyANa karavuM te ArtadhyAna che. ArtadhyAnanuM pragaTIkaraNa tenA cAra lakSaNa dvArA thAya che. pIDAmAM gherAyelI vyakti potAnA manobhAva 1.raDIne, 2. zoka karIne 3. AMsu vahAvIne ane 4. vilApa karIne pragaTa kare che. tethI AkraMda, zoka, azrupAta ane vilApa te cAra ArtadhyAnanA lakSaNo che. (2) raudradhyAna - raudradhyAnano mukhya AdhAra krUratA che. raudrapariNAmanI ekAgratA, te raudradhyAna che. nimittabhedathI tenA paNa cAra prakAra che- (1) hiMsAnubadhI hiMsaka bhAvonI paraMparA satata cAlu rahe te. (2) mRSAnubaMdhI- asatya bhAvonI paraMparA satata cAlu rahe te. (3) teyAnubaMdhI- corInA bhAvonI paraMparA satata cAlu rahe te. (4) saMrakSaNAnubaMdhI- sukhopabhoganA sAdhanonA saMrakSaNanuM satata ciMtana karavuM te. tenA cAra lakSaNo che- (1) hiMsA vagere pApapravRttithI moTA bhAge virakta na thavuM (2) hiMsA vagere pravRttiomAM ja rata rahevuM (3) ajJAna vaza pApamAM pravRtta rahevuM (4) pApa karavA chatAM pazcAttApa na thavo. (3) dharmadhyAna - dharmAnuSThAnarUpa saMyama, tapa, dAna, zIla, sAmAyika, pratikramaNa vagere je AcaraNo che, te AcaraNomAM jeTalA samaya sudhI sAdhakanA cittanI ekAgratA, tallInatA thaI jAya te dharmadhyAna tapa che ane te ekAgratA sivAyanA samaye te sarva anuSThAno saMyama-saMvara svarUpe rahe che. dharmadhyAnanA cAra bheda che- 1. AzAricaya- jinAjJAnI vicAraNA karavI. sAdhu ane zrAvako mATe jinezvaranI zuM AjJA che? tenI vicAraNAmAM cittane ekAgra karavuM te. 2. apAyaricaya- duHkhanI vicAraNA. cAragatirUpa
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI uttarAdhyayana sUtra-2 saMsAra paribhramaNanA duHkho ane duHkhanA kAraNo tathA te kAraNothI dUra rahevAnA upAyonI vicAraNAmAM ekAgra banavuM. 3. vipAkavicaya- karmaphaLanI vicAraNA. vartamAne anubhavAtI anukULa ke pratikULa paristhiti potAnA ja karelA karmonuM phaLa che. A rIte karmaphaLanA siddhAMtanI vicAraNAmAM ekAgra banavuM. 4. saMsthAna vicaya- loka saMsthAnanI vicAraNA. jIvanA paribhramaNanA sthAnarUpa cauda rAjalokanA saMsthAna, naraka, svarga vagere sthAnothI yukta saMpUrNaloka racanAnA vicAramAM ekAgra thavuM. 248 A cAra prakAranA dharmadhyAna dvArA dharma tattvonuM AtmAnulakSI ciMtana karatAM AtmAmAM saMvega ane nirveda bhAvonI vRddhi thAya che. dharmadhyAna AtmapariNAma rUpa che tethI te arUpI bhAva che. tema chatAM tenA lakSaNothI tene jANI zakAya che. tenA cAra lakSaNa A pramANe che- 1. AzAruci- guru AdinI AjJAthI temaja zAstrAjJAthI pravacana pratye zraddhA, 2. nisarga ruci-- svabhAvataH dharma tattvomAM zraddhA, 3. sUtraruci- zAstrAdhyayanamAM utpanna zraddhA 4. avagADha ruci : upadeza ruci- vistRtarUpathI dharma tattvomAM avagAhana karavAthI utpanna thatI zradghA athavA sAdhunI samIpe rahetAM temanA sUtrAnusArI upadezanA mAdhyame vItarAga prabhunA vacanomAM zraddhA. cAra AlaMbana :- vAcanA, pRcchanA, parAvartanA--punarAvRtti karavI ane dharmakathA karavI arthAt dharmopadeza Apavo, A cAre ya dharma dhyAnarUpI prAsAda upara caDhavAnA AlaMbana che. cAra anuprekSAo :- (1) ekatva anuprekSA- AtmAnI ekatva dazAnuM ciMtana (2) anityatvAnuprekSA- saMsAranI kSaNabhaMguratAnuM ciMtana (3) azaraNAnuprekSA- azaraNa dazAnuM ciMtana (4) saMsArAnuprekSA-- saMsAra saMbaMdhI ciMtana. A rIte dharmadhyAnanA cAra prakAra, cAra lakSaNo ane cAra AlaMbanone samajI cAra anuprekSA dvArA sAdhaka dharmadhyAnamAM sthira thAya che. (4) zukladhyAna- dharmadhyAnanI ekAgratA ane zuddhinI vRddhi thatAM sAdhaka sAtamAM apramatta guNasthAnanI pariNAma dazAne pAra karI AThamA guNasthAnamAM praveza karatAM zukla dhyAnane pAme che arthAt dharmadhyAnanA pariNAma vRddhiMgata thatAM zukla dhyAnarUpe pariNata thAya che. apramata saMyata jIvo mohanIya karmanuM upazamana athavA kSaya karavA udyata thAya ane pratisamaya anaMtaguNI vizuddhithI pravardhamAna pariNAmavALo bane, tyAre te apUrvakaraNa nAmanA AThamA guNasthAnamAM praveza kare che. tyAM zukladhyAnano prAraMbha thAya che. zukla dhyAnanuM svarUpa tenA cAra bhedonA(cAra pAyAnA) mAdhyame samajavuM joIe. (1) pRtha vitarka savicAra zukladhyAna :- vitarka = bhAvazrutanA AdhAre dravya, guNa ane paryAyanuM ciMtana karavuM. savicAra = artha, vyaMjana ane yoganuM parivartana. dhyAnastha sAdhu koI eka dravyanuM ciMtana karatAM-karatAM koI eka guNanuM ciMtana kare ane te ciMtana karatAM karatAM ja tenI koI eka paryAyanuM ciMtana karavA lAge; A rIte eka dravyanA pRthak pRthak ciMtanane 'pRthavitarka' kahe che. te sAdhaka zabdathI arthamAM ane arthathI zabdanA ciMtanamAM saMkramaNa kare ane manoyogathI vacanayoganuM, vacanayogathI kAyayoganuM AlaMbana le che, tethI te dhyAna 'savicAra' kahevAya che. A rIte vitarka ane vicAranA parivartana ane saMkramaNanI vibhinnatAnA kAraNe A dhyAnane pRthakksa vitarka savicAra kahe che. A prakAranuM dhyAna AThamA guNasthAnathI bAramA guNasthAna sudhI rahe che. upazama zreNI
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapomArga gati 249 ane zapaka zreNI baMne zreNImAM A prakAranuM zukla dhyAna rahe che. (2) ekatva vitarka avicAra zukladhyAna - kSapaka zreNIstha sAdhaka mohanIyakarmano kSaya karI bAramA kSINamoha guNasthAnamAM praveza kare che tyAM sAdhakanI manovRtti eTalI sthira thaI jAya che ke tenA dravya, guNa paryAyanA ciMtanamAM parivartana thatuM nathI ke artha, vyaMjana ane yogonuM saMkramaNa paNa thatuM nathI. te sAdhaka dravya guNa ane paryAyamAMthI koI paNa ekanA gaMbhIra ane sUkSma ciMtanamAM saMlagna rahe che. tenuM ciMtana koI eka arthamAM ke zabdamAM athavA eka yoganA AlaMbane thatuM hoya che tyAre te ekAgratAnI carama sImAe pahoMcI jAya che ane bAramA guNasthAnakanA aMte zukladhyAnanA bIjA pAyAmAM jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya karmanI sarva prakRtiono pUrNataH kSaya karI anaMta jJAna, darzana pragaTa karI teramA guNasthAnamAM praveza kare che. tyAM AyuSyanA aMtima aMtarmuhUrtane prApta na thAya tyAM sudhI sAdhakane dhyAna tapanI AvazyakatA rahetI nathI. sarvajJa sarvadarzI te kevaLI bhagavAna dhyAnAMtarita- dhyAnamukta avasthAmAM, avasthita pariNAmamAM rahe che. (3) sUkamakiyA apratipAdita zukladhyAna :- sUkSma kriyA apratipAti. zukla dhyAnanA cAra caraNa che. temAM trIjA caraNanuM nAma sUkSmakriyA apratipAti che. teramA guNasthAnavartI sayogI kevaLInuM AyuSya aMtarmuhUrtanuM zeSa rahe, tyAre kevaLI bhagavAna sUkSmakriyA apratipAti nAmanA zukladhyAnamAM sthita thAya che. temAM yoga nirodhanI prakriyA thAya che. yoganirodha pachI zvAsocchavAsa jevI sUkSma kriyAo zeSa rahe che. je dhyAnamAM sUkSmakriyAo ja zeSa rahe ane jyAMthI patana thavAnuM nathI, te dhyAnane sUkSmakriyA apratipAti kahe che. (4) samucchinna kriyA anivRtti :- samucchinna kriyA anivRtti. A zukla dhyAnanuM cothuM caraNa che. teramA guNasthAne yoganirodha thayA pachI te sAdhaka caudamA ayogI kevaLI guNasthAnane prApta kare che. te ayogI avasthAmAM samucchinna kriyA anivRtti nAmanuM zukla dhyAna hoya che. te avasthAmAM praveza karatAM sAdhaka aghAtI karmonI zeSa rahelI 85 prakRtionI pratisamaya asaMkhyAta guNitakramathI nirjarA kare che ane aMtima samaye karmalepathI sarvathA vimukta thaI siddha thaI siddhAlayamAM birAje che. A zukladhyAnanA cothA bhedathI yogakriyA samucchinna = sarvathA vinaSTa thaI jAya che ane tyAMthI patana thatuM nathI. tethI tenuM sArthaka nAma 'samucchinnakriyA apratipAti' che. cAra lakSaNa -1. avyatha- vyathAno abhAva; 2. asammoha- padArtha viSayaka sUkSma mUDhatAno abhAva; 3. viveka- zarIra ane AtmAnA bhedanuM jJAna ane 4. vyutsarga- zarIra ane upadhi para anAsakti bhAva. cAra AlaMbana - kSamA, mukti (nirlobhatA), mRdutA ane RjutA. cAra anapekSAoH- (1) anaMtavRttitA anuprekSA- anaMta saMsAra paraMparAnuM ciMtana (2) vipariNAma anuprekSA- vastuonA vividha pariNAmo upara ciMtana (3) azubha anuprekSA- padArthonI azubhatAnuM ciMtana ane (4) apAya anuprekSA- apAyo-doSonuM ciMtana. A prakAranA AtmAnulakSI ciMtanathI saMvegabhAva AdinI vRddhi thatAM AtmA ucca, uccatara, uccatama pariNAmone prApta kare che. A rIte cAre dhyAnanuM svarUpa yathArtha rIte jANIne, ArtadhyAna ane raudradhyAnano sarvathA tyAga karIne dharmadhyAna ane zukladhyAnamAM sthita thavuM te ja AtyaMtara tapa che. dharmadhyAnathI AtmAnI bahirmukhI cittavRtti aMtaramukhI banI jAya che ane zukladhyAnathI AtmA
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 250 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 36 AtmabhAvomAM sthita thato jAya che. tethI karmabaMdha aTakI jAya ane pUrvakRta karmonI nirjarA thAya che. A rIte dhyAna tapa dvArA AtmA karmakSayanI sAdhanAmAM saphaLa thaI mukti prApta kare che. (6) AtyaMtara tapaH vyutsarga tapa - sayaNAsaNaThANe vA, je u bhikkhU Na vAvare / | vaghAyalsa viDo , cho to pavittio | zabdArtha - sayasanA vA = zayyA upara, Asana upara athavA UbhA UbhA ne = je fmaNU = bhikSa, sAdhu vAvare acahalana-calana Adi pravRttio karato nathI to tene vAstavika = kAyavyatsarga nAmanuM, choka chaThThuM tapa, pavitta = kahyuM che. bhAvArtha:- sUtA sUtA, beThA-beThA ane UbhA-UbhA vagere koI paNa avasthAmAM bhikSu zarIranI halanacalanarUpa pravRttione baMdha kare che, tene zarIra vyutsarga kahe che. te vyutsarga nAmanuM chaThuM AtyaMtara tapa che. vivecana : prastuta gAthAmAM vyutsarga tapanuM svarUpa darzana che. kSetra, vastu, zarIra, upadhi, gaNa, bhakta-pAna, vagere bAhya padArtho tathA kaSAya, saMsAra ane karma vagere aMtaraMga bhAvono niyata samayane mATe tyAga karavo, te vyatsarga tapa che. tenA be bheda che- dravya vyutsarga ane bhAva vyutsargadravya vyutsarganA cAra prakAra che- (1) zarIra vyutsarga- zArIrika kriyAomAM capaLatAno tyAga, zarIranA mamatvano tyAga. Agama graMthomAM kAyotsarga karavAnuM je vidhAna che, te A zarIra vyutsarga tapamAM ja samAviSTa thAya che. (2) gaNa sutsarga- viziSTa sAdhanAne mATe gaNano tyAga ane ekAkI vicaraNa, (3) upadhi vyatsarga- vastra, pAtra vagere upakaraNono tyAga. (4) bhakta-pAna vyutsarga AhAra-pANIno tyAga. bhAva vyutsarganA traNa prakAra che. (1) kaSAya vyatsarga (2) saMsAra vyutsarga- saMsAra paribhramaNanA kAraNono tyAga. (3) karma vyutsarga-karma pudgalonuM visarjana. kAyotsarganI vidhi :- kAyotsarga karavA mATe sAdhaka zarIra prati niHspRha thaIne jIva-jaMtu rahita, kolAhala rahita, ekAMta zAMta sthAnamAM sthira ane sIdhA UbhA rahe; baMne hAtha ghUMTaNonI tarapha lAMbA kare; pagane cAra aMgula pahoLA rAkhIne prazasta dhyAnamAM nimagna rahe; hAtha vagere aMgonuM saMcAlana na kare; koI AdhArabhUta vastune pakaDIne ke Teko daIne Ubho na rahe temaja jhUkIne Ubho na rahe paraMtu nirAlaMbana thaI sIdho Ubho rahI kAussagna kare. kAraNasara yogya Asane besIne paNa kAyotsarga karI zakAya che. kAyotsargamAM sthita thayelA sAdhaka deva-manuSya-tiryacakRta badhA upasargone sahana kare. kAyotsargamAM dharmadhyAna ane zukladhyAnanuM ciMtana kare ane kramazaH nirvikalpa thavAno paNa prayatna kare. kAyotsarganuM prayojana - potAnA zarIra pratyenA mamatva tyAganA abhyAsa mATe, gamanAgamana Adi pravRttionA prasaMge lAgelA doSonI AlocanA ane zuddhi mATe; ubhayakAla pratikramaNamAM divasa-rAtrinA aticAronI zuddhi mATe; karmanAza ane duHkhakSayane mATe; muni kAyotsarga kare. kAyotsargano mukhya hetu to Atma bhAvone kAyAthI pRthakakarI,sthiratA, mauna ane dhyAna dvArA zarIrano vyutsarga karavAno hoya che. kAyotsargathI niHsaMgatA, nirbhayatA, jIvitAzA tyAga, doSoccheda, mokSamArga-prabhAvanA vagere aneka lAbha thAya che.
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapomArga gati [ 251 | Abhyatara tapanA bheda-prabheda - | prAyazcitta vinaya | vaiyAvRtya | svAdhyAya | | dhyAna | dhyAna | vyutsarga 1 AlocanAI 1 jJAnavinaya[5] 1 AcArya |1 vAcanA |ArtadhyAna-8 | 1 dravyavyatsarga(4). 2 pratikramaNAI ra darzana vinaya ]i 2 upAdhyAya 1 pRcchanA 4 bheda 3 tadubhAI zuzruSA vinaya (10) 3 sthavira |3 parivartanA 4 lakSaNa gaNavyutsarga 4 vivekAI anAzAtanA vinaya-45 [4 tapasvI [4 anuprekSA raudradhyAna-8 zarIra vyutsarga patrutsargAI 3 cAritravinaya [5] [5 glAna 5 dharmakathA | bheda upadhi vyutsarga datapAuM 4, mana vinaya [2] | zaikSa 4 lakSaNa bhaktapAnasutsarga 7 chedAI prazastamanavinaya(7) 7 kula dharmadhyAna-16 bhAva vyutsarga(3) 8 mUlAI aprazastamana vinaya(7) 8i gaNa 4 bheda kaSAya burga(4) 9 anavasthApyApa vacana vinaya [2] siMgha 4 lakSaNa saMsAra vyutsarga(4) 10 pArAMcitAha prazasta vacana vinaya(7) 10 sAdharmika 4 AlaMbana karma vyutsarga (8) prAyazcitta denAranA aprazasta vacana vinaya()nI vaiyAvRtya 4 anuprekSA 10 guNa, |da krAya vinaya [2] |karavI zukladhyAna-16 prAyazcitta lenAranA prazasta kAya vinaya (7) 4 bheda 10 guNa, aprazastakAya vinaya (7) 4 lakSaNa AlocanAnA- 7 lokopacAra vinaya(7) 4 AlaMbana 10 doSa, 4 anuprekSA doSa sevananA 10 kAraNa kula 50 bheda 19 bheda, 104 prabheda 10 bheda |pa bheda |48 bheda | 20 bheda | nodhaH vinayanA bhedamAM DArka saMkhyA(18)bhedarUpa che, lokopacAravinayano eka bheda che. lAITa saMkhyA(104)prabhedarUpa che. tapAcaraNanuM pariNAma - 37 / eyaM tavaM tu duvihaM, je sammaM Ayare muNI / so khippaM savvasaMsArA, vippamuccai paDie // tti bemi // zabdArthaH- parva = A bAhya ane AtyaMtara phuvida = banne prakAranA tavaMga tapanuM ne je muLa = muni samma= samyak prakAre mAre = AcaraNa kare che tenuM te, paDi= paMDita sAdhugiq= turaMta, zIdhra ja savvasasarA = samasta saMsArathI vipramuQ = vipramukta, chUTI jAya che. bhAvArtha:- A pramANe je muni banne prakAranAM tapanuM samyaka prakAre AcaraNa kare che, te ja sAco paMDita che, te sAdhu samasta saMsArathI, samasta karmothI vimukta thaI jAya che. vivecanaHpaMDiH - hitAhitanA vivekanI buddhi hoya ane ahitakArI pravRttino tyAga karI hitakArI pravRttinuM AcaraNa karatA hoya, te paMDita che.
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 AgamomAM chaTTAthI caudamA guNasthAnavartI zramaNonI paMDitarUpe gaNanA karI che. zeSa ekathI cAraguNasthAna sudhInA avirata jIvone "bAla' ane pAMcamA guNasthAnavartI dezavirata zramaNopAsakone bAla paMDita' kahyA che. A rIte bAla, paMDita ane bAlapaMDitanuM Agamokta kathana viratibhAvanI pramukhatAe che. cothA guNasthAnavartI avirata samyagudaSTi ane pAMcamA guNasthAnavartI dezavirata samyagu daSTi zrAvaka pApabhIru hovA chatAM pApono sarvathA tyAga karI zakatA nathI. tethI teone kramazaH bAla ane bAla paMDita kahe che. chaThThA Adi guNasthAnavarlI muni pApothI Dare che ane teno te sarvathA tyAga paNa karI de che, tethI te paMDita kahevAya che. te paMDitamuni A adhyayanamAM kathita baMne prakAranA tapanuM AcaraNa karIne samasta karmothI mukta thAya che. che trIsamuM adhyayana samApta
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana paricaya | 257 | ekatrIsamuM adhyayana kAraka zrI che che ka ka ka ka ka Ta ka ha paricaya , prastuta adhyayananuM nAma caraNavidhi che. caraNavidhi eTale cAritramAM vivekapUrvaka pravRtti. cAritrano prAraMbha saMyamathI thAya che. vivekapUrvakanI pravRtti ja saMyama che ane avivekapUrvakanI pravRtti asaMyama che. asaMyamathI nivRtti ane vivekapUrvaka saMyamamAM pravRtti karavI, te ja cAritravidhi che. A adhyayanamAM 33 bolanA mAdhyamathI varNana karyuM che. temAMthI keTalAka bola tyAga karavA yogya, keTalAka bola grahaNa karavA yogya ane keTalAka bola mAtra jANavA yogya che. muni eka prakArano asaMyama, rAga-dveSa rUpa be prakAranuM baMdhana ane traNa prakAranAM daMDa, zalya ane gAravano tyAga kare, upasargone sahana kare, guptinuM ArAdhana kare. cAra prakAranI vikathA ane saMjJAno tyAga kare, Arta, raudradhyAnano tyAga karI dharmadhyAna ane zukladhyAnanI ArAdhanA kare. pAMca mahAvrata ane pAMca samitinuM pAlana kare, pAMca indriyanA viSayomAM rAga-dveSano tyAga karI samabhAva dhAraNa kare. chalezyAmAMthI azubhalezyAnA pariNAmone dUra karI zubhalezyAnA pariNAmomAM rahe, chakAya jIvonI dayA pALe, cha kAraNe AhAra kare ane cha kAraNe AhArano tyAga kare. sAta prakAranI piDeSaNArUpa abhigrahane dhAraNa kare, sAta bhayane jIte, ATha madano tyAga kare. brahmacaryanI nava vADathI brahmacaryanI rakSA kare. daza yatidharma, agiyAra zrAvakanI paDimA ane bAra bhikSunI paDimAnI ArAdhanA kare. tera kriyAsthAnono tyAga kare. cauda prakAranA jIvonI rakSA kare, paMdara prakAranA paramAdhAmI devo jevA pariNAma na kare temaja tenA pratye krUra pariNAma ke dveSa na kare. sUyagaDAMga sUtranA prathama zrutaskaMdhanA soLa adhyayana ane bIjA zrutaskaMdhanA sAta maLIne trevIsa adhyayana; jJAtAsUtranA ogaNIsa adhyayana, AcAra prakalpanA AcArAMga-nizItha sUtranAM 28 adhyayana; A sarva adhyayanonA bhAvone jANI, te pramANe AcaraNa kare. sattara asaMyama, aDhAra abrahmacaryanA sthAna, vIsa asamAdhisthAna, 21 zabala doSa, 29 pApasUtra, 30 mahAmohanIyakarma baMdhanA sthAno ane 33 AzAtanAno sarvathA tyAga kare. rara parISahone jIte, pAMca mahAvratanI 25 bhAvanAthI jIvanane bhAvita kare, 27 sAdhunAM guNone pragaTAve. 31 siddhanAM guNo pragaTa karavAnuM lakSa rAkhI ArAdhanA kare. potAnI jAtane 3ra yogasaMgraharUpa guNothI saMpanna banAve. A rIte vivekapUrvaka pravRtti karIne sAdhaka potAnI saMyama sAdhanAne saphaLa banAve che.
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 ekatrIsamuMadhyayana caraNa vidhi caraNa vidhinuM mAhAbhya: caraNavihiM pavakkhAmi, jIvassa u suhAvahaM / jaM carittA bahU jIvA, tiNNA saMsAra-sAgaraM // zadA:- rarapavidiM= cAritra vidhinuMgvajanika varNana karIza, 3= je nIvarsa= jIvane mATe suhAvada = sukhAkArI ane zubhakArI che ane = jenuM carittA = AcaraNa karIne vahU = ghaNA navA = jIvo sAra-sAIR = saMsAra-sAgarathI tapaUT = tarI gayA che. bhAvArtha :- jIvane sukha ApanArI caraNavidhinuM huM kathana karIza, jenuM AcaraNa karIne ghaNA jIvo saMsAra- sAgara tarI gayA che. vivecana : prastuta prathama gAthAmAM aMtima lakSyasiddhi darzAvatAM cAritranI mahattA pradarzita karIne sAdhakone cAritrapAlananI preraNA ApI che. caraNa vidhiH- caraNa arthAtu cAritranI vidhi, cAritranuM anuSThAna. acAritrathI nivRtti ane cAritramAM pravRtti ja vAstavika caraNa vidhi che. karmabaMdhakAraka sAMsArika pravRttio acAritra che. karmAzrava rokanAra ane karmathI mukta karAvanAra AdhyAtmika anuSThAno cAritra che. caraNavidhi-mokSano mArga - jJAna, darzana, cAritra, tapa A mokSano mArga che. jJAnathI jIvAdi tattvono bodha thAya che ane darzanathI tenA para zraddhA daDha thAya che. paraMtu karmonA Azravane rokavA ane pUrvakRta karmono kSaya karavA mATe cAritra ane tapanI anivAryatA che. cAritrathI AvatAM karmo rokAya che ane tapathI pUrve baMdhAyelA karmonI nirjarA thAya che. te mATe A adhyananamAM cAritra saMbaMdhI aneka AcArone jANavAnI ane pAlana karavAnI preraNA che. eka bola : vira lumbA, po ya pavattAM ! asaMjame NiyattiM ca, saMjame ya pavattaNaM // zabdArtha -po = ekathI vira = virati, nivRtti zunnA = kare che = ekathI vavatta = pravRtti kare asaMgame = asaMyamathI pitta = nivRtti kare saMgame = saMyamamAM. bhAvArtha - sAdhake eka bolathI nivRtti ane eka bolamAM pravRtti karavI joIe arthAt asaMyamathI
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ | caraNa vidhi [ 255 ] nivRtta thavuM joIe ane saMyamamAM pravRtta thavuM joIe. vivecanaH prastuta adhyayanamAM caraNavidhinA 33 bolonuM varNana che. A gAthAmAM prathama eka saMkhyAnA bolamAM saMyama-asaMyamanuM svarUpa darzAvyuM che. sAdhakane asaMyamano tyAga karavAno hoya che ane saMyamamAM pravRtti karavAnI hoya che. jemAM asaMyama svarUpI hiMsA, asatya, adattaragrahaNa, maithuna, parigraha Adi Asava dvArono virodha karavo ane saMyama svarUpI ahiMsA, satya, datta grahaNa, brahmacarya pAlana, aparigraha Adi pAMca mahAvratonuM pAlana karavuM. 17 prakAranA asaMyamano tyAga karI 17 prakAranA saMyamanuM pAlana karavuM. be bola : rAgadose ya do pAve, pAvakamma-pavattaNe / je bhikkhU rubhai NiccaM, se Na acchai maMDale // zabdArtha -pavaSpa pattaLa = pApakarmomAM pravRtti karAvanArA rAtole ya = rAga ane dveSa vo = be pAve = pApa che ne = jefmag= sAdhu, bhikSa viM = nitya, sadA tene haMmadda roke che = te maDa = maMDalamAM, caturgatirUpa saMsAramAM ja accha = paribhramaNa karato nathI. bhAvArtha:- pApakarmamAM pravRtti karAvanArA rAga ane dveSa, te be pApa che. je bhikSu haMmezAM teno nirodha kare che te saMsAramAM paribhramaNa karato nathI. vivecanaH rAga ane dveSa karmanA bIja svarUpa che. te bIjamAMthI aneka prakAranI pApapravRttinuM vaTavRkSa khIle che. tethI je sAdhaka rAga-dveSarUpa bIjane ja bALI nAkhe che, tenI pApa pravRtti sahaja rokAI jAya che, tyAra pachI kramazaH karmono saMvara ane nirjarA karatAM te jIvano mokSa thaI jAya che. A rIte je sAdhaka rAgadveSano tyAga kare che, tene saMsAramAM paribhramaNa karavuM paDatuM nathI. traNa bola : daMDANaM gAravANaM ca, sallANaM ca tiyaM tiyaM / je bhikkhU cayai Nicca, se Na acchai maMDale // zabdArtha -raMDAnuM niyaMtraNa daMDa TRvAnuM niyaMtraNa gArava, traNa garvasattAmAM traNa zalyo tene vaya = choDI de che. bhAvArtha:- je bhikSu traNa daMDa, traNa garva ane traNa zalyono tyAga kare che te saMsAramAM paribhramaNa karato nathI. divve ya je uvasagge, tahA tericchamANuse / je bhikkhU sahai NiccaM, se Na acchai maMDale // zabdArtha - philve = deva saMbaMdhI viccha = tiryaMca saMbaMdhI bApune manuSya saMbaMdhI 31 = upasargonoviM - nitya = sahana kare che.
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 256 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 bhAvArtha:- je sAdhu deva, tiryaMca ane manuSya taraphathI ApavAmAM AvatA upasargone sadA sahana kare che, te saMsAramAM paribhramaNa karato nathI.. vivecana : - daMDaLa :- jema aparAdha karavAthI vyakti rAjA Adi dvArA daMDita thAya che, te dravya daMDa che. temaja hiMsAdinI pravRttiothI thatAM karmabaMdhane kAraNe AtmA daMDAya che, tene bhAvadaMDa kahe che. bhAvadaMDanA traNa prakAra chemanadaMDa, vacanadaMDa ane kAyadaMDa. duSpavRttimAM saMlagna mana, vacana ane kAyA e traNe ya AtmAne daMDarUpa thAya che. tethI sAdhue A traNa daMDano tyAga karavo ane prazasta mana, vacana ane kAyAmAM pravRtta rahevuM joIe. TIRvA :- traNa gArava. ahaMkArathI utpanna cittanI vikRta sthitine gArava athavA garva kahe che. tenA paNa traNa prakAra che- Rddhi gArava- potAne prApta thayelI Rddhi, siddhi, samRddhinuM abhimAna karavuM. rasa gArava- manojJa, priya rasavaMtA bhojananI upalabdhinuM abhimAna karavuM. zAtA gArava- zAtAvedanIya karmajanya bhautika sukhonuM abhimAna karavuM. sAdhake A traNe ya prakAranA garvathI nivRtta thaIne nirabhimAnatA, mRdutA, namratA ane saralatAmAM pravRtta rahevuM joIe. sattAnuM :- traNa zalya. kAMTAnI tINatA(aNI) dravya zalya che. te paga vageremAM praviSTa thaIne jema tIvra pIDA Ape che, tema sAdhakanA AtmAmAM praviSTa doSarUpa bhAvazalya niraMtara pIDA kare che, AtmAmAM khaTakyA kare che. A bhAvazalyanA traNa prakAra che- (1) mAyAzalya- kapaTayukta AcaraNa, (2) nidAnazalya- tapa tyAga vagerethI aihika-pAralaukika, bhautika sukhonI vAMchA karavI ane (3) mithyAdarzanazalya- nava tattva saMbaMdhI mithyA mAnyatA, viparIta daSTikoNa. A traNe ya zalyathI nivRtti Avazyaka che. niHzalya thavAthI ja vyakti vatI athavA mahAvratI banI zake che. temaja mahAvratonI ArAdhanA paNa niHzalya rahevAthI ja thAya che. traNa upasarga :- koI paNa Apatti ke kaSTonuM sarjana thAya tene upasarga kahe che. upasarganA mukhyatve traNa prakAra che- (1) deva saMbaMdhI upasarga- devo dvArA hAsyavaza, Savaza athavA parIkSA karavAnA nimitte ApavAmAM AvatA kaSTo. (2) tiryaMca saMbaMdhI upasarga- tiryaMco dvArA bhaya, pradveSa, AhAra, svasaMtAna rakSaNa athavA svasthAna rakSaNane mATe ApavAmAM AvatA kaSTo. (3) manuSya saMbaMdhI upasarga- manuSya dvArA hAsya, dveSa, svArthavaza ke kuzIla sevanane mATe ApavAmAM AvatA ko. sAdhu traNa prakAranA upasargone samatAthI sahana kare paraMtu upasarga ApanAranI sAme koIpaNa jAtanI pratikriyA karI sAmano kare nahIM; temaja upasarganA samaye rAga-dveSanA bhAvo paNa kare nahIM. A rIte vIratA ane kSamA bhAvapUrvaka sahana karavAthI te sAdhaka parISahajayI banI jAya che. te saMsAra bhramaNane rokIne mokSa tarapha prayANa kare che. cAra bola : vigahA-kasAya-saNNANaM, jhANANaM ca duyaM tahA / je bhikkhU vajjai NiccaM, se Na acchai maMDale // zadArtha-vimala-vAya-saUMAkha ra = cAra vikathA, cAra kaSAyo ane cAra saMjJAo phALA kuvaM = be dhyAna (ArtadhyAna ane raudradhyAna) nA che,
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ caraNa vidhi [ ra57 ] bhAvArtha:- je bhikSu cAra vikathAo, cAra kaSAyo, cAra saMjJAo ane ArtadhyAna tathA raudradhyAna, te bane dhyAnano haMmezAM tyAga kare che, te saMsAramAM paribhramaNa karato nathI. vivecana:vidA :- vikathA. saMyamI jIvanane duSita karanAra ane saMyama viruddha tathA nirarthaka vAtone vikathA kahe che. sAdhune AdhyAtma sAdhanAmAM dhyAna, mauna, japa, svAdhyAya vageremAM ja rasa rAkhavo joIe paraMtu potAnA amUlya samaya ane zaktine vikathAomAM nirarthaka naSTa karavo joIe nahIM. vikathAo mukhyatve cAra che- strIkathA - strIonAM rUpa, lAvaNya, vastrAbhUSaNa vagere saMbaMdhI vAto karavI, bhaktakathAbhojananI vAnagIo vagere saMbaMdhI carcAmAM vyasta rahevuM, rasamaya bhojananI carcA karavI, dezakathAdezonI vividha vezabhUSA, zRMgAra, bhojana paddhati, gRha nirmANa kalA, rIta-rivAja vagerenI niMdA-prazaMsA karavI. rAjakathA- zAsakonI senA, rANIo, yuddha- kaLA, bhoga vilAsa vagerenI carcA karavI. saMyamanI ArAdhanA mATe zramaNoe cAre ya visthAothI nivRtta thavuM ane AkSepiNI, vikSepiNI, saMveginI, nirvedinI vagere vairAgya rasayukta dharmakathAomAM pravRtta rahevuM joIe. vasAya:- kaSAya. kaSa" eTale saMsAra, "Aya' eTale prApti, jenAthI saMsAranI prApti thAya tene kaSAya kahe che. kaSAya karmotpAdaka che ane karmothI ja duHkha thAya che. kaSAya cAra che- krodha, mAna, mAyA ane lobha. zramaNoe A cAra kaSAyathI dUra rahetAM kSamA, namratA, saraLatA ane saMtoSaAdi guNone dhAraNa karavA joIe. saUM :- saMjJA. saMjJA pAribhASika zabda che. mohanIya ane azAtAvedanIya karmanA udayathI cetanAzakti vikArayukta thaI jAya che, te vikArayukta AtmapariNati "saMjJA" (vikRta abhilASA) kahevAya che. saMjJAo cAra che- AhArasaMjJA, bhayasaMjJA, maithunasaMjJA ane parigrahasaMjJA. A cAre ya saMjJAo kramazaH zrudhAvedanIya, bhayamohanIya, vedamohanIya ane lobhamohanIya karmanA udayathI utpanna thAya che. sAdhue A cAra saMjJAothI nivRtta thavAno abhyAsa karIne nirAhAra saMkalpa, nirbhayatA, brahmacarya ane niSparigrahatAnA bhAvomAM pravRtta rahevuM joIe. HTTI[ 2 phuya - be dhyAna. ahIM je be dhyAnathI nivRtta thavAno saMketa che, te ArtadhyAna ane raudradhyAna che. ekAgra thaIne eka ja viSayanuM ciMtana karavuM, te dhyAna che. dhyAnanA cAra prakAra che- AdhyAna, raudradhyAna, dharmadhyAna ane zukladhyAna. ISTapriya vastu, vyakti ane paristhitino sadA saMyoga rahe ane viyoga na thAya tathA aniSTaapriya vastu, vyakti ane paristhitithI sadA mukta rahevAya, te mATenuM satata ciMtana te ArtadhyAna che. ArtadhyAnanA pariNAmo jyAre tIvratama banI jAya ane vyakti ISTa vastunI prApti mATe krUra pariNAmathI hiMsAdi duSpavRttimAM lIna banI jAya, te raudradhyAna che. A banne dhyAna saMsAravardhaka hovAthI tyAgavA yogya che. dharmadhyAna ane zukla dhyAna karma nirjarAnA sAdhana hovAthI svIkAravA yogya che. pAMca bola :7 vaesu-iMdiyatthesu, samiIsu kiriyAsu ya / __ je bhikkhU jayai Nicca, se Na acchai maMDale // zabdArtha - vaDuM = pAMca mahAvrata niraMtu = pAMca samitionA pAlanamAM tathA viyatveluM =
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ ra58 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 pAMca indriyonA viSayo ane viriyANuM = pAMca kriyAonA parityAgamAM gaya = prayatna kare che. bhAvArtha:- je bhikSa pAMca mahAvrato ane pAMca samitionA pAlanamAM, pAMca indriyonA viSayo ane pAMca prakAranI kriyAonA tyAgamAM sadA prayatnazIla rahe che, te saMsAramAM paribhramaNa karato nathI. vivecana :vANa:- paMca mahAvrata. ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha; A pAMca vrata che. te vrata jyAre maryAditarUpamAM grahaNa karavAmAM Ave che tyAre aNuvrata kahevAya che ane te vrata jyAre pUrNatayA navakoTie jIvanaparyata grahaNa karavAmAM Ave tyAre te mahAvrata kahevAya che. prastutamAM zramaNonI caraNa vidhinuM kathana hovAthI mahAvratonuM kathana che, te mahAvrata pAMca che- traNa karaNa ane traNa yogathI jIvana paryata hiMsAno asatyano, adatta vastu grahaNa karavAno, kuzIlano ane parigrahano pUrNatayA tyAga karavo. mahAvrato saMyamanA mUla-maulikaguNo che. samikSa :- samiti. yatanA sAthe vivejyukta pravRtti karavI-te samiti che. samitio pAMca che- IryA samiti, bhASA samiti, eSaNA samiti, AdAna-nikSepa samiti ane pariSThApanA samiti. (1) IryA samiti- yuga parimANa- lagabhaga sADA traNa hAtha bhUmine ekAgracittathI jotAM jotAM, jIvonI rakSA karatAM, yatanApUrvaka gamanAgamana karavuM. (2) bhASA samiti- bhASAnA doSone tyajIne AvazyakatA pramANe yatanApUrvaka hita, mita, saMyamita ane spaSTa vacana bolavA. (3) eSaNA samiti- gocarI viSayaka 42 doSothI rahita zuddha AhAra-pANI tathA vastra-pAtra vagere upadhine grahaNa karavA. (4) AdAna-bhAMDamAtranikSepaNA samiti vastra-pAtra vagere upakaraNone upayogapUrvaka jayaNAthI grahaNa karavA ane jIvarahita pramArjita bhUmi upara rAkhavA. (5) pariSThApanikA samiti maLamUtra vagere paraThavavA yogya padArthone jIvarahita ekAMta sthaMDilabhUmimAM paraThavA, visarjana karavA. munie A pAMca samitiothI yukta pravRtti karavAmAM sadA prayatnazIla rahevuM joIe. vizvariyA :- kriyA. karmabaMdha karAvanArI ceSTA, te kriyA che. AgAmomAM vistRta apekSAe kriyAnA 25 bheda kahyA che. prastutamAM saMkSipta apekSAe pAMca kriyAo kahI che, te A pramANe che- (1) kAyikI-zarIra saMcArathI lAgatI kriyA (2) adhikaraNakI-potAnuM zarIra bIjA prANIo mATe adhikaraNa rUpa thAya te nimitte lAgatI kriyA. (3) prASikI kaSAyonA astitvathI lAgatI kriyA. (4) pAritApanikIkoI prANIne paritApanA(kaSTa) pahoMcADavAthI lAgatI kriyA. (5) prANAtipAtikI- jIva hiMsAthI thanArI kriyA. siddhAMta anusAra prAraMbhanI traNa kriyAo saMsAranA samasta jIvone ane dasamA guNasthAna sudhInA manuSyone paNa niraMtara lAge che. chellI be kriyAo jIvone kayAreka lAge ane kayAreka lAgatI nathI. pranthila - pAMca indriyonA viSayamAM. zabda, varNa, gaMdha, rasa ane sparza, te pAMca indriyonA viSaya che. temAM manojJa upara rAga ane amanojJa upara dveSa na karavo arthAt pAMca indriya viSayo pratye rAgadveSathI nivRtta thavuM. cha bolaH lesAsu chasu kAesu, chakke AhAra kAraNe / je bhikkhU jayai NiccaM, se Na acchai maMDale //
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ | caraNa vidhi [ 259] zabdArtha - chatyu = chatnasAsu- lezyAomAM vApaNuM = chakAyamAM ane cha cha AhAra-vArane = AhAra karavAnA ane AhAra tyajavAnAM cha kAraNo aMge ya = upayoga rAkhe che. bhAvArthaH- je bhikSu chalezyAo, pRthvIkAya Adi cha kAyanA jIvo ane AhAra karavAnA ane AhArano tyAga karavAnA cha-cha kAraNomAM sadA upayoga rAkhe che, te saMsAramAM paribhramaNa karato nathI. vivecana : sAsu :- vezyAo. jIvanA adhyavasAyarUpa zubhAzubha pariNAmo bhAva lezyA che ane tenA dvArA zleSarUpe grahaNa thatA pugalo dravya legyA che. te dravyalezyA AtmA dvArA grahaNa karAyelA karma pugalone AtmA sAthe zleSa kare che, coMTADe che. dravya ane bhAva baMne prakAranI vezyAo cha-cha prakAranI hoya chekRSNalezyA, nIlalezyA, kApotalezyA, tejalezyA, padmavezyA ane zuklalezyA. je uttarottara eka bIjAthI prazasta prazastatara hoya che, tema chatAM prAraMbhanI traNa aprazasta ane aMtima traNa prazasta che. sAdhakane aprazasta lezyAothI nivRtta thaI prazasta vezyAomAM rahevuM joIe. che; vajANuM :- zakAya. saMsArI jIvonA cha prakAra che, tene SakAya kahe che. pRthvIrUpa zarIravALA pRthvIkAya jIva, jalarUpa zarIravALA aSkAya jIva, agnirUpa zarIravALA agnikAya jIva, vAyurUpa zarIravALA vAyukAya jIva ane vanaspatirUpa zarIravALA vanaspatikAya jIva; te pAMca sthAvara che. tene phakta eka sparzendriya ja hoya che. trasalAma karmanA udayathI gatizIla zarIradhArI jIvo trasakAyika kahevAya che. tenA cAra prakAra che- beindriya, te indriya, caurendriya ane paMcendriya. paMcendriyanA punaH cAra prakAra che- nAraka, tiryaMca, manuSya ane deva. A sarva maLIne SaTkAyanA jIvo kahevAya che. te jIvonI hiMsAthI nivRtti ane tenI rakSAmAM pravRtti rUpa satata sAvadhAnI rAkhavI, te cAritranI ArAdhanA mATe Avazyaka che. cha AhAra-vAra :- AhAra grahaNa ane tyAganAM cha-cha kAraNo : prastuta sUtranA chavvIsamAM " sAmAcArI" adhyayanamAM AhAra karavAnA che ane AhAra na karavAnA cha kAraNo batAvelAM che. zramaNoe AhAra karavAnAM cha kAraNo upasthita thAya, tyAre ja AhAramAM pravRtti karavI tathA AhAra tyAga karavAnAM cha kAraNo upasthita thAya tyAre AhArano tyAga karavo, te ja kartavya che. sAta bolaH piMDoggaha paDimAsu, bhayANesa sattasu / je bhikkhU jayai NiccaM, se Na acchai maMDale // zabdArtha - piMDorAda-sAsu = AhAra ane avagraha grahaNa viSayaka sAta-sAta paDimAo aMge sAsu sAta viThThANu = bhaya sthAnomAM ne = je. bhAvArtha:- sAta piMDeSaNA ane sAta avagraha paDimAo tathA sAta bhayasthAnonA viSayamAM je bhikSu haMmezAM upayoga rAkhe che arthAtu sAta piMDeSaNA ane sAta avagraha paDimAonuM yathAzakya Asevana ane bhayasthAnono tyAga kare, te saMsAramAM paribhramaNa karato nathI. vivecana :pitAha parimA :- sAta piDeSaNAo ane sAta avagraha paDimAo. zrI AcArAMga sUtra
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 260] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 dvitIya zrutaskaMdhano prathama adhyayana piDeSaNA ane sAtamuM adhyayana avagraha eSaNAnuM che. temAM sAta-sAta paDimAonuM kathana che. prastutamAM piMDa + 39 + DimAnuM, A zabda dvArA te baMne adhyayanamAM varNita paDimAono nirdeza che. sAta pipaiSaNAo-saMsRSTA, asaMsRSTa, udghatA, alpalepikA, ugRhItA, pragRhItA ane ujhita dharmA; tenuM svarUpa trIsamA adhyayananI rapamI gAthAnA vivecanamAM ApyuM che. sAta avagraha pratimA - avagraha- sAdhune rahevAnA sthAna saMbaMdhI sAta abhigraha che- (1) zayyAsthAna, makAnanI AjJA vidhipUrvaka grahaNa karavI arthAt te sthAnanA mAlika athavA adhiSThAyaka(makAnanA adhikArI)nI AjJA levI. ane temAM sthAnanI sImA tathA zramaNonI saMkhyA saMbaMdhI spaSTatA karI levI. (2) abhigraharUpe muni potAnA mATe, potAnA sahavartI sAdhuo mATe ane baMne mATe sthAnanI yAcanA kare ane sva-para, ubhaya dvArA yAcita sthAnamAM rahe. (3) svayaM sva-para ubhaya mATe sthAnanI yAcanA kare paraMtu anya dvArA yAcita sthAnamAM na rahe. (4) potAnA mATe ja sthAnanI yAcanA kare paraMtu anya dvArA yAcita sthAnamAM rahe. (5) potAnA mATe ja sthAnanI yAcanA kare ane te ja sthAnamAM rahe. anya mATe sthAnanI yAcanA kare nahIM ke anya dvArA yAcita sthAnamAM rahe nahIM. (6) grahaNa karelA sthAnamAM pATa, pATalA, ghAsa Adi hoya, teno upayoga kare; anyatra jaIne pATa, pATalA vagere lAve nahIM. (7) grahaNa karelA sthAnamAM pATa, pATalA Adi jyAM je rIte pAtharelA hoya, te rIte ja upayoga kare, tene sthAnAMtarita kare nahIM. A rIte sthAna ane saMstAraka saMbaMdhI sAta paDimAo-abhigraho che. temAMthI koI paNa abhigraha dhAraNa karIne tenuM yogya AcaraNa kare. sAdhue AhAra saMbaMdhI ane sthAna saMbaMdhI sAta-sAta prakAranA abhigrahamAMthI koI paNa abhigraha dhAraNa karIne karma nirjarAno vizeSa puruSArtha karavo joIe. sAta bhaya :- sAdhuoe bhayathI mukta rahIne nirbhayatApUrvaka saMyamamAM tallIna rahevuM joIe. bhayanAM kAraNa athavA sthAna sAta che- (1) Ihalokabhaya- svajAtino bhaya. manuSyane manuSyano bhaya, tiryaMcane tiryaMcano bhaya. (2) paralokabhaya- bhinna jAtino bhaya. manuSyane tiryaMca ke devono bhaya, pazune mAnavono bhaya. (3) AdAnabhaya- dhana nAza pAmI jAya teno bhaya, corothI bhaya. (4) akasmAta bhayaaNadhArI paristhiti UbhI thavAno bhaya. (5) AjIvikAbhaya- AjIvikA calAvavAno bhaya. AjIvikA bhayanA sthAne samavAyAMga sUtramAM vedanA bhaya kahyo che. (6) apayazabhaya- apakIrti thavAno bhaya. (7) maraNabhaya. mRtyu saMbaMdhI bhaya. sAdhu svayaM sAta prakAranA bhayano tyAga karI, nirbhaya banIne vicaraNa kare che ane te jagatanA sarva jIvone paNa abhayadAna ApanArA hoya che, tethI svayaM bhayabhIta thatAM nathI ane koIne bhayabhIta karatA nathI. AThamo, navamo ane dasamo bola - maesu baMbhaguttIsu, bhikkhUdhammammi dasavihe / je bhikkhU jayai NiccaM, se Na acchai maMDale // zabdArtha -maNuM = ATha madasthAnonA tyAgamAM naMbaranu = nava brahmacarya guptionuM pAlana karavAmAM vire = dasa prakAranA pahU- tha na = bhikSudharma, yatidharmanuM pAlana karavAmAM. bhAvArtha:- je bhikSu ATha madasthAnonA tyAgamAM, nava prakAranI brahmacaryanI guptionA pAlanamAM ane 20
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ caraNa vidhi. [ 21] dasa prakAranA bhikSu dharmanuM AcaraNa karavAmAM sadA sAvadhAnI rAkhe che, prayatnazIla rahe che; te saMsAramAM paribhramaNa karato nathI. vivecana : - mArUH- ATha madasthAna, mAna mohanIya karmanA udayathI AtmAmAM utkarSa(ahaMkAra)rUpa pariNAma thAya, te mada che. tenA ATha bheda che. jAtimada, kulamada, baLamada, rUpamada, tapamada, zratamada, lAbhamada ane aizvaryamada. A sarva madasthAnothI, madothI nivRtti ane namratA, mRdutAmAM pravRtti mATe sAdhune sadA prayatnazIla rahevuM joIe. vaMbharIzu - brahmacaryanI nava guptio. brahmacaryanI surakSAne mATe nava guptio(saMrakSaka-vADa) che. te A pramANe che- (1) strI, pazu ane napuMsaka rahita sthAnamAM rahevuM. (2) strI saMbaMdhI kathA-vArtA karavI nahIM. (3) strIo sAthe besavuM nahIM temaja je sthAna ke Asana para strI beThI hoya tenA para amuka samaya sudhI besavuM nahIM (4) strIonA aMgopAMgane ekITaze jovA nahIM (5) strI-puruSanA kAmAtmaka zabda AdinuM zravaNa thAya tyAM rahevuM nahIM () pUrva sevita bhogonuM smaraNa karavuM nahIM. (7) sadA praNIta-rasa (gariSTha) bhojana karavuM nahIM. (8) atimAtrAmAM bhojana karavuM nahIM. (9) vibhUSA vRtti karavI nahIM arthAt zarIra ane upakaraNo saMbaMdhI sajAvaTa karavI nahIM. sAdhu-sAdhvIoe brahmacarya virodhI A naveya vRttiothI nivRtti ane saMyama poSaka guptiomAM pravRtti karavI joIe. brahmacaryanI surakSAnA A niyamo (zikSAo)mAM jyAM puruSa mATe strI varjananuM kathana che tyAM strI mATe puruSa varjananuM kathana samajavuM joIe. fbahu-dharmAmi - dazavidha zramaNa dharma eTale zramaNo mATe Avazyaka guNo- (1) kSamA (2) mukti-nirlobhatA (3) Arjava-saraLatA (4) mArdava-komaLatA (5) lAghava-laghutA () satya-AcAravicAra pratye satyaniSThA (7) saMyama- hiMsAdi Azrava tyAga,(8) tapa (9) tyAga- khAdya padArtha vagereno tyAga ane potAnA AhAra, vastrAdimAMthI anya sAdhune nimaMtraNa ApavuM. A prakArano vyavahAra udAratA rUpa hovAthI teno tyAgamAM samAveza thAya che ane (10) brahmacarya. sAdhu- sAdhvIo A daza dharmomAM AtmAne sthApita karIne tenAthI viparIta dasa avaguNothI sadA dUra rahe. agiyAramo, bAramo bolaH uvAsaga paDimAsu, bhikkhUNaM paDimAsu ya / je bhikkhU jayai NiccaM, se Na acchai maMDale // zadArtha:-3vAsana himAlu= upAsaka paDimA, zrAvakanI 11 paDimAomAMfbha[M = sAdhuonI paDimAsu = bAra paDimAomAM. bhAvArtha:- zramaNopAsakonI agiyAra paDimAnA nirUpaNamAM ane bhikSuonI bAra paDimAnA pAlana tathA nirUpaNamAM je bhikSu sadA upayoga rAkhe che, te saMsAramAM paribhramaNa karato nathI. vivecanaHpakimaH- pratijJA. sAmAnya rIte cAlatI sAdhanAmAM karmonI vizeSa nirjarA mATe svIkAravAmAM AvatA kaThina niyamo-anuSThAno mATe zAstramAM patinA zabda prayoga che. teno saraLa artha che- sAdhaka dvArA svIkAravAmAM AvatI viziSTa pratijJAo.
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 22 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 11 zrAvaka paDimAo - zrAvakanI agiyAra pratijJAonAM nAma- (1) samyakatvarUpa vizeSa pratijJA (2) vividha vrata niyamarUpa vizeSa pratijJA (3) ubhayakALa- sAmAyika ane 14 niyama svIkAravA mATe vizeSa pratijJA (4) pauSadha saMbaMdhI vizeSa pratijJA (5) kAyotsarga saMbaMdhI vizeSa pratijJA (6) akhaMDa brahmacarya dhAraNa karavuM, temaja snAnAdino tyAga karavo ane dhotInI gAMTha na bAMdhavI, (7)sacittAvAra tyAga pratijJA (8) svayaM AraMbha tyAga pratijJA (9) AraMbha preraNA tyAga pratijJA (10) udiSTa AhAra tyAga pratijJA (11) zramaNa bhUta AcaraNa pratijJA. 12 bhikSu paDimAo :- prathama paDimA- eka datti AhAra, eka datti pANI grahaNa karavA, tenI kAla maryAdA eka mAsa. bIjI paDimA- be datti AhAra ane be datti pANI grahaNa karavA. tenI kAla maryAdA eka mAsa che. 3 thI 7 paDimAo kramazaH- eka-eka datti AhAra ane eka-eka datti pANI pratimAsa vadhAratA javuM. te darekanI kAla maryAdA eka-eka mAsanI che. AThamI paDimA- ekAMtare cauvihAra upavAsa karI 7 ahorAtra(divasa-rAta) sudhI ArAdhanA karavI. gAmamAM, nagaramAM, udyAnamAM athavA ekAMta sthAnamAM uttAnAsana, pArSAsana athavA niSadhAsanathI dhyAna karavuM, upasarga sahana karavA. navamI paDimA- sAta ahorAtra(divasa-rAta) sudhI ekAMtare cauvihArA upavAsa karavA. gAmanI bahAra ekAMta sthAnamAM daMDAsana, lakuTAsana athavA utkaTAsanathI dhyAna dharavuM. dasamI paDimA- sAta ahorAtra sudhI ekAMtare cauvihArA upavAsa karavA. gAmanI bahAra ekAMtasthAnamAM goduhAsana, vIrAsana athavA AmrakunzAsana A traNamAMthI koIpaNa eka AsanamAM dhyAnastha thavuM. agiyAramI paDimA- eka ahorAtra(ATha prahara)nI cauvihArA chaThTha karI ArAdhanA karavI.chaThThanA divase nagaranI bahAra UbhA rahI 24 kalAka kAyotsarga karavo. (12) bAramI paDimA- A paDimAM phakta eka rAtrinI che. cauvihArA aTTama karI aTTamanI rAtrie gAmanI bahAra UbhA rahIne, mAthAne thoDuM namAvIne, eka pudgala upara daSTi rAkhatAM animeSa netrothI kAyotsarga karavo, samabhAvathI upasarga sahana karavA. A agiyAra ane bAra paDimAonI zraddhA, pratIti ane ruci karIne yathAzakti AcaraNa karavuM paraMtu zaktine gopavavI nahIM temaja tenA pratye azraddhAnA bhAvo karavA nahIM. sAdhu ane zrAvakanI A paDimAonuM vistRta varNana dazAzrutaskaMdha sUtramAM che. teramo, caudamo ane paMdaramo bola - 9 kiriyAsu bhUyagAmesu, paramAhammiesu ya / - je bhikkhU jayai NiccaM, se Na acchai maMDale // zabdArtha - jiriyANuM = tera kriyAomAM mUyameluM = cauda bhUtagrAmomAM, jIvanA cauda bhedomAM parama- hamipaNuM = paMdara paramAdhArmikomAM. bhAvArtha - tera prakAranA kriyAsthAnomAM, jIvanA cauda bhedomAM tathA paMdara paramAdhArmika devonA viSayamAM je bhikSa haMmezAM jatanA-viveka rAkhe che, te saMsAramAM paribhramaNa karato nathI. vivecana : - jiriyApu :- kriyAo. kriyAonA sthAna arthAta kAraNane kriyAsthAna kahe che. te tera kriyAo A pramANe che- (1) arthakiyA- prayojanapUrvaka thatI kriyA. () anarthariyA- prayojana vinA thatI R
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ caraNa vidhi 23 anarthakArI kriyA. (3) hiMsAkriyA- teNe mane haNyo hato, A saMkalpathI koIne mAravAthI thatI kriyA. (4) akasmAtkriyA- eka jIvane mAravA jatAM vacce bIjA jIvo marI jAya, tenAthI lAgatI kriyA. (5) dRSTi viparyAsa kriyA- daSTinI viparItatAthI azatrune zatru mAnIne tenI hiMsA kare te. (6) mRSAkriyA- saMkalpa yukta asatya bhASaNathI lAgatI kriyA. (7) adattAdAnakriyA. saMkalpa yukta adatta grahaNa karavAthI lAgatI kriyA (8) adhyAtmavartikI kriyA- mananA azubha vicArothI lAgatI kriyA. (9) mAnakriyA- abhimAna karavAthI lAgatI kriyA (10) mitra dveSa pratyayikIkriyA- mAtA-pitA vagere svajanone najIvA aparAdhamAM moTo daMDa devAthI lAgatI kriyA. (11) mAyAkriyA- kapaTa karavAthI lAgatI kriyA (12) lobhakriyA- lobha karavAthI lAgatI kriyA (13) IryApathikIkriyA- apramatta vItarAga saMyamIne gamanA- gamanathI lAgatI kriyA. saMyamI sAdhakone prathamanI bAra kriyAo yogya nathI, mATe tenAthI dUra rahevuM joIe tathA IryApathikI kriyAmAM sahajabhAvathI pravRtta thavuM joIe. mUyAmeNu :- bhUtagrAma, prANI samUha. je pahelAM hatA, vartamAne che ane bhaviSyamAM haze te(te jIvone) bhUta kahevAya che; tenA samudAyane bhUtagrAma kahe che. sUkSma ekendriya, bAdara ekendriya, beindriya, teindriya, corendriya, asaMjJI paMcendriya ane saMzI paMcendriya. A sAtenA paryAptA ane aparyAptA maLIne kula 14 bheda jIva samUhanA thAya che. sAdhuoe tenI virAdhanA na karavI joIe ane tenI rakSA karavAmAM sAvadhAna rahevuM joIe. paramAhammisu H- paMdara paramAdhArmika- (1) aMba (2) aMbarISa (3) zyAma (4) zabala, (5) raudra (6) uparaudra (7) kAla (8) mahAkAla (9) asipatra (10) dhanuSa (11) kuMbha (12) vAluka (13) vaitaraNI (14) kharasvara ane (15) mahAghoSa. A paMdara parama adhArmika asuradevo, nAraka jIvone yAtanA ApavAmAM AnaMda mAne che. A paramAdhArmika devo jevA saMkliSTa pariNAma ane krUra pravRtti na karavI paNa zubha pariNAmomAM pravRtta thavuM joIe temaja te paramAdhArmika devo pratye dveSabhAva na rAkhatAM mAdhyasthabhAva rAkhavo joIe. soLamo ane sattaramo bola H 13 gAhA solasaehiM, tahA asaMjamammi ya / je bhikkhU jayai NiccaM, se Na acchai maMDale // zabdArtha:- nAhAlolalaE = sUyagaDAMga sUtranA prathama zrutaskaMdhanA 16 adhyayanomAM tA ya = ane asaMgamammi = sattara prakArano asaMyama. bhAvArtha:- je bhikSu sUyagaDAMga sUtranA prathama zrutaskaMdhanA 16 adhyayanomAM kathitabhAvo pramANe jIvanamAM anuSThAna kare ane sattara prakAranA asaMyamanA bhAvone choDI tenAthI viparIta sattara prakAranA saMyamamAM upayoga rAkhe che; te saMsAramAM paribhramaNa karato nathI. vivecanaH nAhA-solakSaEi :- A zabdanA be prakAre artha thAya che- (1) gAthA eTale pATha, adhyayana. ahIM sUtrakRtAMga sUtranA prathama zrutaskaMdhanA 16 adhyayana abhipreta che (2) gAthA nAmanuM adhyayana soLamuM che. zrI sUtrakRtAMga sUtranA soLa adhyayano A pramANe che- (1) svasamaya-pa2samaya (2) vaitAlIya
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 264 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 3) upasarga parijJA (4) strIparijJA (5) naraka vibhakti (6) vIra stuti (7) kuzIla paribhASA (8) vIrya (9) dharma (10) samAdhi (11) mArga (12) samavasaraNa (13) yathAtathya (14) graMtha. (15) AdAnIya ane (16) gAthA. A soLa adhyayanono abhyAsa karavo ane te pramANe ja ucita AcAra, vicAranuM sArI rIte pAlana karavuM temaja anAcAra ke durvicArothI nivRtta thavuM joIe. asaMmami - sattara prakAranA asaMyama- (1 thI 9) pRthvIkAyathI laIne vanaspatikAya ane beindriyathI laIne paMcendriya sudhInA nava prakAranA jIvonI hiMsAmAM kRta-kArita-anumodanArUpathI pravRtta thavuM te asaMyama che. (10) ajIva asaMyama- vastra, pAtra Adi upakaraNone avidhithI kAmamAM levA temaja amaryAdita tathA sadoSa grahaNa karavA, te asaMyama che. (11) prekSA asaMyama-bhaMDopakaraNonuM avidhie pratilekhana karavuM athavA pratilekhana na karavuM te asaMyama che. (12) upekSA asaMyama- saMyama pAlanamAM mana, vacana, kAyAnA yogone jatanApUrvaka na pravartAvavA athavA ayatanAthI pravartAvavA. (13) apahatya asaMyama- avidhithI paraThavuM. (14) pramArjanA asaMyama- pramArjana na karavuM athavA avidhithI karavuM. (15) manaH asaMyama- manamAM durbhAva rAkhavo. (16) vacana asaMyama- durvacana bolavA. (17) kAya asaMyama- gamanAgamanAdimAM asaMyama, aviveka karavo. zramaNoe 17 prakAranA asaMyamathI nivRtta thavuM ane 17 prakAranA saMyamamAM pravRtta thavuM joIe. aDhAramo, ogaNIsamo ane vIsamo bola - baMbhammi NAyajjhayaNesu, ThANesu asamAhie / je bhikkhU jayai NiccaM, se Na acchai maMDale // zabdArtha - vaMni-aDhAra prakAranA brahmacaryanA saMbaMdhamAM jAyanphayasu= jJAtAsUtranAM ogaNIsa adhyayano aMge asamApi = vIsa asamAdhinA kAna = sthAnonA saMbaMdhamAM. bhAvArtha- aDhAra prakAranA brahmacaryanA saMbaMdhamAM, jJAtA sutranAM ogaNIsa adhyayanonA upadezanA viSayamAM ane vIsa asamAdhi sthAnonA viSayamAM je bhikSu sadA upayoga rAkhe che, te saMsAramAM paribhramaNa karato nathI. vivecana - vamanma - aDhAra prakAranAM brahmacarya. devatAnA vaikriya zarIra saMbaMdhI traNa karaNa, traNa yogathI 3 4 3 = 9 prakAre ane manuSya, tiryaMcanA audArika zarIra saMbaMdhI traNa karaNa, traNa yogathI 3 4 3 = 9 prakAre, tema kula 9 + 6 = 18 prakAre kuzIlasevanano tyAga karI brahmacaryanuM pAlana karavuM. gAyaphAya su - jJAtAdharmakathA sUtranAM 19 adhyayano- 1) uslipta(meghakumAra jIvana) (2) saMghATa (3) aMDa (4) kUrma (5) zailaka (6) tuMba (7) rohiNI (8) mallI (9) mAkaMdI (10) caMdramA (11) dAvadava (12) udaka (13) maMDuka (14) tetalI (15) naMdIphala (16) amarakaMkA (17) AkarNika (18) susumA dArikA (19) puMDarIka. A adhyayanomAM daSTAMtonA mAdhyame zramaNo mATe hitazikSAo ApelI che, tenuM saMyama-jIvanamAM munie yathArtha ArAdhana karavuM. hA, asaddhi :- je kArya karavAthI saMyamamAM yatkiMcit alanA thAya, saMyama samAdhino bhaMga thAya tevA AcaraNane asamAdhi sthAna kahe che. te vIsa asamAdhi sthAna A pramANe che- (1) jhaDapathI 14
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ caraNa vidhi 25 ] cAle (2) pIMjyA vinA cAle (3) vidhipUrvakana poje(4) pATa-pATalA, zayyA-Asana vagere amaryAdita rAkhe (5) gurnAdikonuM apamAna kare (6) sthavira, vRddha, AcAryAdinI avahelanA-tiraskAra kare (7) ekendriya jIvonI virAdhanA kare. (8) vAraMvAra krodha kare (9) lAMbo samaya krodhane TakAvI rAkhe (10) niMdA kare (11) nizcayakArI bhASA bole (12) navo kleza utpanna kare (13) upazAMta thayelA klezanI udIraNA kare (14) akAlamAM svAdhyAya kare (15) saceta rajathI kharaDAyelA hAtha-paga hoya, to paNa bhikSA grahaNa kare (16) lAgaNI zUnya banI paraspara jIbhAjoDI kare(17) paraspara tapIne bole (18) parasparamAM kleza kare (19) sUryodayathI sUryAsta sudhI arthAt Akho divasa khA khA kare (20) asUjhatA-dasa eSaNA doSayukta AhAra-pANI grahaNa kare. asamAdhisthAnanuM vistRta varNana zrIdazAzrutaskaMdha sUtramAM che. A asamAdhi sthAnarUpa dUSita AcaraNa saMyama jIvanamAM praveza na pAme, tenuM munie satata dhyAna rAkhavuM joIe. ekavIsamo ane bAvIsamo bola : pravINa bane, vAvalApa karI de je bhikkhU jayai NiccaM, se Na acchai maMDale // zabdArtha - vasA = ekavIsa va = zabala doSa ane vyAvasA = bAvIsa varasa = parISahonA viSayamAM. bhAvArtha- ekavIsa zabala doSo aMge ane bAvIsa parISahonA viSayamAM je bhikSu haMmezAM upayoga rAkhe che, te saMsAramAM paribhramaNa karato nathI. vivecanaH vApasaka- sa + bala = balavAna, sazakta, bhAre. saMyamAcaraNamAM moTA doSone ahIM zabala doSa kahyA che. te ekavIsa zabala doSa A pramANe che- (1) hastakarma kare (2) maithuna sevana kare (3) rAtribhojana kare (4) AdhAkarma doSayukta AhAra le. (5) zayyAtarano AhAra le (6) sAdhunA nimitte banAvelo, kharIdelo temaja sAme lAvelo AhAra grahaNa kare (7) pratyAkhyAna bhaMga kare. (8) cha-cha mahIne gaNa parivartana kare. (9) mahinAmAM traNa vakhata jAMgha sudhInA pANIvALI nadI pAra kare (10) eka mAsamAM traNa vAra mAyAsthAnonuM sevana kare (11) rAjapiMDa bhogave (12) jANI joIne hiMsA kare (13) irAdApUrvaka asatya bole (14) irAdApUrvaka adatta grahaNa kare (15) IrAdApUrvaka sacitta pRthvInI najIkamAM Asana, zayana grahaNa kare (16) IrAdApUrvaka pANIthI bhInA tathA sacitta rajayukta sthAnamAM sUve-bese temaja(17) sacitta pRthvI, zilA tathA kIDI, maMkoDA, tenA iDA udhaIvagere trasa jIvo sahitanA lAkaDA para ke sthAno upara sUve-bese (18) IrAdApUrvaka kaMdamULa, patra, puSpAdinuM sevana kare (19) varSamAM dasa vAra nadI utare (20) varSamAM dasa vAra mAyAsthAnanuM sevana kare (ra1) sacitta jaLavALA hAtha, kaDachI vagerethI apAto AhAra grahaNa kare A zabaladoSonuM sevana karavAthI cAritra malina thaI jAya che, tethI munie lakSapUrvaka A doSono tyAga karavo joIe. bAvIsa parISaha - A sUtranA bIjA adhyayanamAM bAvIsa parISahonA nAma tathA svarUpano ullekha karyo che, sAdhuoe A parISahone samabhAvathI sahana karavA joIe.
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 trevIsamo ane covIsamo bola: tevA sUyADe, ravApaNuM sulu yA je bhikkhU jayai NiccaM, se Na acchai maMDale // zabdArtha:- sUyAre sUyagaDAMga sUtranA tevIlA = trevIsa adhyayano aMge ravApaNu= rUpAdhika, trevIsathI eka adhika, arthAt 24 prakAranA sura = devo aMge. bhAvArtha- sUtrakatAMga sUtranA trevIsa adhyayana ane covIsa devonA viSayamAM je bhikSu haMmezAM upayoga rAkhe che, te saMsAramAM paribhramaNa karato nathI. vivecana :tevA sUyADe :- sUtrakRtAMga sUtranAM 23 adhyayano. prathama zrutaskaMdhanAM 16 adhyayanonAM nAma 16mAM bolamAM darzAvyA che. dvitIya zrutaskaMdhanAM 7 adhyayano A pramANe che- (1) pauMDarIka (2) kriyAsthAna (3) AhAra parijJA (4) pratyAkhyAna kriyA (5) AcArazruta (6) AdrakIya(AdrakumAra) ane (7) nAlaMdIya. prathama zrutaskaMdhanAM soLa ane dvitIya zrutaskaMdhanAM sAta, sarva maLIne trevIsa adhyayano thAya che. te trevIsa adhyayanomAM kathita zikSAonuM zramaNoe yathArtha pAlana karavuM joIe. rUvAhi 1 - covIsa prakAranA deva- daza prakAranA bhavanapati devo, ATha prakAranA vyaMtara devo, pAMca prakAranA jyotiSka devo ane vaimAnika deva. ahIM samasta vaimAnika devono sAmAnyarUpathI eka ja prakAra gaNyo che. bIjI vyAkhyA anusAra covIsa tIrthakara devonuM paNa grahaNa thAya che. mumukSue covIsa jAtinA devonA astitvamAM zraddhA rAkhavI joIe, tenI pAsethI kAMI meLa vavAnI apekSA na rAkhavI ane temanA jIvananI prazaMsA ke niMdA na karavI paraMtu taTasthabhAva rAkhavo. covIsa tIrthakaro pratye zraddhA bhakti rAkhavI ane temanI AjJAnusAra samyam ArAdhanA karavI joIe. paccIsamo ane chavvIsamo bola: paNavIsa bhAvaNAsu, uddesesu dasAiNaM / je bhikkhU jayai NiccaM, se Na acchai maMDale // zabdArtha -pAva-bhAvasu = pAMca mahAvratonI 25 bhAvanAomAM sApha = dazAzrutaskaMdha AdinA ghelu = chavvIsa uddezo. bhAvArtha:- pAMca mahAvratanI paccIsa bhAvanAo tathA dazAzruta skaMdhanAM 10 adhyayana, bRhatkalpanAM cha adhyayana ane vyavahAra sUtranAM 10 adhyayana; kula maLIne chavvIsa adhyayana (uddezaka)nA viSayamAM je bhikSu sadA upayoga rAkhe che, te saMsAramAM paribhramaNa karato nathI. vivecana :pavI-mAvAsuda- pAMca mahAvratonI 25 bhAvanAo. mahAvratone je bhAvita kare, puSTa kare ane tenI ArAdhanAmAM sahayogI bane; te bhAvanAo kahevAya che. prathama mahAvatanI pAMca bhAvanA- (1) IryAsamiti (2) eSaNA samiti (3) AdAna-nikSepasamiti (4) manasamiti ane (5) vacana samiti.
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ caraNa vidhi 267 ] bIjA mahAvatanI pAMca bhAvanAoH- (1) vicArIne bolavuM (2-5) krodha, lobha, bhaya ane hAsya, A cAreyano viveka arthAt krodhAdino tyAga karIne vacana bolavA. krodhAdithI yukta thaIne bolavuM nahIM. trIjA mahAvratanI pAMca bhAvanAo :- (1) nirdoSa sthAnanI yAcanA karIne temAM rahevuM. (2) jo sthAna bahu moTuM hoya to rahevA mATenA sthAnanI maryAdA spaSTa karIne AjJA levI (3) sthAnamAM rahelA pATa, pATalA vagere cIja vastunI alaga AjJA levI (4) gurujano tathA anya ratnAdhiko pAsethI bhojananI AjJA meLavIne bhojana karavuM (5) sAdharmiko sAthe bhojanano saMvibhAga karavo. cothA mahAvratanI pAMca bhAvanAoH- (1) strIonI kathA-vArtAno tyAga (2) strIonA aMgopAMganAM avalokanano tyAga (3) atimAtrA ane praNIta AhAra-pANIno tyAga (4) pUrve bhogavelA bhogonA smaraNano tyAga (5) strI vagerethI sevita zayanAsanano tyAga karavo. pAMcamA mahAvatanI pAMca bhAvanAoH- (1 thI 5) zabda, rUpa, rasa, gaMdha ane sparza pAMce ya indriyonA viSayomAM manojJa viSayo para rAgabhAva ane amanojJa viSayo para dveSabhAva na rAkhavo. A 25 bhAvanAo dvArA pAMca mahAvratonI rakSA karavI tathA saMyama virodhI bhAvanAothI nivRtta thavuM. 3 ; phasAi :- dazAzrutaskaMdha sUtranA 10 uddezo, bRhatkalpa sUtranA 6 uddezA ane vyavahArasUtranA 10 uddezA che te sarva maLIne 26 uddezA thAya che. A traNe ya sUtromAM sAdhu jIvananA AcAra vyavahAranI carcA che. sAdhuoe A 26 uddezako anusAra AcAra, vyavahAra ane AtmazuddhinuM AcaraNa karavuM joIe. sattAvIsamo ane aThThAvIsamo bola - aNagAraguNehiM ca, pagappammi taheva ya / __ je bhikkhU jayai NiccaM, se Na acchai maMDale // zabdArtha - gaNaITT9 = sAdhunA 27 guNono parANagni = 28 prakAranA AcAra prakalpo aMge sadA upayoga rAkhe che. bhAvArtha:- 27 prakAranA aNagAra guNomAM ane AcAra prakalpa eTale AcArAMga sUtra ane nizItha sUtranA 28 adhyayanonA viSayamAM je bhikSu sadA upayoga rAkhe che, te saMsAramAM paribhramaNa karato nathI. vivecana : hiM - aNagAranA sattAvIsa guNo A pramANe che- (1 thI 5) pAMca mahAvratonuM pAlana karavuM, (6 thI 10) pAMca indriyono nigraha karavo (11 thI 14) krodha, mAna, mAyA, lobhano tyAga karavo (15) bhAvasatya- aMtaHkaraNa zuddha rAkhavuM, (16) karaNa satya- AcaraNa zuddha rAkhavuM. (17) yoga satya, (18) kSamA, (19) vItarAgatA, (20) mana samAdhAraNatA- mananI zubha pravRtti, (21) vacana samAdhAraNatA- vacananI zubha pravRtti, (rara) kAya samadhAraNatA- kAyAnI zubha pravRtti (23) jJAna saMpannatA, (24) darzana saMpannatA (25) cAritra saMpannatA, (26) vedanAone samyapha sahana karavI ane (27) mAraNAttika kaSTa samyak sahana karavuM. TIMnmi :- prakalpa eTale AcAra prakalpa adhyayana. te aThThAvIsa che. AcAra eTale AcArAMgasutra ane prakalpa eTale nizItha adhyayana-nizIthasUtra. A rIte nizIthasUtra sahita AcArAMga sUtrane AcAra a
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 268 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 prakalpa kahevAya che. temAM muni jIvananA AcAra ane doSonA prAyazcittonuM varNana che. te bane sUtranA maLIne 28 adhyayana che. jemAM AcArAMga prathama zrutaskaMdhanA 9 adhyayana- (1) zastraparijJA, (2) lokavijaya, (3) zItoSNIya, (4) samyaktva, (5) lokasAra, (6) dhUtAdhyayana, (7) mahAparijJA(A adhyayana viccheda pAmyuM che.) (8) vimokSa, (9) upadhAnazruta, dvitIya zvata skaMdhanA 16 adhyayana- (1) piDeSaNA, (2) zayyA (3) IryA, (4) bhASA, (5) vaaiSaNA, (6) pAnaiSaNA, (7) avagrahapratimA, (8 thI 14) sapta saptatikA (sAta sthAnAdi eka eka), (15) bhAvanA ane (16) vimukti. nizIthasUtranA traNa adhyayana che- (1) udghAtika (laghumAsika, laghu caumAsI, laghu chamAsI) (2) anughAtika (gurumAsika, guru caumAsI, guru chamAsI) (3) AropaNA- prAyazcittanuM kaparUpe pAlana. A rIte 9 + 16 + 3 = 28 thAya che. zramaNoe A 28 adhyayanomAM varNita sAdhvAcAranuM pAlana karavuM ane temAM nirdiSTa prAyazcitta sthAnonuM sevana nahIM karavuM. ogaNatrIsamo ane trIsamo bola - 10 pAvasuyappasaMgesu, mohaThANesu ceva ya / je bhikkhU jayai Nicca, se Na acchai maMDale // zabdArtha -pArvasukhasu = 29 prakAranA pApasUtromAM nohAsu = mohanIya-karma bAMdhavAnA 30 sthAnonomAM gaya = viveka rAkhe che, yatanA kare che. bhAvArtha:- ogaNatrIsa pApakRta-prasaMgomAM ane trIsa mohasthAnomAM je bhikSu sadA yatanA(jayaNA) rAkhe che te saMsAramAM paribhramaNa karato nathI. vivecana : vasuyaNa /- pApazruta prasaMga ra9 prakAranA che. jenA abhyAsathI jIvane pApa karavAnI icchA thAya, jenA nimite pApa karmono Azrava thAya che, te pApakRta kahevAya che. (1) bhauma- bhUmikaMpa vagere batAvatuM zAstra (2) utpAda- rudhira varSA, dizAo lAla thavI, ityAdinAM zubhAzubha phaLasUcaka zAstra, (3) svapnazAstra, (4) aMtarikSa vijJAna, (5) aMgazAstra, (6) svarazAstra, (7) vyaMjana zAstra- tala, masA AdinuM phaLa sUcaka zAstra, (8) lakSaNazAstra(hasta rekhAdinuM jJAna ApatuM zAstra). A AThe ya sUtra, ATheyanI vRtti ane tenA paranI vArtika, A rIte eka-ekanA traNa-traNa bheda thavAthI 24 zAstra thAya che. tyAra pachI (25) vikathAnuyoga, (26) vidyAnuyoga, (27) maMtrAnuyoga, (28) yogAnuyoga- vazIkaraNa vagere yoga sucaka zAstra (29) anyatIrthikAnuyoga- anya tIrthikonA hiMsA pradhAna AcArazAstra. saMyama ArAdhaka zramaNoe A ra9 prakAranA pApAzrayajanaka zAstrono prayoga karavo na joIe. modahANu - mahAmohanIya karmabaMdhanAM 30 sthAno A pramANe che- (1) trasa jIvone pANImAM DUbADIne mAre (2) trasa jIvonA zvAsane rokIne mAre (3) trasa jIvone makAnamAM baMdha karI dhumADAthI zvAsa rUMdhIne mAre (4) trasa jIvone mAthA upara bhInuM cAmaDuM vagere bAMdhIne mAre (5) trasa jIvone mAthA upara daMDa vagereno ghAtaka prahAra karIne mAre (6) pathikone dago karI lUMTe (7) gupta rIte anAcAra sevana kare (8) pote karelA mahAdoSano Aropa(kalaMka) bIjA upara mUke (9) sabhAmAM satya vAtane jANIjoIne chupAve, ardha satya jevI mizrabhASA bole (10) potAnA adhikArI upakArIne (athavA rAjA)ne adhikAra
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ caraNa vidhi 29 ane sukhopabhoga sAmagrIthI vaMcita kare (11) bAla brahmacArI na hovA chatAM potAne bAla brahmacArI kahe (12) brahmacArI na hovA chatAM pote brahmacArI hoya, tevo DhoMga kare (13) Azraya dAtAnuM dhana paDAvI le, corI le (14) karelA upakArane bhUlIne kRtaghnatA kare, upakAra karanAranA sukhono nAza kare (15) gRhapati, saMghapati athavA senApati vagere poSaNakartAnI hatyA kare (16) rASTranetA jevA prasiddha zreSThInI hatyA kare (17) samAjanA AdhArastaMbha viziSTa paropakArI puruSanI hatyA kare (18) saMyama mATe tatpara mumukSu ane dIkSita sAdhune saMyama bhraSTa kare (19) anaMtajJAnInI niMdA kare tathA sarvajJatA pratye azraddhA kare (20) AcArya ane upAdhyAyanI sevA bhakti na kare (21) ahiMsAdi mokSamArganI niMdA karIne janatAne tenAthI vimukha kare (22) AcArya ane upAdhyAyanI niMdA kare (23) pote bahuzruta na hovA chatAM svayaMne bahuzruta kahe (24) tapasvI na hovA chatAM potAne tapasvI kahe (25) zakti hovA chatAM rogI, vRddha, azaktanI sevA na kare (26) jJAna, darzana, cAritra vinAzaka ane kAmotpAdaka kathAono vAraMvAra prayoga kare (27) potAnA mitro vagere mATe vAraMvAra jAdu, maMtra-taMtra, vazIkaraNa Adino prayoga kare (28) aihika, pAralaukika bhogonI niMdA karIne gupta rIte tenuM sevana kare, temAM ati Asakta rahe (29) devonI Rddhi, dhRti, bala, vIrya AdinI majAka-mazkarI kare (30) pratyakSa devadarzana thatAM na hoya to paNa, "mane devadarzana thAya che'' tevuM asatya bole. kaSAyonI tIvratA ane krUratAnA kAraNe mahAmohanIya karmabaMdha thAya che, tethI tenA kAraNonI koI sImA bAMdhI zakAtI nathI. to paNa zAstrakAroe mahAmohanIya karmabaMdhanAM mukhya trIsa kAraNo kahyA che. zramaNoe tenAthI haMmezAM dUra rahevuM joIe. ekatrIsamo, batrIsamo ane tetrIsamo bola H siddhAiguNa jogesu, tettIsAsAyaNAsu ya / 20 je bhikkhU jayai NiccaM, se Na acchai maMDale // zabdArtha:- sidghAnuLa = siddha bhagavAnanA 31 guNomAM nonesu = batrIsa prakAranA yoga saMgrahomAM tettIlAlAvAsu = tetrIsa AzAtanAomAM. bhAvArtha :- siddha bhagavaMtonA 31 atizaya guNomAM, batrIsa yoga saMgrahomAM, tetrIsa AzAtanAomAM je bhikSu sadA upayoga rAkhe che, te saMsAramAM paribhramaNa karato nathI. vivecanaH siddhAzuLa :- siddhonA 31 guNo. siddhi pa6 prAptAOSAmAvau prathamAta vAtizAyino vA muLA: siddhAvizuLA / siddha bhagavaMtanA Adi guNa. Adi eTale prAraMbha, siddha avasthA prApta thavAnA samaye uparokta 31 guNo pragaTa thAya che, tethI te siddha Adi guNa kahevAya che. saMsArI jIvone ATha karma hoya che. temAM jJAnAvaraNIyanA 5, darzanAvaraNIyanA 9, vedanIyanA 2, mohanIyanA 2, (darzanamohanIya, cAritra mohanIya) AyuSyanA 4, nAmakarmanA 2, (zubhanAma, azubhanAma), gotrakarmanA 2, (uccagotra, nIcagotra) ane aMtarAyakarmanA 5, (dAnAntarAya, lAbhAntarAya, bhogAntarAya, upabhogAntarAya ane vIryAntarAya) A pramANe AThe ya karmonI mULa prakRtionA kula bheda 5+9+2+2+4+ra+ra+pa = 31 che. A 31 karma prakRtiono saMpUrNa kSaya karIne siddha bhagavAna 31 guNothI yukta bane che. siddhonA 31 guNo anya rIte
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 270 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 paNa thAya che. je AcArAMga sUtramAM kahyA che, jema ke pAMca saMsthAna, pAMca varNa, be gaMdha, pAMca rasa, ATha sparza, traNa veda, zarIra, Asakti ane punarjanma, A 31 doSonA kSayathI paNa 31 guNa pragaTa thAya che. sAdhakoe siddhaguNone prApta karavAmAM sadA prayatnazIla rahevuM joIe. goku - batrIsa yoga saMgraha- mana, vacana, kAyAnA vyApArane yoga kahe che. yoganA be prakAra che. zubha ane azubha. prastuta adhyayanamAM caraNavidhinuM kathana hovAthI azubha yogathI nivRtta thaIne vividha rIte zubha yogarUpe pravRtti karavI, tene yogasaMgraha kahe che. sAdhaka jIvanamAM upayogI ane Avazyaka te batrIsa bola A pramANe che- (1) AlocanA- gurujana samakSa sva-doSa nivedana (2) apragaTIkaraNakoInA doSone ke AlocanAne sAMbhaLIne bIjAonI sAme na kahevA (3) saMkaTamAM dharma daDhatA rAkhavI (4) Asakti ke AzA rahita tapa karavuM (5) grahaNazikSA ane AsevanazikSAno abhyAsa karavo (6) nipratikarmatA- niSkAraNa zarIranI sevA paricaryA ane upakaraNonA sudhArA saMskAra kAryo na karavA(7) ajJAtatA- pUjA-pratiSThAnA mohane tyAgI gupta tapa vagere karavuM (8) nirlobhatA, (9) titikSA (10) Arjava (11) zuci- satya ane saMyamanI pavitratA (12) samyakatva zuddhi, (13) samAdhi-citta prasannatA (14) mAyA rahita AcArapAlana karavuM. (15) vinaya (16) dhairya (17) saMvega- mokSa abhilASA athavA saMsArathI virakti (18) prasidhi- mAyA zalyathI rahita thavuM (19) suvidhi- vidhipUrvaka sad anuSThAna (20) saMvara- pApa Azravano nirodha karavo. (21) doSazuddhi (22) sarvakAmabhoga virakti (23) mULa guNonuM zuddha pAlana (ra4) uttaraguNonuM zuddha pAlana (25) vyutsarga- kAyotsarga karavo (ra6) apramAdapramAda na karavo (27) saMyama yAtrAmAM pratikSaNa sAvadhAnI (28) zubhadhyAna (29) mAraNAMtika vedanA samaye dhIraja rAkhavI. (30) saMga parityAga (31) grahaNa karela prAyazcittanuM AcaraNa karavuM ane (32) aMtima samaye saMlekhanA karIne mAraNAttika ArAdhanA karavI. AcArya jinadAsa batrIsa yoga saMgrahanuM kathana bIjI rIte kare che. dharmadhyAnanA 16 bheda tathA zukladhyAnanA 16 bheda, ema banne maLIne 3ra bheda thAya che. terIsAlathANuH- (1) je pravRtti AtmaguNono nAza kare, tene AzAtanA kahe che. (2) AzAtanA eTale virAdhanA, gurudeva vagere pUjya puruSonI avahelanA, upekSA,niMdA ke abhadra vyavahAra vagerethI mAnasika, zArIrika kaSTa pahoMcADavuM tene AzAtanA kahe che. A prakAranA vyavahArothI paNa AtmaguNono nAza thAya che. (1) guru bhagavaMtonI AgaLa AgaLa cAle (2) guru bhagavaMtonI barAbara sAthe (eka hAramAM) cAle (3) guru bhagavaMtonI pAchaLa avinayapUrvaka cAle (4) guru bhagavaMtonI AgaLa Ubho rahe (5) guru bhagavaMtonI barAbara sAthe hAramAM Ubho rahe (6) guru bhagavaMtane pAchaLa aDIne Ubho rahe (7) guru bhagavaMtanI AgaLa bese (8) ekaja hAramAM bese (9) pAchaLa aDInebese (1011) guru bhagavaMtanI pahelAM zaucanivRtti karI upAzrayamAM pahelAM AvI jAya temaja upAzrayamAM sAthe AvIne paNa IryAvahino kAyotsarga guru AdithI pahelAM kare (12) guru bhagavaMtane jenI sAthe vArtAlApa karavAno hoya tevA viziSTa puruSanI sAthe guru bhagavaMtathI paNa pahelAM vArtAlApa karI le (13) guru bhagavaMta pUche ke koNa jAge che? koNa sUtA che? te samaye jAgatA hovA chatAM javAba na Ape (14) bhikSA lAvIne pahelAM nAnA sAdhunI pAse bhikSA saMbaMdhita AlocanA kare, pachI guru bhagavaMto pAse AlocanA kare (15) lAvelI bhikSA pahelAM nAnA sAdhune dekhADe, tyAra pachI guru bhagavaMtane dekhADe (16) lAvelI bhikSA, upayogamAM letAM pahelAM nAnA sAdhune nimaMtraNa Ape ane pachI gurubhagavaMtone
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ caraNa vidhi [ 271 ] nimaMtraNa Ape (17) bhikSA prApta AhAramAMthI guru bhagavaMtone pUchayA vinA Icchita-manojJa AhAra potAnA priya sAdhuone ApI de (18) guru bhagavaMtonI sAthe bhojana karatA samaye sarasa AhAra karavAnI utAvaLa kare (19) guru bhagavaMta bolAve tyAre sAMbhaLyuM, na sAMbhaLyuM karI de (20) guru bhagavaMta bolAve, tyAre potAnI jagyAe beThA beThA ja uttara Ape (ra1) guru bhagavaMtane anAdarapUrvaka "are !, tuM jevA zabdothI bolAve (rara) guru bhagavaMtane anAdarabhAvathI "zuM kahI rahyA cho ?"- ema kahe (23) guru bhagavaMtane kaThora zabdathI saMbodhita, AmaMtrita kare athavA tenI samakSa UMcA avAje bole (24) guru. bhagavaMtano koI "zabda' pakaDI pachI te zabdano upayoga karI temanI avajJA kare (25) guru bhagavaMta vyAkhyAna karI rahyA hoya te samaye vacamAM bolI uThe ke "A ema nathI, Ama che" (ra6) guru bhagavaMta vyAkhyAna ApI rahyA hoya tyAre "tame bhUlI gayA cho !' ema bolI UThe (27) guru bhagavaMta vyAkhyAna ApI rahyA hoya tyAre anyamanaska rahe. (28) guru bhagavaMta vyAkhyAna ApI rahyA hoya te samaye adhavacce ja pariSadane bhaMga karI de (29) guru bhagavaMta vyAkhyAna ApI rahyA hoya tyAre vacce tathA prakAranuM vartana karIne kathAno viccheda kare (30) guru bhagavaMta vyAkhyAna ApI rahyA hoya tyAre vacce ja pote vyAkhyAna ApavAno prayatna kare (31) guru bhagavaMtanAM upakaraNone paga lAgatAM vinayapUrvaka kSamAyAcanA na kare (32) guru bhagavaMtanA pAtharaNA upara UbhA rahe, bese athavA sUve (33) guru bhagavaMtathI UMce athavA barAbaranA Asana upara UbhA rahe, bese athavA sUve. A 33 AzAtanAothI sAdhakoe sarvathA dUra rahIne gurujano pratye vinaya bhakti, bahumAna karavuM joIe. A rIte A tetrIsa, pravRttinI apekSAe AzAtanAonuM kathana che. vyakti Adi anya apekSAe AsAtanAonuM kathana A pramANe pracalita che- (1) arihaMtonI AzAtanA (2) siddhonI AzAtanA (3) AcAryonI AzAtanA (4) upAdhyAyonI AzAtanA (5) sAdhuonI AzAtanA (6) sAdhvIonI AzAtanA (7) zrAvakonI AzAtanA (8) zrAvikAonI AzAtanA (9) devonI AzAtanA (10) devIonI AzAtanA (11) IhalokanI AzAtanA (12) paralokanI AzAtanA (13) sarvajJapraNIta dharmanI AzAtanA (14) sarva prANa, bhUta, jIva, satvanI AzAtanA (15) deva, manuSya, asura sahita samagra lokanI AzAtanA (16) kAlanI AzAtanA (17) zratanI AzAtanA (18) zrata devatAnI AzAtanA (19) vAcanAcAryanI AzAtanA (20) jaM vAIddha sUtranA akSara, pada AghA pAchA bolyA hoya (21) vastrAmeliya- eka sUtrano pATha bIjA sUtramAM bolyo hoya (22) haNambaraM- akSaro ochA bolyA hoya (23) accambaraM- akSaro adhika bolyA hoya (24) payahINuM- pada ochA bolyA hoya (25) viNahINuM- sUtro vinayarahita bolyA hoya (26) jogaharaM saMyuktAkSara yogya rIte na bhaNyA hoya (27) ghoSahIe- zuddha uccAra na karyo hoya. (28) sudinaM- zreSTha jJAna avinIta ziSyane ApyuM hoya (29) duhupaDicchiyaM- jJAna avinaya bhAve mAThI rIte grahaNa karyuM hoya (30) akAle kao sajhAo cAra saMdhyAkAla Adi akAlamAM svAdhyAya karyo hoya (31) kAle na kao sajhAo-svAdhyAyakAlamAM svAdhyAya na karyo hoya (3ra) asakjhAe sajhAya-batrIsa asvAdhyAyamAM, svAdhyAya karyo hoya (33) sakjhAe na sajhAyaM- svAdhyAya karavA yogya samaye svAdhyAya na karyo hoya. | nAnA-moTA koIpaNa jIvono tiraskAra ke upekSA svayaMne hAnikAraka thAya che. tethI sAdhakoe upakArI puruSo sAthe vinayapUrvakano vyavahAra karavo joIe. zrI dazAzrutaskaMdha sUtra ane zrI samavAyAMga sUtramAM guru ane ratnAdhiko sAthenA anucita vyavahAranI arthAt pravRttinI apekSAe ja tetrIsa AzAtanAonuM kathana thayuM che.
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 272 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 ST BRE " ... " | \ \ upasaMhAra:| ii eesu ThANesu, je bhikkhU jayai sayA / khippaM so savva saMsArA, vippamuccai paMDio // ttibemi // zabdArtha :- 6 = A prakAre paNa = upara kahelAM kANuM = sthAnomAM nava = choDavA yogya sthAnono tyAga kare, jANavA yogya sthAnonAM svarUpane jANe ane grahaNa karavA yogya sthAnone grahaNa kare che sa = te paMDio = paMDita puruSafekha = zIdhra, turaMta sabda saMsAra = samasta sAMsArika baMdhanothI vipramuva = chUTI jAya che. bhAvArtha:- A rIte je paMDita bhikSu A sthAnomAM satata upayoga rAkhe che arthAt heya, upAdeya ane zeya bolono yogya viveka kare, te zIdhra sarva saMsArathI mukta bane che. caraNavidhinA ekathI tetrIsa bolamAM heya ane upAdeya :kama bola heya | upAdeya choDavA yogya | svIkAravA yogya asaMyama. 1 saMyama | baMdhana- rAga, dveSa daMDa- mana, vacana, kAyA zalya- mAyA, nidAna, mithyAtva gArava- Rddhi, rasa, zAtA upasarga- manuSya, tiryaMca ane devasaMbaMdhI vikathA- strIkathA, bhattakathA, dezakathA, rAjakathA kaSAya- krodha, mAna, mAyA, lobha saM- AhAra, bhaya, maithuna, parigraha saMjJA dhyAna- ArtadhyAna, raudra dhyAna dharmadhyAna, zukladhyAna | 5 | mahAvrata- ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya, aparigraha indriyaviSaya- zabda, rUpa, gaMdha, rasa, sparza(Asakti) samiti- IryA, bhASA, eSaNA, AdAna, pariSThApanikA pAlana kare kiyA- kAyikI,adhikaraNI,prASikI,pAritApanikI,prANAtipAlikI 6 | vezyA- kRSNa, nIla, kApota lezyA x x x x saha x x x x > > X X X
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ caraNa vidhi ra73 ] | x x x x x 5 5 x x x x x bola upAdeya choDavA yogya | svIkAravA yogya tejo, padha, zukla lezyA kAya- pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspati ane trasakAya. dayApALe AhAra- AhAra grahaNa ane tyAganA cha-cha kAraNo piMDeSaNA- AhAra grahaNa karavA saMbaMdhI sAta abhigraha avagraha paDimA- sthAna saMbaMdhI sAta abhigraha | bhaya- Ihaloka, paraloka Adi sAta. | mada- jAti, kula, bala, rUpa, tapa, zruta, lAbha, aizvaryamada | brahmacaryagupti - nava vADa yatidharma- kSamA, nirlobhatA Adi paDimA- zrAvakanI agiyAra paDimA paDimA- sAdhunI bAra paDiyA phiyAsthAna- artha daMDa vagere tera. bhUtagrAma- sUkSma ekendriyanA paryAptA-aparyAptA vagere cauda. dayApALe paramAdhAmI devo- tenA jevA ke tenA pratye saMkSipta pariNAmo | adhyayana soLa- sUtrakRtAMga sUtranA prathama zrutaskaMdha kathita bhAvo | choDavA yogya choDe | AdaravA yogya Adare 17] asaMyama- sattara prakArano brahmacarya- aDhAra prakArano zatAsUtranA- 19 adhyayanomAM kathita bhAvo choDavA yogya choDe | AdaravA yogya Adare asamAdhisthAna zabaladoSa parISaha sUyagaDAMga sUtranA 1+7 = 23 adhyayana kathita bhAvo choDavA yogya choDe | AdaravA yogya Adare devonA viSayamAM mAdhyastha bhAva tIrthakaronA viSayamAM zraddhA-bhakti bhAvanA- pAMca mahAvratonI ra5 bhAvanA 26 | traNa cheda sUtronA - 10++10=26 adhyayana kathita bhAvo. | choDavA yogya choDa| AdaravA yogya Adare x .
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 kama heya bola upAdeya choDavA yogya | svIkAravA yogya 27] aNagAra guNa- sattAvIsa. AcAraprakalpa- AcArAMga-nizIthanA 28 adhyayana kathita bhAvo | choDavA yogya choDe | AdaravA yogya Adare pApakRta| mahAmohanIya sthAna 31 | sitonA guNa- 31 karmaprakRtinA kSayathI pragaTa thatAM 31 guNa yogasaMgraha 33| AzAtanA - guru-ratnAdhikanI 33 azAtanA * 1 thI 33 sudhInA sarva bola joya-jANavA yogya to che ja. | ekatrIsamuM adhyayana samApta .
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana paricaya [ 275 ] batrIsamuM adhyayana paricaya : prastuta adhyayanamAM sAdhakone sAdhanAmArgathI patita karanAra pramAdasthAnanuM vistRta varNana hovAthI tenuM nAma "pramAda sthAna che. pramAdanA be prakAra che- madirA Adi mAdaka padArthonuM sevana karavuM, te dravyapramAda che. ane jIvane sanmArgathI patita kare, sAdhanAmArgathI bhraSTa kare, hitAhitanuM bhAna bhUlAve, mUDha banAvI de te bhAvapramAda che. pramAdanA mada, viSaya, kaSAyanidrA ane vikathA te pAMca prakAra che ane ajJAna, saMzaya, mithyAjJAna, rAgadveSa, smRtibhraMza, dharma pratye anAdara ane mana-vacana-kAyAnuM duppaNidhAna te ATha prakAra paNa che. A rIte vividha prakAre tenA bheda pracalita che. prastuta adhyayanamAM brahmacaryanA bAdhaka sthAnarUpa pramAda ane pAMca indriya viSayarUpa pramAdanuM vistRta varNana che tathA te pramAdathI bacI AtmAnI surakSA kema karavI tenuM mArgadarzana paNa ApyuM che. pAMca indriyonA viSayonI Asakti, te pramAdasthAna che. viSayAsaktino bhAva jIvane bhAnabhulAvIne mUDha banAve che. A adhyayanamAM te eka-eka indriya viSayanI AsaktithI utpanna thatA doSo ane janma-maraNanA ghora duHkhonI paraMparAnuM daSTAMta sahita vizada varNana che. dIpakanA prakAzamAM Asakta bhramara, saMgItamAM Asakta maga, sugaMdhamAM Asakta sarpa, mAMsalolupI matsya, zItala jalanI lAlasAmAM phasAyelo mahiSa, hAthaNInA mohamAM unmatta banelo hAthI; A badhA atRpta vAsanAmAM ja mRtyune pAme che. A rIte eka-eka indriyanA viSayanI Asakti paNa jIvanA vinAzanuM kAraNa bane che, to pAMce indriyanA viSayonI vRddhithI jIvanI zuM sthiti thAya? te samajI zakAya che. kAmabhogonI AsaktithI sAdhaka krodha, mAna, mAyA, lobha, rati, arati, hAsya, bhaya, zoka vagere vividha durbhAvothI grasta thaI jAya che ane te vRttio vItarAgatAmAM bAdhaka thAya che. sAdhaka jo A bhAvothI grasta thAya to sAdhanAnI sampattino nAza karI de che. A pramAda sthAnothI AtmasurakSA karavA mATe gurukulavAsa, vRddhopAsanA, ekAMtasthAnamAM nivAsa, parimita ane sAtvika AhAra, strIsaMsarga tyAga jevA vividha upAyonuM A adhyayanamAM diggadarzana karAvyuM che. Akho loka zabda, rUpa, gaMdha, rasa ane sparza rUpa, indriya viSayothI bharelo che. chatAM te viSayo svataH jIvane baMdhanakAraka thatA nathI paraMtu temAM karelA jIvanA rAga-dveSanA ane priya-apriyapaNAnA bhAvo ja baMdhanakAraka bane che. vItarAgI puruSa viSayonI vacce rahevA chatAM viSayajanya koIbaMdha na athavA tenuM dukha prApta karatA nathI. je vyakti viSayAsaktirUpa pramAdano tyAga kare che, tenA sarva pramAda sahaja rIte chUTI jAya che ane te kramazaH duHkhothI mukta thaI anaMta sukhone prApta kare che.
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 batrIsamuM adhyayana pramAdasthAnA adhyayana prAraMbhaHhai accaMtakAlassa samUlagassa, savvassa dukkhassa u jo pmokkho| taM bhAsao me paDipuNNacittA, suNeha egaMtahiya hiyatthaM // zabdArtha - savaMtati-anAdikALathI samUta-mithyAtvAdimULa kAraNa sahita saLarU = badhAM kurahasya = duHkhothI poNo = choDAvIne mokSa ApanAra go = je saMdarya = ekAMta, hitakArI diyaltha = kalyANakArI upAya che te = tenuM, ne huM mAsIka kathana karuM chuM vittA = pratipUrNa citte, ekAgra citte suda = sAMbhaLo. bhAvArtha:- he bhavya jIvo ! anAdi kAlIna sarva duHkhothI ane tenAM mULa kAraNothI mukta thavA mATe ekAMta hitakArI temaja kalyANakArI upAya huM kahuM chuM. tene tame ekAgra cittathI sAMbhaLo. vivecana : prastuta gAthA adhyayananI utthAnikArUpa che. temAM adhyayananA viSayanuM mAhAsya ane tenA kathananI pratijJA karI che. jIva anAdikALathI duHkhanA mULa kAraNarUpa mithyAtva, avirati ane viSaya-kaSAyothI yukta che. te kAraNothI ja karmabaMdha ane tenA phalasvarUpe sarva prakAranA duHkhonuM eTale saMsAra paribhramaNanuM sarjana thAya che, te sarvaduHkhothI mukta karAvanAra ane saMsAra cakrathI choDAvanAra ekAnta hitakArI tathA parama kalyANakArI upAyo A adhyayanamAM pradarzita karyA che. ahIM hiyaM = ekAnta hitakArI vizeSaNathI te upAyonI upAdeyatAnuM sUcana che. avataol4 - jIva sAthe rahelA karmono ane tajjanya duHkhono saMbaMdha atyaMta prAcIna eTale anAdikAlIna che. tethI ahIM anAdi arthamAM avatAra zabdano prayoga thayo che. samUnisa :- mULa sahita. duHkhanuM mULa che- ajJAna, moha, rAga-dveSa ane karma. A adhyayanamAM te sarvanA nAzano upAya pradarzita karyo che. kavi :- pratipUrNa cittathI eTale cittane bIjA viSayomAM na javA detA sthira rAkhI, ekAgracitte sAMbhaLo. zAzvata sukha prAptinA upAya : NANassa savvassa pagAsaNAe, aNNANa mohassa vivajjaNAe / rAgassa dosassa ya saMkhaeNaM, egata sokkha samuvei mokkhaM //
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramAdasthAna [ 277 ] zabdArthaH- savvala = saMpUrNa gaNasa = jJAnanA pAsA = prakAzathI maMAna modasa ajJAna ane mohanA vivajJApa = tyAgathI rasa = rAga ane volasa = SanA saMhA= kSayathI pota toja = ekAMta sukhAkArI mojAM = mokSanI muve = prApti thAya che. bhAvArtha- saMpUrNa jJAnanA prakAzathI, ajJAna ane mohane dUra karavAthI, rAgadveSanA pUrNa kSayathI jIva ekAMta sukharUpa mokSa pAme che. tassesamaggo guru viddha sevA, vivajjaNA bAlajaNassa dUrA / sajjhAya egaMta NisevaNA ya, suttatthasaMciMtaNayA dhiI ya // zabdArtha - avasevA = guru mahArAja ane vRddha munionI sevA karavI vAnagaNa = bALa jano, ajJAnIonA saMgane dUra = dUrathI ja vivAkhA = tyAgI devo sAtha-patafsevA = ekAMtamAM rahI svAdhyAya karavo tya-satiyA = sUtra ane arthanuM ciMtana karavuMf= vairyapUrvaka saMyamanuM pAlana karavuM, pakSa = A tasa = mokSano mo = mArga che. bhAvArtha - gurujano ane vRddhonI sevA karavI; ajJAnI lokonA saMparkathI dUra rahevuM, ekAMtamAM rahIne svAdhyAya karavo; dhIrajapUvarka sUtranuM ane arthanuM ciMtana karavuM, te ekAnta sukharUpa mokSa prAptinA upAya che. vivecana : prastuta gAthAomAM karmamukti ane duHkhamuktinA upAyo pradarzita karyA che. nAnasa savvasa paITE:- pUrNa jJAnane pragaTa karavAthI. AtmA jJAnanA prakAzamAM jagatanA sarva bhAvone-tattvone yathArtharUpe jANe che. saMsAranA vibhinna padArthomAM heya, upAdeyatAno viveka paNa jJAnathI ja thAya che. sAdhaka jJAnanA prakAzamAM tattvone jANIne ja tyAga karavA yogya padArthono tyAga kare ane ArAdhanA karavA yogya bolanI ArAdhanA kare che; tethI sAdhanA kSetramAM jJAnanI pradhAnatA spaSTa che. aUMAja noharU vivaMITE:- AtmAnI sAthe rahelA ajJAna ane mohabhAvone dUra karavAthI. A zabdaprayoga dvArA samyagudarzananuM sUcana che. ajJAna eTale mithyA mAnyatA ane moha eTale anaMtAnubaMdhI kaSAya; A baMnenA vivarjanathI(tyAgathI) samyagudarzana pragaTa thAya che.jinamArga para zraddhArUpa samyagudarzananA mAdhyame sAdhaka potAno puruSArtha AgaLa vadhAre che. rAlsa hosasa 1 saMpaLa - rAga ane dveSanA pariNAmone samApta karavAthI. A pado dvArA ahIM samyak cAritranuM sUcana che. rAga ane dveSano saMpUrNa kSaya thAya tyAre yathAkhyAta cAritra prApta thAya che. pAMta sojAM samudra mojAM - ekAMtasukha svarUpa mokSane prApta kare. uparokta traNa kAryonI pUrNatA thatAM sAdhaka parama vizuddhi ane ekAMta sukha svarUpa mokSane prApta kare che. mokSa, duHkhanA abhAva svarUpa che paraMtu tyAM anaMta svAbhAvika sukhano sadbhAva zAzvata rahe che. taka maLo vittevA :- gurujano ane vRddhonI sevA karavI. je sanmArganuM darzana karAve tene "guru" ane dIrgha cAritraparyAyavALA saMtone "vRddha' kahe che. temanA sAMnidhyamAM rahIne, temanI sevA ane paryApAsanA karavAthI sAdhakane jJAnano apUrva lAbha thAya, zraddhA daDha bane ane cAritramAM paripakvatA Ave che. A rIte jJAna, darzana ane cAritra, te traNe guNonI vRddhi thAya che. te uparAMta gurujanonA sAMnidhyathI
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 278 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 svacchaMdano eTale ahaMno nAza thAya; namratA, vinaya, viveka jevA guNo pragaTe; ityAdi aneka prakAranA lAbha thAya che. tethI sAdhake sAdhanAmAM paripakva thavA mATe gurukulavAsa svIkAravo joIe. vivaMA gAlanapalsa ku :- bAla janonA saMgano sarvathA tyAga karavo joIe. je jIva heya-upAdeyanA vivekane jANe nahIM, jANavA chatAM heyatattvono tyAga kare nahIM te bAla che. te sivAya ajJAnI jIvonI, dharma prati viparIta vicAraNA karanArA gRhasthonI, temaja jJAna, darzana, cAritra saMbaMdhI viparIta prarUpaNA tathA viparIta AcaraNa karanArA zramaNonI gaNanA bAlapuruSamAM thAya che. temanA saMgathI aneka anarthonI saMbhAvanA rahe che. "saMga tevo raMga' te nyAye sAdhaka potAnA sAdhanAmArgathI patita thaI kayAreka zraddhAthI paNa calita thaI jAya che. tethI ratnatrayanI ArAdhanA karavA IcchanAra zramaNoe bAlajIvonA saMgane dUrathI ja choDI devo joIe. sAyanisevA ya... :- bAlajIvono saMga choDI, gurnAdikonA sAMnidhyamAM rahIne paNa sAdhake svataMtra puruSArtha karavAno hoya che. sAdhaka gurunI AjJApUrvaka ekAMtasthAnamAM besIne sUtra ane arthanA ciMtanamAM, tenA svAdhyAyamAM lIna banI jAya; te ja tenuM parama kartavya bane che. A rIte uparokata nirdezonA pAlanathI mananA udvega ane kaSAyonA Aveza nAza pAme che. temaja anuprekSAyukta svAdhyAya karavAthI sAdhakanA jJAnAdi guNano atyadhika vikAsa thAya che. samAdhi prAptinA upAyaH AhAramicche miyamesaNijja, sahAyamicche NiuNatthabuddhiM / Nikeyamicchejja vivegajoggaM, samAhikAme samaNe tavassI // zabdArtha - sanadAne samAdhine icchanAra maLe = zramaNa tavastIna tapasvI niyaMtra parimita paNas = eSaNIya, nirdoSa Adara = AhAranI che = icchA kare giDAvRddhi = jIvAdi padArthomAM nipuNa buddhivALA sahAyaM = sahAyaka ziSyanI dRSTha = icchA kare vivegana = strI-pazu-napuMsaka rahita ciM = yogya sthAnanI phaeksa = icchA kare. bhAvArtha - saMyama samAdhinI AkAMkSA rAkhanAra zramaNa-tapasvI sAdhaka parimita ane eSaNIya AhAranI ane nipuNa, buddhimAna sAthInI icchA kare; strI AdithI rahita sthAnamAM nivAsa kare. vivecana - prastuta gAthAmAM samAdhi prAptinA Icchuka zramaNone mATe mArgadarzana che. samAdhi zramaNone saMyama pAlanamAM sadA prasannatA rahe, khinnatA pedA na thAya ane tenA saMyama bhAvo sadA pragatizIla thatA rahe, te ja teonI samAdhi che. prastutamAM te samAdhi prApta karavAnA traNa upAyo kahyA che- (1) parimita ane eSaNIya-zuddha nirdoSa AhAra, (2) nipuNa buddhizALI sahAyaka (3) sAdhanAne yogya- strI, pazu, napuMsaka rahita ekAMta sthAna; A traNe upAyo sAdhanAmAM parama upayogI che. sAdhakano AhAra atimAtrAmAM hoya, to sAdhanAmAM pramAda utpanna thAya; AhAra doSita hoya, to cAritra zuddhi ke rasendriya para vijaya prApta thAya nahIM; sAthI ke sahAyaka saMta jo nipuNa, buddhizALI ke
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramAdarasthAna ) 279 ] tattvajJa hoya, to jJAnArAdhanA AdimAM samAdhinI vRddhi thAya. jo sahAyaka ziSya avivekI ke svacchedI hoya, to kSaNe kSaNe asamAdhi bhAva pragaTa thAya, tenI sAthenA saMgharSamAM ja samaya vyatIta thatAM jJAnAdinI ArAdhanA thAya nahIM. je sthAnamAM rahIne sAdhanA karavAnI che, te sthAna strI AdithI saMsakta hoya ke janAkIrNa hoya, to vAraMvAra ekAgratAmAM alanA thAya, citta caMcala bane; tethI ekAMta ane zAMta sthAna jarUrI che. A rIte parimita ane nirdoSa AhAra tathA sAdhanAmAM sahAyaka banI zake tevA sahavartI zramaNa temaja sAdhanAne yogya sthAna; A traNe upAyonA yathArtha sumeLathI sAdhaka bhAvasamAdhi eTale saMyama samAdhine prApta karI zake che. ekala vihAra:__nn vA labhejjA NiuNaM sahAyaM, guNAhiyaM vA guNao samaM vA / ekko vi pAvAI vivajjayaMto, viharejja kAmesu asajjamANo // zabdArtha-vA=jo kuLadiyaM potAnAthI vadhAre guNavALo vA = athavA samaM potAnI samAna guNo = guNavALo bi3i = nipuNa sAcuM = sahAyaka tapennA = maLe nahIM to pa = ekalo vi= ja pAvADuM- pApAcaraNone vivAveto choDIne jAsu = kAma bhogomAM alAnAno Asakta na thato, vidaw = vicare. bhAvArtha:- jo potAnAthI vizeSa guNavALo athavA samAna guNavALo nipuNa sAthI na maLe to sAdhaka sadA pApAcaraNono tyAga karatAM tathA kAmabhogomAM anAsakta rahetAM ekalo ja vicare. vivecana : prastuta gAthAmAM apavAda mArge zramaNanA ekalavihAranuM kathana karyuM che. sAdhanAmArgamAM yogya sahAyaka ziSyanI paNa atyaMta upayogitA che. kAraNa ke pUrvokta gAthAmAM sutrakAre darzAvyuM che ke bAlajIvono saMga aneka anarthonuM sarjana kare che. svacchaMdI ke anipuNa ziSya cittasamAdhino bhaMga kare che. joke sAdhanAnA vikAsa mATe potAno ja puruSArtha jarUrI che, tema chatAM AsapAsanuM anukULa vAtAvaraNa ane supAtra zramaNono sahayoga paNa sAdhanAne balavattara banAve che. kyAreka koIne karmayoge anukULa zramaNano saMyoga na ja thAya, tyAre sAdhake zuM karavuM? te praznanuM samAdhAna prastuta gAthAmAM che. jyAre potAnAthI adhika guNavAna athavA potAnI samakakSa hoya, tevA sahAyaka ziSyano saMyoga na thAya, tyAre sAdhaka indriyaviSayomAM anAsakta bhAve, niSpApa vRttithI arthAt koIpaNa pApa-doSanuM sevana karyA vinA ekalA vicare. ekalavihAramAM lAbha ane nukazAna baMne thaI zake che. ekalavihAramAM sAdhakane svayaMnI javAbadArI saMpUrNapaNe nibhAvavAnI hoya che. zrI ThANAMgasUtramAM tenA ATha guNo kahyA che. anya sUtromAM paNa je je nirdeza ane yogyatA darzAvI che, tevI yogyatA prApta karIne ja ekalavihAra karavo hitAvaha thAya che. Agamokta yogyatApUrNa na thAya tyAMsudhI Atma samarpaNa ane mauna bhAve guru sAMnidhyamAM rahevuM joIe
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI uttarAdhyayana sUtra-2 temaja tenA lAbhAlAbhane sahana karavA joIe. A rIte sarva daSTikoNathI zAstrokta guNAnusAra potAnA sAmarthyano dIrgha vicAra karIne ja muni ekalavihAra kare. 280 utAvaLathI, AvezathI ke klezathI dIrgha vicAraNA ke abhyAsa vinA svIkArelA ekalavihArathI samAdhi prApta thatI nathI. te uparAMta te sAdhakanI saMyamasAdhanA calavicala thaI javAnI zakyatA rahe che. sthAnAMgasUtra kathita AThaguNa A pramANe che- (1) jinamArgamAM(saMyamamAM) pUrNa aTala zraddhA hoya. (2) potAnA vrata niyama samAcArInA pAlanamAM pUrNa satyaniSTha hoya. (3) buddhimAna hoya. (4) bahuzruta hoya arthAt AcAra zAstronA pUrNa abhyAsI hoya (5) zarIra-sAmarthya saMpanna hoya, arthAt te rogI ane durbaLa zarIravALo na hoya. (6) klezakArI prakRti na hoya, zAMta saumya svAbhAvI hoya. (7) dhairyavAna hoya arthAt pratikULa paristhitiomAM ke koInA asavyavahAramAM temaja roga ke upasarga AvatAM gabharAya nahIM paraMtu samabhAvapUrvakanI sarva sthitione dhairya ane vivekathI pAra karavAmAM samartha hoya. (8) Atma sAmarthya saMpanna hoya. sarva saMyoga-viyogamAM saMyama pratye parama utsAha rAkhanAra hoya, jIvana paryaMta niraMtara puruSArthazIla hoya ane taponiSTha jIvana jIvanAra hoya. vyavahAra sUtrAnusAra eka ke aneka zramaNoe traNa varSanI dIkSA paryAya ane 40 varSanI uMmara pUrve; koIpaNa paristhitimAM koI paNa AcArya athavA upAdhyAyanI adhInatA vinA vicaraNa karavuM kalpatuM nathI. zrI sUtrakRtAMga sUtrAnusAra sAdhaka potAnA jJAna, darzana, cAritra, zarIra-svAsthya Adi rUpe potAnI pUrNa surakSA karavAmAM samartha na thaI jAya tyAM sudhI potAnA mALAne nahIM choDanAra pakSInI jema guru sAMnidhyano kyAre ya tyAga kare nahIM. na A rIte uparokta sarva sUtrAjJAone lakSyamAM rAkhIne ja muni prastuta sUtrokta saparisthitika karmasaMyoga janya ekalavihAra karavAno nirNaya karI zake che. duHkhanI paraMparAgata utpatti H 6 jahA ya aMDappabhavA balAgA, aMDaM balAgappabhavaM jahA ya / emeva mohAyayaNaM khu taNhA, mohaM ca taNhAyayaNaM vayaMti // = zabdArtha :- nahIM = je rIte vA = bagalA(pakSI) aMDaLamavA - IDAmAMthI utpanna thAya che aMDa = IDuM balALamAM = bagalIthI utpanna thAya che meva = e ja rIte phlu = nizcaya ja taT = tRSNA mohAvavaLa = mohanuM utpatti sthAna che = = ane morpha = moha taddAyayaLa = tRSNAnuM udbhava sthAna che ema vayaMti = jJAnI puruSa pharamAve che. bhAvArtha :- je rIte bagalIthI IDuM utpanna thAya che ane IDAthI bagalA utpanna thAya che, te ja rIte mohanuM udbhava sthAna tRSNA che ane tRSNAnuM janmasthAna moha che. rAgo ya doso vi ya kammabIyaM, kammaM ca mohappabhavaM vayaMti / kammaM ca jAImaraNassa mUlaM, dukkhaM ca jAImaraNaM vayaMti // zabdArtha :- rAno - rAga lolo = dveSa jammuvIya = karmanA bIjarUpa che jammU = karma mohamavuM = mohathI utpanna thAya che vayaMti - jJAnI kahe che meM - karma gArphamaLalsa = janma maraNanuM mUllR = mUla
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramAdasthAna [ 281 ] kAraNa gAmai = janma-maraNa sui - duHkha che vayaMti - ema jJAnI puruSo kahe che. bhAvArtha - rAgadveSa karmanAM bIja che. karma mohathI utpanna thAya che. te karma, janma ane maraNanuM mULa che ane janma-maraNa te ja duHkha che. tema jJAnI puruSo kahe che. dukkhaM hayaM jassa Na hoi moho, moho hao jassa Na hoi taNhA / taNhA hayA jassa Na hoi loho, loho hao jassa Na kiMcaNAI // zabdArtha -narasa jene moho moha choDuM nathI luNaMgaduHkhadayaMtra nAza pAmyuna =jeno noho = mohatajJa = taNA = nahIM to hoya che toha = lobhana virApha = Asakti vagere kaMI nathI. bhAvArtha:- jene moha nathI tenuM duHkha nAza pAme che. jene tRSNA nathI teno moha naSTa thAya che. jene lobha nathI tenI tRSNA dUra thAya che. je akiMcana che arthAt jenI pAse parigraha nathI, teno lobha nAza pAme che. vivecanaH prastuta gAthAomAM daSTAMta sAthe duHkhanI paraMparAnA mULane spaSTa karI tenA nAzano upAya darzAvyo che. gaI 5 maMDapamanA... - jema IDAthI bagalA utpana thAya che ane bagalIthI IDAnI utpatti thAya che, tema mohathI tRSNA utpanna thAya che ane tRSNAthI mohanI utpatti thAya che. tRSNA ane moha baMne mohanIya karmanA ja bhinna-bhinna rUpa che. jenA prabhAvathI AtmA mUDha banI jAya ane hitAhitanuM bhAna bhUlI jAya te moha che. mohabhAva temithyAtva yukta ajJAna che; tenA dvArA tRSNAnI utpatti thAya che. te ja rIte tRSNA dvArA mohanI utpatti thAya che. tRSNA vadhavAthI hitAhitanuM bhAna bhUlAya jAya che ane jIva mohathI AvRtta thAya che. modayathA hu tA :- jyAre manamAM koI manojJa padArthanI tRSNA utpanna thAya, tyAre tene prApta karavA vyakti utsuka thAya che. vastu prAptinI utsukatAthI te vivekahIna ane mUDha banI jAya che. tRSNA vyaktine mUcchita banAve che. tRSNA rAga svarUpa che. jyAM rAga hoya tyAM dveSa avayaMbhAvI hoya che kAraNa ke vastanI prAptimAM je avarodhaka bane, tenA para dveSabhAva thAya che. rAga ane dveSanI tIvratAthI mithyAtvano paNa udaya thAya che. A rIte rAga, dveSa, mithyAtva vagere bhAvo mohanIyakarmanA ja vibhinnarUpa che. tethI ja kahyuM che ke tRSNA mohanuM Ayatana-udbhava sthAna che ane mohanIya karmanA udaye ja tRSNA jAgRta thAya che. tRSNA mohanIyakarmanuM ja ekarUpa che, tethI moha tRSNAnuM Ayatana-udbhava sthAna che. Ro ya to ni ya tanmaya :- mAyA ane lobha rU5 rAga temaja krodha ane mAna rUpa dveSa: A baMne karmonA bIja che arthAt karmopArjanamAM rAgadveSa, kAraNabhUta che. mohathI karmanI utpatti thAya che ane karmathI janma-maraNanI paraMparA vadhe che. janma-maraNa e duHkhanA kAraNarUpa che. saMkSepamAM rAga ane dveSa ja samasta duHkhonA kAraNa che. A rIte ahIM mohanIya karmanA ja vividharUpo dvArA janma-maraNanI (duHkhanI) paraMparAne samajAvI che. A paraMparAne toDavA mATe duHkhanA kAraNabhUta mohano nAza karavo jarUrI che. kurNa caM naSNa doH modo.... - je niSparigrahI che, jene koI vastunI mUccha ke Asakti nathI; tene vastu meLavavAnI ke bhegI karavAnI vRttirUpa lobha raheto nathI. jene lobha nathI tene vastunI lAlasA-tRSNA paNa rahetI nathI. tethI lobhanA nAzathI tRSNAno nAza thAya che. tRSNAno nAza thatAM ja mohano nAza thAya ane mohano nAza thatAM vyakti vItarAgI banI jAya che. vItarAgI vyaktine duHkha hotuM nathI.
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI uttarAdhyayana sUtra-2 A rIte parigraha, mUrchA ke Asaktino bhAva mohanIya karmanuM ane duHkhanuM mULa kAraNa che. duHkhano nAza karavA mATe Asaktino nAza karavo, te sarvazreSTha upAya che. rAga-dveSa-moha nAzanA upAyoH 282 9 rAgaM ca dosaM ca taheva mohaM, uddhattu kAmeNa samUla jAlaM / je je uvAyA paDivajjiyavvA, te kittaissAmi ahANupuvvi // zabdArtha :- rAjeM = rAga vola = dveSa moDhuMsamULagAi = mULa sahita mohanI jALa sattAmeLa = ukheDIne pheMkI devAnI icchAvALA sAdhakane ne ne- je je vAyA- upAya pahivakhtiyA= aMgIkAra karavA joIe te = tenuM nahALupuSvi = yathAnupUrvI-kramapUrvaka jinnallAmi = huM kIrtana-varNana karIza. bhAvArtha:- je sAdhaka rAgadveSa-mohanI jALane mULathI nAza karavA icche che, teNe je je upAyo aMgIkAra karavA joIe, tene huM kramazaH kahIza. rasA pagAmaM Na NiseviyavvA, pAyaM rasA dittikarA NarANaM / 10 dittaM ca kAmA samabhiddavaMti, dumaM jahA sAuphalaM va pakkhI // zabdArtha :- rasaT - dUdha, ghI Adi rasonuM pama = adhika mAtrAmAM La bileviyA - sevana na karavuM pAyuM. = prAyaH rasA = rasa gALuM = manuSyone vittirA = uddIpta karanArA vitta = uddipta jAmA = kAmavAsanAo samiti = AkramaNa kare che baET = je prakAre sADallR = svAduphaLa, svAdiSTa phaLa vALA ghuma = vRkSanI tarapha pavavI = pakSI. bhAvArtha:- sAdhaka AtmAe rasonuM adhika mAtrAmAM sevana na karavuM joIe. prAyaH 2so unmAda vadhAranAra hoya che. jema svAdiSTa phaLavALA vRkSo para pakSIo AkramaNa kare che, tema unmAda pAmelA mAnavo 52 kAmavAsanAo AkramaNa kare che. jahA davaggI pauriMdhaNe vaNe, samAruo NovasamaM uvei / 11 eviMdiyaggI vi pagAma bhoiNo, Na baMbhayArissa hiyAya kassai // zabdArtha :- nahA = je rIte paridhaLe = pracura IdhanavALA vaLe = vanamAM lAgelI sanAno = vAyu sAthe vaLI = dAvAgni, jaMgalamAM lAgelI Aga vasamuM = zAMta, upazama La veD = thatI nathI va = e rIte pAmamoLo = prakAmabhojI, vividha rasayukta AhAra karanAra pha = koIvi = paNa vaMmayAsmi = brahmacArInI phariyA= indriya viSayAgni zAMta thatI nathI cha diyAya = tene mATe hitakArI paNa thatI nathI. bhAvArtha :- je rIte pracura IdhanavALA vanamAM vAyu sAtheno dAvAnaLa zAMta thato nathI, tevI ja rIte prakAmabhogI eTale yatheccha rasIlA bhojana karanArano indriyaviSayAgni zAMta paNa thato nathI. tethI brahmacArI mATe prakAma rasa bhojana hitakara nathI. 12 vivittasejjAsaNajaMtiyANaM, omAsaNANaM damiiMdiyANaM / Na rAgasattU dharisei cittaM, parAio vAhirivosahehiM // zabdArtha:- osaohiM = auSadhiothI pADyo - parAjita, nAza pAmelI vAhintiva = vyAdhinI = =
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramAdasthAna 283 jema vivitta-sengAsaNa = strI-pazu-napuMsaka rahita ekAMta zayyA, Asana vagerenuM khaMtiyALa = sevana karanAra omAsaLALa = thoDo AhAra karanAra mitiyALa = indriyonuM damana karanAra puruSonA vitta - cittane rAjalajU = rAgarUpI zatru La dhasepha = dabAvI zakato nathI. = = |13 bhAvArtha:jema auSadhithI nAza pAmelo roga zarIra para pharIthI AkramaNa karato nathI, tema vivikta zayyAsananuM sevana karanAra, alpabhojI ane jitendriya sAdhakanA cittane rAgadveSa parAjita karatA nathI. jahA birAlAvasahassa mUle, Na mUsagANaM vasahI pasatthA / emeva itthI Nilayassa majjhe, Na baMbhayArissa khamo NivAso // zabdArtha:- nahIM = je rIte vijJAnAvasahasya-bilADInA rahevAnA sthaLa mUtte = pAse, najIka mUsaLa = uMdarano vasahI = vasavATa 5 patA = prazasta nathI meva = e rIte phI-khitayassa = strIonAM sthAnanI mai = madhyamAM baMdhayAGi = brahmacArI puruSanuM pivAso= rahevuM lamo = yogya nathI. bhAvArtha:- jema bilADInA rahevAnA sthaLanI pAse uMdaranuM rahevuM hitakara nathI, tema strIonA nivAsanI madhyamAM brahmacArInuM rahevuM hitakara nathI. 14 Na rUva lAvaNNavilAsahAsaM, Na jaMpiyaM iMgiyaM pehiyaM vA / itthINa cittaMsi NivesaittA, daTTu vavasse samaNe tavassI // zabdArthaH-samaLe - = zramaNa tavastrI = tapasvI phILa = strIonAM va-tAvaLa-vilAsa-hAsa = rUpa, lAvaNya, vilAsa ane hAsya naMpiya = madhura vacano phaLiyuM pendriya = saMketa ane vividha prakAranI zArIrika ceSTA tathA kaTAkSa vikSepAdi cittali = potAnA cittamAM khivettA - sthApita karIne vajju - rAgapUrvaka jovAno 5 vavalle = prayatna na kare. bhAvArtha :- tapasvI zramaNa, strIonAM rUpa-lAvaNya, vilAsa, hAsya, AlApa, IzArA(ceSTA) ane daSTine cittamAM sthApita karIne jovAno prayatna kare nahIM. adaMsaNaM ceva apatthaNaM ca, aciMtaNaM ceva akittaNaM ca / itthI jaNassAriya jhANajuggaM, hiyaM sayA baMbhavae rayANaM // |15 zabdArtha :- sayA - sadA vamavadh yALa = brahmacarya vratamAM anurakta sAdhune AriyajJALa-gujaM = Arya puruSocitta dhyAnathI yukta, dharmadhyAnamAM tallIna sAdhuone phathI nagalsa = strIonA aMgopAMga avaMsaLa = rAgapUrvaka na jovA patthaLa = tenI icchA na kare ciMtaLa = tenuM ciMtana na karavuM avittaLa - Asakti- pUrvaka tenA rUpAdinuM guNa kIrtana na kare hriya = te tene mATe hitakArI che. = bhAvArtha:- brahmacaryamAM lIna sAdhaka strIone jue nahIM. tene jovAnI IcchA rAkhe nahIM, tenA AkarSaNa saMbaMdhI ciMtana kare nahIM temaja tenA rUpa ke zarIra racanA saMbaMdhI prazaMsA kare nahIM paraMtu Arya puruSocitta dhyAna arthAt dharma dhyAnathI yukta rahe; e ja tenA mATe sadA hitakArI che. 16 kAmaM tu devIhiM vibhUsiyAhiM, Na cAiyA khobhaiuM tiguttA / tahA vi egaMtahiyaM ti NaccA, vivittavAso muNINaM pasattho //
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 284] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 zabdArtha - vAmaM tu = bhale sipurA = mana, vacana, kAyArUpa traNa guptiothI gupta, samartha muni vipUsiyahiM = vastrAbhUSaNothI suzobhita ane manohara jevIfhaM = devAMganAo dvArA popaphavuM ja cADyA = bhita-calita karavAmAM samartha na hoya taer vi= to paNa ghAtahi = ekAMta hitakArI ti = evuM chavA = jANIne muLa = munione mATe vivittavAno = vivakta sthAna (strI, pazu, napuMsaka rahita sthAna)nuM sevana karavuM ja pattho = prazasta che. bhAvArtha - bhale traNa guptiothI gupta munione vastra-alaMkAra AdithI vibhUSita, manoharadevAMganAo paNa vicalita karavAmAM samartha na hoya topaNa munine mATe strI AdithI rahita ekAMta sthAnamAM rahevuM, te ja ekAMta hitakArI ane prazasta che. vivecana : prastuta gAthAomAM sUtrakAre rAga, dveSa ane mohanAzanA upAyonuM kathana karyuM che. rAga dveSanA nAza mATe indriya vijaya ane brahmacaryanuM pAlana anivArya che. mohanIya karmanA saMskAro atyaMta gADha che, te ja rIte viSayonI Asakti jIvane vAraMvAra viSayo prati AkarSita kare che. teno tyAga karIne brahmacaryavratano svIkAra karyA pachI paNa kayAreka nimitta maLatAM pUrvanA saMskAro jAgRta thAya che. tethI sUtrakAre sAdhakone eka-eka nimittathI thatAM anarthonuM daSTAMta sahita spaSTIkaraNa karyuM che. rasa paVIII fseviyaLA... - vigaya sahitanA gariSTa padArthonA sevanathI zarIramAM baLa, vIrya Adi dhAtunI puSTi thAya che ane indriyo pradIpta thAya che. dhAtunI puSTi ane vRddhithI kAmAgni pracaMDa thAya che. pracaMDa kAmAgni jIvane viSayavikAra dvArA parAjita kare che. jema madhura rasamaya phaLavALA vRkSane pakSIo kaSTa pahoMcADe che tema niraMtara amaryAdita, rasavaMtA bhojana karanAra sAdhakane viSaya vikAra pIDita karatA rahe che. na lava paraMdho..- jema sukAyelA vRkSa rUpa InjanathI bharelA vanamAM vAyu dvArA prerita dAvAnaLa zAMta thato nathI, tema sarasa padArthonuM atibhojana karanAra brahmacArIno indriyarUpa agni pavana zAMta thato nathI. tethI te kAmabhogamAM phasAya jAya che. jema dAvAgni vanane saLagAvI de che tema kAmabhogarUpI agni dharmarUpa bagIcAne bALI nAkhe che. tethI brahmacArIe potAnA brahmacaryanI rakSA mATe gariSTa ane atimAtrAmAM AhAra karavo ucita nathI. je sAdhaka rasendriyane jIte che tenI sarva indriyo jItAI jAya che. je rIte brahmacaryanI surakSA mATe AhArano saMyama jarUrI che, te ja rIte strI AdithI rahita ekAMta sthAnanI paNa teTalI ja mahattA che. jema bilADIno saMga uMdara mATe bhayajanaka che, tema strIno saMga sAdhako mATe bhayajanaka che. tethI sAdhaka zAstrokta yogya sthAnamAM ja rahe che. kyAreka te sthAnamAM paNa strIo dharmabhAvanArthe AvI jAya ke gocarI Adi prasaMge strIono saMparka thAya, tyAre sAdhaka atyaMta sAvadhAna banIne rahe. ja rahava-navaUM-vilAsa- ... :- strIonA suMdara saMsthAna, netro, manohara vastrAbhUSaNa, komaLa madhura bhASaNa, vividha prakAranI zArIrika ceSTAo, kaTAkSapUrvaka avalokana ityAdi hAvabhAvayukta dazyone joIne brahmacArImuni te dazyone manamAM sthApita na kare. kAraNa ke te dazyo pratyenA AkarSaNarUpa adhyavasAya manamAM kAmavikAranI vizeSa utpatti kare che. jo ke netrono jovAno svabhAva che paraMtu sAmAnya rIte daSTigata thatA dazyone AsaktipUrvaka jovAthI karmono baMdha thAya che ane brahmacaryane hAni thavAnI
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramAdasthAna [ 285 ] pUrepUrI saMbhAvanA rahe che. mATe strIonuM rAgapUrvaka avalokana ke avalokananI abhilASA, temanA rUpa-lAvaNyanuM ciMtana ane tenuM kIrtana Adino ahIM niSedha karyo che. vAmaM tu vahiM vibhUliyAuM - je muni saMyamabhAvamAM susthira thaI gayA hoya, je munione devAMganAo paNa saMyamathI calAyamAna karI zakatI na hoya tevA manobalI munione paNa sadA strI, pazu, paMDaka AdithI rahita, ekAMta sthAnamAM nivAsa karavAnI tIrthakara ane gaNadhara devonI AjJA che, to pachI sAmAnya, agItArtha sAdhuone mATe vivikta sthAnanuM sevana karavA aMge kahevAnuM ja zuM hoya ? arthAt kyAre ya A AjJAnI avahelanA karavI joIe nahIM. vAstavamAM muniono nivAsa strI nivAsathI rahita hoya temAM ja teonuM parama kalyANa che. sUtrokta kathanathI spaSTa thAya che ke parama yogI puruSoe paNa maryAdAnuM pAlana karavuM ane zAstrokta AjJA pramANe rahevuM potAnA mATe to jarUrI che ja, te uparAMta mahApuruSonA AcAra-vicAranuM anusaraNa sAmAnya rIte sarva loko kare che. te kAraNe paraMparAnI vizuddhi mATe paNa teo svayaM anuzAsanane svIkAre che. A rIte brahmacaryanI praSTithI sAdhaka kramazaH brahmasvarUpa AtmabhAvamAM sthira thatA jAya che ane teonA rAga-dveSAdi kaluSita bhAvono nAza thAya che. strIsaMga tyAgavAnI duSkaratA - va mokkhAbhikakhissa u mANavassa, saMsAra bhIrussa Thiyassa dhamme / NeyArisaM duttaramatthi loe, jahitthio bAlamaNoharAo // zabdArtha - morAbilisa = mokSanI icchA rAkhanArA saMsArathI rasa = saMsArathI DaranArA ane = dharmamAM riyalsa = sthita rahenArA mANavaTsa = puruSane mATe to = A lokamAM parisaM = A jAtanuM kuttara = kaThina kAryana asthi =bIjuM koI nathI gada = jeTalo vAnamodarAmo= ajJAnI jIvonA manane haraNa karanArI sthio = strIono tyAga karavo. bhAvArtha - mokSAbhikAMkSI, saMsArabhIru ane dharmamAM sthita puruSa mATe, ajJAnI jIvonA manane haraNa karanArI strIono tyAga karavAnuM kArya jeTaluM duSkara che, teTaluM duSkara kArya A lokamAM bIjuM kaMI nathI. / ee ya saMge samaikkamittA, suduttarA ceva bhavaMti sesA / 18 jahA mahAsAgaramuttarittA, NaI bhave avi gaMgAsamANA // zabdArtha - nadI = jema mahAsAgara = mahAsAgarane sattarittA = tarIne, pAra karyA pachI nAM samAna = gaMgA jevI ghaTTa va = nadIne pAra karavI saraLa ane = hoya che paNa = A sa = saMgane, strIonI Asaktine samarUpattA = choDI dIdhA pachI tenA = bIjI badhI Asaktio sukuttara ati = saraLatAthI choDI zakAya che. bhAvArtha:- jema mahAsAgarane taryA pachI gaMgA jevI nadI taravAnuM saraLa banI jAya che, tema strI saMgano parityAga karyA pachI zeSa Asaktino tyAga karavo saraLa banI jAya che. kAmANugiddhippabhavaM khu dukkha, savvassa logassa sadevagassa / jaM kAiyaM mANasiyaM ca kiMci, tassaMtagaM gacchai vIyarAgo //
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 zabdArtha - vevasya = devaloka sahita savva = samagra tomarsa = lokanA vivi= je kaMI paNa phikaeN = zArIrika, kAyika mAliya = mAnasika durva duHkha che, te badhAM duHkha du= vAstavamAM mAguddhipUrva = kAmabhogonI AsaktithI ja utpanna thayelA hoya che vayo = vItarAgI puruSa ja talla = te duHkhono mata cha = aMta kare che. bhAvArtha:- devaloka sahita samasta lokanA, je kaMI paNa zArIrika, mAnasika ane bIjA duHkho che, te vAstavamAM kAmAsaktithI utpanna thAya che. vItarAgI AtmA (puruSa) te duHkhano aMta kare che. jahA ya kiMpAgaphalA maNoramA, raseNa vaNNeNa ya bhujjamANA / 20 te khuDDae jIviya paccamANA, eovamA kAmaguNA vivAge // zabdArtha :- TET - jema piNT - dvipAka vakSanAM phaLo lekha - rasathI madhara naugNa - varNathI suMdara munamALA = khAvAmAM svAdiSTa lAge che paraMtu vimAna = khAdhA pachI thoDA samaye te huNa naviya = jIvanane naSTa karI de che pavana = A ja upamA vAmaNA = kAma bhogonA vivAre = vipAka (pariNAma) mATe hoya che. bhAvArtha - jema kiMpAka vRkSanA phaLo rUparaMganI daSTithI manoramya ane khAvAmAM madhura lAge che paraMtu pariNAme te jIvanano aMta kare che, te upamA kAmabhogonA vipAkane lAgu paDe che arthAt kAmabhogonuM pariNAma paNa aMte mahAduHkhadAyI hoya che. vivecana : prastuta gAthAomAM strIsaMga tyAganI kaThinatAne daSTAMta dvArA samajAvI che. strIsaMga aneka prakAre duHkhadAyaka che tevuM samajavA chatAM anAdikAlanA mohanIyakarmanA gADha saMskArane vaza thayelo jIva saraLatAthI teno tyAga karI zakato nathI. tethI ja ahIM kahyuM che ke strIsaMgane je pAra pAmI jAya, te samagra sAdhanArUpa samudrane zIdhra pAra pAmI jAya che ane tenA mATe zeSa sAdhanA mAtra gaMgA nadI taravA samAna atyaMta saraLa banI jAya che. strIsaMgano tyAga karanAra vyakti anya viSayonI Asakti saraLatAthI choDI zake che kAraNa ke strIsaMga ja anya ghaNAM padArthonI Asaktine janma Ape che, aneka anarthonuM sarjana kare che. tethI brahmacarya mahAvratanI ArAdhanAmAM je saphaLa thaI jAya, tene anya sarva sAdhanAo sahaja thaI jAya che. gaMdA piIYpanA... - kiMpAka nAmanA vRkSanuM phaLa dekhAvamAM manohara hoya che ane svAdamAM madhura hoya che paraMtu khAdhA pachI tenuM pariNAma viSaphaLanI samAna jIvanano aMta kare che, te ja rIte kAmabhogonuM sevana tatkAla jIvane priya lAge che paraMtu tenA pariNAme jIva karmabaMdhana karI janmamaraNanI paraMparA vadhAre che. devone kAmabhogo adhika pramANamAM upalabdha hoya che, mATe sAdhAraNa loko ema samaje che ke devo adhika sukhI che paraMtu kAmabhoganI Asakti ke tRSNA kadApi pUrNa thatI nathI. devo paNa atRptapaNe ja mare che. mAnavIya kAmabhogonuM sevana mohabhAvonI vRddhi kare che, tenAthI paraMparAe IhalokamAM zArIrika, mAnasika duHkho; tathA tenAM kAraNe karmonuM baMdhana thavAthI narakAdi durgatiomAM janma-maraNa ane paraMparA e lAMbA kALa sudhI duHkho bhogavavAM paDe che. jyAre vyakti kAmAsaktithI mukta thaIne vItarAga dazAne prApta
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramAdasthAna | 287 ] P kare tyAre ja A badhAM duHkhono aMta thAya che. tethI ja A gAthAnA aMtima caraNamAM kahyuM - tatsatAM gacchai vIyarAgo / Indriya vijaya : je iMdiyANaM visayA maNuNNA, Na tesu bhAvaM Nisire kayAi / Na yAmaNuNNesu maNa pi kujjA, samAhikAme samaNe tavassI // zabdArtha - sanArijAne samAdhino icchuka samartha = zramaNa tavIra tapasvI vighA = indriyonA ne= jemA = manojJavilaya = viSaya che tevuM = temAM vA= kyAre ya mAvaM= rAgabhAva na rAzire = na kare = ane anusu= amanojJa viSayomAM mAM pi= manathI paNa tugA = dveSabhAva na kare. bhAvArtha - samAdhino Icchuka tapasvI zramaNa indriyonA zabda, rUpAdi manojJa viSayomAM rAgabhAva na kare ane indriyonA amanojJa viSayomAM manathI paNa dveSabhAva na kare. vivecana : prastuta gAthAmAM samAdhinI prAptimAM indriya vijayanI pradhAnatAnuM nirUpaNa karyuM che. pAMce ya indriyonA zabdAdi manojJa viSayomAM rAga ane amanojJa viSayomAM dveSa karavo, te asamAdhinuM kAraNa che. tenA tyAga vinA sAdhune samAdhinI prApti thatI nathI. jyAre indriyajanya viSayanA rAgano tyAga karavAmAM Ave tyAre temAM pravRtti thatI nathI ane apriya viSaya pratyenA dveSano tyAga karavAmAM Ave tyAre kaSAyonI nivRtti thaI jAya che. A pramANe rAga ane dveSanI nivRtti thaI jAya tyAre cittanI ekAgratA rUpa samAdhi prApta thAya che. tAtparya e che ke mananI AkuLatA-vyAkuLatAnA kAraNa rAgadveSa che. tenAthI nivRtta thavAthI sAdhaka nirAkuLatA ane svasthatAne prApta kare che, te ja samAdhi che. tethI samAdhinI icchA rAkhanAra sAdhaka priya ane apriya viSayamAM thatA rAgadveSanA bhAvo na kare. ja yA madhu mAM pi nA :- A gAthAmAM saMyama samAdhinA eTale saMyama ArAdhanAnA Icchuka zramaNone manojJa ke amanojJa viSayo pratye manathI paNa vicAra karavAno niSedha karyo che, to pachI indriyonA viSayomAM pravRtta thavuM te to kiMcit mAtra paNa yogya nathI. cakSurindriya vijaya : / cakkhussa rUvaM gahaNaM vayaMti, taM rAgaheuM tu maNuNNamAhu / | taM dosaheuM amaNuNNamAhu, samo ya jo tesu sa vIyarAgo / zabdArtha - va = rUpane vadhu = cakSu indriya nAda = grahaNa karanArI vayaMti = kahevAya che mags = je rUpa manojJa che rahevuM= tene rAgano hetu Adu = kahe che amayou = je rU5 amanojJa che tene vahevuM= dveSano hetu kahe che no= je tevuM = manojJa ane amanojJa rUpamAM sana = samabhAva rAkhe che sa= te vAyaro vItarAga che. bhAvArthaH- cakSu indriya rUpane grahaNa kare che. te rUpa manojJa hoya, to te rAganuM kAraNa bane che ane amanojJA hoya, to te dveSanuM kAraNa bane che. je baMne prakAranA rUpamAM samabhAva rAkhe che te vItarAga kahevAya che. 22 va
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 sa rUvassa cakTuM gahaNaM vayaMti, cakkhussa rUvaM gahaNaM vayaMti / rAgassa heuM samaNuNNamAhu, dosassa heuM amaNuNNamAhu // zArtha :- cakTuM = yakSune rUvassa = 35 gahaNaM = adde| 42nA2 vayaMti = vAya bhane rUvaM = 35cakkhussa = sAMponuMgahaNaM = grAha(DAyogya) vayaMti-vAyachesamaNaNNaM - manoza35ne rAgassa = rAgano heu = 129, Detu Ahu = cha bhane amaNuNNaM = samanoza 35ne dosassa = dveSano heu = hetu, 1298 Ahu = 1 che. bhAvArtha - cakSu rUpane grahaNa karanAra(grAhaka) che, rU5 cakSuno grAhya viSaya che. manojJarUpa rAganuM kAraNa cha bhane amanoza 35 dveSa // 29 // 7. rUvesu jo giddhimuvei tivvaM, akAliyaM pAvai se viNAsaM / rAgAure se jaha vA payaMge, Aloyalole samuvei maccu // zArtha :- jaha vA = bha Aloya-lole = hI451 prAzanuM sopI rAgAure = 2 / / 2, rAgathA viNa payaMge = patagiyu 5nI nyota 652 5DIne maccu = mRtyune samuvei = prApta thAyacha, tevI 4 te jo hai, puruSa rUvesu = 35mAM tivvaM = tIvra giddhi = gRddhine, Asamita mAvane uvei = rAmeche se = te akAliyaM = maNamA 4 viNAsa = vinAzane athavA mRtyune pAvai = prApta thAya che. bhAvArtha:- jema prakAza lolupa pataMgiyuM rUpamAM Asakta banI, dIpakanI jyota upara paDIne mRtyu pAme che tema je prANI manojJa rUpomAM atyaMta Asakti rAkhe che, te rAgAtura vyakti akALe ja vinAza pAme che. je yAvi dosaM samuvei tivvaM, taMsikkhaNe se u uvei dukkhaM / duddata doseNa saeNa jatu, Na kiMci rUva avarajjhai se // zArtha:-je yAvi = 3 4 amanojJa 35mAM dosaM - dveSa bhAvane samuvei = prApta 42 cha, utpanna 42 cha tivvaM = tIvra jaMtu = prANI saeNa = potAnA 4 duiMtadoseNa = huti hoSa, talaatSayI tasikkhaNe = te 4 kSa dukkha - hu:5ne uvei = prApta thAya che kiMci = orUva = amanoza35no Na avarajjhai = a525(oSa) nathI. bhAvArtha:- je amanojJa rUpamAM tIvra dveSa kare che, te vyakti te ja kSaNe potAnA tIvra dveSathI duHkhI thAya che. temAM rUpano koI doSa nathI. 26 egaMtarate rUiraMsi rUve, atAlise se kuNai paosaM / / dukkhassa saMpIlamuvei bAle, Na lippai teNa muNI virAgo / zArtha :- rUiraMsi = suM62, ruthira rUve = 35mA egataratte = atyaMta anu271 thAya cha bhane atAlise = asuM6235thI paosa = dveSa kuNai = 42che se = te bAlo= pAsa dukkhassa = pIDAnA, du:manA saMpIla = samUDane uvei = prApta thAya cha, paraMtu virAgo = vItarAga muNI = bhuni teNa = tethI Na lippai = lipta thatA nathI. bhAvArtha:- je suMdara rUpamAM atyaMta Asakta hoya che ane kurUpamAM dveSa kare che, te ajJAnI zArIrika, 25
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramAdasthAna [ 289 ] 28 mAnasika Adi aneka prakAranA duHkhone pAme che. virakta muni temAM lipta thatA nathI arthAt te ubhaya prakAranA rUpothI karmabaMdha karatA nathI. 27 rUvANugAsANugae ya jIve, carAcare hiMsai garUve / cittehi te paritAvei bAle, pIlei attaTThagurU kiliTTe // zabdArtha - vApu puvA-rUpanI AzAthI tenuM anusaraNa karanAra arthAt rUpanI AsaktimAM phasAyelo gaNAve = jIva have = aneka prakAranA vare = trasa ane sthAvara prANIonI hiMdu = hiMsA kare che = ane vAne = te bAlajIva te = te jIvone vihiM = aneka prakAre pavitAve = paritApa upajAve che ane atta60 = potAnA ja svArthamAM tallIna banelo te viziphTa = kuTila jIva pote = aneka jIvone pIDita kare che. bhAvArtha - manojJa rUpanI IcchAne AdhIna thayelI vyakti aneka trasa ane sthAvara jIvonI hiMsA kare che temaja potAnA svArthamAM tallIna banelo kliSTa pariNAmI, te rUpAsakta ajJAnI prANI anya jIvone vividha prakAre paritApa Ape che ane pIDita kare che. / rUvANuvAeNa pariggaheNa, uppAyaNe rakkhaNa saNNioge / ? vA vizo ya vada suda te, samovAne ya tittinAme che zabdArtha - vALuvALa rUpanA anurAgathI parezAna= mUcchathI 3ppAnete padArthane upArjana karavAmAM ane rakSaNa = rakSA karavAmAM sAone = samyak prakAre niyoga-upayoga karavAmAM varSa = vyaya, teno nAza thatAMvione viyoga thatAM = kevI rIte suraM sukha prApta thaI zake che mojAne - teno upayoga karavAnA samaye te = tene tiriNAme = pti na hovAnA kAraNe duHkha ja thAya che. bhAvArtha - rUpanA anurAgathI ane tenI mUrchAthI te padArthonA upArjanamAM ke rakSaNamAM ane tenA upayogamAM tathA te padArthonA nAza ane viyogamAM; te anurAgI jIvane sukha kyAMthI hoya? tene rUpanA upabhoga samaye paNa atRptinuM duHkha ja hoya che. rUve atitte ya pariggahammi, sattovasatto Na uvei tuDhei / 29 atuTTidoseNa duhI parassa, lobhAvile Ayayai adattaM // zabdArtha havenA rUpamAM atire = atRpta banelo parimika rUpa viSayaka parigrahamAM sarovatto = Asakta ane vadhu Asakta banelo jIva taEi= saMtoSane ja verU = prApta thato nathI a[philoseLa = asaMtoSarUpI doSathI kudI = duHkhI thayelo ane togavi = lobhathI malina cittavALo jIva parahma = bIjAnI mahatta = na ApelI vastuone kAyaya = grahaNa kare che, potAnI priya vastu mATe corI paNa kare che. bhAvArtha - rUpamAM atRpta tathA tenA parigrahamAM Asakta ane atyaMta Asakta vyakti kyAre ya saMtoSa prApta karato nathI. te uparAMta asaMtoSanA doSathI duHkhI ane lobhathI vyAkuLa banIne, te jIva bIjAnI adatta (na ApelI) vastu grahaNa kare che arthAt corI kare che. taNhAbhibhUyassa adatta hAriNo, rUve atittassa pariggahe ya / mAyAmusaM vaDDai lobhadosA, tatthA vi dukkhA Na vimuccai se // 20
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 290 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 zabdArthaH - tApUvasa - tRSNAne vazIbhUta thayelA avataLio = rUpavAna vastune corIne lenArA atirasa = atRpta prANInA somavAlA = lobharUpI doSathI mAyAmui = mAyA ane mRSAvAdanI va = vRddhi thAya che tatthA vi = to paNa, kapaTathI khoTuM bolavAthI paNa te = te gujaE = duHkhathI ja vimukhya = mukta thato nathI arthAt chUTato nathI. bhAvArtha-tRSNAthI gherAyelA, bIjAnI vastune grahaNa karanAra, rUpamAM atRpta ane rUpaviSayaka parigrahamAM mUcchita puruSa, lobhanA doSathI mAyA-kapaTa ane mRSAvAdanI vRddhi kare che, to paNa te duHkhathI mukta thato nathI. kA mosassa pacchA ya puratthao ya, paogakAle ya duhI duraMte / evaM adattANi samAyayaMto, rUve atitto duhio aNisso // zabdArtha:-nIra - asatya bolatAM . pahelAM judA ne pachI parajAdAne - prayoga kALe, asatya bolavAnA samaye paNa kurate = duranta, duSTa hRdayavALo jIva kudI = duHkhI ja rahe che parva = A rIte have = rUpamAM pitto = atRpta jIva avatAra = adatta samAyato = grahaNa karatAM so= sahAya vagarano ya ane kuTio duHkhI thAya che. bhAvArtha:- (rUpa saMbaMdhI) asatya bolatAM pahelAM ane pachI tathA bolatAM samaye paNa manuSya duHkhI thAya che, teno aMta paNa duHkha rUpa hoya che. A rIte adatta grahaNa karIne paNa rU5 viSayaka atRpta vyakti duHkhI ane asahAya bane che. haka rUvANurattassa Narassa evaM, katto suhaM hojja kayAi kiMci / tatthovabhoge vi kilesa dukkhaM, Nivvattai jassa kaeNa dukkha // zabdArtha -parva A rIte vApurattA rUpamAM Asakta banelA para = manuSyone su-sukha to = kyAMthI ho = hoya? jayA- kyAre yarvitti = thoDuM paNa sukhavAsa paNa = jenA mATe ku -duHkha tovakho vigatavanA upabhogamAMvileNa gu=atyaMta kleza ane duHkhafr = utpanna kare che. bhAvArtha:- A rIte rUpamAM anurakta mANasane kyAre ya kiMcit mAtra sukha kyAMthI maLe? kAraNa ke rUpa viSayaka padArthone prApta karavAmAM ane tenA upabhogamAM paNa kleza ane duHkha ja hoya che. emeva rUvammi gao paosaM, uvei dukkhoha paraMparAo / paduTThacitto ya ciNAi kamma, jaM se puNo hoi duhaM vivAge / zabdArtha - va = A ja rIte havAmi = amanojJa rUpamAM jouM to = pradveSa karanAro jIva kuvoda paraMparA = uttarottara du:kha samUhanI paraMparAone 36 = prApta thAya che patiatizaya dveSathI dUSita cittavALo te jIva -- = azubha karmanoLi = saMcaya kare che = = jenAthI te = tene puNo pachI vivAna = vipAkanA samaye, karmanAM phaLa bhogavatAM samaye kurda = duHkha ho= thAya che. bhAvArtha :- A ja rIte(amanojJa)rUpamAM praSa rAkhanAra paNa uttarottara aneka duHkhonI paraMparAne prApta kare che. dveSayukta cittathI te azubha karmono saMcaya kare che, pachI te ja karmo phaLa ApavAnA samaye tenA mATe du:kha rUpa thAya che. 33
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramAdasthAna [ 291 ] 4 rUve viratto maNuo visogo, eeNa dukkhoha paraMpareNa / __Na lippai bhavamajjhe vi saMto, jaleNa vA pokkhariNI palAsaM // zabdArtha - vA = je prakAre povaLi pAraM= puSkariNI palAza, jaLamAM utpanna thayeluM kamaLapatra jaLamAM rahevA chatAM nakha = pANIthI ja nikha = lipta thatuM nathI te ja rIte have = rUpamAMvitti = virakta maju= manuSyani = zoka rahita thAya che ane kavana - saMsAramAM saMta vi= rahevA chatAM paNa = A rUpa viSayaka su da paraMparA = duHkha samUhanI paraMparAthI lipta thato nathI. bhAvArtha:- rUpathI virakta puruSa zoka rahita thAya che. jema taLAvamAM utpanna thayeluM kamaLapatra pANIthI alipta rahe che, tema te saMsAramAM rahevA chatAM rUpa viSayaka duHkha paraMparAthI lipta thatA nathI. vivecanaH prastuta gAthAomAM cakSurindriya vijaya mATe rUpanI AsaktithI thatAM doSo ane duHkhonI paraMparAnuM varNana karyuM che. rUpamAM rAga dveSathI thatI doSa paraMparA :- je rIte prakAzanI lAlasAthI pataMgiyuM potAnA hitAhitano vicAra karyA vinA dIpaka tarapha doDI jAya che ane aMte dIpakamAM paDIne vinAzane pAme che, te ja rIte rUpamAM Asakta vyaktio rUpanI lAlasAthI hitAhitano vicAra karI zakatA nathI. te manuSyo rUpavAna vastune prApta karavA ane kurUpane dUra karavA aneka jIvonI hiMsA kare che, vividha prakAre pIDA Ape che, khoTuM bole che, priya vastunI corI kare che, strInA rUpamAM Asakta banI abrahmacaryanuM sevana kare che, rUpavAna padArthono mamatvapUrvaka saMgraha kare che, chatAM te atRpta rahe che. te padArthonA upArjanamAM, saMrakSaNamAM, upabhogamAM, vyaya ane viyoga vageremAM duHkhI thAya che. ATaluM pApa karavA chatAM te ahIM sukhI thatA nathI, temaja paralokamAM paNa sukhI thatA nathI. rUpa pratye rAgadveSa vaza te aneka pApakarmonuM upArjana kare che ane tenuM phaLa bhogavatAM vividha duHkho bhogave che tathA te janma-maraNanI paraMparAmAM vRddhi kare che. ii sAvaraphara se - temAM rUpano kAMI aparAdha nathI. rUpane grahaNa karavuM te netrano svabhAva che; netrano viSaya banavuM te rUpano svabhAva che. netra A vizvanA vividha rUponuM darzana kare che. rUpa ane netra baMne yathAsthAne sthita rahIne pota-potAnA svabhAva pramANe kArya kare che. tyAM sudhI koI doSa ke duHkha nathI paraMtu jyAre rUpadarzana thatAM ja AtmAmAM pUrva saMskAravaza rAga ane dveSanA saMskAro jAgRta thAya ane vyakti te rUpamAM priya-apriyanA bhAvo kare; tyAra pachI kramazaH priya vastunI prApti mATe prayatna kare tyAre pApanI paraMparA cAlu thaI jAya che. sAdhaka AtmA rUpadarzana thavA chatAM rAga ke dveSa karatA nathI, te samabhAvamAM sthita rahe che. vItarAgI puruSa vizvanA samasta rUpanuM darzana kare che paraMtu tene rU5 bAMdhI zakatuM nathI ke pApa pravRtti karAvI zakatuM nathI. tethI siddha thAya che ke rUpa nahIM paraMtu rUpanI Asakti jIvane baMdhanakAraka che. te ja rIte pAMce indriyanA viSayo nahIM paraMtu viSayonI Asakti ja jIvane baMdhanakAraka thAya che. sano ya no te ja vIyaro - rUpanA viSayamAM je rAga ke dveSanA bhAvo karatA nathI, te vItarAgI che. rUpa viSayaka anurAgano parityAga karanAra vItarAgI puruSa zokano anubhava karatA nathI tathA duHkhanI paraMparA pAmatA nathI. jalakamalavat virakta puruSa saMsAramAM rahevA chatAM saMsAranA duHkhothI lipta thatA
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 292 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 nathI. rAgadveSanA parityAgathI tanyUlaka duHkhano abhAva thaI jAya che. sAhizAne - samAdhikAma, Atma samAdhibhAva, zAMti samAdhino icchuka. samAdhi eTale cittanI ane saMyama jIvananI svasthatA. zAMti-samAdhi mATe rUpamAM rAgadveSano tyAga karavo joIe. TIM:- gAthA rara ane 23mAM gahaNa" zabda traNa vakhata prayukta che. prasaMgavaza gAthA raramAM grahaNa zabdano artha grAhya viSaya thAya che. tathA 23mI gAthAmAM grahaNano artha che grAhaka ane bIjA grahaNano artha che- "grAhya viSaya'. A rIte indriya ane tenA viSayane paraspara grAhya-grAhaka saMbaMdha che. kuharta saMpanna = duHkhathI utpanna thayelI pIDA, duHkhano samUha, zArIrika-mAnasika Adi aneka prakAranI pIDA. sattadRAra viliH - potAnA ja prayojanane pradhAnatA ApanAra ane kliSTa pariNAmI. zroteMdriya vijaya : soyassa sadda gahaNaM vayati, taM rAgaheuM tu maNuNNamAhu / taM dosa he amaNuNNamAhu, samo ya jo tesu sa vIyarAgo / zabdArtha:- sa = zabdane soyarsa = zrotendriyanA mahai = grAhya, viSaya vati = kahe che. bhAvArtha - zrotendriya zabdane grahaNa kare che, te zabda manojJa hoya to rAganuM kAraNa ane amanojJa hoya to zreSanuM kAraNa bane che. je A baMne prakAranA zabdamAM samabhAva dhAraNa kare che, te vItarAga che. saddassa soyaM gahaNaM vayaMti, soyassa sadaM gahaNaM vayaMti / rAgassa heu samaNuNNamAhu, dosassa heu amaNuNNamAhu // zabdArtha:- solaM= kAnane, zrotendriyane sa6 = zabdano pAra = grAhaka varitra kahe che ane sa6 = zabdane soyasa = kAnano, zravaNano nAda = grAhya viSaya. bhAvArtha - zrotendriya zabdane grahaNa karanAra(grAhaka) che ane zabda zrotendriyano grAhya(viSaya) che. te zabda manojJa hoya to rAganuM ane amanojJa hoya to dveSanuM kAraNa bane che. saddesu jo giddhimuvei tivvaM, akAliyaM pAvai se viNAsaM / rAgAure hariNa mige va muddhe, sadde atitte samuvei maccu // zabdArtha go je rAkare = rAgAtura, saMgItanA rAgamAM Asakta ane mukta = mugdha banelA fjova= mRganI jema, ajJAnI mANasa haLa = haraNa sa = zabdamAM. bhAvArtha - jema saMgItanA rAgamAM Atura ane mugdha baneluM haraNa akAlamAM ja mRtyu pAme che, tema zabdamAM atyaMta gRddha banelI vyakti zabda zravaNathI atRpta rahIne ja mRtyu pAme che. hA je yAvi dosaM samuvei tivvaM, taMsikkhaNe se u uvei dukkhaM / duddatadoseNa saeNa jaMtU, Na kiMci sadda avarajjhai se // 36 37
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramAdasthAna [ 293 ] bhAvArthaH- je amanojJa zabda tarapha tIvra dveSa rAkhe che te vyakti te ja kSaNe potAnA tIvra dveSathI duHkhI thAya che, temAM zabdano koI doSa nathI. 10 egaMtaratte ruiraMsi sadde, atAlise se kuNai paosaM / dukkhassa saMpIlamuvei bAle, Na lippai teNa muNI virAgo // bhAvArtha:- je priya zabdamAM atyaMta Asakta hoya che ane apriya zabda pratye dveSa kare che, te ajJAnI duHkhanI atyaMta pIDA pAme che. paraMtu virakta muni temAM lipta thatA nathI. 40 sadANugAsANugae ya jIve, carAcare hiMsai NegarUve / cittehiM te paritAvei bAle, pIlei attaTThagurU kiliDe // zabdArtha:- sahApurApura = zabdanI AzAthI tenuM anusaraNa karanArA arthAt zabdAsaktimAM phasAyelo (jIva). bhAvArtha - manojJa zabdanI spRhAne vazIbhUta thayelA ajJAnI kliSTa pariNAmI jIvo potAnA svArthane vaza thaI traNa-sthAvara jIvonI aneka prakAre hiMsA kare che ane te anya jIvone vividha prakAre paritApa Ape che ane pIDA upajAve che. sahANavAeNa pariggaheNa. uppAyaNe rakkhaNasaNNioge / vae vioge ya kahaM suhaM se, saMbhogakAle ya atittilAbhe // zabdArtha - sAbuvALa = zabdanA viSayamAM Asakta. bhAvArtha:- zabdamAM anurAga hovAthI ane tenI mucchathI te padArthonA upArjanamAM, saMrakSaNamAM ane tenA upayogamAM tathA vyaya ane viyogamAM tene sukha kyAMthI hoya? tene zabdanA upabhoga samaye paNa atRptinuM duHkha ja hoya che. ka sadde atitte ya pariggahammi, sattovasatto Na uvei tuhi~ / atuTTidoseNa duhI parassa, lobhAvile AyayaI adattaM // bhAvArtha :- zabdamAM atapta ane tenA parigrahamAM Asakta ane atyaMta Asakta vyakti kyAreya saMtuSTa thato nathI. asaMtoSanA duHkhathI duHkhI ane lobhathI vyAkuLa vyakti bIjAnI vastu adatta grahaNa kare che, corI kare che. sa taNhAbhibhUyassa adattahAriNo, sadde atittassa pariggahe ya / mAyAmusa vaDDai lobhadosA, tatthAvi dukkhA Na vimuccai se // bhAvArtha - tRSNAthI gherAyelA, adatta vastu grahaNa karanAra, zabdamAM atRpta ane zabdaviSayaka parigrahamAM mUcchita puruSa lobhanA doSathI mAyA kapaTa ane mRSAvAdanI vRddhi kare che to paNa te duHkhathI mukta thatA nathI. mosassa pacchA ya puratthao ya, paogakAle ya duhI duraMte / evaM adattANi samAyayaMto, sadde atitto duhio aNisso // 44
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 bhAvArtha: :- (zabda saMbaMdhI) asatya bolatAM pahelA ane pachI tathA asatya bolavAnA samaye paNa te duHkhI thAya che. teno aMta paNa duHkharUpa ja hoya che. A rIte adatta grahaNa karIne zabda viSayaka atRpta vyakti duHkhI ane asahAya bane che. 45 saddANurattassa Narassa evaM katto suhaM hojja kayAi kiMci / tatthovabhoge vi kilesa dukkhaM, NivvattaI jassa kaeNa dukkhaM // zabdArtha:- saddALurattaf = zabdamAM Asakta banelo. bhAvArtha: :- A rIte zabdamAM anurakta vyaktine kyAre ya kiMcit mAtra paNa sukha kyAMthI hoya ? kAraNa ke zabda viSayaka padArtho prApta karavAmAM ane tenA upabhogamAM paNa kleza ane duHkha ja hoya che. emeva saddammi gao paosaM, uvei dukkhoha paraMparAo / paduTThacitto ca ciNAi kammaM, jaM se puNo hoi duhaM vivAge // jA bhAvArtha :- A rIte je (amanojJa) zabda pratye dveSa kare che, te uttarottara aneka duHkhonI paraMparAne prApta kare che. dveSayukta cittathI te je karmono saMcaya kare che, te ja karmo phaLa bhogavavAnA samaye tenA mATe duHkha rUpa thAya che. sadde viratto maNuo visogo, eeNa dukkhoha paraMpareNa / 47 Na lippai bhavamajjhe vi saMto, jaleNa vA pokkhariNI palAsaM // bhAvArtha :- zabdamAM virakta puruSa zoka rahita thAya che. jema jalAzayamAM utpanna thayeluM kamaLa patra pANIthI alipta rahe che, tema te saMsAramAM rahevA chatAM zabda viSayaka duHkha paraMparAthI alipta rahe che. vivecanaH prastuta gAthAmAM zrotendriyavijaya mATe zabdanI AsaktithI utpanna thatAM doSo ane duHkhonI paraMparAnuM vistRta varNana che. te sarva varNana prAyaH pUrvokta gAthAonI samAna che. vizeSamAM ahIM zabda zravaNanI lAlasAthI kheMcAIne phasAI jatAM mRganA daSTAMtathI viSayane spaSTa karyo che. je rIte mRga moralInA madhura svaramAM rAgAtura banIne maraNanA bhayane bhUlIne surIlA svaramAM ja tallIna banI jAya che ane aMte zikArInA bANano bhoga banIne, madhura zabda zravaNanI atRpta vAsanAmAM ja akAle maraNane zaraNa thAya che. te ja rIte priya zabdamAM Asakta ane apriya zabdamAM dveSagrasta manuSya te anukULa zabdone meLavavA, mRdaMga, vAMsaLI Adi vAjiMtro banAvavA mATe cAmaDAM, lAkaDuM vagere vastuo meLavavA aneka jIvonI hiMsA kare che, te jIvone vividha prakAre pIDA Ape che. te vAjiMtronA saMrakSaNamAM sadA tatpara rahe che. teno nAza thAya ke viyoga thAya to du:khI thAya che. te sAdhanonA sadbhAvamAM paNa teno vinAza na thAya tevA bhayathI sadA bhayabhIta ja rahe che. te uparAMta te sAdhano mATe asatya, corI, lobha, rAga, dveSa, mAyA-kapaTanuM sevana Adi aneka pApa pravRtti kare che. tenA pariNAma svarUpe te anaMta karmone saMcaya karI, A bhavamAM vyAkuLatA ane asaMtoSanI AgamAM baLyA kare che ane parabhavamAM te karmonA phaLa svarUpe duHkha bhogavatAM janma maraNanI paraMparA vadhAre che.
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramAdasthAna 295 je vyakti anukULa ke pratikULa zabdo sAMbhaLIne temAM samabhAva rAkhe che, temAM madhyastha rahe che; te rAga dveSane choDIne vItarAga bane che ane vItarAgI puruSa sarva duHkhothI mukta thAya che. harinamitte :- hariLa ane mRTM A banne zabda samAna arthI che. tema chatAM sUtrakAre be zabdano prayoga karyo che. tethI mRga zabda anekArthaka hovAthI ahIM teno ajJAnI, bhoLu prANI, buddhi vihIna ityAdi artha karavAmAM Ave che. ghANendriya vijayaH 48 ghANassa gaMdhaM gahaNaM vayaMti, te rAgaheDaM tu maNuNNamAhu / taM dosa he amaNuNNamAhu, samo ya jo tesu sa vIyarAgo // zabdArtha :- TMthaM = gaMdhane thALaK = ghrANendriya haLa = grahaNa(viSaya) vayaMti = kahe che. bhAvArtha:- ghANendriya(nAsikA) gaMdhane grahaNa kare che, te gaMdha manojJa hoya to rAganuM kAraNa ane amanojJa hoya to dveSanuM kAraNa bane che. je baMne prakAre gaMdhamAM samabhAva rAkhe che, te vItarAgI che. 49 gaMdhassa ghANaM gahaNaM vayaMti, ghANassa gaMdhaM gahaNaM vayaMti / rAgassa heuM samaNuNNamAhu, dosassa heuM amaguNamAhu // zabdArtha:- thALa = ghrANendriyane sa~dhaK = gaMdhanI haLa = grAhaka(grahaNa karanAra) vayaMti = kahevAya che ane nathaM = gaMdhane thALaH = ghrANendriyano haLa = grAhya (grahaNa karavA yogya) vayaMti = kahevAya che. bhAvArtha :- ghrANendriya, gaMdhane grahaNa karanAra 'grAhaka' che ane te gaMdha, ghrANendriyano 'grAhya viSaya' che. manojJa gaMdha rAganuM kAraNa ane amanojJa gaMdha dveSanuM kAraNa che. 50 gaMdhesu jo giddhimuvei tivvaM, akAliyaM pAvai se viNAsaM / rAgAure osahigaMdhagiddhe, sappe bilAo viva NikkhamaMte // zabdArtha :- jaMghelu = gaMdhamAM se - te osahiSNadhandre = caMdana vagere auSadhionI sugaMdhamAM vRddha rALAkare = rAgAtura thaIne bilo = potAnA bilamAMthI (daramAMthI) pittpamatte = bahAra nIkaLatA sapne viva = sarpanI samAna. bhAvArtha :- jema auSadhinI gaMdhamAM Asakta sarpa daramAMthI nIkaLIne vinAza(mRtyu)ne pAme che, tema manojJa gaMdhamAM atyaMta mRddha bananAra vyakti akALe nAza pAme che. 51 bhAvArtha:- je amanojJa gaMdhamAM tIvra dveSa kare che, te vyakti te ja kSaNe potAnA tIvra dveSathI du:khI thAya che, temAM gaMdhano koI doSa nathI. je yAvi dosaM samuvei tivvaM, taMsikkhaNe se u uveD dukkhaM / duddata doseNa saeNa jaMtU, Na kiMci gaMdhaM avarajjhai se // egaMtaratte ruiraMsi gaMdhe, atAlise se kuNai paosaM / dukkhassa saMpIlamuvei bAle, Na lippai teNa muNI virAgo //
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 bhAvArtha:- je sugaMdhamAM atyaMta Asakta thAya che ane durgaMdha pratye dveSa kare che, te ajJAnI duHkharUpa pIDA pAme che. virakta muni temAM lipta thatA nathI. 53 gaMdhANugAsANugae ya jIve, carAcare hiMsai NegarUve / cittehiM te paritAvei bAle, pIlei attaTThaguru kiliTThe // zabdArtha :- saMdhANugAlANuTC = gaMdhanI AzAe tenuM anusaraNa karanAro, gaMdhanI AsaktimAM phasAyelo nIve = jIva. bhAvArthaH- manojJa gaMdhanI icchAne AdhIna thayelo, potAnA prayojanane ja siddha karanAra, kliSTa pariNAmI, ajJAnI jIva aneka trasa-sthAvara jIvonI hiMsA kare che ane te anya jIvone vividha prakAre paritApa ane pIDA kare che. gaMdhANuvAeNa pariggaheNa, uppAyaNe rukkhaNa saNNioge / vae vioge ya kahaM suhaM se, saMbhogakAle ya atittilAbhe // zabdArtha:- saMdhALuvAI = gaMdhamAM Asakta. bhAvArtha:- gaMdhanI AsaktithI te padArthonA upArjanamAM, saMrakSaNamAM ane tenA upayogamAM tathA vyaya ane viyogamAM te anurAgI jIvane sukha kyAMthI hoya ? tenA upabhoga samaye paNa tene atRptinuM duHkha ja hoya che. 55 gaMdhe atitte ya pariggahammi, sattovasatto Na uvei tuTThi / atuTThadoseNa duhI parassa, lobhAvile AyayaI adattaM // bhAvArtha:- gaMdhamAM atRpta ane parigrahamAM Asakta temaja ati Asakta vyakti kyAre ya saMtuSTa thatA nathI. te asaMtoSanA doSathI duHkhI ane lobhathI vyAkula vyakti bIjAnI vastuonI corI kare che. tahAbhibhUyassa adattahAriNo, gaMdhe atittassa pariggahe ya / 56 57 mAyAmusaM vaDDhai lobhadosA, tatthA vi dukkhA Na vimuccai se // bhAvArtha:- tRSNAthI gherAyelA, bIjAnI vastu adatta grahaNa karanAra, gaMdhamAM atRpta gaMdha viSayaka parigrahamAM mUrchita puruSa, lobhanA doSathI mAyA ane mRSAvAdanI vRddhi kare che topaNa te duHkhathI mukta thato nathI. mosassa pacchA ya puratthao ya, paogakAle yaduhI duraMte / evaM adattANi samAyayaMto, gaMdhe atitto duhio aNisso // bhAvArtha:- (gaMdha saMbaMdhI) asatya bolatAM pahelAM, bolyA pachI ane bolatAM samaye te duHkhI thAya che. teno aMta paNa duHkhamaya thAya che. A rIte adatta grahaNa karIne, gaMdhathI atRpta vyakti duHkhI ane asahAya bane che. 58 gaMdhANurattassa Narassa evaM katto suhaM hojja kayAi kiMci / tatthovabhoge vi kilesa dukkhaM, Nivvattai jassa kaeNa dukkhaM //
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramAdasthAna [ 297 ] bhAvArtha:- A rIte sugaMdhamAM anurakta vyaktine kyAre ya kiMcitmAtra sukha kyAMthI hoya? gaMdhane prApta karavAmAM ane tenA upabhogamAM paNa te kleza ane duHkha ja pAme che. eka emeva gaMdhammi gao paosaM, uvei dukkhoha prNpraao| paduddacitto ya ciNAi kamma, ja se puNo hoi duhaM vivAge // bhAvArtha:- A rIte gaMdha pratye je dveSa kare che te uttarottara duHkhanI paraMparA pAme che. dveSayukta cittathI te karmonuM upArjana kare che ane pachI te ja karma phaLa bhogavavAnA samaye tene duHkharUpa thAya che. gaMdhe viratto maNuo visogo, eeNa dukkhoha paraMpareNa / u0 __Na lippai bhavamajhe vi saMto, jaleNa vA pokkhariNI palAsa // bhAvArtha - gaMdhamAM virakta puruSa zoka rahita bane che. jema jaLAzayamAM utpanna thayeluM kamaLapatra jaLathI alipta rahe che, tema te saMsAramAM rahevA chatAM gaMdha viSayaka duHkha samUhanI paraMparAthI alipta rahe che. vivecanaH prastuta gAthAomAM ghANendriya vijaya mATe gaMdhanI AsaktithI utpanna thatAM doSo ane duHkhonI paraMparAnuM saMpUrNa varNana pUrvavat che. paraMtu ahIM gaMdhamAM Asakta sarpanI duHkhada paristhitinA daSTAMtathI viSayane spaSTa karyo che. je rIte caMdananI sugaMdhathI AkarSita thaIne sarpa rAphaDAmAMthI bahAra nIkaLe che. sugaMdha mATe te caMdanavana tarapha doDI jAya che paraMtu caMdanavanamAM te morano zikAra banIne vinAza pAme che. dAne sane :- auSadhinI gaMdhamAM gaDha banelo sarSa auSadhinI gaMdha pati AsaktinA kAraNe sarpa potAnA daramAMthI bahAra nIkaLI mRtyu pAme che. vRttikAre auSadhi zabdathI "nAgadamanI' vagere auSadhinuM kathana karyuM che. nAgadamanI- sarpane vaza karavA mATe vaparAtI auSadhi che. ghAtaka loko jyAre sarpane mArI nAMkhavA icche, tyAre tenA rAphaDA pAse nAgadamanI rAkhe che. tenI sugaMdhathI AkarSAIne sarpa rAphaDAnI bahAra Ave ane turaMta ghAtaka puruSa tene mArI nAkhe che. A rIte gaMdhanI Asakti sarpanA vinAzanuM kAraNa bane che. te ja rIte sAdhaka paNa gaMdhanI AsaktimAM saMyama bhAvono vinAza kare che. rasanendriya vijaya - / jibbhAe rasaM gahaNaM vayaMti, taM rAgaheuM tu maNuNNamAhu / / taM dosaheuM amaNuNNamAhu, samo ya jo tesu sa vIyarAgo / zabdArtha -ra = rasa vibhANa = jIbha(indriyono mAhai = grAhya(viSaya) vayaMti = kahevAya che. bhAvArtha - jihA rasane grahaNa kare che. te rasa manojJa hoya to rAganuM kAraNa ane amanojJa hoya to dveSanuM kAraNa bane che. je bane rasomAM samabhAva rAkhe che te vItarAgI che. __ rasassa jibbhaM gahaNaM vayaMti, jibbhAe rasaM gahaNaM vayaMti / rAgassa heuM samaNuNNamAhu, dosassa heuM amaNuNNamAhu // 62
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 bhAvArtha:- jihvA rasane grahaNa karanAra(grAhaka) che, rasa teno grAhya viSaya che. manojJa rasa rAganuM kAraNa che ane amanojJa rasa dveSanuM kAraNa che. 63 rasesu jo giddhimuvei tivvaM, akAliyaM pAvai se viNAsaM / rAgAure baDisa vibhiNNakAe macche jahA Amisabhogagiddhe // zabdArtha:- nahIM - je rIte kare = rAgAtura Amisamo ziddhe = mAMsa khAvAmAM vRddha(Asakta) banelo ma = matsya, mAchalI vahita vibhiLAv = lokhaMDanA kAMTAthI vIMdhAya che. bhAvArtha :- jema mAMsa khAvAmAM Asakta rAgAtura mAchalI kAMTAthI vIMdhAya che ane akAlamAM mRtyu pAme che, tema manojJa rasomAM tIvrapaNe Asakta jIva akALe mRtyu pAme che. 64 bhAvArtha :- je amanojJa rasa tarapha tIvrapaNe dveSa rAkhe che, te vyakti te ja kSaNe potAnA tIvra dveSathI du:khI thAya che. temAM rasano koI doSa nathI. egaMtaratte ruire rasammi, atAlise se kuNai paosaM / 65 dukkhassa saMpIla muvei bAle, Na lippai teNa muNI virAgo // bhAvArthaH- je manojJa rasamAM atyaMta Asakta bane che ane amanojJa rasamAM dveSa kare che, te ajJAnI(jIva) duHkharUpa atyaMta pIDA pAme che. virakta muni temAM lipta thatA nathI. |66 rasANugAsANugae ya jIve, carAcare hiMsai garUve / cittehiM te paritAvei bAle, pIlei attaTThaguru kiliTTe // je yAvi dosaM samuvei tivvaM, taMsikkhaNe se u uvei dukkhaM / duddaMta doseNa saeNa jaMtU, Na kiMci rasaM avarajjhai se // bhAvArthaH- manojJa rasanI icchAno anugAmI jIva aneka trasa ane sthAvara jIvonI hiMsA kare che ane potAnI rasa tRptine ja mukhya mAnanAra svArthI ane kliSTa pariNAmI te ajJAnI jIva, anya jIvone duHkha Ape che, pIDita kare che. rasANuvAeNa pariggaheNa, uppAyaNe rakkhaNasaNioge / 67 vae vioge ya kahaM suhaM se, saMbhogakAle ya atittilAbhe // bhAvArtha :- rasamAM anurAga hovAthI ane tenI mUrchAthI te jIvane padArthonA upArjanamAM, saMrakSaNamAM ane tenA upayogamAM tathA vyaya ane viyogamAM sukha kyAMthI hoya ?, tene rasanA upabhoga kAlamAM paNa atRptinuM duHkha ja hoya che. 68 rase atitte ya pariggahammi, sattovasatto Na uvei tuTThi / atuTThidoseNa duhI parassa, lobhAvile AyayaI adattaM // bhAvArtha:- rasamAM atRpta ane parigrahamAM Asakta, vizeSa Asakta vyakti kyAre ya saMtuSTa thatI nathI. te asaMtoSanA doSathI duHkhI thAya che. lobhathI vyAkuLa banIne bIjAnI vastuo adatta grahaNa kare che.
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramAdasthAna 299 |69 taNhAbhibhUyassa adattahAriNo, rase atittassa pariggahe ya / mAyAmusaM vaDDhai lobhadosA, tatthAvi dukkhA Na vimuccai se // bhAvArtha:- tRSNAthI gherAyelA, bIjAnI vastu grahaNa karanArA, rasamAM atRpta, rasanA parigrahamAM mUrchita puruSa lobhanA doSathI mAyA ane mRSAvAdanI vRddhi kare che topaNa te duHkhathI mukta thato nathI. mosassa pacchA ya puratthao ya, paogakAle ya duhI duraMte / evaM adattANi samAyayaMto, rase atitto duhio aNisso // bhAvArtha:- 2sa saMbaMdhI asatya bolatAM pahelAM, bolyA pachI ane bolatA samaye te vyakti duHkhI thAya che. teno aMta paNa duHkhamaya thAya che. A pramANe adatta grahaNa karIne rasathI atRpta vyakti duHkhI ane asahAya bane che. 70 71 rasANurattassa Narassa evaM katto suhaM hojja kayAi kiMci / tatthovabhoge vi kilesadukkhaM, Nivvattai jassa kaeNa dukkhaM // bhAvArtha:- rasamAM atiAsakta puruSane, kyAre ya kicitmAtra sukha paNa kyAMthI hoya ? rasa yukta padArtho prApta karavAmAM ane upabhogamAM paNa tene kleza ane duHkhano anubhava karavo paDe che. emeva rasammi gao paosaM, uvei dukkhoha paraMparAo / paduTThacitto ya ciNAi kamma, jaM se puNo hoi duhaM vivAge // bhAvArtha :- A ja rIte je amanojJa rasa pratye dveSa rAkhe che te uttarottara duHkha paraMparAne pAme che. dveSayukta cittathI te je karmonuM upArjana kare che te ja karma vipAka samaye tene ja duHkharUpa bane che. rase viratto maNuo visogo, eeNa dukkhoha paraMpareNa / 72 73 Na lippai bhavamajjhe vi saMto, jaleNa vA pokkhariNI palAsaM // bhAvArtha :- 2sathI virakta puruSa zoka rahita bane che. je rIte jaLAzayamAM utpanna thayeluM kamaLapatra jaLa thI lipta thatuM nathI, te ja rIte virakta puruSa saMsAramAM rahevA chatAM rasaviSayaka duHkha samUhanI paraMparAthI lipta thatA nathI. vivecanaH prastuta gAthAomAM rasanendriya vijayanuM nirUpaNa karatAM rasanI AsaktithI utpanna thatAM doSo ane duHkhanI paraMparAnuM varNana che. temAM sUtrakAre mAMsanI lAlacamAM phasAyelI mAchalInuM dRSTAMta ApyuM che. rAmAvare varita vibhiLAt :- je puruSa rasomAM atyaMta Asakta che. te mAMsanA TukaDAmAM Asakta mAchalInI jema zIghra vinAza pAme che. mAchalI pakaDanAra vadhaka loDhAnA kAMTAmAM mAMsanA TukaDA bharAvIne tene pANImAM nAMkhe che. te mAMsanA TukaDAne khAvA jatA mAMsanI aMdarano loDhAno kAMTo te mAchalInA gaLAmAM phasAi jAya che ane te maraNane zaraNa thAya che. A rIte je jIvo rasomAM atyaMta Asakta thAya che, te aneka prakAranA kaSTono anubhava karatAM, akALe vinAza pAme che. je Atma sAdhaka priya-apriya rasamAM rAga dveSano tyAga karI samabhAva dhAraNa kare che, te duHkha pAmatA nathI.
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 300 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 75 sparzendriya vijayaH kAyassa phAsaM gahaNaM vayaMti, taM rAgahe tu maNuNNamAhu / 74 taM dosaheu amaNuNNamAhu, samo ya jo tesu sa vIyarAgo // bhAvArtha - kAyAno viSaya sparza che, te sparza manojJa hoya to rAganuM kAraNa ane amanojJa hoya to dveSanuM kAraNa bane che. je A banne prakAranA sparzamAM samabhAva dhAraNa kare te vItarAgI che. / phAsassa kAyaM gahaNaM vayaMti, kAyassa phAsaM gahaNaM vayaMti / rAgassa heu samaNuNNamAhu, dosassa heu amaNuNNamAhu // bhAvArtha - kAyA(sparzendriya) sparzane grahaNa karanAra(grAhaka) che. sparza kAyAno grAhya viSaya che. temAM manojJa sparza rAgano hetu che ane amanojJa sparza dveSano hetu che. phAsesu jo giddhimuvei tivvaM, akAliyaM pAvai se viNAsaM / 76 | rAgaure sIya jalAvasaNNe, gAhaggahIe mahise va raNe // zabdArtha == jemam = araNyamAM, vanamAM sthita sIyananA vasaine taLAvanA ThaMDA jaLanA sparzamAM rAIkare = rAgAtura banelo mahile = pADo dahIM = magara dvArA pakaDavAmAM AvatAM vinAza(mRtyu) pAme che temano je manuSya pAsetu= aneka prakAranA sparzamAMtibaMtIvrauddhika Asakti 3 rAkhe che te = te aniyaM= akALamAM ja visaM = vinAza, mRtyune pava= prApta thAya che. bhAvArtha :- jema jaMgalamAM jaLAzayanA zItaLa jaLanA sparzamAM Asakta rAgAtura pADo, magaramaccha dvArA pakaDAIne mRtyu pAme che, tema manojJa sparzamAM tIvra Asakta jIva akALe vinAza pAme che. je yAvi dosaM samuvei tivvaM, taMsikkhaNe se u uvei dukkhaM / 77 duddata doseNa saeNa jaMtU, Na kiMci phAsa avarajjhai se // bhAvArtha - je (amanojJa) sparzamAM tIvra dveSa kare che, te jIva tatsaNa potAnA ja tIvra dveSathI duHkha pAme che. temAM sparzano koI doSa nathI. - egaMtaratte ruiraMsi phAse, atAlise se kuNai paosaM / dukkhassa saMpIla muvei bAle, Na lippai teNa muNI virAgo // bhAvArtha - je manojJa sparzamAM atyaMta Asakta thAya che tathA amanojJa sparza prati pradveSa kare che, te ajJAnI duHkharUpa pIDAne pAme che. virAgI muni temAM lipta thatA nathI. phAsANugAsANugae ya jIve, carAcare hiMsai NegarUve / 1 cittehiM te paritAvei bAle, pIlei attadvagurU kiliDe // bhAvArtha:- manojJa sparzanI icchAne AdhIna thayela jIva aneka trasa ane sthAvara jIvonI hiMsA kare che ane potAnA svArthamAM ja tallIna, kliSTa pariNAmI te ajJAnI, anya jIvone vividha prakAre paritApa Ape che ane pIDita kare che.
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramAdasthAna | 301 phAsANuvAeNa pariggaheNa, uppAyaNe rakkhaNa saNNioge / 80 vae vioge ya kaha suhaM se, saMbhogakAle ya atittilAbhe // bhAvArtha - sparzanA anurAgathI ane tenI mUrchAthI, te padArthonA upArjanamAM, saMrakSaNamAM ane upayogamAM tathA vyaya ane viyogamAM tene sukha kyAMthI hoya? arthAt duHkha ja thAya che ane tene sparzanA upabhoga- kALamAM paNa atRptinuM duHkha ja hoya che. phAse atitte ya pariggahammi, sattovasatto Na uvei tuDheiM / atuTThi doseNa duhI parassa, lobhAvile AyayaI adattaM // bhAvArtha - sparzanA viSayamAM atRpta ane tenA parigrahaNamAM atyaMta Asakta puruSa kyAre ya saMtuSTa thato nathI. asaMtoSanA doSathI duHkhI thAya che ane lobhathI vyAkuLa banIne bIjAnA padArthanI corI kare che. tahAbhibhUyassa adattahAriNo, phAse atittassa pariggahe ya / 82 mAyAmusaM vaDDai lobhadosA, tatthA vi dukkhA Na vimuccai se // bhAvArtha - tRSNAthI gherAyelo, corI karanAra, sparzanA parigrahamAM atRpta puruSa mAyA ane mRSAvAdanI vRddhi kare che, to paNa te duHkhathI vimukta thato nathI. / mosassa pacchA ya puratthao ya, paogakAle ya duhI duraMte / evaM adattANi samAyayaMto, phAse atitto duhio aNisso // bhAvArtha - (sparza saMbaMdhI) asatya bhASaNa karatAM pahelAM, asatya bhASaNa pachI ane asatya bhASaNa samaye paNa te duHkhI thAya che. teno aMta duHkha rUpa hoya che. A rIte adatta grahaNa karIne paNa sparzanA viSayamAM atRpta puruSa duHkhI ane asahAya thaI jAya che. 84| phAsANurattassa Narassa evaM, katto suhaM hojja kayAi kiMci / tatthovabhoge vi kilesadukkha, Nivvattai jassa kaeNa dukkha // bhAvArtha - A rIte (manojJa) sparzamAM anurakta puruSane kyAre ya kiMcit mAtra, sukhanI prApti kyAMthI thAya? te sparzajanaka padArthone meLavavAmAM ane tenA upabhogamAM kleza ane duHkha pAme che. emeva phAsammi gao paosaM, uvei dukkhoha paraMparAo / paduTThacitto ya ciNAi kammaM, jaM se puNo hoi duhaM vivAge // bhAvArtha - A ja rIte je amanojJa sparza pratye dveSa rAkhe che te uttarottara vividha duHkhanI paraMparAne prApta thAya che. zveSa yukta cittathI te je karmono saMcaya kare che, te karma pariNAme tenA mATe duHkharUpa thAya che. / phAse viratto maNuo visogo, eeNa dukkhoha paraMpareNa / pa Na lippai bhavamajjhe vi saMto, jaleNa vA pokkhariNIpalAsaM // bhAvArtha:- sparzanA viSayamAM virakta puruSa zoka rahita hoya che. jema jaLamAM rahevA chatAM kamaLapatra jaLathI po 85 86
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 302 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 lipta thatuM nathI, tema te virakta puruSa saMsAramAM rahevA chatAM sparzaviSayaka duHkhonI paraMparAthI lipta thatA nathI. vivecana - prastuta gAthAomAM sparzendriya vijayanuM nirUpaNa karatAM sparzanI AsaktithI thatAM doSo ane duHkhonI paraMparAnuM varNana che. rAkare navasaUM :- jalanA zIta sparzamAM vRddha banelo pADo akAle vinAza pAme che. pADo zItaLatAnI AsaktithI koI paNa prakArano vicAra karyA vagara jalamAM praveza karI lAMbA kAla sudhI tyAM besI jAya che paraMtu kyAreka jalAzayamAM rahelA magaramaccho tene pakaDIne mArI nAMkhe che. A rIte zItasparzanI Asakti te pADAnA vinAzanuM kAraNa bane che. sutrakAre ahIM jaMgalanA jalAzayanA pADAnuM grahaNa karyuM che, kAraNa ke nagaranI samIpavartI jalAzayamAM paDelA pADAne kyAreka koI bacAvI le tevI zakyatA rahe che paraMtu jaMgalamAM tene bacAvanAra koI hotuM nathI. tethI magara dvArA tenuM mRtyu avazya thAya che. A ja rIte Asakta mAnavanI paNa vibhinna prakAre durdazA thAya che. mano vijaya : / maNassa bhAvaM gahaNaM vayaMti, taM rAgaheDaM tu maNuNNamAhu / Ze taM dosaheuM amaNuNNamAhu, samo ya jo tesu sa vIyarAgo // zabdArtha - bhAvaM = bhAvane masta = mananuM rAha = grAhya, grahaNa karavA yogya vayaMti kahe che. bhAvArtha - mana bhAvane grahaNa kare che. arthAtu mana vicAra kare che, temAM je bhAvo manojJa hoya, te rAganuM kAraNa ane je bhAvo amanojJa hoya, te dveSanuM kAraNa bane che. manojJa ane amanojJa bhAvamAM je samabhAva rAkhe che te vItarAga che. ___ bhAvassa maNaM gahaNaM vayaMti, maNassa bhAvaM gahaNaM vayaMti / 88 0 rAgassa heuM samaNuNNamAhu, dosassa heDaM amaNuNNamAhu // zabdArtha - mai = manane mAusa = bhAvanuM mahai = grAhaka, grahaNa karanAra vayaMti = kahela che ane bhAvaM = bhAvane kapAsa = mananuM = grAhya, grahaNa karavA yogya viSaya che. bhAvArtha - mana bhAvane grahaNa karanAra(grAhaka) che ane bhAva manathI grAhya che. manojJa bhAva, rAgano hetu ane amanojJa bhAva, dveSano hetu che. / bhAvesu jo giddhimuvei tivvaM, akAliyaM pAvai se viNAsaM / rAgAure kAmaguNesu giddhe, kareNu maggAvahie va NAge // zabdArtha - = je rIte maLelu = kAmaguNomAM siddha - vRddha, mUcchita banelA re - rAgAra khAne - hAthI ju-mAvadi = hAthaNI pAchaLa doDato-doDato patha bhraSTa thaIne zikArIo dvArA pakaDAI javAthI duHkha pAme che, te rIte go= je puSa bhAvenu = bhAvamAM tibaM- tIvraki = gRddhiAsakti 3= rAkhe che te = te niyaM = akALe jali = vinAza pAva= prApta kare che. 88.
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramAdasthAna 303 bhAvArtha:- jevI rIte hAthaNI tarapha AkRSTa, kAmAsakta hAthI zikArIo dvArA pakaDAI javAthI akAlamAM vinAza pAme che. tevI rIte vikAra bhAvomAM tIvra Asakti rAkhanAra mAnava paNa akALe vinAza pAme che. je yAvi dosaM samuvei tivvaM, taMsikkhaNe se u uvei dukkhaM / duddaMta doseNa saeNa jaMtU, Na kiMci bhAvaM avarajjai |90 // zabdArtha :- ne - je jIva amanojJa bhAvamAM vola = dveSane samuvek = prApta thAya che gaMtU = prANI sap La = potAnA ja kuddata volekha - tIvra doSathI saMdhivattvo = te kSaNe ja duvaa = duHkhane vek = prApta thAya che bhAva = bhAvano, viSaya-vikArono vidhi - kaMI paNa La avarApha = aparAdha nathI, doSa nathI yAvi = paraMtu te jIva potAnA doSathI ja svayaM duHkhI thAya che. bhAvArtha :- je amanojJa bhAvamAM tIvra dveSa kare che te vyakti te ja kSaNe potAnA tIvra dveSathI duHkhI thAya che, temAM bhAvano koI doSa nathI. 91 egaMtaratte ruiraMsi bhAve, atAlise se kuNai paosaM / = dukkhassa saMpIla muvei bAle, Na lippai teNa muNI virAgo // zabdArtha :- li - rucira, manojJa bhAve - bhAvamAM tatte = ekAntarakta, atyaMta anurakta hoya che atAliye = atAdRza, amanohara bhAvamAM pola = pradveSa jJa = kare che te = te bAle bAla-ajJAnI jIva Tuvasvasya saMpIla = atyaMta duHkha temaja pIDAne vek = prApta thAya che viALovItarAga muLI = muni te = te du:khamAM cha livyaMD = lepAto nathI. bhAvArtha:- je manuSya manojJa bhAvomAM(viSaya-vikAramAM) atyaMta Asakta hoya che tathA tenAthI viparIta amanojJa bhAva pratye dveSa kare che, te ajJAnI jIva zArIrika, mAnasika aneka prakAranA duHkhothI pIDita thAya che paraMtu vItarAgI muni temAM lipta thatA nathI. 92 bhAvANugAsANugae ya jIve, carAcare hiMsai garUve / cittehiM te paritAvei bAle, pIlei attaTThaguru kiliTThe // zabdArtha:- bhAvALu sALuN= bhAvanI AzAthI tenuM anusaraNa karanAra arthAt bhAvonI AsaktimAM phasAyelA pIve = jIva jeve = aneka prakAranA parASare = carAcara, trasa ane sthAvara prANIonI hiMsar = hiMsA kare che vittehiM = aneka prakAre patiAvejJa = paritApanA utpanna kare che attakapuha = potAnA svArthamAM tallIna banelA te iilaTTe = kliSTa pariNAmI jIva pItterphe = jIvone pIDita kare che. bhAvArtha :- manojJa bhAvanI eTale viSaya vikAranI AzAne vazIbhUta thayelo jIva aneka trasa ane sthAvara jIvono ghAta kare che ane mAtra potAnA prayojanane siddha karanAra, kliSTa pariNAmI te jIva anya jIvone aneka prakAre paritApa Ape che ane pIDita kare che. 93 bhAvANuvAeNa pariggaheNa, uppAyaNe rukkhaNa saNNioge / vae vioge ya kahaM suhaM se, saMbhogakAle ya atittilAbhe // bhAvArtha:- manojJa viSaya-vikAranA anurAga ane AsaktinA kAraNe te padArthonA upArjanamAM, saMrakSaNamAM
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 'ro ane upayogamAM tathA vyaya ane viyogamAM te anurAgI jIvane sukha kyAMthI hoya? tene padArthanA upabhoga kALamAM paNa atRptinuM duHkha ja hoya che. bhAve atitte ya pariggahammi, sattovasatto Na uvei tuhri / __atuTThidoseNa duhI parassa, lobhAvile AyayaI adattaM // bhAvArtha - bhAvanA(viSaya)mAM atRpta ane tenA parigrahamAM atyaMta Asakta puruSane kyAre ya saMtoSa prApta thato nathI. asaMtoSanA doSathI duHkhI ane lobhathI vyAkuLa banIne anyanA(bhAvaviSayaka) padArthonI corI kare che. taNhAbhimUyassa adattahAriNo, bhAve atittassa pariggahe ya / __ mAyAmusa vaDDai lobhadosA, tatthAvi dukkhA Na vimuccai se // bhAvArtha - tRSNAthI vyApta, corI karanAra, bhAvamAM eTale viSaya-vikAramAM atRpta ane parigrahamAM mUcchita puruSa lobhanA doSathI mAyA ane mRSAvAdanI vRddhi kare che, to paNa te duHkhathI mukta thato nathI. mosassa pacchA ca puratthao ya, paogakAle ya duhI durate / evaM adattANi samAyayato, bhAve atitto duhio aNisso // bhAvArtha - asatya bhASaNa pUrve ane pachI tathA asatya bhASaNa samaye, viSaya-vikArane vazIbhUta te prANI duHkhI thAya che. teno aMta paNa duHkhamaya hoya che. A prakAre adatta grahaNa karIne bhAvathI atapta vyakti duHkhI ane asahAya thaI jAya che. bhAvANurattassa Narassa evaM, katto suhaM hojja kayAi kiMci / tatthovabhoge vi kilesadukkhaM, Nivvattai jassa kaeNa dukkha // bhAvArtha :- A rIte manojJa viSaya-vikAramAM anurakta rahenAra puruSane kyAre ya paNa kiMcit mAtra sukhanI prApti kyAMthI thAya? te vyakti tatsaMbaMdhI padArthone meLavavAmAM apAra kaSTa uThAve che ane tenA upabhogamAM paNa kleza ane duHkha pAme che. - emeva bhAvammi gao paosaM, uvei dukkhoha paraMparAo / paduTThacitto ya ciNAi kamma, jaM se puNo hoi duhaM vivAge // bhAvArtha:- A ja rIte amanojJa bhAva pratye dveSa rAkhanAra vyakti uttarottara vividha duHkhonI paraMparA prApta kare che. TreSayukta cittathI te je karmono saMcaya kare che, te ja karma vipAka samaye tenA mATe duHkharUpa thAya che. 20 bhAve viratto maNuo visogo, eeNa dukkhoha paraMpareNa / Na lippai bhavamajhe vi saMto, jaleNa vA pokkhariNI palAsaM // bhAvArtha :- jema jaLamAM rahevA chatAM paNa kamaLapatra jaLathI lipta thatuM nathI tema manojJa-amanojJa bhAvanA viSayamAM virakta puruSa zoka rahita thaI jAya che tathA te saMsAramAM rahevA chatAM paNa uparokta bhAva viSayaka eTale viSaya-vikAra saMbaMdhI duHkhonI paraMparAthI lipta thatA nathI.
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramAdasthAna 305 vivecana : - pAMca indriyavijayanA nirUpaNamAM kramazaH pAMce indriyonA viSayonI AsaktinA pariNAmanuM varNana karyA pachI prastuta tera gAthAomAM sUtrakAre manovijaya mATe manogata vicArothI utpanna thatA doSonI paraMparAnuM vizleSaNa karyuM che. je rIte zrotendriyano viSaya zabda che. te rIte noindriyano-manano viSaya bhAva che. mana bhAvane grahaNa karanAra "grAhaka che ane bhAva mana dvArA grahaNa thAya che, tethI te "grAhya che. A rIte mana ane bhAvane grAhya-grAhaka bhAva saMbaMdha che. pAMce ya indriyo pota-potAnA viSayamAM Asakta bane, tyAre temAM manobhAva hoya ja che. manobhAva vinA koI paNa viSayamAM tallInatA ke gRddhi thatI nathI. tema chatAM prastuta gAthAomAM zAstrakAre pAMca indriyonA viSaya pachI manovikArarUpe viSayavAsanAnuM svataMtra rIte kathana karyuM che ane kAmabhoganA ke strI sahavAsanI AsaktinA kaTu phaLanuM vizleSaNa karyuM che. raVIkare vAmakuLa ke vareNumAvahipa 3 nA - madonmatta banelo hAthI koI hAthaNIne joIne vadhu unmatta banI te hAthaNIne meLavavA cAre bAju doDe che ane kyAreka khADA AdimAM paDI jAya, tyAre rAjasevakonA hAthe pakaDAI jAya ane kyAreka vinAzane pAme che. ahIM hAthIno hAthaNI pratye mohabhAva ja pradhAna che. tethI sUtrakAre bhAvanI vRddhinA pariNAmamAM te daSTAMta ApyuM che. A ja rIte mAnava paNa viSaya vikAranA bhAvomAM Asakta thaIne A bhavamAM ja keTalAya prakAranI durdazAne prApta kare che, temaja te vividha prakAre jIva hiMsA kare, jUThuM bole, corI kare, cIja vastuo bhegI kare, rAga-dveSa, kleza, vaira-virodha Adi aneka doSonuM sevana kare che. tenA pariNAme A bhavamAM AkuLatA-vyAkuLatAthI citta samAdhino bhaMga kare che. anaMta karmono baMdha karI tenA pariNAme bhavobhavamAM duHkha pAme che ane anaMta janma-maraNanI paraMparAne vadhAre che. A rIte viSaya-vikArarUpa bhAvanI vRddhi jIvanA adhaHpatananuM kAraNa bane che. - je vyakti viSaya vikAranA bhAvothI dUra rahe che, virakta rahe che, navAvADa sahita brahmacaryanA pAlana karIne zuddha ane pavitra thAya che, tyAra pachI vibhAva dazAmAM kyAre ya phasAto nathI paraMtu nirvikAra manodazAne prApta kare che te sAdhaka sarva duHkhothI mukta thAya che. A rIte zAstrakAre rU5, zabda, gaMdha, rasa ane sparza tathA viSaya vAsanA, A cha prakAranA viSayone 13-13 gAthAo dvArA spaSTa karyuM che. A viSayothI virakta thanAra vItarAgI sAdhaka zoka mukta thaIne sadAne mATe bhavabhramaNarUpa duHkhanI paraMparAthI chUTI jAya che. duHkhanuM kAraNa rAga-dveSa - - eviMdiyatthA ya maNassa atthA, dukkhassa heDaM maNuyassa raaginno| te ceva thovaM pi kayAi dukkha, Na vIyarAgassa karati kiMci // zabdArtha - parva = A rIte hRdiyastha = indriyonA viSaya = mananA AsthA = artha-viSaya(mAnasika saMkalpa-vikalpa) po= rAgI napusa = manuSyane mATe kulusa = duHkhano de3= hetu che te vevaka te ja indriya ane mananA viSaya vIyara = vItarAgI puruSane mATe thovara
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 306] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 101/ 202 jarAka paNa viMja- kicinmAtra vayA = kyAre ya = duHkha ti = karI zakatuM nathI. bhAvArtha - A rIte indriyo ane mananA je viSayo che, te rAgI manuSya mATe duHkhanuM kAraNa bane che ane te ja viSayo vItarAgI mATe kadApi kiMcitmAtra duHkhanuM kAraNa thatA nathI. 1 Na kAmabhogA samayaM urvati, Na yAvi bhogA vigaiM urvati / je tappaosI ya pariggahI ya, so tesu mohA vigaI uvei // zabdArtha - vAmaNo = kAmabhoga, pAMce ya indriyonA viSaya,(zabda, rUpa kAma che, zeSa traNa bhoga che.) kha = na to samaya = samatAne 3ti = prApta karAve che mauT = kAmabhogavi = vikRti-vikAra bhAvane, krodhAdi kaSAyane parivAhI = parigrahI, manojJa viSayone grahaNa kare che (tenA para rAga kare che) takhalI = amanojJa viSaya para dveSa kare che te = te tenuM = tenAmAM kola = mohathI. bhAvArtha:- kAmabhoga- pAMce ya indriya viSaya svataH samatA(samabhAva) utpanna karI zakatA nathI ke vikRti paNa utpanna karI zakatA nathI paraMtu tenA pratye je dveSa, mamatva ane parigrahabhAva rAkhe che te vyakti ja tenA mohane kAraNe vikArabhAvone prApta kare che. kohaM ca mANaM ca taheva mAyaM, lobhaM duguMchaM araI raiM ca / hAsa bhaya soga pumitthiveya, NapusaveyaM vivihe ya bhAve // Avajjai evamaNegarUve, evaM vihe kAmaguNesu satto / aNNe ya eyappabhave visese, kAruNNa dINe hirime vaisse // zabdArtha - vanane = kAmaguNomAM, pAMce ya indriya viSayamAM sattA = Asakta jIva tunuMs - jugupsA kara= arati, aNagamo = rati = hAsya mayaM= bhaya to = zoka punayiM = puruSa veda ane strIvedanapurave napuMsakavedavivide bhAre vividha bhAvo, harSaviSAda Adi judA-judA bhAvo vaM vire = A prakAre ane rAtre aneka avasthAone, doSone dhyappama = te krodhAdi doSothI utpanna thanArA ane = anya aneka durgatidAyakavine = saMtApa vizeSone AvA = prApta thAya che paNa vIdha = karuNApAtra, atyaMta hIna hirine = sTrImAna, lajjita vacce = aprItipAtra bane che bhAvArtha - piAMce ya prakAranA] kAmaguNomAM Asakta jIva, krodha, mAna, mAyA, lobha, jugupsA, arati, rati, hAsya, bhaya, zoka, puruSaveda, strIveda, napuMsakaveda, harSa, viSAda Adi aneka prakAranA doSa sthAnone, vibhAva avasthAone prApta kare che temaja kAmaguNonI AsaktinA kAraNe durdazA thatAM te jIva karuNApAtra, atyaMta dIna, lajjita ane aprItinuM bhAjana banI jAya che. / 102-103 /. vivecana : prastuta gAthA catuSkamAM kAmabhoga saMbaMdhI vizleSaNa karI tenA dvArA AtmAmAM utpanna thatAM vividha doSonuM citraNa karyuM che. zabda, rUpa, gaMdha, rasa ane sparza, te pugalanA guNa che ane pudgala jaDa padArtha che. temAM sukha-duHkha utpanna karavAnI ke sukha-duHkhanuM vedana karavAnI zakti ke svabhAva nathI paraMtu jIvamAM anAdikAlIna rAga 203
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramAdasthAna [ 307 ] SanA bhAvo bharelA che; tenA saMskAravaza jIva zabda, rUpa, gaMdha, rasa ke sparzamAM priya-apriya bhAvonuM AropaNa kare che. eka ja zabda eka vyaktine priya lAgavAthI rAganuM kAraNa bane che ane bIjI vyaktine te ja zabda apriya lAgavAthI dveSanuM kAraNa bane che. tethI spaSTa thAya che ke zabdamAM priya ke apriyapaNuM nathI paraMtu vyakti potAnA bhAva anusAra temAM priya-apriyapaNAnuM AropaNa karIne priya-apriya bhAvono anubhava kare che. ja zvAnonA samartha kavi - kAmabhoga eTale indriyanA viSayo samabhAva ke viSamabhAva utpanna karI zakatA nathI. paraMtu je vyakti te viSayone grahaNa kare che, tenI pAtratA anusAra, tenA mohanIya karmAnusAra temAM rAga ke dveSanA bhAvo ane vikAro utpanna thAya che. vItarAgI puruSanI samakSa to samagra lokanA viSayo che paraMtu tenuM mohanIya karma nAza pAmI gayuM hovAthI tene te viSayomAM rAga ke dveSa thatA nathI. AvA vamAne - sarAgI vyakti mohanIyakarmanA udayane AdhIna banIne viSayomAM rAga-dveSa kare che, temaja tene rAga dveSanI sAthe mohanIya karmajanya krodha, mAna, mAyA, lobha, hAsya, rati, arati, zoka, veda vagere kaSAya ane nokaSAyanA bhAvo utpanna thAya che. anya paNa aneka rIte durdazAne prApta thatAM te jIva dIna, hIna, niHsahAya banI jAya che. arati ane zokamAM aMtara - aratimAM AvyaMtara aprasannatA che ane te mana sAthe saMbaMdhita che; jyAre zokamAM AvyaMtara aprasannatA bahAra pragaTa thAya che ane te mana, vacana, kAyA traNe ya sAthe saMbaMdhita che. icchA niyaMtraNa:n kappaM Na icchijja sahAyalicchU, pacchANutAve Na tavappabhAvaM / evaM viyAre amiyappayAre, Avajjai iMdiyacora vasse // zabdArtha:- satiSNu = potAnI sevA karAvavA mATe sahAyaka, vaM = kalpa eTale zramaNa, ziSyanI channa = icchA na kare pachI = vrata ane tapa aMgIkAra karyA pachI na kaputAve = anutApa(pazcAttApa) na kare tevakhamAMva = tapanA prabhAvanI IcchA na kare parva = A prakAre (IcchA karavAthI) triovare = indriyarUpI corone vazIbhUta banelo jIva vikhayAre = amita prakAre, aneka prakAranA vidyAre = vikArone, vicArone Avazva = prApta thAya che. bhAvArtha - sAdhanAzIla muni potAnA kAryomAM sahAya mATe anya zramaNanI paNa icchA na kare, svAvalaMbI bane. saMyama pAlana karatAM koIpaNa upalabdhi na thAya to pazcAttApa na kare ane tapanA prabhAvanI icchA paNa na kare. kAraNa ke A rIte icchAo karavAthI sAdhaka indriyarUpa corane vazIbhUta thaIne gaNanAtIta vicArone, IcchAone prApta kare che. eka-eka IcchA aneka IcchAone utpanna kare che. kA tao se jAyaMti paoyaNAI, NimajjiuM mohamahaNNavammi / 9 suhesiNo dukkhaviNoyaNaTThA, tappaccayaM ujjamae ya rAgI // zabdArtha-tavikArotpatti thayA pachI tene goda mahAivana- mohamahArNava, mahAmoharUpI sAgaramAM biruM= DUbADI devA mATe poyagA= viSayasevanAdi prayojana, nimitto nAti = utpanna thAya che juti = sukhane icchanAra, rAjA = rAgadveSavALo te jIva duniyAkU =
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 duHkhane dUra karavA mATe tapravayaM = tapratyaya, viSaya saMyogamAM ja 3jAna = udyama kare che. bhAvArtha - aneka vicAro ane IcchAone prApta te vyaktine moharUpI mahAsAgaramAM DUbADanArA mATe aneka prayojana upasthita thAya che, tyAre te sukhAbhilASI rAgI puruSa duHkhone dUra karavA ta~Ayogya viSaya saMyogamAM ja vibhinna rIte udyama kare che. vivecana : prastuta gAthAomAM saMyamI jIvana aMgIkAra karanAra sAdhakane IcchAonA niyaMtraNa mATeno sacoTa upadeza Apyo che. vaM - rUcchiA sahAya ti :-sahAnicchuM = sahAyatA mATe, sahAyano Icchuka thaI che = kalpanI eTale sAdhunI, ziSyanI, anya zramaNanI; chaw = IcchA na kare, abhilASA na kare, apekSAAzA na rAkhe. saMyamI sAdhaka potAnA kAryo mATe anya sAdhunI sahAyatAnI IcchA na kare. saMyamI jIvana pUrNataH svAvalaMbI hoya che. sAdhaka potAnA nAnA-moTA pratyeka kAryo apramattabhAve, yatanApUrvaka svayaM kare che. svAvalaMbI jIvananA aneka lAbho che. anyanI apekSA chUTI jatAM keTalA ya rAga-dveSanA pariNAmo chUTI jAya che ane tema karatA sAdhaka zAMta, svastha, saMtuSTa, jAgRta ane apramatta bane che. tethI pratyeka sAdhake anyanI sahAyatAnI IcchAno tyAga karI, svAvalaMbI banavA mATe prayatna karavo joIe ane gurukulavAsI anya vRddha, glAna, tapasvI ke navadIkSita saMto hoya, to tenI sevA aglAnabhAve, prasannacitta karavI joIe. uparokta gAthAthI sevAdharmano niSedha thato nathI paraMtu pratyeka sAdhakane svAvalaMbI banavAnI preraNA maLe che. AgAmomAM gautamasvAmI dharmaruci aNagAra Adi svAvalaMbI saMtonA daSTAMto che, je sUtrokta viSayanI puSTi kare che. pachAtave ja tavapUbavaM :- A caraNamAM prayukta na zabdano anvaya baMne kriyApado sAthe thAya che. tethI teno artha- saMyama svIkAra karyA pachI muni koI paNa prakAre dIna banIne pazcAttApa kare nahIM ane potAnI tapasyAno prabhAva paNa Icche nahIM. temaja potAnI tapasyAno koI paNa prabhAva na thAya, labdhi Adi pragaTa na thAya, to teno pazcAttApa kare nahIM. A rIte A gAthAnA prathama caraNamAM sahAyakanI IcchAnA ane bIjA caraNamAM tapasaMyamanA prabhAvanI IcchAnA niyaMtraNa mATe saMketa che. eka IcchA anya aneka IcchAonI paraMparAne janma Ape che ane IcchA pUrNa na thAya tyAre pazcAttApano prasaMga Ave che. tethI sAdhaka pazcAttApanA mULabhUta kAraNarUpa IcchAno sarvathA tyAga kare. vaMvivAre aniyakhaMthAre - panna = A rIte vicAre = vicAronA, IcchAonA nivakhare = amita-amaryAdita prakAra che; A rIte IcchAonA asIma ane anaMta prakAra thaI zake che. AvanA vi voravarte-gAthAnA traNa caraNamAM IcchAniyaMtraNa ane IcchAonI asImatA darzAvIne A cothA caraNamAM zAstrakAre te IcchAonI utpattinA mULabhUta kAraNanuM spaSTIkaraNa karyuM che. (1) paMkiya varavase - indriyarUpI corane vaza thayelA jIvane (2) paMkiya vora + avarsa - indriya3pI corane AdhIna ke mohAdhIna vyaktine asIma IcchAo AvaM6 = utpanna thAya che. zrI dazavaikAlika sUtra ane zrI praznavyAkaraNa sUtramAM traNa prakAranA coranuM kathana che. vratonuM yathArtha
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramAdasthAna 309 pAlana na karanArane vratacora, zakti hovA chatAM tapa na karanArane tapacora, saMyamanA vividha anuSThAnonuM yathArtha pAlana na karanArane AcAracora kahe che. te ja rIte je sAdhaka indriyonuM damana karatA nathI, potAnI IcchAnusAra viSayono bhogavaTo kare che, te indriyacora kahevAya che. to se jJAti... :- IcchAo para niyaMtraNa na karanAra vyakti vividha IcchAo pUrNa karavA puruSArtha kare che paraMtu IcchAono aMta na hovAthI te vyakti AzA, tRSNArUpa mohasAgaramAM DUbI jAya che. IcchAne AdhIna banelA jIvo kalpita sukha pAmavA ane duHkha dUra karavAmAM ja rAta-dina udyamavaMta rahe che. tema chatAM tenA sukha prAptinA prayatno mRgajala sama mithyA nIvaDe che. IcchAonI pUrti mATe, sukha prApti mATe te hiMsA, asatya Adi pApAcaraNono Azraya le che paraMtu jyAM sudhI duHkha ane duHkhanI kAraNa bhUta IcchAo-AzAono aMta na thAya tyAM sudhI aneka prayatno karavA chatAM sukha prApti thaI zakatI nathI. A rIte sUtrakAre saMyamI sAdhakone mahAsamudramAM DUbI javAnA bhayasthAno pradarzita karatA kahyuM che ke saMyamano svIkAra karyA pachI sAdhaka ziSyanI lAlasA na kare, saMyamI jIvanamAM kayAre ya du:kha garbhita pazcAttApa na kare ke tapasyAnuM nidAna na kare. viSayothI virakti ane tenuM suphaLa : 106 virajjamANassa ya iMdiyatthA, saddAiyA tAvaiyappagArA / Na tassa savve vi maNuNNayaM vA, NivvattayaMti amaNuNNayaM vA // zabdArtha:-kRviyatthA = pAMca indriyonA viSaya saddAvA = zabdAdi tAvaDya--T= badhA prakAranA, A lokamAM jeTalA prakAranA che te sabve vi = badhA talsa = te viSnamALaH = virakta sAdhakane mATe maNuLayuM = manojJatA amaNuLvayaM = amanojJatA pa bilvattayaMti = utpanna karI zakatA nathI. bhAvArtha:- pAMca indriyonA jeTalA paNa zabdAdi viSayo che, te sarva viSayonI manojJatA ke amanojJatAno virakta sAdhaka para koI prabhAva thato nathI.(te viSayone tyAM Azraya maLato nathI, mATe badhA indriya viSayo virakta puruSo pAsethI niSprabha thaI, pAchA pharI jAya che.) 107 evaM sa saMkappa vikappaNAsu, saMjAyai samayamuvaTThiyassa / atthe ya saMkappayao tao se, pahIyae kAmaguNesu tanhA // zabdArtha:- sa saMppa viSpabAsu = sva saMkalponI vicAraNAmAM arthAt A saMkalpa vikalpa anarthanA kAraNa che, e prakAre vakriyalsa = upasthita rahenArane, vicAra karanArane samaya = samatA, samabhAvanI saMgAyajJa = prApti thAya che to = tyArapachI attha = padArthomAM saMrpIyo - samyak vicAra karatAM karatAM che - te jIvanI vagananuLelu = kAmaguNonI taFT = tRSNA pIyam - naSTa thaI jAya che. bhAvArtha:- pUrvokta prakAre virakta ane saMyama bhAvomAM upasthita sAdhakane saMkalpa-vikalponA prasaMgamAM paNa samabhAvanI prApti thAya che. tyAra pachI padArthonA viSayamAM sadvicAra karanAranI zabdAdi kAmaguNomAM vadhelI tRSNA naSTa thaI jAya che. = 108 sa vIyarAgo kayasavvakicco, khavei NANAvaraNaM khaNeNaM / taheva jaM daMsaNamAvarei, jaM caMtarAyaM pakarei kammaM //
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 310 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 109 zabdArtha-vecAvyo = kRtasarvakRtya, jeNe sarvakAryakarI lIdhA che, evA kRtakRtya tevI rIte = vItarAgI bALavaM = jJAnAvaraNIya karmane 6 = je saMta sAva = darzanAvaraNIya karmane aMtarAyaM = aMtarAya pavAre kare che te -- = karmane kha = eka kSaNamAM = kSaya karI de che. bhAvArtha - te kRtakRtya vItarAga AtmA kSaNabharamAM jJAnAvaraNIyakarmano kSaya kare che temaja darzanane AvRtta karanAra darzanAvaraNIya karmano paNa kSaya kare che ane aMtarAyakarmane paNa dUra kare che. savva tao jANai pAsai ya. amohaNe hoi NiratarAe / aNAsave jhANa samAhijutte, Aukkhae mokkhamuvei suddhe // zabdArtha - to = cAra ghAtI karmono kSaya thayA pachI saLaMga sarvane nAga = jANe che pAsapha = dekhe che amo = moharahita utarANa = aMtarAyarahita ho = thaI jAya che = Azrava rahita hAsanahi te = zukladhyAnanI samAdhithI yukta thaIne A39 = AyuSya pUrNa thAya tyAre saddha = karmamalathI zuddha thaIne mod = mokSane 3 = prApta kare che. bhAvArtha - tyAra pachI (ghAtI karmonA kSaya thayA pachI) te badhA bhAvone jANe che ane dekhe che tathA te moha ane aMtarAyathI sarvathA rahita thaI jAya che. pachI te AzravothI rahita ane zukladhyAna samAdhithI yukta thaIne AyuSyakarma samApta thAya tyAre mokSapadane prApta kare che. 8. so tassa savvassa duhassa mukko, jaM bAhai sayayaM jaMtumeyaM / / dIhAmayaM vippamukko pasattho, to hoi accaMtasuhI kayattho // zadArtha:- i = je duHkha A prakAre natu jIvanecaMga satata, niraMtara vIha bAdhita-pIDita kare che talanuM te savvasa = sarvadurasta = duHkhathI muf= mukta thaI jAya che ane pAlyo = prazasta jIva vITAmacaM= dIrgha Amaya, dIrghakAlIna sthitivALA karmarUpI rogathI vipramujoga mukta thaI jAya che to tyAra pachI vayantho= kRtArtha banelo te jIva avetasuda = atyaMta sukhI do= thaI jAya che. bhAvArtha:- te muktAtmA sarva duHkhothI sarvathA mukta thaI jAya che. je karma A jIvane anAdikAlathI niraMtara bAdhA-pIDA Ape che te karmarUpI rogathI AtmA vimukta thaIne prazasta, ekAMta sukhI ane kRtArtha thaI jAya che. vivecana : - prastuta gAthAomAM viSayothI virakti ane tenA suphaLanuM kathana karyuM che. indriyonA viSayo nahIM paraMtu viSayonI Asakti ja duHkhanuM kAraNa che; A sanAtana satya svIkArIne sAdhaka Asakti bhAvano tyAga kare che. rAga, dveSa, tuSNA Adi mohajanya bhAvone nAza karIne sAdhaka bAramA kSINamohanIya guNasthAnane prApta kare che. kSINamoha guNasthAnavartI jIva jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya, e traNe ya karmono eka sAthe eka samayamAM kSaya kare che. A rIte cAre ghAtI karmono kSaya thatAM te AtmA kevaLI banI jAya che. lokAlokanA jJAtA te kevaLI bhagavAna caudamA guNasthAne sarva AzravothI rahita thaIne, zukladhyAnarUpa
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramAdasthAna [ 311 ] samAdhithI yukta thaIne, AyuSyakarma ane upalakSaNathI vedanIya, nAma ane gotra karmano kSaya karIne parama vizuddha mokSapada pAme che. karmajanya je duHkho saMsArI jIvone niraMtara pIDA Ape che, teno mokSagAmI jIvAtmAne kiMcit mAtra sparza thato nathI; te nirAbAdha sukhane pAmI kRtArtha thaI jAya che. upasaMhAra:000 aNAikAlappabhavassa eso, savvassa dukkhassa pamokkhamaggo / viyAhio jaM samuvicca sattA, kameNa accaMtasuhI bhavaMti / / tti bemi // zabdArtha - gaddAkhamavarsa = anAdikAlathI utpanna thayelA savvasa = samasta surakSa = duHkhothI pamojemo = pramokSa mArga, chuTakAro meLavavAno mArga niyAdi = kahyo savizva = samyak prakAre svIkAra karavAthI sattA = sattva, jIva mepa = kramathI avaMtasuda = atyaMta sukhI, avaMti= thaI jAya che. bhAvArtha - anAdikALathI utpanna thatA samasta duHkhothI mukta thavAno A mokSa mArga, jJAnIoe kahyo che. teno samyak prakAre svIkAra karavAthI jIva kramazaH atyaMta sukhI thAya che. vivecanaH adhyayananA prAraMbhamAM sUtrakAre samULa duHkhothI muktino upAya batAvavAnI pratijJA karI che. tadanusAra viSayanuM nirUpaNa karIne A aMtima gAthAmAM upasaMhAra karyo che. viSayothI virakti, te ja anAdikAlIna duHkha paraMparAthI mukta thavAno mArga che. je jIva A mArganuM anusaraNa kare che, te sadAne mATe duHkhothI rahita parama-AnaMdarUpa mokSapada meLave che. pAMca indriyo ane chaThThA manano nigraha karavo, pramAda rahita thaIne pAMca mahAvratonuM pAlana karavuM tathA jJAna, darzana ane cAritranI ArAdhanA karavI, te mokSamArgano saMkSipta krama che, tenuM anusaraNa karavuM pratyeka bhavya jIvane mATe parama Avazyaka che. A batrIsamuM adhyayana saMpUrNa
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 tetrIsamuM adhyayana ka39 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8: paricaya : prastuta adhyayanamAM cAra prakAranA karmabaMdhanuM varNana hovAthI tenuM karmaprakati nAma sArthaka che. samasta saMsArI jIvonuM pravartana karmothI ja thAya che. tethI karmono sabhAva, te saMsAra che ane karmono abhAva te mukti-siddhAvasthA che. jIvanA saMsAra paribhramaNanuM mULabhUta kAraNa karma che. tethI adhyAtma sAdhanA karanAra sAdhakone mATe karmano siddhAMta ane karmabaMdhanI prakriyAne jANavI atyaMta jarUrI banI jAya che. karmabaMdhanA mULa kAraNa kaSAya ane yoga che. tenA nimittathI jIva karmadalikone grahaNa karIne AtmAnI sAthe ekameka kare che, te ja karmabaMdha kahevAya che. te karmabaMdha cAra prakAre thAya che- (1) prakRtibaMdha (2) sthiti baMdha (3) anubhAga baMdha (4) pradeza baMdha. prakRti baMdha - karmono svabhAva nizcita thAya tene prakRti baMdha kahe che. jema ke- jJAnane AvRtta karavuM, darzana AvRtta karavuM Adi. sthiti baMdhaH- karmonI AtmA sAthe rahevAnI kALa maryAdA nizcita thAya, tene sthiti baMdha kahe che. pratyeka karmono sthitibaMdha judA-judo hoya che. mohanIyakarmanI sthiti sarvathI adhika eTale utkRSTa sittera kroDAkoDI sAgaropamanI che. anubhAga baMdhaH- karmonI tIvra athavA maMda bhAve phaLa ApavAnI zaktinizcita thAya tene anubhAga baMdha kahe che. anubhAga baMdhane rasabaMdha paNa kahe che. pradeza baMdhaH- AtmAnA pradezo sAthe karma paramANuo(karmadaliko)no je baMdha thAya che, tene pradeza badha kahe che. A cAra prakAranA baMdhamAM prakRtibaMdha ane pradezabaMdha yoganA AdhAre tathA sthitibaMdha ane anubhAgabaMdha kaSAyanA AdhAre nizcita thAya che. karmonA udaya samaye prakRtibaMdha AtmAnA guNane AvRtta kare che. sthitibaMdha-karma prakRti anusAra niyata kALa sudhI phaLa Ape che. anubhAga baMdha-karma prakRti anusAra tIvra athavA madarUpe phaLa Ape che. arthAt anubhAga baMdha pramANe jIva sukha ane duHkhano anubhava kare che. pradezabaMdha-Atma pradezomAM karma pudgalono anubhava karAve che. ATha karmonI uttara prakati :- prastuta adhyayanamAM karmonI uttara pravRtio A kahI chejJAnAvaraNIya karmanI-5, darzanAvaraNIya karmanI-9, vedanIya karmanI-2, mohanIya karmanI-28, (jemAM darzana mohanIyanI-3, kaSAyamohanIyanI-16 ane nokaSAya mohanIyanI-9, kula maLIne mohanIyanI 3 + 16 + 9 = 28 uttara pravRtio che.) AyuSya karmanI-4, nAmakarmanI-2, gotrakarmanI-16 ane aMtarAya karmanI-5, ema kula 71 uttara pravRtio che. zrI prajJApanA sUtra 23mA padamAM ATha karmonI 148 uttara pravRtionuM varNana che ane tyAM te dareka prakRtinI bhinna-bhinna sthiti darzAvI che. prastuta adhyayanamAM mULa ATha karmonI jaghanya ane utkRSTa sthitinuM kathana che. jIva karmabaMdhanI prakriyAne jANIne saMvaranI sAdhanA kare, te ja A adhyayananuM prayojana che. je
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ | karma prakRti [ 313] tetrIsamuM adhyayana karma prakRti saMsAra paribhramaNanuM kAraNa:| aTTha kammAI vocchAmi, ANupuTiva jahakkama / jehiM baddho ayaM jIvo, saMsAre parivaTTai // zabdArtha - 6ATha vADuM - karmonuM ANuputri AnupUrvIthI nadamaM yathAkrame vochAmi - varNana karIza gaDha - jenAthI vo baMdhAyelo artha = A navo jIva rava- paribhramaNa kare che. bhAvArtha - sUitrakAra kahe che-] huM ATha prakAranA karmonuM AnupUrvInA kramAnusAra varNana karIza, jenAthI baMdhAIne A jIva saMsAramAM paribhramaNa kare che. vivecana : prastuta gAthAmAM sUtrakAre anaMta saMsAra paribhramaNanA mULabhUta kAraNa tarIke karmanuM kathana karI tenuM varNana karavAnI pratijJA karI che. jIva svayaM caitanya svarUpI zuddha, buddha ajara-amara che, paraMtu sonAnI khANamAM sonuM ane mATI jema sahaja rIte mizrita thayelA hoya che, te ja rIte jaDa karmo ane jIva paNa anAdikAlathI ekameka rUpe rahelA che. jaDa karmanA saMyoge jIva potAno svabhAva choDIne vikAra bhAvane prApta thAya che. te svayaM vItarAga svarUpI zuddha hovA chatAM karma saMyoge rAga-dveSAdi vikArI bhAvo kare che. rAga dveSathI karmabaMdha ane karmabaMdhathI janma-maraNa thAya che. janma-maraNa karatAM-karatAM jIva karmonA udayane bhogave, temAM punaH rAga-dveSAdi bhAvo kare ane punaH karmabaMdha kare che. A rIte jIva karmanA kAraNe janma-maraNanA cakramAM paribhramaNa karyA kare che. jyAM sudhI karmarUpa vikArI tattvano saMyoga rahe che tyAM sudhI jIvanuM paribhramaNa cAlu ja rahe che. A rIte jIvanA saMsAra paribhramaNanuM mULabhUta kAraNa karmano saMyoga che. eka jamADuM :- karmonA anaMta prakAra che. tema chatAM tenA svarUpa AdinI sAmyatAnI apekSAe jJAnIoe tenA mukhya ATha vibhAga karyA che, te ja karmonA mULabhUta ATha prakAra rUpe prasiddha che. karmabaMdha :- kaSAya ane yoganA nimittathI kAzmaNa vargaNAnA pulonuM vezyAnA saMyoge kSIra ane nIranI jema AtmapradezomAM ekameka thaI javuM, tene karmabaMdha kahe che. Adhubi kadama - pUrvAnupUrvInA kramAnusAra. AnupUrvInA traNa prakAra che- (1) pUrvAnupUrvIkramazaH eka, be, traNa te rIte kathana karavuM (2) pazcAnupUrvI- traNa, be, eka, tema pAchaLathI prAraMbha karIne kathana karavuM (3) anAnupUrvI- AgaLa ke pAchaLanA nizcita krama vinA kathana karavuM. prastuta adhyayanamAM pUrvAnupUrvIthI yathAkrame arthAta jJAnAvaraNIyAdi prasiddha kramathI ja karmanuM varNana karavAmAM AvyuM che.
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 314] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 ATha karmonA nAma : NANassAvariNajja, daMsaNAvaraNaM tahA / veyaNijjaM tahA mohaM, AukammaM taheva ya // NAmakammaM ca goyaM ca, aMtarAyaM taheva ya / evameyAI kammAI, adveva u samAsao // zabdArtha - baLavaLa = jJAnane AvRtta karanAra jJAnAvaraNIya saMsaMAvarakha = darzanane AvRtta karanAra, darzanAvaraNIya veryApi = vedanIya moTuM = mohanIya Ayumna = AyuSyakarma gAma = nAmakarma northa = gotrakarma aMtarAye = aMtarAyakarma parva = A rIte pAchuM = A sanAto = saMkSepathI gaddeva = ATha ja mAruM = karma che. bhAvArtha :- jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, AyuSyakarma, nAmakarma, gotrakarma ane aMtarAyakarma. A rIte saMkSepamAM ATha karma che. / 2-3 . vivecana : prastuta gAthAomAM karmonI ATha mULa prakRtionA nAma darzAvyA che. karmabaMdhanI prakiyA - A lokamAM ATha prakAranI vargaNAnA pudgalo bharyA che. temAM eka kArmaNa vargaNAkarma yogya pugalo che. te paNa samagra lokamAM vyApta che. kaSAya ane yoganA nimittathI AtmapradezomAM kaMpana thAya che. te kaMpanI dvArA Atmapradezo para rahelA kAzmaNa vargaNAnA pudgalo AtmA sAthe ekameka thaIne saMyoga saMbaMdhathI baMdhAI jAya che. kArpaNa vargaNAnA pugalo jyAM sudhI jIve grahaNa karyA na hoya, tyAM sudhI te karma kahevAtA nathI. paraMtu jIva jyAre potAnA vikArI bhAvothI te pulone grahaNa karIne AtmA sAthe ekameka kare tyAre ja te karmanuM rUpa dhAraNa kare che. karmabaMdhanA cAra prakAra :- karma baMdhAya te pUrve kArmaNa vargaNAmAM jJAnAvaraNIya Adi ATha prakAranuM ke anya koI paNa prakAranuM vibhAjana hotuM nathI paraMtu karmabaMdha thAya, te ja samaye tenA cAra prakAra thAya che(1) karmonI prakRti (2) karmonI sthiti (3) karmono anubhAga-phaLa ApavAnI taratamatA (4) karma vargaNAnA pudgalono jaththo. tene ja cAra prakArano baMdha kahevAya che. pUrvAcAryoe cAra prakAranA baMdhanI prakriyAne modakanA daSTAMtathI samajAvI che. yathA(1) prakRti baMdha - sUMTha, sAkara, ghI vagere aneka dravyono saMyoga karIne modaka banAvyo hoya. temAM jo sUMThanI pradhAnatA hoya, to te vAyuno nAza kare, jIruM vagere ThaMDA padArthonI pradhAnatA hoya, to te pittano nAza kare. A rIte modakamAM je dravyanI pradhAnatA hoya, te pramANe teno svabhAva hoya. te ja rIte grahaNa karelA karma pulono svabhAva kevo thaze? te jJAnane AvaraNa karaze? darzanane AvaraNa karaze? vagere tenA svabhAvAnusAra tenuM kArya nizcita thAya che; tene prakRtibaMdha kahe che. tenA mULa ATha prakAra che- jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, AyuSya, nAma, gotra, aMtarAya. (2) sthiti baMdha:- modakanI kAlamaryAdA bhinna bhinna hoya che, keTalAka modaka paMdara divasa sudhI rahe che, keTalAka ATha divasamAM kharAba thaI jAya che. te ja rIte baMdhAyelA karmo AtmA sAthe keTalo samaya raheze
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ | karma prakRti [ 315] tenI kAlamaryAdA nizcita thavI, tene sthiti baMdha kahe che. AThe karmonI sthiti bhinna-bhinna hoya che. (3) anubhAga baMdha - modakamAM svAdanI tIvratA ane maMdatA hoya che. jema ke koI modaka atyadhika mITho hoya athavA koI ocho mITho hoya. koI modaka alpa methInA kAraNe alpa kaDavo hoya, koI adhika methInA kAraNe adhika kaDavo hoya che. te ja rIte baMdhAyelA karmonI phaLa ApavAnI zakti, karmano udaya tIvrapaNe thaze ke maMdapaNe thaze te nizcita thAya, tene anubhAga baMdha kahe che. (4) pradeza baMdhaH- modakanA pramANamAM nAnA moTApaNuM hoya che. te rIte baMdhAyelA karmapradezonA jaththAne pradeza baMdha kahe che. A cAra prakAranA baMdhamAM prakRti baMdha ane pradeza baMdha yoganA AdhAre thAya che tathA sthitibaMdha ane anubhAga baMdha kaSAyanA AdhAre thAya che. prastuta gAthAmAM kathita mULa ATha karmonI prakRtino svabhAva A pramANe che (1) jJAnAvaraNIya- jenA dvArA padArthonuM svarUpa vizeSa-vizeSarUpe jANavAmAM Ave, tenuM nAma jJAna che. jJAnopayogane DhAMkanAra karmanuM nAma jJAnAvaraNIyakarma che. jema vAdaLAo sUryane DhAMke tema jJAnAvaraNIya karma AtmAnA jJAna guNane DhAMke che. (2) darzanAvaraNIya- jenA dvArA padArthonuM svarUpa sAmAnya rIte jovAmAM Ave arthAt padArthano sAmAnya bodha thAya, te darzana guNa che. AtmAnA darzanopayoga guNane DhAMkanAra karmanuM nAma darzanAvaraNIyakarma che. jevI rIte dvArapALa rAjAnA darzana karavA na de tevI rIte darzanAvaraNIyakarma AtmAne padArthonA darzana thavA na de. saMkSepamAM AtmAno darzana guNa potAnA viSaya pramANe padArthonuM sAmAnyarIte darzana karAve che. tatsaMbaMdhI anya vividha vizeSatAono bodha jJAna guNathI thAya che. A rIte AtmAmAM sadA sahavartI A baMne guNo maLIne padArthono samyaka bodha karAve che. te baMne mukhya guNone Avarita karanAra be karmone ATha karmomAM agra sthAna ApyuM che. (3) vedanIyakarmaAtmAne indriyajanya sukha ane duHkhano anubhava karAve, tenuM nAma vedanIyakarma che. jevI rIte madha lagADelI talavAra cATavA jatAM jIbha kapAya jAya che, sAthe madhano svAda paNa Ave che, tevI rIte vedanIya karma dvArA AtmAne zArIrika-mAnasika sukha ane duHkhano anubhava thAya che. (4) mohanIyakarma-je karmanA prabhAvathI AtmA mUDha banI jAya che, tene mohanIyakarma kahe che. jevI rIte madirAnA nazAmAM mANasa kartavyAkartavyanuM bhAna bhUlI jAya che, tevI rIte kaSAya ke veda jevA mohanIyakarmanA prabhAvathI AtmAne heya-upAdeyanuM bhAna rahetuM nathI. (5) AyuSyakarma- je karmanA udayathI jIva ekagatimAM athavA ekabhavamAM potAnI niyata samayamaryAdA sudhI rokAI rahe, tene AyuSyakarma kahe che. jevI rIte jelamAM rahelA mANasanA pagamAM beDInuM baMdhana, tene niyata samaya pahelAM jelanI bahAra javA detuM nathI, tevI rIte AyuSyakarma jIvane niyata samaya pahelAM bIjI gatimAM javA detuM nathI. () nAmakarma- je karmanA udayathI jIvanA zarIra, aMgopAMga AdinI racanA thAya, tene nAmakarma kahe che. jevI rIte citrakAra aneka prakAranA nAnA-moTA citro banAve che, tevI rIte nAma karmanA prabhAve jIva zarIra, aMgopAMga AdinI vividha prakAranI AkRti vagerenI racanA kare che. (7) gotrakarma- je karmanA udayathI jIvAtmA UMca-nIca saMjJAthI saMbodhita thAya che, te gotrakarma che. jevI rIte kuMbhAra mATIne ghInA ghaDA, madirAnA ghaDA vagere UMca-nIca rUpamAM pariNata kare che; tevI rIte gotra karma jIvane jAti, kula AdinI ucca-nigna avasthAone prApta karAve che. (8) aMtarAyakarma-je karma dAna-bhoga AdimAM aMtarAya-vizna upasthita kare che, denAranI devAnI ane lenAranI levAnI icchA hovA chatAM baMnenI icchA pUrNa na thavA de, tene aMtarAyakarma kahe che. jevI rIte rAjA dvArA
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 316 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 bhaMDArIne koIne dAna devAno Adeza ApavAmAM Ave, topaNa bhaMDArI potAnI prakRti anusAra ukta vyaktine dAna devAmAM aMtarAyarUpa bane che. tevI rIte aMtarAya karma AtmAne dAnAdi karavAmAM vinakAraka bane che. prakRti baMdhaH jJAnAvaraNIya karma1 NANAvaraNaM paMcavihaM, suyaM AbhiNibohiyaM / __ ohiNANaM ca taiyaM, maNaNANaM ca kevalaM // zabdArtha - MALavaM = jJAnAvaraNIya karma paMvi6 = pAMca prakAranuM che vahiyaM = Abhini- bodhika(mati) jJAnAvaraNIya saMya = zrutajJAnAvaraNIya ta = trIje diy = avadhijJAnAvaraNIya mALakha = mana:paryava jJAnAvaraNIya jevAM = kevaLajJAnAvaraNIya. bhAvArtha :- jJAnAvaraNIya karmanA pAMca prakAra che- zrutajJAnAvaraNIya, Abhinibodhika(mati) jJAnAvaraNIya, avadhijJAnAvaraNIya, mana:paryavajJAnAvaraNIya ane kevaLajJAnAvaraNIya. vivecana : prastuta gAthAmAM jJAnAvaraNIya karmanI pAMca uttara prakRtinuM nirUpaNa che. jJAnaguNa AtmAno eka akhaMDa guNa che. tema chatAM karmanA kSayopazamanI ane kSayanI tIvratA- maMdatAnA AdhAre jJAnanA pAMca bheda thAya che. tethI tene AvaraNa karanAra jJAnAvaraNIya karmanA paNa pAMca prakAra che. zrutajJAnAvaraNIya karma- zAstro vAMcavA ane sAMbhaLavAthI je arthajJAna thAya tene zrutajJAna kahe che. athavA matijJAna thayA pachI jemAM zabda ane arthanI paryAlocanA thAya te zrutajJAna che. zrutajJAnane AvaraNa karanAra karma zrutajJAnAvaraNIya karma kahevAya che. AbhinibodhijJAnAvaraNIya- indriyo ane mana dvArA sanmukha AvelA padArthonuM je jJAna thAya, tene Abhinibodhika(matijJAna) kahe che. matijJAnane AvaraNa karanAra karmane matijJAnAvaraNIyakarma kahe che. avadhijJAnAvaraNIya- indriyo ane mananI sahAyatA vinA sAkSAt AtmAthI amuka avadhi ke maryAdAmAM rahelA rUpI padArthonuM jJAna thAya, tene avadhijJAna kahe che; tene AvaraNa karanAra karma avadhijJAnAvaraNIyakarma kahevAya che. mana 5ryavajJAnAvaraNIya indriya ane mananI sahAyatA vinA sAkSAt AtmAthI aDhIdvIpa kSetramAM rahelA saMjJI jIvonA manogata vicArone jANI levA, te mana:paryavajJAna che. tene AvaraNa karanAra karma mana:paryava jJAnAvaraNIyakarma kahevAya che. kevaLajJAnAvaraNIya-vizvanA bhUta, bhaviSya ane vartamAnakAlIna samasta padArthone eka samayamAM jANe, tene kevaLajJAna kahe che. te jJAnane AvaraNa karanAra karma kevaLa jJAnAvaraNIya karma kahevAya che. 6 maNibo i :- zrI bhagavatIsUtra, zrI ThANAMgasUtra, zrI anuyogadvAra sUtra, zrI naMdIsUtra Adi AgamomAM pAMca jJAnanA kathanamAM matijJAna pachI zrutajJAnanuM kathana che paraMtu prastuta prasaMgamAM zrutajJAnA varaNIyano krama prathama che. A kathana zrutajJAnanI pradhAnatAne pragaTa kare che. pAMce ya jJAnanuM svarUpa zrutajJAna dvArA ja jaNAya che. jJAnanI paraMparA zrutajJAnanA mAdhyamathI ja akhaMDa rahe che. zrutajJAna akSararUpe pragaTa thAya che, zeSa cAra jJAna mUka che. A rIte zrutajJAnanI mukhyatA aneka prakAre pratIta thAya che. te uparAMta zrI bhagavatI Adi zAstro gadyamaya che paraMtu A zAstra padyamaya che tethI chaMdobaddhatA,
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ | karma prakRti [ 317 ] 6 layabaddhatA Adi jALavI rAkhavA mATe A kramano vyutkama thayo hoya, te paNa saMbhavita che. prakRti baMdhaH darzanAvaraNIyakarma - NiddA taheva payalA, NihANiddA payalapayalA ya / tatto ya thINagiddhI u, paMcamA hoi NAyavvA // cakkhumacakTuM ohissa, daMsaNe kevale ya AvaraNe / __ evaM tu NavavigappaM, NAyavvaM dasaNAvaraNaM // zabdArtha -fNA = nidrANi = nidrA nidrA pathanA = pracalA pavanapathanA = pracalApracalA to = tyAra pachI thIfkkI = tyAnagRddhi hodda = che gAyabbA = jANavI joIe jahu = cakSanuM avanavuM = acakSunuM hita = avadhinuM sevane vaMsane Avarane = kevaLa darzananuM AvaraNa karanAra parva tu = A prakAre valaNa varakha = darzanAvaraNIya pavavA = nava prakAranuM. bhAvArtha:- nidrA, nidrAnidrA, pracalA, pracalApracalA ane tyAnaguddhi; A pAMca prakAranI nidrA jANavI joIe. cakSudarzanAvaraNa, acakSudarzanAvaraNa, avadhidarzanAvaraNa ane kevaLadarzanAvaraNa, te cAra ane pUrvokta pAMca nidrA, A rIte darzanAvaraNIya karmanA nava bheda jANavA joIe. // pa-6o. vivecana : prastuta gAthAomAM darzanAvaraNIyakarmanI nava uttara pravRtiono nAmollekha che. AtmAnA darzanaguNane arthAtu sAmAnya bodhane Avarita karanAra karmane darzanAvaraNIya karma kahevAmAM Ave che. zAstromAM sarvatra jJAna mATe gADu- jANavuM ane darzana mATe pAsa - dekhavuM jovuM, zabda prayoga jovA maLe che. jANavuM eTale vastuno vizeSa rUpe bodha thavo ane dekhavuM-jovuM eTale vastuno sAmAnya rUpe bodha thavo. lokabhASAmAM AMkhathI dekhAya tenA mATe dekhavuM, jovuM zabda prayoga thAya che paraMtu AgamamAM pAsa dekhavuM-jovuM zabda prayoga hoya, tyAM vastunuM darzana eTale sAmAnya bodha thavo, tevo artha samajavo. prastuta be gAthAmAM darzanAvaraNIya karmanI uttaraprakRtionuM kathana tenA be vibhAga karIne spaSTa karyuM che. jemAM nidrA Adi pAMca bheda udayarUpe darzana guNano vighAta kare che ane zeSa cAra bheda cakSu AdinA AvaraNarUpe darzana guNano vighAta kare che. A rIte darzanAvaraNIya karmanI pa+ 4 = 9 prakRti che. nidrA Adi pAMca karma prakatiH- je karmanA udayathI jIva sakhapUrvaka save ane sakhapurvaka jAgI jAya te nidrA che. je karmanA udayathI jIvane muzkelIthI UMgha Ave ane muzkelIthI jAge te nidrAnidrA che. je karmanA udayathI jIvane beThA-beThA ke UbhA-UbhA paNa UMgha AvI jAya te pracalAnidrA che. je karmanA udayathI jIvane cAlatAM-cAlatAM paNa UMgha AvI jAya, te pracalAkhacalAnidrA che. je karmanA udayathI jIva divase ciMtaveluM kArya rAtre UMghamAM karI le, tevI gADhatama nidrA tyAnagulinidrA kahevAya che. tevI gADha nidrAmAM jIvane utkRSTa vAsudevanuM ardhabaLa AvI jAya che, jaghanya ane madhyama baLamAM aneka prakAre hInAdhikatA hoya che. A rIte pAMca prakAranI nidrAmAM AtmA kramazaH gADha, gADhatara ane gADhatama bebhAna thato jAya che. pAMca prakAranI nidrAmAM AtmAnA darzana guNa avaruddha thaI jAya che. tethI teno samAveza darzanAvaraNIya karmamAM thAya che. cakSudarzanAvaraNIyakarma- cakSu dvArA cakSu viSayagata padArthonuM sAmAnya bodha rUpa darzana thAya tene cakSudarzana
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 318 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 kahe che. te guNane AvaraNa karanAra karma cakSudarzanAvaraNIya karma kahevAya che. azudarzanAvaraNIyakarma- AMkha sivAyanI cAra indriyo ane manathI padArthonuM sAmAnya bodha rUpe je parokSa darzana thAya tene acakSudarzana kahe che. tenuM AvaraNa karanAra karma acakSudarzanAvaraNIya karma kahevAya che. avadhidarzanAvaraNIyakarmaindriya ane mananI sahAyatA vinA avadhi darzananA viSayabhUta rUpI padArthonuM sAmAnya bodha rUpa darzana thAya, tene avadhidarzana kahe che. tene AvaraNa karanAra karmane avadhidarzanAvaraNIya karma kahevAya che. kevaLa darzanAvaraNIya- saMsAranA rUpI ane arUpI saMpUrNa padArthonuM sAmAnya bodha rUpe darzana thAya, tene kevaLa darzana kahe che. tene AvaraNa karanAruM karma kevaLadarzanAvaraNIya karma kahevAya che. prakRti baMdhaH vedanIyakarma: veyaNIyaM pi ca duvihaM, sAyamasAyaM ca AhiyaM / sAyassa u bahU bheyA, emeva asAyassa vi // zabdArtha-vecaLavaM = vedanIyakarmakArya = zAtA asAcuM = azAtA vi6 = be prakAranuM Adi = kahyuM che sAyarsa = zAtA vedanIyanA vahue ghaNA bheda che ane e ja rIte mAsa vi= azAtA vedanIyanA paNa ghaNA bheda che. bhAvArtha :- vedanIya karmanA be prakAra che- (1) zAtAvedanIya (2) azAtAvedanIya. zatAvedanIyanA aneka bheda che, A ja rIte azAtAvedanIyanA paNa aneka bheda che. vivecana: prastuta gAthAmAM vedanIyakarmanI be uttaraprakRtinuM nirUpaNa che. je karma AtmAne bhautika sukha-duHkhanuM vedana karAve te vedanIyakarma che. tenA be bheda che- (1) je karmanA udayathI jIvAtmAne pAMce ya indriya viSaya saMbaMdhI sukhanI temaja zArIrika, mAnasika ke sAMyogika sarva prakAranI anukuLatAnI prApti thAya te zAtA vedanIya karma che ane (2) je karmanA udayathI jIvAtmAne iSTa viyoga ane aniSTa saMyoganuM duHkha anubhavavuM paDe temaja zArIrika, mAnasika, sAMyogika sarva prakAranI pratikULatAnI prApti thAya, te azAtAvedanIya karma che. prakRti baMdhaH mohanIsakarma- mohaNijjaM pi duvihaM, saNe caraNe tahA / dasaNe tivihaM vuttaM, caraNe duvihaM bhave // zabdArtha - modai = mohanIyakarma paNa haMsa = darzana mohanIya vara = cAritra mohanIya vida = traNa prakAranuM tuva = be prakAranuM gud = kahyuM che ane hoya che. bhAvArtha - mohanIya karmanA be bheda che- (1) darzanamohanIya (2) cAritramohanIya. darzanamohanIyanA traNa ane cAritra mohanIyanA be bheda che. sammattaM ceva micchattaM, sammAmicchattameva ya / eyAo tiNNi payaDIo, mohaNijjassa dasaNe //
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ | karma prakRti [ 319 ] zabdArtha:- sanmatta = samyakatva mohanIya niRtta = mithyAtva mohanIya samicchad = samyatva- mithyAtva(mizra) mohanIya, athAgo = e niSi = traNa paDI = prakRtio vala = darzana mokAsa = mohanIyakarmanI che. bhAvArtha-samyakatvamohanIya, mithyAtvamohanIya ane samyakatva-mithyAtvamohanIya (mizramohanIya) A traNa darzana mohanIyakarmanI prakRtio che. 10 carittamohaNaM kamma, duvihaM tu viyAhiyaM / kasAyamohaNijjaM tu, NokasAyaM taheva ya // zabdArtha - carittanora = cAritra-mohanIya viyAya = kahyuM che vAya-nodaLa= = kaSAya-mohanIya boya = nokaSAya-mohanIya. bhAvArtha - cAritra mohanIyakarmanA be prakAra che- (1) kaSAya mohanIya ane (2) nokaSAya mohanIya. 11 solasaviha bheeNaM, kammaM tu kasAyajaM / sattavihaM NavavihaM vA, kammaM ca NokasAyajaM // zabdArtha - vasAveluM = kaSAyaja, kaSAya mohanIya nItivida epa = soLa prakAranuM che govasAyanna = nokaSAya mohanIya sattanAM = sAta prakAranuM vAva = nava prakAranuM che. bhAvArtha - kaSAyamohanIya karmanA soLa bheda che ane nokaSAya mohanIya karmanA sAta athavA navabheda che. vivecanaH prastuta gAthAomAM mohanIyakarmanI mukhya be uttaraprakRti ane tenA bheda-prabhedanuM nirUpaNa che. - je karma AtmAne mUDha banAve, AtmAnA samyakatva ane cAritra guNano ghAta kare, tene mohanIyakarma kahe che. je rIte madirApAna karyuM hoya, te vyakti potAnuM bhAna bhUlI jAya che, hitAhitano viveka bhUlI jAya che, te rIte mohanIyakarmanA udaye jIva paNa hitAhitano viveka bhUlI jAya che. tenA be bheda che- darzana mohanIya ane cAritra mohanIya. darzanamohanIya - tanvArtha zraddhAna athavA tatvanI abhirucine samyagudarzana kahe che; teno ghAta karanArA karma, darzanamohanIya kahevAya che. darzana mohanIya karmanA traNa bheda che samyakatva mohanIya-je karmanA udayathI AtmAne jIvAjIvAdi padArthomAM zraddhA hoya, tattvarUci hoya paraMtu temAM kaMIka malinatA hoya, tene samyakatva mohanIya kahe che. je rIte cazamA AMkhone AvaraNarUpa hovA chatAM jovAmAM pratibaMdhaka thatA nathI. te ja rIte samyakatva mohanIya karma AtmAnA samyagu darzana guNanA AvaraNarUpa hovA chatAM, vizuddha hovAnA kAraNe te tattvArtha zraddhAnuM vighAtaka thatuM nathI. mohanIyanA udayathI AtmAne kSAyika-samyakatvanI prApti thatI nathI, temaja tenA prabhAvathI samyakatvamAM thoDI malinatA thAya che, tethI sUkSma tattvonI vicAraNA karavAmAM aneka prakAranA saMzaya thAya che ane alpa samayamAM ja te naSTa thaI jAya che. mithyAtva mohanIya karmanA zuddha thayelA daliko ja samyakatva mohanIya kahevAya che.
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 320 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 mithyAtva mohanIya- je karmanA udayathI AtmAne padArthonuM yathArtha darzana na thAya, padArthonA svarUpane viparItarUpe jANe, hitane ahita ane ahitane hita rUpa samaje, te karmanuM nAma mithyAtva mohanIya che. mithyAtva mohanIya karma azuddha dalika rU5 che. mizra mohanIya-je karmanA udayathI AtmAne tattva ke atattva baMne pratye samAna rIte tattva buddhi thAya, jinadharma ke anya dharmomAM samAnatA lAge, sarva dharmone satyarUpa samaje, A prakAranI mizrAvasthA mizramohanIya karmanA udayathI thAya che. mizramohanIya karma mithyAtva mohanIya karmanA zuddhAzuddha dalikarUpa che. cAritramohanIya - AtmAnA cAritra guNanA vighAtaka karmane cAritra mohanIya kahe che. je karmanA udayathI AtmA cAritranA suMdara phaLane jANavA chatAM cAritra grahaNa karI zakato nathI, cAritra viSayaka mUDhatAne prApta thaI jAya tenuM nAma cAritra mohanIya karma che. tenA be prakAra che- kaSAya cAritra mohanIya ane nokaSAya cAritra mohanIya. kaSAya cAritra mohanIya- kaSa eTale saMsAra ane tenI Aya eTale prApti. jenA dvArA saMsAranI prApti thAya tene kaSAya kahe che; saMsAranI prAptirUpa bhavabhramaNanA kAraNane kaSAya kahe che. krodha, mAna, mAyA ane lobha cAra kaSAya che. je karmanA udayathI jIva, A cAra kaSAyamaya banI jAya che, krodhAdi kaSAya rUpe jenuM vedana thAya, tene kaSAya cAritra mohanIyakarma kahe che. krodha, mAna, mAyA ane lobha te cAra mULa kaSAya che. te darekanI tIvratA, maMdatAnA AdhAre tenA anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnI, pratyAkhyAnAvaraNa ane saMjvalana, ema cAra-cAra bheda thAya che. jema ke anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA ane lobha; apratyAkhyAnI krodha, mAna, mAyA ane lobha; pratyAkhyAnAvaraNa krodha, mAna, mAyA ane lobha; saMjvalana krodha, mAna, mAyA ane lobha. A rIte kaSAyanA 16 bheda thAya che. anaMtAnubaMdhI kaSAya-anaMta saMsArano anubaMdha karAvanAra kaSAya. je kaSAyanI pariNAma dhArAno aMta dekhAto nathI, jenI koI sImA ke maryAdA hotI nathI te asIma, amaryAdita aMta vinAnA kaSAyane anaMtAnubaMdhI kahe che. A kaSAyanA prabhAvathI jIvAtmA anaMtakALa sudhI saMsAramAM bhramaNa karato rahe che. te AtmAnA samyatvaguNanI ghAta kare che. apratyAkhyAna kaSAya- je kaSAyanA udayathI jIvane koI paNa prakAranA pratyAkhyAnanI prApti thatI nathI, te apratyAkhyAna kaSAya che. pratyAkhyAnavaraNa kaSAya- je kaSAyanA udayathI sarvaviratirUpa pratyAkhyAna prApta thaI zakatA nathI, tene pratyAkhyAnAvaraNa kaSAya kahe che. saMjavalana- je kaSAya AtmAne vAraMvAra kSaNikarUpe saMjvalita karato rahe che, tene saMjvalana kaSAya kahe che. te kaSAya, anukULa-pratikULa saMyoga-viyoganA prasaMge munione kiMcitmAtra saMjvalita kare che, tene saMjvalana kaSAya kahe che temaja je kaSAyano udaya yathAkhyAta cAritranI prAptimAM bAdhaka thAya, te saMjvalana kaSAya che. nokaSAya cAritra mohanIya- (1) je bhAvo krodhAdirUpe na dekhAtA chatAM saMsAra vardhaka hoya che, je svayaM kaSAyarUpa na hoya paraMtu kaSAyanI utpattimAM nimitta bane, kaSAyanA sahacArI hoya, tene nokaSAya cAritra mohanIya kahe che. jema eka vyaktinuM hAsya bIjI vyaktinA krodhanuM kAraNa bane che. hAsya svayaM kaSAya nathI paraMtu hAsyanA nimittathI krodha utpanna thAya che, tethI tene nokaSAya kahe che. (2) je moha, kaSAyarUpa nathI paNa kaSAyathI bhinna cAritramohanIya karmanuM ja eka rUpa che, te nokaSAya cAritramoha che. saMkSepamAM cAritra guNane Avarita karanAra karmanA be rUpa che- kaSAya ane nokaSAya. nokaSAyanA sAta athavA nava bheda che- hAsya, rati, arati, bhaya, zoka, jugupsA ane veda, te sAta bheda che. vedanA puruSaveda,
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ karma prakRti strIveda ane napuMsakaveda ema traNa bheda karavAmAM Ave to (+3) kula nava bheda thAya che. thAya che. A 1+9=25 prakRtionA udayathI jIvAtmAne cAritradharmamAM aMtarAya athavA skhalanA utpanna prakRti baMdha : AyuSyakarma : 12 NeraiyatirikkhAuM, maNussAuM taheva ya / devAuyaM cautthaM tuM, AukammaM cauvvihaM // 31 zabdArtha:- ADAM = AyuSyakarma pabliA = cAra prakAranuM che kheranDsa = naraka-AyuSya tirivAOM = tiryaMca AyuSya maLussAOM = manuSya AyuSya pattha = cothuM devADa - deva AyuSya. bhAvArtha :- AyuSyakarmanA cAra prakAra che- (1) naraka AyuSya, (2) tiryaMca AyuSya, (3) manuSya AyuSya ane (4) deva AyuSyakarma. vivecanaH prastuta gAthAmAM AyuSyakarmanI cAra uttara prakRtinuM kathana che. je karmanA astitvathI prANI jIvita rahe che ane jeno kSaya thAya tyAre prANI mRtyu pAme che tene AyuSyakarma kahe che. AyuSyakarmanI uttara prakRtio cAra che- (1) devAyu (2) manuSyAyu (3) tiryaMcAyu (4) narakAyu. pUrvajanmamAM jIva jeTaluM AyuSya bAMdhIne Avyo hoya teTalo kAla jIvane te te bhavamAM rahevuM paDe che. narakagatimAM rokI rAkhanAra karma narakAyu che. te ja rIte cAre prakAranA AyuSya samajI levA joIe. nAmakarma: 13 = = zabdArtha:- gAmamAMM = nAmakarma suhaiM - zubha asuruM = azubha hassa = zubha nAmakarmanA adUbheyA - ghaNA bhedo che meva = e ja rIte amuhassa vi = azubha nAmakarmanA paNa ghaNA bhedo che. bhAvArtha:- nAmakarmanA be prakAra che- (1) zubha nAmakarma (2) azubha nAmakarma. zubha nAma karmanA ghaNA bheda che. A ja rIte azubha nAmakarmanA paNa ghaNA bheda che. vivecanaH NAmakammaM tu duvihaM, suhamasuhaM ca AhiyaM / suhassa u bahUbheyA, emeva asuhassa vi // prastuta gAthAmAM nAmakarmanI uttaraprakRtinuM saMkSipta nirUpaNa che. je karmanA prabhAvathI A jIvAtmA deva, manuSya, tiryaMca ane nArakI Adi nAmothI saMbodhita thAya che, tene nAmakarma kahe che. tenA mukhya be bheda che- zubha nAmakarma ane azubha nAmakarma. (1) zubhanAma- je nAmakarmanA udayathI zreSTha zarIranI racanA thAya, suMdara, manohara, sarvajanone priya zarIrAdi prApta thAya, tene zubha nAma kahe che. (2) azubhanAma- je nAma karmanA udayathI hIna, sarva janone apriya evA zarIrAdi prApta thAya tene azubhanAma karma kahe che.
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI uttarAdhyayana sUtra-2 prajJApanA sUtramAM nAma karmanA zubha, azubha be bheda na karatAM sAmAnya rIte 93 bheda karIne tatsaMbaMdhI nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. anyatra nAma karmanA saMkSipta, vistRta vividha saMkhyAmAM vibhAjana prApta thAya che. prastuta gAthAmAM vadumeyA zabda prayogathI te aneka vidha bhedono saMketa che. prakRti baMdhaH gotrakarma : 3rara goyaM kammaM pi duvihaM, ucca NIyaM ca AhiyaM / uccaM aTThavihaM hoi, evaM NIyaM pi AhiyaM // = zabdArtha:- zoya # = gotrakarma sattva = ucca Iya - nIca akruvinheM = ATha prakAra hor = che E - A rIte khIya vi= nIcagotra paNa ATha prakAranuM che. = bhAvArtha :- gotrakarmanA paNa be prakAra che- (1) ucca gotrakarma ane (2) nIca gotrakarma. punaH ucca gotranA ATha bheda che. e ja rIte nIca gotranA paNa ATha prakAra kahyA che. vivecanaH prastuta gAthAmAM gotrakarmanA bheda-prabhedanuM pratipAdana che. gotra-kuLa. je karmanA prabhAvathI jIva ucca tathA nIca kuLamAM utpanna thAya temaja jAti, bala vageremAM hInAdhikatA prApta thAya, tene gotrakarma kahe che. tenA be bheda che- ucca gotra ane nIca gotra. (1) ucca gotra- je karmanA udayathI uccakuLamAM janma thAya temaja zreSTha jAti Adi prApta thAya, tene uccagotra kahe che. tenA ATha bheda che- (1) ucca jAti, (2) ucca kuLa, (3) zreSTha baLa, (4) zreSTha rUpa (5) zreSTha tapa, (6) zreSTha aizvarya, (7) zreSTha zruta, (8) zreSTha lAbha. (2) nIcagotra- je karmanA udayathI jIvane halakI jAti, kuLa Adi prApta thAya, tene nIca gotra kahe che. tenA paNa ATha bheda uccagotranI samAna che-- (1) hIna jAti, (2) hIna kuLa, (3) hIna baLa, (4) hIna rUpa, (5) hIna tapa, (6) hIna aizvarya, (7) hIna zruta, (8) hIna lAbha. ukta ATha prakAre uccagotranuM phaLa bhogavatAM teno mada-ghamaMDa na karavAthI ucca gotrano baMdha thAya che ane mada karavAthI nIca gotrano baMdha thAya che. prakRti baMdha H aMtarAya : | 15 dANe lAbhe ya bhoge ya, uvabhoge vIrie tahA / paMcavihamaMtarAyaM, samAseNa viyAhiyaM // zabdArtha:- aMtarAya = aMtarAyakarma samAseLa = saMkSepathI paMcavihna = pAMca prakAranuM viyAhiya = kahyuM che. vALe = dAnAMtarAya nAme = lAbhAMtarAya mone= bhogAMtarAya vone = upabhogAMtarAya vIRiNa = vIryaMtarAya. bhAvArtha :- aMtarAyakarma pAMca prakAranuM kahyuM che- (1) dAnAMtarAya (2) lAbhAMtarAya (3) bhogAMtarAya (4) upabhogAMtarAya ane (5) vIryaMtarAya. vivecana : prastuta gAthAmAM aMtarAyakarmanI pAMca uttara prakRtinuM kathana che. je karma AtmAnI dAna, lAbha, bhoga, upabhoga ane vIrya rUpa zaktiono ghAta kare che, tene
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ | karma prakRti | 3ra7 | aMtarAyakarma kahe che. tenA pAMca bheda che- (1) dAnAMtarAya- je karmanA prabhAvathI jIvane, dAnanI cIjo vidyamAna hovA chatAM, yogya pAtra upasthita hovA chatAM ane dAnanA phaLane jANavA chatAM dAna karavAno utsAha na thAya tene dAnAMtarAya kahe che. (2) lAbhAMtarAya- je karmanA prabhAvathI, padArthonA lAbhamAM aMtarAya Ave; dAtAmAM udAratA hoya, dAnanI vastu pAse hoya ane yAcanAmAM kuzaLatA hoya to paNa lAbha na thAya, tene lAbhAMtarAya kahe che. (3) bhogAtarAya- je karmanA prabhAvathI jIvanI pAse sAdhana-sAmagrI hovA chatAM rogAdinA kAraNe bhogya padArthone bhogavI zake nahIM, te bhogatarAyakarma che. (4) upabhogatarAya- je karmanA udayathI upabhoganI sAmagrI pAse hoya, teno tyAga paNa na hoya, tema chatAM upabhogya vastuono upabhoga na karI zake, tene upabhogAMtarAyakarma kahe che. je padArtha ekavAra bhogavAya tene bhogya kahe che, jemake khAvA-pIvAnI vastuo. je padArtha vAraMvAra bhogavAya tene upabhogya kahe che, jemake paheravA-oDhavAnI vastuo, vastra, makAna, AbhUSaNa Adi. (5) vIyatarAya- vIryano artha che sAmarthya-zakti. je karmanA prabhAvathI jIva baLavAna, zaktizALI hovA chatAM te koI sAdhAraNa kAma paNa karI zake nahIM, temaja je karmanA udayathI sAmarthya ke zaktinI prApti thatI nathI, tene vIryaMtarAya karma kahe che. karmabaMdhanA kAraNonuM kathana zrI bhagavatI sUtramAM che, anya vistRta varNana zrI prajJApanA sUtramAM che. tathA karma saMbaMdhI sAMgopAMga varNana kammapayaDI graMthamAM ane karmagraMthanA cha bhAgomAM che. pradeza baMdhaH karmonA pradezAgra, kSetra-kAla ane bhAva - / eyAo mUlapayaDIo, uttarAo ya AhiyA / 16 paesagga khettakAle ya, bhAva ca uttara suNa // zabdArtha - = A mUnapayahIzo = mULa prakRtio 3ttara = uttara pravRtio arthAt ATha karma ane tenA prabheda Adi = kahyA che. paNa pradezAgra = kSetra ne = kAla bhAva = bhAvane uttara = uttara ne sukha = dhyAnapUrvaka sAMbhaLo. bhAvArtha-A(ATha) karmonI mULa prakRtio ane uttara pravRtionuM kathana karyuM che, have tenA pradezAgra(dravya paramANu parimANa), kSetra, kAla ane bhAvarUpa uttara guNone sAMbhaLo. savvesiM ceva kammANaM, paesaggamaNaMtagaM / 17 gaThiyasattAIyaM, aMto siddhANa AhiyaM // zabdArtha:- savvali = jJAnAvaraNIya Adi sarva saMkhyAmAM = karmonA pAla = pradezAgra, karma paramANu agatai = anaMta che diyasattA = graMthInI sattAvALA abhavya jIvothI adhika siddhALa = siddha saMkhyAthI ato= nyUna Adi = kahyA che. bhAvArtha- eka samayamAM baMdha thanArA sarva karmonA pradezAgra eTale karma-paramANuo anaMta hoya che. te anaMtanuM parimANa graMthinI sattAvALA arthAtu kayAre ya graMthibheda na karanArA abhavya jIvothI adhika che ane siddhothI nyUna che. savvajIvANa kammaM tu, saMgahe chaddisAgayaM / savvesu vi paesesu, savvaM savveNa baddhagaM //
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 324] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 zabdArtha - sambanavAna = sarva jIvonA savva = sarva = = jJAnAvaraNIyAdikarma sAthe = grahaNa thAya che chalA = cha dizAgata, chae dizAomAM sthita salvesu vi pAsenuM = jIvonA badhA Atmapradezo para sabsa = eka samayamAM baMdhAtA karmanA sarva karma paramANuo sabsa = prakRti, sthiti Adi sarva prakArothI vada = baMdhAya che. bhAvArtha- badhA jIvo cha e dizAomAM rahelA kAzmaNa vargaNAnA pudgalone grahaNa karI, karma rUpe baddha kare che. te badhA karmapagalo baMdhanA samaye AtmAnA sarva pradezothI sarva prakAre (prakRti, sthiti, pradeza, anubhAgarUpe) baMdhAya jAya che. vivecana : prastuta gAthAomAM pUrvokta varNanano upasaMhAra karIne karmabaMdhanA cAra prakAramAMthI pradezabaMdhanuM svarUpa spaSTa karyuM che. jIva samaye-samaye kaSAya ane yoganA nimittathI anaMta-anaMta kArmaNa vargaNAnA pudgalone grahaNa kare che. A gAthAomAM dravya ane kSetranI apekSAe tenuM svarUpa samajAvyuM che. dravyathI-eka samayamAM grahaNa thatAM te anaMtA-anaMta kArmaNa vargaNAnA pudagalo abhavya jIvothI anaMtaguNA hoya che ane anaMtA siddhanA jIvothI arthAt siddhonI saMkhyAthI anaMtamA bhAge nyUna hoya che. kSetrathI- je rIte agni svayaM je kSetramAM hoya, te kSetramAM rahelA padArthone agnirUpa pariNata kare che. te ja rIte jIva svayaM je AkAza pradezo para avagAhita hoya, te ja AkAzapradezo para avagAhita karma pudgalone grahaNa kare che. grahaNa karAyelA te karmapudgalo kSIra-nIranI jema AtmA sAthe ekameka thaI jAya che arthAt teno baMdha sarvAtmapradezomAM thaI jAya che. koIka mAnyatAnusAra AtmAnA ATha rUcaka pradezo karmathI lipta thatAM nathI. paraMtu A gAthAmAM prayukta savva sallekha kartA zabda prayogathI spaSTa thaI jAya che ke grahaNa karelA karma daliko sarva Atmapradezo sAthe baMdhAya che. A gAthAMzathI spaSTa thAya che ke AtmAnA ATha rucaka pradezo karmanA lepathI rahita nathI. sAthe chalA - jIva cha dizAmAMthI pudgalo grahaNa kare che. ekendriya jIvo, je lokanA khUNAmAM hoya, te jIvo traNa, cAra ke pAMca dizAmAMthI pugalo grahaNa kare ane zeSa sarva jIvo cha dizAmAMthI pugalo grahaNa kare che. grahaNa karelA te pudgalo karmarUpe pariNata thAya che. paNaw - pradezAgra. paramAgavateSAmAM parimA praveza | eka samayamAM grahaNa thatAM pugalanA parimANa pramANane pradezAgra kahe che. jIva eka samayamAM abhavya jIvothI anaMtaguNA adhika ane siddha jIvothI anaMtamAM bhAga nyUna pramANa karma pudgalo grahaNa kare che. naDiyADyuM- graMthInA astitvavALAthI adhika. je jIvone mithyAtva mohanIya karmanI graMthInI sattA haMmezAM rahe che, teno aMta kadApi thavAno nathI, tevA abhavI jIvone sUtrakAre "citta' kahyA che. te graMthInI sattAvALA jIvothI atIta arthAt abhavI jIvonI saMkhyAnuM ullaMghana kare teTalI, eka samayamAM grahaNa thatA karma pudgalonI saMkhyA hoya che. saMto siddhALa :- te grahaNa thatA pugalonI saMkhyA siddhonI saMkhyAthI hoya che. sUtrakAre eka
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ | karma prakRti 3rapa | Po samayamAM grahaNa thatAM karma pudagalonI saMkhyAne samajAvavA abhavI ane siddha jIvonI saMkhyAno AdhAra lIdho che. eka samayamAM grahaNa thatAM pudgalothI te baMne prakAranA jIvonI saMkhyA keTalI nyUnAdhika che tenuM spaSTIkaraNa uparokata gAthAthI thatuM nathI. anya Agamo ane kammapayaDI vagere graMthothI jANI zakAya che ke eka samayamAM grahaNa thatAM pudgalonI saMkhyA abhavI jIvothI anaMtaguNa adhika ane siddha jIvothI anaMtaguNa hIna hoya che. prastutamAM zlokabaddhatAnA kAraNe saMkSipta kathana karyuM hoya tema saMbhavita che. ATha karmono sthitibaMdhaH10 udahisarisaNAmANaM, tIsaI koddikoddiio| ukkosiyA ThiI hoi, aMtomuhuttaM jahaNiyA // zabdArtha - disariNAnAM = udadhi sadaza nAmanI eTale sAgaropamanI 3siyA = utkRSTa isthiti tIsa trIsa koDiorImo = kroDAkoDI hoDuM hoya che paNa = jaghanya tomuhu = aMtarmuhUrtanI. bhAvArtha - [jJAnAvaraNa Adi karmonI] utkRSTa sthiti trIsa kroDAkoDI sAgaropamanI che ane jaghanya sthiti aMtarmuhUrtanI che. AvaraNijjANa duNDaMpi, veyaNijje taheva ya / __ aMtarAe ya kammammi, ThiI esA viyAhiyA // zabdArtha- pibaMne vakhANa = AvaraNIya(jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya)karmonI, tadeva ya = tathA vennei = vedanIyakarmanI aMtarANa smRmi = aMtarAyakarmanI dik = sthiti che sA = A pramANe vivAdiyA = kahI che. bhAvArtha- be AvaraNIyakarmo(jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya)nI tathA vedanIya ane aMtarAyakarmanI sthiti e pramANe (pUrvagAthAmAM kahyA pramANe) jANavI joIe. 21 udahi sarisaNAmANaM, sattaraM koddikoddiio| mohaNijjassa ukkosA, aMtomuhuttaM jahaNiyA // zabdArtha - modaLanAsa = mohanIyakarmanI najaur = jaghanya sthiti saMtomuhurva = aMtarmuhUrta che 3msiyA = utkRSTa sthiti sarvAjiMtra sittera DiwIo = kroDAkoDI dilsaritA = sAgaropamanI hoya che. bhAvArtha - mohanIyakarmanI utkRSTa sthiti sittera kroDAkoDI sAgaropamanI che ane jaghanya sthiti aMtarmuhUrtanI che. teto sAvanA, 3ote vivAhitya | ThiI u Aukammassa, aMtomuhuttaM jahaNiyA // zArtha-A3nma-AyuSyakarmanI tetI - tetrIsa sarovI = sAgaropama viyara = kahI che.
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ 326 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 bhAvArtha :- AyuSyakarmanI utkRSTa sthiti tetrIsa sAgaropamanI che ane jaghanya sthiti aMtarmuhUrtanI che. udahisarisa NAmANaM, vIsaI koDikoDIo / NAmagottANa ukkosA, aTTha muhuttaM jahaNNiyA // | 23 zabdArtha:- gamanojJALa = nAma ane gotrakarmanI gaTTu = ATha muhurtta = muhUrtanI vIsarpha = vIsa. bhAvArtha f:- nAma ane gotrakarmanI utkRSTa sthiti vIsa kroDAkroDI sAgaropamanI che ane jaghanya sthiti ATha muhUrtanI che. vivecanaH prastuta gAthAomAM ATha karmanA sthitibaMdhanuM nirUpaNa che. kaSAyonI tIvratA maMdatAnA AdhAre sthitibaMdha nizcita thAya che. navRttisarisa- sAgaranI upamAthI samajAvI zakAya tevo kAla sAgaropama kahevAya che. asaMkhyAta varSanA AyuSyane upamA dvArA samajAvavAmAM Ave che. temAM palyanI upamAthI eTale UMDA khADAnI upamAthI samajAvavAmAM Ave te palyopama ane sAgara(samudra)nI upamAthI samajAvavAmAM Ave tene sAgaropama kahe che. utsedhAMgulanA mApathI eka jojana lAMbo, eka jojana pahoLo ane eka jojana UMDo khADo-kUvo hoya temAM devakurukSetra ane uttarakurukSetranA eka divasathI sAta divasanI uMmaranA jugaliyA manuSyanA vALanA chadmasthane daSTigocara na thAya tevA bArIka TukaDAthI ThasoThasa bharavAmAM Ave, tyAra pachI te kUvAmAMthI so-so varSe vALanA eka-eka TukaDAne kADhavAmAM Ave. A rIte vALanA TukaDA kADhatAM-kADhatAM e kUvo jeTalA samayamAM khAlI thAya tene sUkSma ahvA palyopama kahe che. temAM asaMkhyAtA karoDo varSono kALa thAya che. tevA daza kroDAkroDI sUkSma ahvA palyopamano eka sUkSma ahvA sAgaropama thAya che. jIvonA karmanI sthiti, kAyasthiti ane bhavasthiti Adi sUkSma ahvA palyopama ane sUkSma ahvA sAgaropamathI mApavAmAM Ave che. joDijoDIo- eka kroDano eka kroDathI guNAkAra karatAM je saMkhyA Ave, tene eka kroDAkroDI kahe che. daza kroDane eka kroDathI guNAkAra karatAM je saMkhyA Ave tene daza kroDAkroDI kahevAya che. jema ke mohanIyakarmanI utkRSTa sthiti sittera kroDAkroDI sAgaropama che. ahIMyA sittera kroDane eka kroDathI guNAkAra karatAM je saMkhyA Ave, tene sittera kroDAkroDI kahe che. lekhane taheva- vedanIya karmanI sthiti jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIyakarmanI samAna che. A kathana utkRSTa sthitinI apekSAe che. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya ane aMtarAyakarmanI utkRSTa sthiti trIsa kroDAkroDI sAgaropamanI che tathA jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAyakarmanI jaghanya sthiti aMtarmuhUrtanI che; vedanIyakarmanI paNa samuccayarUpe jaghanya sthiti aMtarmuhUrtanI ja che paraMtu vizeSa apekSAe vedanIya karmanA--zAtA vedanIya ane azAtA vedanIya, te be bheda che; temAM zAtAvedanIya karmabaMdhanA paNa be prakAra che. IryApathika zAtAvedanIya karmabaMdha ane sAMparAyika zAtA vedanIya karmabaMdha. temAM IrSyApathika zAtAvedanIya karmabaMdhanI sthiti be samayanI che ane sAMparAyika zAtAvedanIya karmabaMdhanI sthiti jaghanya
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ | karma prakRti [ 327 ] 24 bAra muhurtanI che. tathA azAtAvedanIyanI jaghanya baMdha sthiti palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAga nyUna sAgaropamanA sAta bhAgamAMthI traNa bhAga pramANa hoya che. A rIte sarva avasthAo(vibhAga) maLIne vedanIya karmanI jaghanya sthiti aMtarmuhUrtanI che, te spaSTa thAya che. tethI prastuta gAthA 19-20mAM vedanIyakarmanI jaghanya sthiti te pramANe aMtarmuhUrtanI kahI che. zeSa karmonI sthiti bhAvArthathI spaSTa che. ATha karmono anubhAgabaMdha:n siddhANaNaMtabhAgo ya, aNubhAgA havaMti u| savvesu vi paesaggaM, savva jIvesu aicchiyaM // zabdArtha - gajubhA = sarva karma skaMdhonA anubhAga arthAtu rasavizeSasiddhALa - siddha bhagavaMtonA tamA = anaMtamo bhAga hari = hoya che sabsa, li = badhA karmonA pAlana = pradezAgra(paramANa) savva jIve = sarva jIvothI a chayuM = anaMtaguNA adhika che. bhAvArtha:- sarva karmaskaMdhono anubhAga arthAt rasa vizeSa siddhonI saMkhyAnA anaMtamA bhAga pramANa che tathA sarva karmonA pradezAgra(pradeza parimANa) samasta jIvothI eTale jIva saMkhyAthI anaMtaguNa adhika che. vivecana : prastuta gAthAmAM karmanA anubhAgabaMdhanuM nirUpaNa che.karmanI phaLa ApavAnI zaktine anubhAgabaMdha kahe che. baMdhanakALamAM tenA kAraNabhUta kASAyika adhyavasAyanA tIvra-maMda bhAva anusAra pratyeka karmamAM tIvra-maMda phaLa devAnI zakti utpanna thAya che. te ja anubhAgabaMdha che. pratyeka karma potAnuM phaLa karmadaliko dvArA ja pragaTa kare che. jIvonA adhyavasAya sthAno asaMkhyAta che paraMtu eka-eka adhyavasAyasthAna dvArA anaMtAnaMta karmadaliko grahaNa thAya che ane anaMtAnaMta daliko eka sAthe potAnuM sAmarthya pragaTa kare che. eka samayamAM anubhavAtA karmadaliko abhavya jIvothI anaMtaguNA ane siddhothI anaMtamAbhAge nyUna hoya che. paraMtu sarva anubhAga sthAnanA karmadaliko sarva jIvothI anaMtaguNA adhika hoya che. kAraNa ke anaMta saMsArI jIvo samaye-samaye anaMtAnaMta karmadaliko grahaNa kare che. tethI te daliko sarva jIvothI anaMtaguNA adhika thaI jAya che. upasaMhAra: tamhA eesi kammANaM, aNubhAgA viyANiyA / eesiM saMvare ceva, khavaNe ya jae buho // tti bemi // zabdArtha -7- tethI, A rIte paff= A mAAM karmonA anumA'T = anubhAga baMdhane (prakRtibaMdha, sthitibaMdha ane pradezabaMdhane) viyAya = jANIne judo = budha, paMDita puruSa haM = teno saMvare = saMvara karavA(AvatA karmone rokavA)mAM hava = pUrvakRta karmono kSaya karavAmAM na= yatna kare. 25
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 328 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 bhAvArtha - A rIte A karmonA anubhAgone jANIne buddhimAna sAdhaka teno saMvara kare ane(pUrvakRta karmono) kSaya karavAno prayatna kare. vivecanaH prastuta gAthA samagra adhyayananA upasaMhArarUpa che. temAM karmaprakRtinA vizleSaNanA prayojanane spaSTa karyuM che. jJAnajI naM virati, jJAnanuM phaLa virati che. karmabaMdhanA vijJAna dvArA jIva karmabaMdhathI virAma pAmI saMvara ane nirjarA tattvanI ArAdhanA kare che. karmanA pariNAma tIvra bhayaMkara che. karmano siddhAMta aTala che. je vyakti jevA pariNAmathI karmono baMdha kare che, tevA phaLa tene bhogavavA paDe che. zubha ke azubha baMne prakAranA karmo jIvane baMdhana rUpa che, saMsArarUpa che. A prakAre karmasiddhAMtanI acalatAne je jANe che ane te A bhavamAM navA karmabaMdha na thAya tenA mATe sAvadhAna rahe che te dharma puruSArthathI pUrvakRta karmono kSaya karIne Atmazuddhi kare che. ATha karmonI uttara prakRti Adi :|kama mULa karma prakRti | upamA | uttara pravRti | sthitibaMdha | anubhAgabaMdha 1 | jJAnAvaraNIya karma | AMkhanA pATA pa- mati, zruta, jagha aMtarmuhUrta | AThe karmonA samAna avadhi, mana:paryava, u0 30 kroDAkroDI | eka samayanA kevalajJAnAvaraNIya sAgaropama anubhAga yogya | 2 |darzanAvaraNIya karma | rAjAnA dvArapALa 9i-cakSu, acakSu | jagha aMtarmuhUrta | daliko abhavya samAna avadhi, kevala darzanAvara-10 30 kroDAkoDI jIvothI anaMtaguNA, NIya nidrA, nidrAnidrA, | sAgaropama siddhothI pracalA, pracalApracalA anaMtamAbhAge nyUna thINaddhi nidrA che. sarva anubhAga | 3 | vedanIya karma madhathI lipta -zAtA ane jagha aMtau0 30| yogya daliko sarva talavAra samAna azAtA vedanIya kroDAkoDI sAgaro| jIvothI anaMtaguNA | 4 | mohanIya karma | madirApAna samAna 28-darzanamohanIya-3 gujaghana aMtarmuhUrta | pradezabaMdha cAritramohanIya-25 ] u. 70 kroDAkroDI | jIvo 3, 4, 5 ke 6 3+ ra5 = 28 sAgaropama | dizAmAMthI AvatA 5 | AyuSya karma beDI samAna 4-narakAyu, jagha0 aMtarmuhUrta | eka kSetrAvagADha tiryaMcAyu, u0 33 sAgaropama anaMtAnaMta kArpaNa manuSyAyu, devAyu vargaNAnA dalikone eka samayamAM grahaNa kare.
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ | karma prakRti | 329 | kama mULa karma prakRti | upamA | uttara prakRti | sthitibaMdha | sthitibaMdha | anubhAgabaMdha | 6 |nAma karma citrakAra samAna | 2-zubhanAma ane anubhAgabaMdha azubhanAma jagha ATha muhUrta ane u 20 kroDAkroDI 7 |gotra karma kuMbhAranA cAkaDA | 16-uccagotra-8 pradezabaMdha sAgaropama samAna nIcagotra-8 pUrvavat che. 8 aMtarAya karma rAjAnA bhaMDArI | pa-dAna, lAbha, jagha aMtarmuhUrta samAna bhoga, upabhoga ane | u0 30 kroDAkoDI vIryAtarAya sAgaropamAM vizeSa - A adhyayanamAM ATha karmonI 71 uttara prakRtinuM varNana che. che tetrIsamuM adhyayana samApta .
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ 330 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 cotrIsamuM adhyayana paricaya che. A adhyayanamAM lezyAnuM vistRta varNana hovAthI tenuM nAma lezyA che. temAM 11 dhAranA mAdhyamathI lezyAnuM nirUpaNa karyuM che. lezyA zabdanA vividha artha che- zarIranI kAMti, teja, sauMdarya, jIvanI manovRtti, AtmapariNAmo vagere. prastuta prasaMgamAM lezyAno artha "AtmapariNAmo' che. kaSAyathI anujita AtmapariNAmone lezyA kahe che. lezyAnA be prakAra che- dravyalezyA ane bhAvalezyA. bhAvalezyA Atma pariNAmarUpa tathA arUpI che ane te vezyA pariNAmomAM je pugaladravya sahAyaka bane te dravyalezyA che, te paulika che. dravyalezyA anusAra bhAvalezyA ane bhAvalezyA anusAra dravyalezyA thAya che. A rIte dravya lezyA ane bhAvalezyA baMne paraspara sApekSa che. dravyalezyA padugalika hovAthI tenA varNa, gaMdha, rasa, sparza Adi hoya che. te varNAdinuM pariNamana atyaMta sUkSmapaNe thatuM hovAthI pragaTapaNe teno anubhava thato nathI. tema chatAM kayAreka tenA kAryathI tenuM anumAna karI zakAya che. jema ke krodhI manuSyanA caherA para vyApelI vyagratA, gAtranuM kaMpana, uSNatA vagere lakSaNo krodhanA bhAvane sUcita kare che; te bhAvo ekAMta jheranA sUcaka che. AjanA vaijJAnikoe paNa siddha karyuM che ke krodha samaye zarIranuM lohI jheramaya banI jAya che. A azubhalezyAnA lakSaNo che. AtmapariNAmonI zuddhi-azuddhinI taratamatAnA AdhAre vezyAnA cha vibhAga che. kRSNa, nIla, kApota, tejo, padma ane zuklalezyA. A cha vezyAomAM kRSNa lezyA atyaMta azuddha che. tyAra pachI lezyAomAM kramazaH azuddhi ghaTatI jAya che. aMtima zuklalezyA vizuddha vezyA che. saMkSepamAM prathamanI traNa lezyA aprazasta ane aMtima traNa lezyA prazasta che. aprazasta vezyA durgatinuM ane prazalezyA sagatinuM nimitta bane che. koI paNa jIvanI vezyA anusAra te parabhavanuM AyuSya bAMdhe che. je legyAmAM AyuSyano baMdha thayo hoya, te ja vezyA mRtyu samaye Ave che ane mRtyu samaye je vezyA hoya, te ja vezyAyukta sthAnamAM jIvano janma thAya che. arthAta AyuSyabaMdha samaye, mRtyu samaye ane janma samaye eka ja vezyA hoya che. lezyAnA nimittathI karmonI sthiti ane anubhAgabaMdha nizcita thAya che. A rIte jIvano vezyA sAthe ghaniSTa saMbaMdha che. tenA lakSaNo, sthiti vagere jANakArI sAdhakone
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ lezyA cotrIsamuM adhyayana lezyA lesajjhayaNaM pavakkhAmi, ANupuvvi jahakkamaM / chaNhaMpi kamma lesANaM, aNubhAve suNeha me // adhyayana prAraMbhaH 1 zabdArtha :- Abudhni = AnupUrvI, anukrama hama = yathAkramathI tesAyaLa = lezyA adhyayananuM pavasvAmi = varNana karIza chandapi = chae mmosALa = karmalezyAonA aNumAve - samyak svarUpa me = mArI pAsethI subheda = sAMbhaLo. = 331 bhAvArtha :- huM lezyA adhyayananuM prarUpaNa karIza jemAM chae karmalezyA saMbaMdhI vividha bhAvonuM kramapUrvaka varNana che, tene tame mArI pAsethI sAMbhaLo. vivecanaH prastuta gAthAmAM lezyA saMbaMdhI viSayonA nirUpaNanI pratijJA che. lezyA- (1) jenA dvArA karmo AtmA sAthe zleSane prApta kare, AtmA sAthe coMTe, tene lezyA kahe che. tethI lezyA karma ane AtmAnuM joDANa karAvanAra dravya che. (2) kRSNAdi dravyonA sAMnidhyathI thatAM AtmAnA pariNAma, te lezyA che. kRSNAdidravyasAcivyAt, pariNAmo ya AtmanaH / sphaTikasyeva tatrAyaM, lezyAzabdaH pravarttate // jema sphaTika maNi svayaM zveta, nirmaLa ane pAradarzaka che. tenI pAse je varNanI vastu hoya, te raMgane sphaTika dhAraNa kare che. te ja rIte kRSNAdi dravyonA sAMnidhyathI nirmaLa evo AtmA paNa te te pariNAmone dhAraNa kare che, tene lezyA kahe che. (3) vaiSAyAnugita yoja pariNAma sevAH / kaSAyathI anuraMjita yoganA pariNAma te lezyA. kRSNa, nIla ane kApota; te traNa avizuddha bhAva lezyA che ane tejo, padma ane zukla te traNa vizuddha bhAva lezyA che. teramA sayogI kevaLI guNasthAnaka sudhI lezyAono sadbhAva rahe che. jyAre AtmA ayogI bane che arthAt caudamA guNasthAnakane prApta kare che, te ja samaye te lezyAothI rahita thaI jAya che. A adhyayanamAM dravya lezyAnA cha bhedanuM vistArapUrvaka varNana che. manuSya ane tiryaMcamAM dravya lezyAnuM parivartana thatuM rahe che. devatA ane nairayikomAM dravya lezyA avasthita(jIvana paryaMta ekasarakhI) hoya che. mmatesa~- karmonI sthitinuM eTale sthAyitvanuM kAraNa lezyAo che. jmasthiti hetavo teyAH / karmonI sAthe lezyAono khUba ghaniSTha saMbaMdha che, tethI sUtrakAre karmalezyA zabdaprayoga karyo che.
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37ra zrI uttarAdhyayana sUtra-2 dvAragAthA : NAmAI vaNNa-rasa-gaMdha, phAsa-pariNAmalakkhaNaM / ThANaM ThiI gaI cAuM, lesANaM tu suNeha me // zabdArtha - sAI = lezyAonA gAnAruM = nAma vaMA = varNa rasa = rasa dha = gaMdha chAsa = sparza rAma= pariNAma tai = lakSaNa ai = sthAnaki sthiti paruM = gati mAkaM = Ayu. P = te mArI pAsethI sukhada = sAMbhaLo. bhAvArtha:- A vezyAonA nAma, varNa, rasa, gaMdha, sparza, pariNAma, lakSaNa, sthAna, sthiti, gati ane AyuSya(A kAronA mAdhyamathI) mArI pAsethI sAMbhaLo. vivecana : A gAthAmAM lezyAonA vistRta varNana mATe 11 dhArono ullekha che. (1) nAmadhAra (2) varNadvAra (3) rasadvAra (4) gaMdhadvAra (5) sparzadvAra (6) pariNAmadvAra (7) lakSaNadvAra (8) sthAnadvAra (9) sthitidvAra (10) gatidvAra ane (11) AyuSyadvAra. (1) nAma dvAra: kiNhA NIlA ya kAU ya, teU pamhA taheva ya / sukkalesA ya chaTThA ya, NAmAiM tu jahakkama // zabdArtha - gadama = yathAkrameSThi = kRSNalezyA = nIlalezyA 18 = kApotalezyA te = tejolezyA pA = paghalezyA chaThThA = chakI sutelA = zuklalezyA. bhAvArtha - vezyAonA nAmano krama A pramANe che- (1) kRSNalezyA (2) nIlalezyA (3) kApotalezyA (4) tejolezyA (5) paDyUlezyA ane (6) zuklalezyA. (ra) varNa dvAra: jImUyaNiddhasaMkAsA, gavalariTThaga-saNNibhA / khaMjaMjaNaNayaNa NibhA, kiNhalesA u vaNNao // zabdArtha - vALo = varNanI apekSAe viThThalA = kRSNalezyA mULisaMvAlA = jImUtasnigdha samAna arthAtu jaLathI bharelA megha(vAdaLA) samAna vArikA-ubhA = gavalariSTa samAna arthAt bheMsanA ziMgaDA tathA arIThAnA raMga samAna hAMnA pAyAmAM = gADAnA khaMjana, kAjala ane AMkhanI kIkI samAna. bhAvArtha:- kRSNalezyA- jaLathI bharelA vAdaLA, bheMsanA ziMgaDA, arIThA, gADAnA khaMjana, kAjala ane AMkhanI kIkI samAna kRSNavarNanI hoya che. NIlAsogasaMkAsA, cAsapiccha samappabhA / veruliyaNiddhasaMkAsA, NIlalesA u vaNNao //
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ lezyA 333 ] zabdArtha -aulAnona-saMvAlA - nIlA raMganA azokavRkSa samAna vApasanapUba = cAsa pakSInI pAMkhanI kAMti samAna veniyana saMvAlA = vaiDuryamaNi samAna snigdha. bhAvArtha :- nIlalezyA- nIla azokavRkSa samAna, cAsa pakSInI pAMkho samAna temaja snigdha(mohaka) vairyaratna samAna nIlA(zevALIyA) varNavALI hoya che. ha ayasIpuppha saMkAsA, koilacchada saNNibhA / pArevayagIvaNibhA, kAUlesA u vaNNao // zabdArtha - ayarIpuSpAMjali = aLazInA phUla samAna pharnacchadAna = koyalanI pAMkha samAna pArevAvAbha = kabUtaranI Doka samAna. bhAvArtha - kApotalezyA- aLasInA phUla, koyalanI pAMkha ane kabUtaranI Doka samAna, kaththAI temaja nIlA(AkAzanA) varNavALI hoya che. hiMgunayathAsaMvAlA, taLAvaMsImAM suyatuMDa paIvaNibhA, teUlesA u vaNNao // zabdArtha - hiMgutayathAra saMvAsA = hiMgaLo, dhAtu athavA gerU samAna taUTIkvAma = ugatA sUrya samAna suvatuM paLamA = popaTanI cAMca samAna, pradipta zikhA samAna. bhAvArtha - tejolezyA- hiMgaLo tathA geru Adi dhAtu, ugatA sUrya, popaTanI cAMca ane dIpazikhA samAna lAla varNavALI hoya che. hariyAla bheyasaMkAsA, haliddAbheyasamappabhA / saNAsaNa kusumaNibhA, pamhalesA u vaNNao // zabdArtha - dariyAna-meyasaM@AsA = haratAlanA TukaDA samAna daridAbeya samakhamAM = haLadaranA TukaDA samAna sa FchusumamA = zaNa ane asana nAmanI vanaspatinA phUla samAna. bhAvArtha:- pAlezyA- haritAlanA TukaDA, haLadaranA TukaDA, zaNa ane asana (bIjaka)nA phUla samAna pILA varNavALI hoya che. saMkhaMkakuMda saMkAsA, khIrapUra samappabhA / rayayahAra saMkAsA, sukkalesA u vaNNao // zabdArtha - hiMda saMvAlA = zaMkha ane aMka nAmanuM ratna vizeSa tathA kuMdapuSpa samAna hIrapUra samapyamA = dUdhanI dhArA samAna rathayAra saMvAlA = rajata arthAt cAMdInA hAra samAna. bhAvArtha :- zuklalezyA- zaMkha, aMtaratna, kuMdapuSpa, dUdhanI dhArA, cAMdIno hAra-mALA samAna, sapheda varNa- vALI hoya che. vivecanaH prastuta gAthAomAM chaedravyalezyAnA cha prakAranA vargonuM kathana, te te varNavALA padArthonI upamAthI
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ 334 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 karyuM che. kRSNalezyAno varNa kALo, nIlalezyAno nIlo(haro), kApotalezyAno bhUkharo temaja (AkAza jevo, AsamAnI), tejo vezyAno lAla, pAlezyAno pILo ane zuklalazyAno sapheda varNa hoya che. te te lezyAnA AtmapariNAmomAM te te varNanA pudagalo sahAyaka bane che. (3) rasadvAra : jaha kaDuyatuMbagaraso, kiMbaraso kaDuyarohiNi raso vA / __etto vi aNaMtaguNo, raso ya kiNhAe NAyavvo // zabdArtha - nara = jema puratuiAraNo = kaDavA tuMbaDAno rasa Li varaso = lIMmaDAno rasa hu-hira - kaDavI rohiNInI chAlano rasonika tenAthI paNa ata!ILo = anaMtaguNo jillA = kRSNalezyAno rasa = rasa gALo = jANavo joIe. bhAvArtha:- kaDavI tuMbaDIno rasa, lIMmaDAno rasa, kaDavI rohINI (auSadhivizeSa)nI chAlano rasa jevo kaDavo hoya, tenAthI anaMtaguNo adhika kaDavo kRSNalezyAno rasa jANavo joIe. / jaha tigaDuyassa ya raso, tikkho jaha harithapippalIe vA / etto vi aNaMtaguNo, raso u NIlAe NAyavvo // zadArtha:- tihuksa = trika(suMTha, marI, pIpara)no sthikhilI = gaja-pIpara, auSadhi vizeSano tijo = tIkSNa, tIkho hoya che jIlA = nIlalezyAno nAyabbo = jANavo joIe. bhAvArtha:- trika(sUMTha, marI, pIpara)no rasa athavA gajapIparano rasa jevo tIkho hoya che, tenAthI anaMtaNo adhika tIkho nIlalezyAno rasa jANavo joIe. jaha taruNa aMbagaraso, tuvara kaviTThassa vAvi jArisao / etto vi aNataguNo, raso u kAUe NAyavvo // zabdArtha -tapa-varaso - kAcI kerIno rasavAvi athavA gArisa jevotunavikalsa = turA koThAno vaINa = kApotalezyAno. bhAvArtha:- kAcI kerIno rasa, turA koThAno rasa jevo kasAyelo-tUro ane khATo hoya che, tenAthI anaMtaguNo adhika turo ane khATo kApotalezyAno rasa jANavo joIe. jaha pariNayaMbaga raso, pakkakaviTThassa vAvi jArisao / 13 etto vi aNaMtaguNo, raso u teUe NAyavvo // zabdArtha - pariNAMva ro = pAkI kerIno rasa para viksa = pAkelA koThAnA phaLano rasa(khaTamITho) te = tejolezyAno. bhAvArtha:- pAkI kerIno rasa, pAkelA koThAnA phaLano rasa jevo khaTa-mITho hoya che, tenAthI anaMtaguNo adhika khaTa-mITho tejolezyAno rasa jANavo joIe.
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ leyA [ 335 ] 14 varavAruNIe va raso, vivihANa va AsavANa jArisao / mahumerayassa va raso, etto pamhAe paraeNaM // zabdArtha:- varavA = varavANIno rasa, ucca prakAranI madirAno rasa vivilApa = vividha prakAranA mAsavANa = Asavono rasa madhumerAlsa = madha ane maireyakano rasa pa2paNa = anaMtaguNo adhika palphA = padmavezyAno. bhAvArtha:- uttama madirAno rasa, phulomAMthI banAvelA vividha Asavono rasa, madhano ane maireyakano rasa jevo mITho-kasAyelo hoya che, tenAthI anaMtaguNo adhika tUrAza sahitano madhura rasa pAlezyAno jANavo joIe. kA khajUra muddiyaraso, khIraraso khaNDa sakkararaso vA / etto vi aNaMtaguNo, raso u sukkAe NAyavvo // zabdArtha -rAjUra khajUrano mudiyaroga drAkSano rasahIrarato khIrano rasarAilsararo = khAMDa ane sAkarano rasa sujANa = zuklalazyAno. bhAvArtha:- khajUra ane drAkSano rasa, khIrano rasa(dUdhano svAda) athavA khAMDa ane sAkarano rasa jevo madhura hoya che, tenAthI anaMtaguNo madhura rasa zuklalazyAno jANavo joIe. vivecana : - prastuta gAthAomAM chae vezyAnA rasanuM kathana upamA sAthe karyuM che. kRSNalezyAno kaDavo, nIlalezyAno tIkho, kApotalezyAno tUro-khATo, tejovezyAno khaTamITho, paghalezyAno tUro-madhura tathA zuklalazyAno madhura rasa hoya che. (4) gaMdha dvAra :maha jaha gomaDassa gaMdho, suNagamaDassa va jahA ahimaDassa / etto vi aNataguNo, lesANa apasatthANa // zabdArtha :- 6 = je rIte mikasa = gAyanA marelA zarIranI = gaMdha sudhA-naDarsa marelA kUtarAnA zarIranI durgadha hinaDasa = marelA sarpanA zarIranI durgadha aparasthAI netA = aprazasta vezyAonI(kRSNalezyA, nIlalezyA ane kApotalezyAnI). bhAvArtha - marelI gAya, marelo kUtaro ane marelA sarSanI jevI durgadha hoya che, tenAthI anaMtaguNI adhika durgadha traNa aprazasta(kRSNa, nIla, kApota) lezyAonI hoya che. 17 jaha surahi kusumagaMdho, gaMdhavAsANa pissamANANaM / - etto vi aNataguNo, pasattha lesANa tiNhaM pi // zabdArtha:-surahi- sugaMdhita sumadho phUlonI sugaMdha vizvamaLa ghasAtA javAba
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 336 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 = caMdana Adi sugaMdhita padArthonI jevI sugaMdha hoya che ti6 = traNe ya patthAna = prazasta lezyAonI (tejolezyA, pAlezyA, zuklalezyAnI) bhAvArtha:- sugaMdhita puSpa ane ghasAtA caMdana vagere sugaMdhita dravyonI jevI sugaMdha hoya che, tenAthI anaMtaguNI adhika sugaMdha traNe ya prazasta lezyAo(tejo, padha, zukla)nI hoya che. vivecana - - prastuta gAthAomAM chae vezyAnA pudgalonI gaMdhanuM nirUpaNa che. aprazasta traNa vezyAonI (kRSNa, nIla, kApotanI) gaMdha durgadhita dravyothI paNa anaMtaguNI aniSTa hoya che. ahIM kApota, nIla ane kRSNa A vyutkamathI aprazasta lezyAomAM durgadhanuM tAratamya samajavuM joIe. kAraNa ke kRSNa, nIla ane kApota, te traNe azubha lezyAomAM kramazaH vizuddhinuM pramANa vadhatuM jAya che. tethI durgadhanI apekSAe kApotalezyAthI nIlalezyAnI durgadha anaMtaguNI adhika ane nIlalezyAthI kRSNalezyAnI durgadha anaMtaguNI adhika hoya che. te ja rIte traNa prazasta vezyAonI gaMdha sugaMdhita dravyothI anaMtaguNI che. jemAM tejo, padma, zukla te traNe ya prazasta lezyAomAM paNa sugaMdhanuM tAratamya kramazaH uttarottara utkRSTatara samajavuM joIe. (5) sparza dvAra : jaha karagayassa phAso, gojibbhAe va sAgapattANaM / etto vi aNaMtaguNo, lesANaM apasatthANaM // zabdArtha -Ayasa = karavatano vizvANa = gAyanI jIbhano lApattA = zAkanA velAonA pAMdaDAono, paIo = sparza karkaza, kharabacaDo, maLato = anaMtaguNo adhika karkaza, kharabacaDo. bhAvArtha:- karavata, gAyanI jIbha ane zAkanA pAMdaDAono sparza jevo kharabacaDo hoya che, tenAthI anaMtaguNo kharabacaDo sparza traNe ya aprazasta lezyAono hoya che. jaha bUrassa va phAso, NavaNIyassa va sirIsakusumANaM / etto vi aNataguNo, pasattha lesANa tiNha pi // zabdArtha - vUra = bUra nAmanI vanaspatino sparza khavAyatta = navanIta, mAkhaNano sparza sirIsAsunALa = zirISanA phUlono to = sparza komaLa ti6 pi= traNe ya. bhAvArtha - bUra nAmanI vanaspatino, mAkhaNano ane zirISanA phUlono sparza jevo komaLa, mulAyama hoya che, tenAthI anaMtaguNo mulAyama sparza traNe ya prazasta vezyAono hoya che. vivecana : - prastuta be gAthAmAM chae vezyAnA pagalonA sparzanuM kathana che. traNa aprazasta vezyAono sparza karavata jevI kharabacaDI vastuthI anaMtaguNo adhika kharabacaDo hoya che. ahIM paNa gaMdhanI jema kApota, nIla ane kRSNa A vyutkramathI aprazasta vezyAonA sparzamAM kramazaH anaMtaguNI taratamatA samajavI joIe. traNa prazasta vezyAono sparza mAkhaNa jevI komaLa vastuthI anaMtaguNo adhika mulAyama hoya che. je tejo, padha, zukla te traNa lezyAmAM uttarottara adhika samajavuM.
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ lezyA (6) pariNAma dvAra : |20| dusao teyAlo vA, lesANaM hoi pariNAmo // tiviho va Navaviho vA, sattAvIsai vihekkasio vA / zabdArtha:-osALa = A chae lezyAonA tividdo-traNa sattAvIsavida = satyAvIsa sIo = - ekyAsI phulo tevAto = baso teMtALIsa prakAranA pariNAmo = pariNAma hodda = hoya che. bhAvArtha :- A chae lezyAonA traNa, nava, satyAvIsa, ekyAsI athavA baso teMtALIsa prakAranA pariNAma hoya che. vivecanaH 337 prastuta gAthAmAM lezyAnA pariNAmonuM kathana che. lezyA AtmapariNAma--adhyavasAyarUpa che. adhyavasAyonA asaMkhyAta sthAno che tethI lezyAmAM paNa asaMkhyAta prakAranI taratamatA hoya che. tema chatAM sUtrakAre ahIM samajAvavA mATe lezyAnA pariNAmonA traNa, nava Adi bheda kahyA che. pratyeka lezyAnA jaghanya, madhyama ane utkRSTa evA traNa bheda hoya che. A traNa bhedamAM paNa potapotAnA sthAnomAM taratamatAno jyAre vicAra karavAmAM Ave, tyAre te jaghanya Adi pratyekanA paNa jaghanya, madhyama ane utkRSTa te traNa bheda thAya che. A rIte 3 x 3 = 9 bheda thAya che. te navamAM paNa pratyekanA jaghanya, madhyama ane utkRSTa bheda karavAthI 27 bheda thAya che. te 27mAM pratyekanA jaghanya, madhyama ane utkRSTa bheda karavAthI 81 bheda thAya che ane te 81mAM pratyekanA jaghanya, madhyama ane utkRSTa bheda karavAthI 243 bheda thAya che. pannavaNA sUtramAM kahyuM che ke- tivihaM vA khavavidha vA sattAvIsavida vA ikkAsIivihaM vAvi teyAladusayavihaM vA bahuM vA bahuvihaM vA pariNAmaM pariNamai, vaM halesA nAva sutelA / kRSNalezyAthI zuklalezyA paryaMtanI chae lezyA 3, 9, 27, 81, 243 vagere ghaNA-ghaNA prakAranA pariNAmarUpe pariName che. (7) lakSaNa dvAra H 21 = paMcAsava pavatto, tIhiM agutto chasu avirao ya / tivvAraMbha pariNao, khuddo sAhassio Naro // NiddhaMsa pariNAmo, NissaMso ajiiMdio / eyajoga samAutto, kiNhalesaM tu pariName // 22 zabdArtha:- paMcAsava-pavatto = pAMca AsavamAM pravRtti karanAra tIei = traNa guptiothI anutto= agupta(mana, vacana, kAyAthI AtmAnuM gopana na karanAra) jItu = cha kAyanA jIvo aMge avira= avirata(chakAya jIvonI virAdhanA karanAra) tinnArama-pariNao - tIvra bhAvothI AraMbhAdi karanAra vuddo = kSudra, tuccha sAhasio = sAhasika bila pariNAmo =nirdayatAnA pariNAmavALo khrisaMso nRzaMsa, krUra adhivigo = ajitendriya dyano samA'tto - A uparokta pariNAmothI yukta =
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 338 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 R) 24) jo = mANasa vihartai - kRSNalezyAnA raNane pariNAmavALo hoya che. bhAvArtha - prANAtipAta Adi pAMca AzravomAM pravRtta, traNa guptithI agupta, chakAya jIvono virAdhaka, tIvra bhAvathI AraMbha-samAraMbhanA kArya karanAra, kSudra, sAhasika, nirdaya, kUra pariNAmI, ajitendriya ityAdi pariNAmothI je yukta hoya, te puruSa kRSNalezyAnA pariNAmavALo hoya che, arthAt AvA pariNAmo te kRSNalezyAnuM lakSaNa che. 21-rara . issA amarisa atavo, avijjamAyA ahIriyA / gehI paose ya saDhe, pamatte rasalolue sAyagavesae ya // AraMbhAo avirao, khuddo sAhassio Naro / eyajogasamAutto, NIla lesaM tu pariName // zabdArtha:- rUA = IrSALu amarisa = amarSa, kadAgrahI atavo = tapasyA na karanAra avinna = avidyA- vALo, ajJAnI mAyA = mAyAvI sahIriyA = nirlajja hI = viSaya kaSAyamAM vRddhi bhAva rAkhanAra pote = pradveSa karanAra sa8 = zaTha, dhUrta, Thaga pakad = pramAdI rasoI = rasalolupI sAyavesa = zAtAgaveSaka, sukhanI zodha karanAra bAramA virabo = AraMbhathI nivRtta na thanAra jAtanesaM - nIlalezyAnA pariNAme = pariNAmavALo thAya che. bhAvArtha :- IrSALa, DaMkhIlo, tapasyA na karanAra, ajJAnI, mAyAvI, nirlajja, viSayAsakta, pradveSI, zaTha, pramAdI, rasalolapI, sukha-zAtAno gaveSaka, AraMbhathI anivRtta, kSudra buddhivALo, vagara vicAryuM kAma karanAra, ityAdi lakSaNothI yukta puruSa nIlalezyAnA pariNAmavALo hoya che. 2324 II, / vaMke vaMkasamAyare, NiyaDille aNujjue / paliuMcagaovahie, micchAdiTThI aNArie // upphAlagaduTThavAI ya, teNe yAvi ya maccharI / eyajogasamAutto kAulesa tu pariName // zabdArtha:- va = vakra, kuTila vacana bolanAra vaMsamAre = vakra AcaraNa karanAra niste gADhamAyA, chaLa kapaTa karanAra, manathI vakra anupura = saraLatA rahita pAMca = potAnA doSo chupAvanAra vahipa = aupadhika, sarvatra chala-chadmano prayoga karanAra, parigrahI micchAviThThI mithyASTi anAri= anArya3Mali-66varDa = marmabhedI vacana bolanArate = cora macharI matsarI(bIjAnI unnati joI na zakanAra) vADajo = kApotalezyAnA pariNAme = pariNAmavALo thAya che. bhAvArtha:- vakra vacana bolanAra, vakra AcaraNa karanAra, chaLakapaTa karanAra, saraLatA rahita, svadoSone chupAvanAra, sarvatra chaLa-kapaTano prayoga karanAra, parigrahI, mithyAdaSTi, anArya marma bhedI vacana bolanAra, cora, bIjAnI unnati sahana na karI zakanAra ityAdi lakSaNothI yukta puruSa kApotalezyAnA pariNAmavALo hoya che. ___NIyAvittI acavale, amAI akuUhale / viNIyaviNae daMte, jogava uvahANa // Re ra7
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ lezyA |28| pariName // piyadhamme daDhadhamme, avajja bhIru hiesae / eyajoga samAutto, teulesaM tu zaGdhArtha :- NIyAvittI= namra vRttivANA, bhauMjhara rahita acavale thapasatA rahita amAI = bhAyA rahita akuUhale = DutUhala Ahi na DaranAra viNIya- viNae vinayavAna, parama vinayamati DaranAra daMte = indriyonuM hamana 52nAra jogavaM = yogavAna, yoga siddha, bhana, vayana bhane DAyAne vazamAM rAjanAra svAdhyAya khahibhAM rata rahenAra uvahANavaM upadhAnavAna, tapa 2nAra piyadhamme = priya dharmA, dharmabhAM prema rAjanAra daDhadhamme = dRDhadharmA, dharmabhAM dRDha rahenAra avajjabhIrU avadyAlIru, pApathI DaranAra hie sae - hitaiSI, jadhA prANIkhonuMDita 42chanAra teulesaM tebhedezyAnA pariName parizAbhavANA hoya che. bhAvArtha :- namra, ayapasa, sabhAyI, adbhutUhalI, parama vinaya DaranAra, indriyonuM hamana DaranAra, yoganiSTha, samaye-samaye tapasyA karanAra, priyadharmI, daDhadharmo, pApabhIru, sarva jIvonA hitaiSI ityAdi lakSaNothI yukta puruSa tejolezyAnA pariNAmavALo hoya che. | 29 payaNu kohamANe ya, mAyAlobhe ya payaNue / pasaMtacitte daMtappA, jogavaM uvahANavaM // tahA payaNuvAI ya, uvasaMte jiiMdie / eyajoga samAutto, pamhalesaM tu pariName // = = 338 |30| AGEIrtha :- payaNu-kohamANe = asya oghavANA, asya mAnavANA payaNue mAyA-lobhe = aspa bhAyA ne apa solavAnA pasaMtacitte prazAMta vittavANA, daMtappA = chAntAtmA, potAnA AtmAnaM (ndriyona) hamana 42nAra payaNuvAI pratanuvAhI, parimita josanAra uvasaMte = upazAMta jiiMdie = = nitendriya pamhalesaM = padmavezyAnA pariName = parizAbhavANo hoya che. bhAvArtha :- alpa Dodha, mAna, bhAyA bhane solavANA, prazAMtacitta, AtmAnuM hamana DaranAra, yoganiSTha, tapasyA karanAra, alpabhASI, upazAMta ane jitendriya ityAdi lakSaNothI yukta puruSa padmalezyAnA parilAbha - vANo hoya che. // 28-30 // 31 aTTaruddANi vajjittA, dhamma sukkANi jhAyae / pasaMtacitte daMtappA, samie gutte ya guttisu // sarAge vIyarAge vA, uvasaMte jiiMdie / eyajoga samAutto, sukkalesaM tu pariName // |32 = zaGEArtha :- aTTa-ruddANi = ArtadhyAna bhane raudradhyAna vajjittA choDIne dhamma-sukkANi dharmadhyAna ane zuladhyAna jhAyae= dhyAna re che samie = pAMya samitikhothI yukta guttisu = e guptimothI gutte = gupta sarAge sarAgI, alpa rAgI vIyarAge = vItarAgI sukkalesaM = viziSTa zuDalasezyAnA pariName = parizAbhavANo hoya che. bhAvArtha :- ArtadhyAna ane raudradhyAnano tyAga karIne dharmadhyAna ane zukladhyAnamAM lIna, prazAMtacitta
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 340 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 ane AtmAnuM damana karanAra, pAMca samitiothI yukta ane traNa guptiothI gupta, alpa rAgI ke vItarAgI, upazAMta ane jitendriya, ityAdi lakSaNothI yukta jIva zuklalezyAnA pariNAmavALA hoya che.313rA vivecana : - prastuta gAthAomAM vezyAonA lakSaNonuM nirUpaNa che. lezyA AtmapariNAmarUpa che ane AtmAnA pariNAmo arUpI hoya che, tema chatAM te te pariNAmavALA jIvonI bAhya pravRttinA AdhAre te te vezyAone jANI zakAya che. cha e vezyAnA pariNAmo kramazaH uttarottara zuddha, vizuddha thatAM jAya che. pUrvAcAryoe cha lazyAnA pariNAmone jAMbuvRkSanA daSTAMtathI samajAvyA che. cha mitro jaMgalamAMthI pasAra thaI rahyA hatA. tyAM jAMbavRkSane joIne chae mitrone jAMbu khAvAnI IcchA thaI. jAMbu meLavavA mATe cha mitroe pota potAnI bhinnabhinna vicAradhArA pragaTa karI. prathama mitre kahyuM- jAMbuvRkSane kApIne ApaNe aDhaLaka jAMbu meLavIe ane ApaNI IcchApUrti karIe. bIjA mitre kahyuM- samasta vRkSane zA mATe kApavuM? vRkSanA je vibhAgamAM jAMbu che te moTI moTI zAkhAne kApavAthI jAMbu maLI jaze, trIjA mitre kahyuM- moTI zAkhAne kApavAnI paNa jarUra nathI. jAMbu to nAnI DALa para ja laTakI rahyA che, tene ja toDI laIe. cothA mitre kahyuM- nAnI ke moTI koI paNa zAkhAne toDavAnI jarUra nathI; jAMbunA laTakatA gucchane toDI laIe. pAMcamA mitre kahyuM- te gucchamAM rahelA pAMdaDA vagerenI paNa jarUra nathI, ApaNe jAMbu ja joIe che, to jAMbune ja toDI laIe. chaThThA mitre kahyuMjAMbu ja khAvA che, to nIce ghaNA jAMbu paDyA che, tene grahaNa karIne ApaNI IcchA pUrNa karIe. temAM vRkSane ke vRkSanA koI paNa vibhAgane pIDA pahoMcADavAnI jarUra nathI. eka ja prayojanane siddha karavA mATe cha e mitronI vicAradhArAne jotAM spaSTa thAya che ke prathama mitranI vicAradhArA atyaMta krUra che. potAnI IcchA pUrNa karavA te samagra vRkSano nAza karavA taiyAra che, tyAra pachInA mitronI vicAradhArA kramazaH zuddha, vizuddha che. te cha e mitronI vicAradhArA kramazaH cha lazyAnA pariNAmone spaSTa kare che. sUtrakAre chae vezyAnA lakSaNo vistArathI samajAvyA che, te gAthArthathI spaSTa che. saMkSepamAM kRSNa lezyAmAM krUratA ane svArtha vRttinI pradhAnatA che; temaja nIlezyAmAM IrSyA, adekhAI ane tucchavRtti che; kApotalezyAmAM mAyAkapaTa; tejolezyAmAM namratA, vinaya, viveka; padmalezyAmAM kaSAyonI upazAMtatA ane indriyavijaya; zukla legyAmAM dharmadhyAna, zukladhyAnanA puruSArtha rUpa lakSaNo pradhAnapaNe pratIta thAya che. cha vira = pRthvIkAyAdi SaTkAya jIvonI hiMsA AdithI virAma pAmelo na hoya. niSNAnaMba-pachi = zarIrathI ane adhyavasAyathI AraMbha-samAraMbhamAM je racyopacyo hoya che, te tIvrAraMbha pariNata kahevAya. khila-pariNAmo = nirdayatAnA pariNAmavALo. jenA mananA pariNAmamAM A loka ane paralokamAM maLanArA duHkha athavA daMDAdino koI vicAra ja na hoya, anya prANIonA duHkhanI paNa koI vicAraNA na hoya. sAyalAve = aharniza potAnA ja sukhanI ciMtAmAM raheto hoya. "mane sukha maLe" tenI ja zodhamAM satata tallIna raheto hoya che. potAnA ko = A pUrvokta lakSaNothI yukta, sUtrokta A lakSaNomAM mana, vacana, kAyAne rokI rAkhanAra. 3ne tu parAne = kApotalezyAnA pariNAmavALo che arthAtutenI manaHpariNati kApotalezyAnI che. A ja rIte bIjI vezyAonI bAbatamAM samajavuM. viLIya-viSANa = vinayopanata, potAnA guru Adino ucita vinaya karavAmAM
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ lezyA 341 | 33 abhyasta, vinayathI bhAvita aMtaHkaraNavALo. ajhadane- kutuhala thAya tevI indrajALa-jAdu batAvavA Adi pravRtti na karanAra, ThaThThAmazkarI na karanAra akutUhalI kahevAya che. govaM- yogavAna, yogasiddha. mana, vacana ane kAyAne pUrNa rIte niyaMtraNamAM rAkhI zakanAra sAdhaka yoganiSTha ke yogavAna kahevAya che. piyaSame- dharmanA anuSThAnomAM ruci rAkhanAra priyadharmI kahevAya che. dadatha-ne- daDhatApUrvaka pratijJAonuM pAlana karanAra deDhadharma kahevAya che. 3vahAva- tapasvI, yathA samaya tapa karanAra temaja zAstra adhyayana saMbaMdhI tapasyA karanAra upadhAnavAna kahevAya che. (8) sthAna dvAra : / asaMkhijjANosappiNINa, ussappiNINa je samayA / savAyA to, nesAI hati tAbADuM zadArtha - atijJA = asaMkhyAta biLa = avasarpiNIkAlanA 3khaLakha = utsarpiNI- kAlanA ne = jeTalA samaya = samaya che savAyA no = asaMkhya lokanA jeTalA pradezo che eTalA netALa = lezyAonA ThAgAThuM = sthAna hati = hoya che. bhAvArtha:- asaMkhyAta avasarpiNIkAla tathA asaMkhyAta utsarpiNIkAlanA jeTalA samaya hoya che athavA asaMkhyAta lokanA jeTalA AkAza pradezo hoya che eTalA ja vezyAonA sthAna(zubhAzubha bhAvonI caDhatI utaratI avasthAo) hoya che. vivecanaHleyA sthAna- aMtaHkaraNamAM utpanna thanArA zubha ane azubha adhyavasAyonI taratamatAne vezyA sthAna kahe che. tenA asaMkhyAta bheda thAya che. prastuta gAthAmAM te asaMkhyAtanI rAzinuM pramANa, kSetra ane kAlanI apekSAe pradarzita karyuM che. kAlanI apekSAe leyAsthAna- daza kroDAkroDI sAgaropamano eka avasarpiNI kALa hoya che, daza kroDAkroDI sAgaropamano eka utsarpiNIkALa hoya che. baMne kAla maLIne vIsa kroDAkoDI sAgaropamanuM kALa cakra kahevAya che. tenA asaMkhyAta samaya che. tevI asaMkhyAta utsarpiNI tathA avasarpiNIkALanA jeTalA samaya thAya che teTalA vezyAonA sthAna che. kSetranI apekSAe lezvAsthAna- eka lokAkAzanA pradezo asaMkhyAta che. tevA asaMkhyAta lokAkAzanI kalpanA karavAmAM Ave to te sarvanA AkAza pradezonI jeTalI saMkhyA thAya teTalA vezyAonA sthAna che. lezyAonA je sthAna che temAM azubhalezyAonA saMklezarUpa sthAna hoya che ane zubhalezyAonA vizuddhi rUpa sthAna hoya che. lezvAsthAna eTale pariNAmonI zubhAzubha dhArA. te anusAra zubhAzubha karmono baMdha thAya che. (9) sthiti dvAra lezyAnI samuccayasthiti:4 muhuttaddha tu jahaNNA, tetIsA sAgarA muhuttahiyA / ukkosA hoi ThiI, NAyavvA kiNhalesAe //
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 342 / zrI uttarAdhyayana sUtra-2 zArtha:-kiNhalesAe = dhyAzyAnI jahaNNA = dhanya ThiI = sthiti muhuttaddhaM = abhuta arthAt aMtarmuhUrta ukkosA = utkRSTa muhuttahiyA = aMta DUta mAvi tetIsA = tetrIsa sAgarA = sAgaropamanI hoi = Doya cha NAyavvA = nig . bhAvArtha - kRSNalezyAnI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa eka muhUrta adhika tetrIsa sAgaropamanI jANavI joIe. 35 muhuttaddhaM tu jahaNNA, dasa udahI paliyamasaMkhabhAgamabbhahiyA / ukkosA hoi ThiI, NAyavvA NIlalesAe // zahArtha :- NIlalesAe = nIlezyAnI paliyamasaMkhabhAga-mabbhahiyA = 58yo5manA asaMdhyAtamA bhAga aghi dasa = 6za udahI = sAgaropamanI. bhAvArtha - nalalezyAnI jaghanya sthiti aMtarmuhUrtanI ane utkRSTa sthiti palyopamano asaMkhyAtamo bhAga adhika dasa sAgaropamanI jANavI joIe. ma muhuttaddhaM tu jahaNNA, tiNNudahI paliyamasaMkhabhAgamabbhahiyA / ukkosA hoi ThiI, NAyavvA kAulesAe // zArtha :- kAulesAe = ApotavezyAnI tiNNudahI = 7 sAgaropamanI. bhAvArtha- kApotalezyAnI jaghanya sthiti aMtarmuhUrtanI ane utkRSTa sthiti palyopamano asaMkhyAtamo bhAga adhika traNa sAgaropama pramANa jANavI joIe. muhuttaddhaM tu jahaNNA, doNNudahI paliyamasaMkhabhAgamabbhahiyA / 27 ukkosA hoi ThiI, NAyavvA teulesAe // zArtha :- teulesAe = topezyAnI doNNudahI - pesAgaropamanI. bhAvArtha:- tejolezyAnI jaghanya sthiti aMtarmuhUrtanI ane utkRSTa sthiti palyopamano asaMkhyAtamo bhAga adhika be sAgaropamanI jANavI joIe. muhuttaddhaM tu jahaNNA, dasa udahI hoi muhuttamabbhahiyA / ukkosA hoi ThiI, NAyavvA pamhalesAe // zArtha:- pamhalesAe mavezyAnI muhuttamabbhahiyA aMtarbhUta mAdhi dasa udahI-zAyaropamanI. bhAvArtha:- padmalezyAnI jaghanya sthiti aMtarmuhUrtanI ane utkRSTa sthiti eka muhUrta adhika daza sAgaropamanI jANavI joIe. isa muhuttaddhaM tu jahaNNA, tetIsaM sAgarAmuhuttahiyA / ukkosA hoi ThiI, NAyavvA sukkalesAe / AGEArtha :- sukkalesAe = zusavezyAnI tetIsaM sAgarA = tetrIsa sAgaropama muhuttahiyA =
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ lezyA 347. muhurta adhika bhAvArtha - zuklalezyAnI jaghanya sthiti aMtarmuhUrta ane utkRSTa sthiti eka muhUrta adhika tetrIsa sAgaropamanI jANavI joIe. / esA khalu lesANaM, oheNa ThiI vaNiyA hoi / causu vi gaisu etto, lesANaM ThiiM tu vocchAmi // zabdArtha - hepa = ogharUpe, sAmAnyarUpe lApa = vezyAonI sla = Atri sthiti vadhavA ho= kahI che patto = ahiMthI AgaLa vaDalsa vi= cAre ya = gatiomAM vochAni= kahIza. bhAvArtha:- sAmAnya rUpathI lezyAonI A sthitionuM kathana karyuM. have cAre ya gationI apekSAe lezyAonI sthitinuM varNana karIza. vivecana - prastuta gAthAomAM cha e vezyAnI samuccaya sthitinuM kathana che. koI paNa lezyAnA pariNAmo aMtarmuhUrta paryata ja rahe che, tyAra pachI temAM avazya parivartana thaI jAya che. tethI bhAvaleyAnI sthiti aMtarmahatanI ja hoya che. dravyalezyA nArakI ane devomAM janmathI mRtyu paryata eka ja hoya che. manuSya ane tiryaMcamAM adhyavasAya pramANe dravya lazyAnuM parivartana aMtarmuhUrtamAM paNa thayA kare che. prastuta prasaMgamAM dravyalezyAnI apekSAe sthitinuM kathana che. chae vezyAnI jaghanya sthiti aMtarmuhUrtanI ja hoya che. kRSNalayAnI utkRSTa sthiti aMtarmuhUrta adhika 33 sAgaropamanI che. te sAtamI narakanA nairayikonI apekSAe che. sAtamI narakanI utkRSTa sthiti 33 sAgaropamanI che. temaja jIva je legyAmAM mRtyu pAme te ja legyAmAM janma pAme che, tethI pUrvabhavanA aMtima aMtarmuhUrtamAM ane sAtamI narakamAMthI nIkaLIne jyAM utpana thaze tyAM paNa utpattinA prathama aMtarmuhUrtamAM kRSNalezyA ja hoya che. tethI te be aMtarmuhUrta adhika 33 sAgaropamanI sthiti thAya che. aMtarmuhUrtanA asaMkhya bheda hovAthI ahIM be aMtarmuhUrtano samAveza eka aMtarmuhUrtamAM karIne aMtarmuhUrta adhika 33 sAgaropamanI sthiti kahI che. A rIte cha e vezyAmAM aMtarmuhUrta adhikasthitinuM kathana, pUrvabhava ane pachInA bhavanA sammilita aMtarmuhUrtanI apekSAe samajavuM. nIlalezayAnI utkRSTa sthiti dazasAgaropama ane palyopamano asaMkhyAtamo bhAga che. te pAMcamI narakanI prAraMbhika sthitionI apekSAe che. temAM pUrva-pazciAt bhavanA aMtarmuhUrtano samAveza palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgamAM thaI jAya che, tethI tenuM pRthak kathana nathI. kApotayAnI utkRSTa sthiti traNa sAgaropama ane palyopamano asaMkhyAtamo bhAga che. te trIjI narakanI prAraMbhika sthitionI apekSAe che. tejo leyAnI utkRSTa sthiti be sAgaropama ane palyopamano asaMkhyAtamo bhAga che. te bIjA IzAna devalokanI utkRSTa sthitinI apekSAe che. pAlezyAnI utkRSTa sthiti aMtarmuhurta adhika daza sAgaropamanI che. temAM daza sAgaropamAM pAMcamA brahmaloka devalokanI utkRSTa sthitinI apekSAe che ane aMtarmuhUrta pUrva-pazciAt bhavanI apekSAe che.
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 344 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 klalazyAnI utkRSTa sthiti aMtarmuhUrta adhika tetrIsa sAgaropamanI che. temAM 33 sAgaropamAM anuttara vimAnanA devonI utkRSTa sthitinI apekSAe che ane aMtarmuhUrta pUrva-pazciAt bhavonI apekSAe che. mudu -muhUrta - eka samayathI vadhAre ane pUrNa muhUrtathI ochA, nAnA-moTA badhA aMzo ahIM vivakSita che. tethI ahIM muhUrvArdhano artha aMtarmuhUrta samajavo. nArakonI lezyAsthiti: dasavAsa sahassAI, kAue ThiI jahaNiyA hoi / | tiNNudahI paliovama, asaMkhabhAgaM ca ukkosA // zabdArtha - 35 = kApotalezyAnI gaja = jaghanya di = sthiti sarjavA sahadaza hajAra varSanI 3ola = utkRSTa tiyvahI = traNa sAgaropama ane pativama ahamA = palyopamano asaMkhyAtamo bhAga adhika ho = hoya che. bhAvArtha - nirayikonI] kApotalezyAnI jaghanya sthiti daza hajAra varSanI che ane utkRSTa sthiti palyopamano asaMkhyAtamo bhAga adhika traNa sAgaropamanI che. ma tiNNudahI paliovama, asaMkhabhAgo jahaNNeNa NIlaThiI / dasa udahI paliovama, asaMkhabhAga ca ukkosA // bhAvArtha:- nirayikonI] nIlalezyAnI jaghanya sthiti palyopamanA asaMkhyAtamo bhAga adhika traNa sAgaropama ane utkRSTa sthiti palyopamanA asaMkhyAtamo bhAga adhika daza sAgaropamanI che. dasa udahI paliovama, asaMkhabhAgaM jahaNiyA hoi / tettIsa sAgarAi, ukkosA hoi kiNhAe // bhAvArtha - kRSNalezyAnI jaghanya sthiti palyopamanA asaMkhyAtamo bhAga adhika daza sAgaropamanI che ane utkRSTa sthiti tetrIsa sAgaropamanI che. cha esA NeraiyANaM lesANa ThiI u vaNiyA hoi / teNa paraM vucchAmi, tiriyamaNussANa devANaM // zabdArtha - pakSI = A verAI = nairayika jIvonI lALa = lezyAonI rphi = sthitinuM vakhiyA hodda = varNana thayuM che temAM pa = tyAra pachI riyamapurA -revA" = tiryaMca, manuSya ane devatAonI vezyAonI sthitinuM gucchAminuM varNana karIza. bhAvArtha:- A nairayika jIvonI lezyAonI sthitinuM varNana thayuM. tyAra pachI tiryaMco, manuSyo ane devonI lezyAonI sthitinuM varNana karIza. vivecana : prastuta gAthAomAM narayikomAM lesthAnI sthitinuM pratipAdana che. nirayikone kRSNa, nIla ane kApota te traNa azubhalezyA hoya che. temAM pahelI, bIjI narakamAM
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ leyA 345 kApotalezyA; trIjI narakamAM kApota ane nIla glezyA; cothI narakamAM nIla glezyA; pAMcamI narakamAM nIla ane kRSNa lezyA; chaThThI, sAtamI narakamAM kRSNalezyA hoya che. prastuta gAthAomAM tathA anya AgamomAM lezyAnI jaghanya-utkRSTa sthitinuM samuccayarUpe kathana che. prastaTonI apekSAe nairayikonI sthitinuM ke tenI vezyAnuM spaSTIkaraNa mULapAThamAM prApta thatuM nathI. vyAkhyAgraMthomAM vezyA-sthiti mATe prastaTonuM spaSTIkaraNa A pramANe che- kApotalezyAnI sthiti jaghanya 10,000 varSanI che; te prathama narakanA prathama prastaTanI apekSAe che ane utkRSTa traNa sAgaropama ane palyopamano asaMkhyAtamo bhAga che, te trIjI narakanA prathama prastaTanI apekSAe che. dareka narakamAM judI-judI saMkhyAmAM prastaTo che ane dareka prastaTamAM rahelA nArakonI sthiti bhinnabhinna hoya che. prathama narakamAM daza hajAra varSanI jaghanya sthiti prathama prastaTanI apekSAe ane utkRSTa eka sAgaropamanI sthiti teramA prastaTanI apekSAe che. A rIte narakanA prastomAM sthitino krama jANavo ane te kAraNe dareka sthAnomAM vezyAnI bhinna-bhinna sthiti che. nIla vezyAnI jaghanya sthiti traNa sAgaropama ane palyopamano asaMkhyAtamo bhAga che. te kApota lezyAnI utkRSTa sthitithI kaMIka adhika hoya che. trIjI narakamAM kApota ane nIla be vezyA hoya che, tenA prathama prastaTamAM kApota lezyA ane tyAra pachInA praTamAM nIla legyA hoya che. tethI nIla vezyAnI jaghanya sthiti trIjI narakanA bIjA prataTamAM hoya che ane utkRSTa sthiti daza sAgaropama adhika palyopamano asaMkhyAtamo bhAga adhika che; te pAMcamI narakanA prathama prastaTanI apekSAe che. pAMcamI narakamAM nIla ane kaNa lezyA hoya che. temAM prathama prastaTamAM nIla glezyA ane tyAra pachInA prastaTamAM kRSNa lezyA hoya che. kaNa legyAnI jaghanya sthiti daza sAgaropama ane palyopamano asaMkhyAtamo bhAga adhika che. te nIla vezyAnI utkRSTa sthitithI kaMIka adhika hoya che. te pAMcamI narakanA bIjA prastaTanI apekSAe che ane utkRSTa aMtarmuhurta adhika tetrIsa sAgaropamanI che te sAtamI narakanA nArakInI apekSAe che. manuSya-tiryaMcanI vezyAsthiti:- aMtomuhuttamaddhaM, lesANa ThiI jahiM jahiM jA u / tiriyANaM NarANaM vA, vajjittA kevalaM lesaM // zabdArtha - vatta nesaM = kevaLInI zubha lezyAne vanna = varjine tiriyALa = tiryacaLaRTM = manuSyomAM nahiM nahiM = jyAM jyAM nA 3= je je vezyA che nesAI = te vezyAonI jaghanya-utkRSTa sthiti tomuhuttamaddha = aMtarmuhUrtanI che. bhAvArtha - kevaLInI zuklalezyAne choDIne manuSya ane tiryaMcamAM jyAM jeTalI lezyAono sadbhAva che, te sarvanI jaghanya ane utkRSTa sthiti aMtarmuhUrtanI che. - muhuttaddhaM tu jahaNNA, ukkosA hoi puvvakoDI u / ___NavahiM varisehiM UNA, NAyavvA sukkalesAe // zabdArtha -sunesANa - (kevaLInI) zuklalazyAnI muhurUddha = aMtarmuhUrtanI pavadaM vArdi 45
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ 346 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 = nava varSa ochI puSyachoDI = eka kroDapUrvanI do = hoya che ema paLI = jANavuM joIe. bhAvArtha - kevaLI bhagavAnanI zuklalezyAnI jaghanya sthiti aMtarmuhUrtanI che ane utkRSTa sthiti eka koDa pUrva varSamAM nava varSa ochI che. - esA tiriyaNarANaM, lesANa ThiI u vaNiyA hoi / teNa paraM vocchAmi, lesANa ThiI u devANaM // bhAvArtha - manuSyo ane tiryaMconI lezyAonI sthitinuM A varNana pUrNa thayuM. tyAra pachI devonI lezyAonI sthitinuM varNana karIza. vivecana : prastuta gAthAomAM manuSya ane tiryaMcagatinA jIvonI lezyAonI sthitinuM nirUpaNa che. kevaLI bhagavAnane choDIne zeSa manuSya ane tiryaMcamAM lezyAnI sthiti jaghanya ane utkRSTa aMtarmuhurtanI ja hoya che. aMtarmuhurtamAM ja tenA bhAvomAM parivartana thaI jAya che. bhAva vezyA anusAra tenI dravyalezyA paNa parivartana pAme che. temAM pRthvI, pANI, vanaspatimAM prathama cAra lezyA; teukAya, vAyukAya, traNa vikasendriya, asaMjJI tiryaMca paMcendriya ane saMmUrchAima manuSyamAM prathama traNa lezyA; saMjJI tiryaMca ane saMjJI manuSyamAM cha lezyA hoya che. kevaLI bhagavAnane sadA zuklalezyAno ja sabhAva hoya che. teonI zuklalezyAnI utkRSTa sthiti eka kroDapUrva varSamAM nava varSa ochI kahI che. kAraNa ke pUrvakroDa varSanA AyuSyavALA koI nava varSanI uMmaranA manuSyane kevaLajJAna thAya, temanI apekSAe eka koDa pUrvamAM nava varSa nyUna sthiti zuklalezyAnI saMbhave che. devonI lezyA sthiti:48 / dasavAsa sahassAI, kiNhAe ThiI jahaNiyA hoi / paliyamasaMkhijjaimo, ukkosA hoi kiNhAe / zabdArtha - kRSNalezyAnI havAladA daza hajAra varSanI mahino = palyopamano asaMkhyAtamo bhAga. bhAvArtha - divonI] kRSNalezyAnI jaghanya sthiti daza hajAra varSanI che ane utkRSTa sthiti palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganI che. to jA kiNhAe ThiI khalu, ukkosA sA u samayamabbhahiyA / jahaNNeNaM NIlAe, paliyamasaMkhaM ca ukkosA // zabdArtha - samayamaMdiyA = eka samaya adhika tANa = nIlalezyAnI phariyamaiuM = palyopamano asaMkhyAtamo bhAga adhika.
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ lezyA bhAvArtha:- [davonI] kRSNalezyAnI je utkRSTa sthiti che tenAthI eka samaya adhika nIlalezyAnI jaghanya sthiti che ane tenI utkRSTa sthiti palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganI che. 50 bhAvArtha :- nIlalezyAnI je utkRSTa sthiti che tenAthI eka samaya adhika kApotalezyAnI jaghanya sthiti che ane tenI utkRSTa sthiti palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalI che. 51 teNa paraM vocchAmi, teU lesA jahA suragaNANaM / bhavaNavai vANamaMtara, joisa vemANiyANa ca // 347 jA NIlAe ThiI khalu, ukkosA sA u samayamabbhahiyA / jahaNNeNaM kAUe, paliyamasaMkhaM ca ukkosA // zabdArtha:- teLa para = tyAra pachI mavaLava-vALamaMtara-nosa-vemALiyALa = = bhavanapati, vANavyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika suvALa = devatAonA samUhamAM tetelA = tejolezyAnI sthiti nahA = je prakAranI hoya che te vonchAmi = huM kahIza. bhAvArtha:- tyAra pachI bhavanapati, vANavyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika devonI tejolezyAnI sthitinuM huM nirUpaNa karIza. dasavAsa sahassAiM, teue ThiI jahaNNiyA hoi / 52 duNNudahI paliovama, asaMkhabhAgaM ca ukkosA // zabdArthaH- patiovama asalamAneM =palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga sahita 3LuvahI = be sAgaropamanI che. bhAvArtha :- [samuccaya rIte devonI] tejolezyAnI jaghanya sthiti daza hajAra varSanI che ane utkRSTa sthiti palyopamanA asaMkhyAtamo bhAga adhika be sAgaropamanI che. 53 zabdArtha:- ter = tejolezyAnI nahaLA = jaghanya, sthiti pattivamaM = eka palyopama volA = utkRSTa sthiti paliyamasalebseLa palyopamanA asaMkhyAtamA maLekha sahita kuLadiyA = be adhika saRT = sAgaropama ToD = che. = = bhAga paliovamaM jahaNNA, ukkosA sAgarA u duNNahiyA / paliyamasaMkhejjeNaM, hoi bhAgeNa teU // bhAvArtha :- vaiimAnika devonI] tejolezyAnI jaghanya sthiti eka palyopama che ane utkRSTa sthiti palyopamano asaMkhyAtamo bhAga adhika be sAgaropamanI che. jAU ThiI khalu, ukkosA sA u samayamabbhahiyA / jahaNNeNaM pamhAe, dasa u muhuttAhiyAi ukkosA // zabdArtha:- mudduttAhiyArU = eka muhurta adhika vRkSa = daza sAgaropama panhAQ = padmalezyAnI. bhAvArtha :- tejolezyAnI je utkRSTa sthiti che, tenAthI eka samaya adhika padmalezyAnI jaghanya sthiti
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 348] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 che ane utkRSTa sthiti eka aMtarmuhUrta adhika daza sAgaropamanI che. jA pamhAe ThiI khalu, ukkosA sA u samayamabbhahiyA / 55 | jahaNNeNaM sukkAe, tettIsa muhuttamabbhahiyA // zabdArtha - su = zuklalezyAnI muduttama mahilA = eka muhUrta adhika bhAvArtha:- pAlezyAnI je utkRSTa sthiti che, tenAthI eka samaya adhika zuklalezyAnI jaghanya sthiti che ane utkRSTa sthiti eka aMtarmuhUrta adhika tetrIsa sAgaropamanI che. vivecana - prastuta gAthAomAM devonI lezyAnI sthitinuM nirUpaNa che. devomAM bhavanapati ane vyaMtara devone prathama cAra lezyA; jyotiSI ane pahelA-bIjA devalokamAM eka tejolezyAH trIjA, cothA ane pAMcamA devalokamAM pAlezyA; chaThThA devalokathI sarvArthasiddha vimAna sudhImAM eka zuklalezyA che. kumbalezyAnI sthiti jaghanya 10,000 varSanI che, te bhavanapati ane vyaMtara devonI jaghanya sthitinI apekSAe che, kAraNa ke jyotiSI ane vaimAnika devomAM 10,000 varSanI sthiti ane kRSNalezyA nathI. utkRSTa palyopamano asaMkhyAtamo bhAga che te paNa bhavanapati ane vyaMtara devonA madhyama AyuSyanI apekSAe che. tyAra pachInA AyuSyavALA devone A vezyA hotI nathI. nIlayAnI jaghanya sthiti kRSNalezyAnI utkRSTa sthitithI eka samaya adhika hoya che ane utkRSTa palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganI sthiti che arthAtu nIlalezyAnI jaghanya ane utkRSTa baMne sthiti palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganI che paraMtu te baMne kRSNalezyAnA palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgathI adhika hoya che. kApotalezyAnI jaghanya sthiti nIlalezyAnI utkRSTa sthitithI eka samaya adhika hoya che ane tenI utkRSTa sthiti paNa palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganI che paraMtu jaghanyathI utkRSTa asaMkhya guNI adhika hoya che. A traNeya vezyA bhavanapati ane vyaMtara devomAM ja hoya che. tejalezyAnI samuccaya jaghanya sthiti 10,000 varSanI che, te bhavanapati ane vyaMtara devonI jaghanya sthitinI apekSAe che ane utkRSTa sthiti palyopamano asaMkhyAtamo bhAga adhika be sAgaropama che. te bIjA IzAna devalokanI utkRSTa sthitinI apekSAe che. bIjA devaloka sudhI ja tejolezyA hoya che. vaimAnika devomAM tejalezyAnI sthiti jaghanya eka palyopama ane utkRSTa palyopamano asaMkhyAtamo bhAga adhika be sAgaropamanI che. te baMne sthiti kramazaH pahelA saudharma devalokanI jaghanya ane bIjA IzAna devalokanI utkRSTa sthitinI apekSAe che. ahIM gAthAmaya saMkSiptatAnA kAraNe bhavanapati, vyaMtara ane jyotiSI devonI tejo vezyAnI sthitinI spaSTatA karavAmAM AvI nathI. te teonI bhavasthiti pramANe samajavI. pAlezyAnI jaghanya sthiti tejalezyAnI utkRSTa sthitithI eka samaya adhika che; te aMtarmuhUrta adhika be sAgaropamanI che ane tenI utkRSTa sthiti aMtarmuhUrta adhikAdaza sAgaropamanI che. temAM daza sAgaropama pAMcamA brahmaloka devalokanI utkRSTa sthitinI apekSAe che ane aMtamuhUrta adhika pUrva-pazcAt bhavanI apekSAe che.
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ lezyA 349. zukalalezyAnI jaghanya sthiti pAlezyAnI utkRSTa sthitithI eka samaya adhika che, te chaThThA lAMtaka devalokanI jaghanya sthitinI apekSAe che ane utkRSTa sthiti aMtarmuhUrta adhika 33 sAgaropamanI che. temAM 33 sAgaropama anuttara vimAnanA devonI apekSAe che ane aMtarmuhUrta adhika pUrva-pazciAt bhavanI apekSAe che. cAra gatinI apekSAe leyAnI sthiti : jIva | kRSNalezyA | nIlalezyA | kApotalezyA | tejo vezyA paddhama legyA zuklalezyA nAraka | ja, palyano ja palyano ji. 10,000 varSa asaM bhAga | asaM bhAga |u palyano adhika adhika asaM bhAga 10 sAgaropama | traNa sAgaropama adhika u aMtaadhika | u. palyano traNa sAgaropama 33 sAgaropama | asaM bhAga |(1-2-3 naraka) (5-6-7 naraka) | adhika daza sAgaropama (3-4-5 naraka) (bhavanapati | (bhavanapati |(bhavanapati samuccaya apekSAe (3,4,5 |(ThThA devaloka vyaMtara) vyaMtara) vyaMtara) ja10,000 varSa devalokamAM) thIsarvArthasiddha) ja 10,000 | jaghanya- utkRSTa jaghanya-utkRSTa |u palyano ja palyano ja aMtarmuhUrta varSa palyano palyano | asaM bhAga asaMha bhAga adhika daza u. palyano | | asaM bhAga asaM bhAga adhika adhika sAgaropama asaM bhAga be sAgaropama. be sAgaropama u0 aMtarmuhUrta u aMtarmuhUrta |adhika tetrIsa adhika sAgaropama (1,2devalokamAM) daza ja eka palyo. sAgaropama u. palyano asaM bhAga adhika be sAgaropama manuSya, tiryaMca- yathAyogya lesthAnI sthiti jaghanya ane utkRSTa aMtarmuhUrta.
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 (10) gatidvAra : 56 = = zabdArtha:- phyAo - A tiSni vi= traNa ahammatesAo = adharma(aprazasta) lezyAo che yAdi - e tihi vi - traNa lezyAothI nIvo = jIva vuArUM - durgatimAM vvantar = utpanna thAya che. bhAvArtha :- kRSNa, nIla ane kApota e traNa adharma(aprazasta) lezyAo che. e traNe ya lezyAothI jIva durgatimAM utpanna thAya che. 57 kiNhA NIlA kAU, tiNNi vi eyAo ahammalesAo / eyAhi tihi vi jIvo, duggaiM uvavajjai // teU pamhA sukkA, tiNNi vi eyAo dhammalesAo / eyAhi tihi vi jIvo, suggaiM uvavajjai // zabdArtha:- dhammatekSAo = dharma(prazasta) lezyAo. bhAvArtha :- tejolezyA, padmalezyA ane zuklalezyA e traNa dharma(prazasta) lezyAo che. A traNe ya lezyAothI jIva sugatine prApta kare che. vivecanaH prastuta gAthAomAM prazasta ane aprazasta lezyAonuM vibhAjana karI tenI viziSTatAnuM darzana karAvyuM che. kRSNAdi traNa lezyAo, saMkliSTa adhyavasAyarUpa ane azubha karmabaMdhananuM kAraNa hovAthI, te aprazasta, avizuddha ke adharmalezyAo che. te aprazasta lezyAmAM AyuSyano baMdha thAya to durgatino thAya che. tethI tene durgatigAminI eTale naraka, tiryaMca Adi durgatimAM laI janArI kahI che. tejo, padma ane zuklalezyAo asaMkliSTa adhyavasAyarUpa ane zubhakarmabaMdhanuM kAraNa hovAthI prazasta, vizuddha ke dharmalezyAo che. te prazasta lezyAmAM AyuSyano baMdha thAya to sugatino thAya che. tethI tene sugatigAminI eTale manuSya, deva Adi sugatimAM laI janArI kahI che. (11) AyuSyadvAra : 58 lessAhiM savvAhiM, paDhame samayammi pariNayAhiM tu / Na hu kassai uvavAo, pare bhave hoi jIvassa // = zabdArtha:- 10me = pahelA samammi = samayamAM bahiM = pariNata thaI savvAhiM = sarva lessAhi = lezyAothI du = nizcaya ja #D = koIpaNa nIvaH = jIvanI pare bhave = parabhavamAM vavAno = utpatti na hoy = thatI nathI. bhAvArtha:- sarva lezyAonA(chae lezyAonA) prathama samayamAM pariNata koI paNa jIvanI bIjA bhavamAM utpatti thatI nathI.
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ lezyA [ 351 ] lessAhi savvAhiM, carime samayammi pariNayAhiM tu / __Na hu kassai uvavAo, pare bhave hoi jIvassa // zabdArtha:- varine = aMtima. bhAvArtha :- sarva lezyAonA(chae vezyAonA) aMtima samayamAM pariNata koI paNa jIvanI bIjA bhavamAM utpatti thatI nathI. aMtomuhuttammi gae, aMtomuhuttammi sesae ceva / lessAhiM pariNayAhiM, jIvA gacchati paraloyaM // zabdArtha - saMtomuduttama = aMtarmuhUrta = vyatIta thayA pachI saMtomuhurnAgni = aMtarmuhUrta tela = bAkI rahe tyAre parivAthaE= pariNata thavA para te E = lezyAo sahita thaIne navA = jIva paroya = paralokamAM chaMti = jAya che. bhAvArtha- jyAre koI paNa eka vezyAnI pariNatinuM aMtarmuhurta vyatIta thaI jAya ane tenI samAptino aMtarmuhUrta bAkI rahe che, tyAre te jIva paralokamAM jAya che.. vivecana - prastuta gAthAomAM 'AyuSya dvAra'nA mAdhyamathI AyuSyanI samApti ane prAraMbha samaye vezyAnuM pariNamana kevI rIte thAya, te viSayane spaSTa karyo che. chae vezyAonA prathama samayamAM jIvano parabhavamAM janma thato nathI ane aMtima samayamAM paNa jIvano parabhavamAM janma thato nathI. koI paNa lezyAnI prApti thayA bAda aMtarmuhUrta vyatIta thayA pachI ane aMtarmuhUrta bAkI rahe tyAre ja te jIva paralokamAM janma le che. sAmAnyatayA niyama che ke bannene mara tattere 316 jIva je legyAmAM mRtyu pAme che te legyAmAM ja teno janma thAya che. arthAt mRtyu ane tyAra pachInA janma samayanI eka ja lezyA hoya che. jIvanA mRtyu samaye AgAmI bhavanI vezyAnA pariNAma aMtarmuhUrta pahelA ja AvI jAya che ane utpatti samaye tenA atIta bhavanI vezyAnA pariNAma nyUnatama(ochAmAM ocho) aMtarmuhUrta paryata rahe che. koI paNa lezyAnA pariNAmonA prathama samaye jIvanuM mRtyu thatuM nathI kAraNa ke eka ja samayamAM te lezyA pUrNapaNe pariNata thatI nathI. aMtarmuhUrta vyatIta thAya, tyAre te vezyAnA bhAvo tarUpe pUrNapaNe pariNata thAya che. tyAra pachI jIvanuM mRtyu thAya ane te ja vezyAnA pariNAmo parabhavamAM utpatti samaye sAthe rahe che. te lezyA pariNAmanA aMtima samaye jIvanuM mRtyu thatuM nathI kAraNa ke mRtyu samayanI vezyA ja navA janma samaye aMtarmuhUrta sudhI rahe che. nairayiko ane devomAM avasthita lezyA hoya che. tethI te jIvone pUrvanA bhavanA aMtarmuhUrtathI laIne pachInA bhavanA aMtarmuhUrta paryata eka ja vezyA hoya che. tethI tenI vezyAnI sthiti potAnA AyuSyathI be aMtarmuhUrta adhika thAya che. manuSya ane tiryaMcamAM avasthita lezyA nathI tema chatAM te
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI uttarAyana sUtra 2 jIvone pUrvabhavanA aMtarmuhUrta ane utpattinA aMtarmuhUrta paryaMta eka ja lezyA rahe che. A rIte cAre gatinA jIvone lezyA pariNAmanA prathama samaye ke aMtima samaye maraNa ane janma thatA nathI. upasaMhAraH 352 tamhA eyAsi lesANaM, ANubhAve viyANiyA / 61 appasatthAo vajjittA, pasatthAo ahiTThae muNI // tti bemi // zabdArtha :- sA - tethI cAli = A lephsAnaM - lezyAonA Anubhave - samyak svarUpane viyAkhiyA - jANIne muLI - muni, sAdhu avvasatthAo - aprazasta lezyAone vanattA choDIne pasantyAo - prazasta lezyAone atidur = dhAraNa kare. bhAvArtha :- A rIte munio lezyAonA saMpUrNa varNanane jANIne aprazasta lezyAono parityAga karIne, prazasta besyAomAM sthita rahe. vivecanaH kRSNalezyA, nIlaglezyA ane kApotalezyA, te traNa aprazasta leyAo durgatinuM kAraNa che; tejoNezyA, padmalezyA ane zuklalezyA e traNa prazasta lezyAo zubhagatinuM kAraNa che. lezyAonA ukta svarUpane jANIne aprazasta leyAono tyAga karavo ane prazasta lezyAone dhAraNa karavI joIe. ahie: :- dhAraNa kare. A kriyApadathI sUtrakAre jIvAtmAnI svataMtratA darzAvI che. AtmA potAnA svataMtra puruSArthathI zubha AtmapariNAmo karI zake che. rAga-dveSa, vera-virodha Adi azubha pariNAmo mATe jIvane puruSArtha karavo paDato nathI; kAraNa ke anAdikAlathI jIva tevA pariNAmo karato Avyo che, tethI te pariNAmo jIvane mATe sahaja che, vartamAnamAM sAdhanA karanAra sAdhaka samajaNapUrvakanA puruSArthathI te azubha pariNAmone dUra karI zubha pariNAmone dhAraNa karI zake che, temAM tenI svataMtratA che. cha hozyAnA 11 dvAra ! dvAra 1 nAma 2 |varNa 3 rasa 1 2 3 kRSNalezyA | nIlalezyA | kApota lezyA aMjana jaiva vaiDuryaratna kabUtaranI Doka kALo jevo nIlo | jevo AsamAnI kaDavItuMbI | tikarlR jevo | kAcI kerI jevo jevo kaDavo | tIkho khATo+tUro | pAkI kerI uttama zi jevo khATo+ |jevo mITho+ mo tUro(kasAyelo) 4 tejo levA ugatA sUrya | jevo lAla 5 padma levA haLadara jevo pILo 4 | dha 5 | sparza sarpa AdinA mRta dehI anaMta guNI durgaMdha karavata, gAyanI jIbha vagerethI anaMtaguNo karkaza 6 | pariNAma| java., madhyama, u. te traNa bheda ane tenA traNa-traNa = S zukla vezyA zaMkha jevo zveta sAkara jevo mITho kevaDo vagere sugaMdhI puSI anaMtaguNI sugaMdha puSpa, navanIta vagerethI anaMtaguNo suMvALo bheda. tethI 9, 27, 81, 243 vagere asaMkhyAtA.
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ vezyA [ 353] 7 | laE kUra, hiMsaka, | IrSyALu, vakra, mAyAvI, namra, alpakaSAyI, dharmadhyAna, ajitendriya kadAgrahI, durvacana bolanAra, amAyAvI prazAMta, zukladhyAna tIvra AraMbha| rasalolupa, corI karanAra vinIta, dimitendriya, karanAra, karanAra, kSudra, dhUrta, pramAdI, damitendriya, mitabhASI, samiti, sAhasika | phrI rahita yogavAna, priyadharmI, guptiyukta, gRddha, dveSabhAvI tapasvI, daDhadharmI. jitendriya, yukta pApabhIrU alparAgI ke vItarAgI 8 | sthAna kAlathI-asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNInA samaya pramANa - kSetrathI-asaMkhyAta lokAkAzanA pradeza pramANa 9 |sthiti | aMtarmuhUrta | palyano | | palyano palyano aMtarmuhUrta | aMtarmuhUrta (utkRSTa)| adhika | asaM bhAga | asaM bhAga asaM bhAga |adhika adhika adhika daza | adhika adhika dizA sAgaropama | sAgaropama | traNa sAgaropama | be sAgaropama sAgaropama | sAgaropama 10 gati | | traNa azubha lezyA durgati gAminI, traNa zubha lezyA sugatigAminI 11 | AyuSya | vezyA pariNAmanuM aMtarmuhUrta vyatIta thayA pachI ane aMtarmuhUrta zeSa rahe tyAre jIva AyuSya pUrNa karI paralokamAM jAya che. * chae vezyAnI jaghanya sthiti aMtarmuhUrtanI che. 33 te cotrIsamuM adhyayana samApta
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354 pAMtrIsamuM adhyayana * * * * zrI uttarAyana sUtra 2 paricaya A adhyayanamAM aNagArone aNagAra dharmamAM sAvadhAna karavA mATe evuM tene saMyama mArgamAM pragatizIla banAvavA mATe sacoTa upadeza Apyo che tethI A aghyayananuM sArthaka nAma 'aNagAra mArga gati' che. sthAnAMga sUtranA bIjA sthAnamAM be prakArano dharma kahyo che- AgAra dharma ane aNagAra dharma. gRhastha jIvanamAM rahI zrAvakAcAranuM, aNuvratonuM pAlana karavuM, te AgAra dharma kahevAya che ane saMpUrNa gRhasthAvAsano tyAga karI paMcamahAvrata, samiti, gupti Adi zramaNacaryAno svIkAra karavo, te aNagAra dharma che. aNagAra dharmanI ArAdhanA pUrNapaNe AdhyAtmika che. temAM viSaya vAsanA tarapha vahetI vRttio para vijaya prApta karavAno che. rAga-dveSa Adi kAyone upazAMta karavAnA che. sarva bAbu bhAvothI para thaIne saMyama bhAvomAM ane bhagavadAjJAomAM sthira thavAnuM hoya che. tenA mATe sAdhake te ja lakSya apramatta bhAve puruSArtha karavAno hoya che. aNagArapaNAmAM upasthita thayA pachI paNa mohanIyakarmanA udaye, pUrvasaMskAravaza gRhasthavAsanA baMdhano tene kheMce che. saMsAranA bAhya baMdhanonA traNa prakAra che- (1) kuTuMba pratibaMdha (ra) samAja pratibaMdha ane (3)lokaiSaNA- pada, pratiSThA, dhana-saMpatti AdinI IcchA, A traNe prakAranA baMdhanonI Asakti sAdhune saMsArabhAva tarapha laI jAya che. sUtrakAre prastuta adhyayanamAM uparokta traNe ya baMdhanomAM sAdhu phasAI na jAya, te mATe aNagAra dharmanI surakSArUpa AcAronuM bhArapUrvaka sUcana karyuM che. sAdhupaNAmAM AvAsanI maryAdA ane AhArano saMyama atyaMta jarUrI che. tethI ja AgamomAM aneka sthAne tadviSayaka vistRta varNana che. ahIM paNa mukhyatayA aNagAradharmamAM gRhastha saMbaMdhono tyAga, paMcamahAvratonuM pAlana, strI AdithI rahita ekAMta sthAnamAM nivAsa, nirdoSa bhikSAcarIthI jIvananirvAha, kraya-vikrayano niSedha, AhAra mATe AraMbha-samAraMbhano niSedha, AhAranA lAbhAlAbhamAM samabhAva; vagere aNagAra dharmanA niyamonuM pratipAdana che. je sAdhaka traNe prakAranA bAhya baMdhanono sarvathA tyAga karIne aNagAra dharmanI surakSA rUpa A adhyayana kathita AdezonuM yathAtathya pAlana kare, te sarva karmono nAza karI muktadazAnA anaMta AnaMdane pAmI jAya che. //////////
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNagAra mArga gati adhyayana prAraMbhaH pAMtrIsamuM adhyayana aNagAra mArga gati suNeha me egaggamaNA, maggaM buddhehiM desiyaM / jamAyaraMto bhikkhU, dukkhANaMtakare bhave // = 1 zabdArtha :- buddhethi = sarvajJa bhagavAna dvArA veliya = darzita, upadiSTa mAM = mArgane me = mArI pAsethI maLa = ekAgra citta thaIne subherU = sAMbhaLo f = jenuM Ayarato = AcaraNa karato millU - bhikSu, sAdhu TuvaeALa = duHkhono aMtare = aMta karanAra mave = thAya che. bhAvArtha :- sarvajJa bhagavAna dvArA upadiSTa aNagAra-mArgane tame ekAgra citta thaIne mArI pAsethI sAMbhaLo, jenuM AcaraNa karIne bhikSu duHkhono aMta kare che. vivecanaH 355 adhyayananA prAraMbhanI A gAthAmAM sUtrakAre aghyayanano viSaya prastuta karyo che. A adhyayanamAM aNagAradharmanuM vidhi ane niSedhathI pratipAdana karyuM che. tenuM pAlana karanAra jIvo sarva karmono, sarva duHkhono aMta karIne anaMta sukhane prApta kare che. yuddhetti veliya :- buddhano artha che- kevaLajJAnI, sarvajJa bhagavaMta. je yathArtharUpe vastu tattvanA jJAtA che. te ahaMto dvArA, zruta kevaLIo dvArA, gaNadharo dvArA upadezelo A mArga che. sUtrakAre A zabdanA prayoga dvArA A mArganI saMpUrNa satyatA pragaTa karI che. A mArganA praNetA vItarAgI puruSa hovAthI te pUrNa satya che. dukkhANaMtare H- samasta karmone nirmUlana karIne, zArIrika-mAnasika sarva duHkhono aMta kare che. aNagAradharma: gihavAsaM pariccajja, pavvajjAmassie muNI / ime saMge viyANijjA, jehiM sajjati mANavA // = zabdArtha:- vAsaM= gRhasthavAsano parittvapna = tyAga karIne padmabbA pravrajyAno astit = Azraya lenAra me = A saLe = mAtA, pitA, putra, kalatra(strI) Adi saMgone neai = jenAthI mALavA = mAnava, manuSyo sajgati = AsaktimAM phasAIne karmabaMdhana prApta kare che tene viyAbingA jANIne choDI devA. bhAvArtha :- gRhavAsano tyAga karIne pravrujita thayelA muni A mAtA, pitA, patnI, putra Adi saMgane baMdhanarUpa jANe. A baMdhanamAM aneka manuSyo Asakta thAya che.
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ [35] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 / taheva hiMsaM aliyaM, cojja abaMbha sevaNaM / icchAkAmaM ca lobhaM ca, saMjao parivajjae // zabdArtha - hiMsaM = hiMsA aviMga asatya vonna = corI mayaMmaseva = abrahmacarya sevana, maithuna sevana, chaali = IcchA-kAmanA, aprAptavastunI icchA toe = lobha saMbo = saMyata puruSa parivajJa= tyAga karI de. bhAvArtha:- temaja saMyamI muni hiMsA, asatya, corI, abrahmasevana, icchA-kAmanA ane lobhano sarvathA tyAga kare. vivecana : prastuta gAthAomAM aNagAra dharmanA mukhya siddhAMtonuM nirUpaNa che. je vyakti putra, patnI, parivAra Adi gRhastha saMbaMdhonA baMdhanono sarvathA tyAga kare che, tene ja aNagAra kahe che. tethI aNagAra avasthAne prApta karyA pachI sAdhake pramAdavaza kayAreka te pUrvaparicita agAravAsanI AsaktimAM phasAI javuM nahIM. jo koI sAdhaka pramAda vaze AsaktinI jALamAM phasAI jAya, to te ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya ane aparigraha rUpa paMca mahAvratanuM yathArtha pAlana karI zakatA nathI. hiMsA, asatya, corI, maithuna ane parigraha A pAMce ya karmAzrava che. tenA dvArA jIva pApakarmono saMcaya kare che. tethI saMyamIne A pAMceyano tyAga karavo jarUrI che. A rIte gRhavAsano tyAga ane paMcamahAvratanuM pAlana, te ja aNagAradharma che. rUchAvA roma:- (1) icchArUpa kAma eTale aprApta vastune prApta karavAnI kAMkSA.lobha eTale prApta(labdha) vastu viSayaka gRddhi arthAt atyaMta Asakti. (ra) IcchA, kAmanA ane lobha traNa zabdothI sarva prakAranA bhAva parigrahanuM sUcana che. aNagArano nivAsaH maNoharaM cittagharaM, malladhUveNa vAsiyaM / ja sakavADaM paMDurulloya, maNasA vi Na patthae // zabdArtha:- maLodara = manohara, cittane AkarSaka annapULa vasiyaM = mALA ane agara caMdanAdi dhUpathI vAsita, sugaMdhita saMvavA 9 = suMdara kamADayukta paduhovuM = atyaMta suMdara ane susajjita, AkarSakariyara = citrothI yukta makAnanI mAtA vi= manathI paNa na patthA = icchA na kare. bhAvArtha:- manohara, citrothI yukta, mALA ane dhUpathI suvAsita, kamADa sahita(sadA kamADa baMdha ja rahe tevA) AkarSaka temaja citrothI suzobhita sthAnanI sAdhu manathI paNa abhilASA na kare. iMdiyANi u bhikkhussa, tArisammi uvassae / dukkarAI NivAreu, kAmarAga vivaDDhaNe // zabdArtha - marIviva = kAma-rAganI vRddhi karanAra tAririka = tevA, uparokta prakAranA
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNagAra mArga gati [ 3pa7 ] '6 3varU= upAzrayamAMfmarachu- sAdhune mATe vicAra = indriyone nivArekaM = nivAraNa karavA arthAt rokavAnuM kArya yuvA = khUba kaThina che. bhAvArtha:- A prakAranA kAmarAgavardhaka upAzrayamAM bhikSune mATe indriyonuM damana karavuM duSkara banI jAya che. / susANe suNNagAre vA, rukkhamUle va ikko| pairikke parakaDe vA, vAsaM tatthAbhiroyae // zabdArtha - susa = smazAnamAM kuuTY = zUnya gRhamAM rufmUtte = vRkSanA mULamAM para parata(gRhastha potAnA mATe banAvelA hoya) tatva = evA parivaze = strI, pazu ane napuMsaka rahita ekAMta sthAnamAM rU = ekAkI, rAgadveSa rahita thaIne sAdhu vAsaM maroya = rahevAnI icchA kare. bhAvArtha - muni smazAnamAM, zUnya gRhamAM, vRkSanI nIce athavA gRhastha potAnA mATe banAvelA, strI, pazu ane napuMsaka rahita ekAnta sthAnamAM(rAgadveSa rahita thaIne) rahevAnuM pasaMda kare. phAsuyammi aNAbAhe, itthIhiM aNabhidue / tattha saMkappae vAsaM, bhikkhU paramasaMjae // zabdArtha - suni= prAsuka, jIva jaMtu rahita baLavAre = bAdhA rahita, jyAM potAnA saMyamamAM ane bIjA lokone koI prakAranI bAdhA na thAya tthaE = strI AdithI abadu = upadrava rahita hoya tatva = evA sthAnamAM paramAna = parama saMvata, zreSTha saMyamavALA fmanag = bhikSu vAsa saMpUrNa = rahevAno saMkalpa kare. bhAvArtha:- parama saMyata bhikSu jIvAdinI utpatti rahita, sva-parane mATe bAdhA pIDA rahita, strIo AdinA upadravathI rahita sthAnamAM rahevAno saMkalpa kare arthAtu lakSya rAkhe. Na sayaM gihAI kuvvijjA, Neva aNNehiM kArae / gihakammasamAraMbhe, bhUyANaM dissae vaho / zabdArtha - sarca = sAdhu svayaM ziphA = ghara ja dhvajJa = na banAve cheva = na aofe= bIjAo dvArA vAra = banAvarAve fjadArane = ghara banAvavAnA samAraMbhamAM mUkAI = prANIono vahora vadha, hiMsA lisa = dekhAya che. bhAvArtha:- bhikSa svayaM ghara banAve nahIM ane anya dvArA banAvarAve nahIM; kAraNa ke gRha nirmANa kAryamAM spaSTa rIte prANIonI hiMsA dekhAya che. / tasANaM thAvarANaM ca, suhumANaM bAyarANa ya / tamhA gihasamAraMbha, saMjao parivajjae // zabdArtha:- talA = trasa jIvo thAvarALa = sthAvara jIvo suhumAM = sUkSma jIvo vAyaraTM = bAdara jIvonI hiMsA thAya che talphA = tethI teno = saMyamI sAdhu dasamarakaM = ghara banAvavAnA samAraMbhano parivajApa = tyAga kare che.
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 bhAvArtha:- (ghara banAvavAmAM) trasa ane sthAvara, sUkSma ane bAdara jIvonI hiMsA thAya che mATe saMyamI muni gRhakarma samAraMbhano parityAga kare che. vivecana : prastuta gAthAmAM aNagAronA AvAsa mATenA niyamonuM vidhi ane niSedhathI kathana karyuM che. sAdhakonI sAdhanAmAM kSetrano paNa viziSTa prabhAva hoya che. tethI munio saMyama sAdhanAmAM sahAyaka bane tevA sthAnamAM ja nivAsa kare che. aNagAra mATe ayogya sthAna-rAgavaddhakacitrothI alaMkRta ane sugaMdhita padArthothI suvAsita, camakadAra, suzobhita AkarSaka ane suMdara kamADothI yukta, strIonA AvAgamanathI yukta, sUkSma jIvo utpatti yukta, jIvavirAdhanA ke saMyamavirAdhanA thAya tevA sthAna munine nivAsa mATe ayogya hoya che. rAgavardhaka sthAnanA saMyogathI viSayavikAranI bhAvanA uttejita thAya che; tevI paristhitimAM munine AtmasaMyama rAkhavo atyaMta kaThina thaI jAya che, tethI tevA sthAno munine mATe ayogya che. aNagAranA mATe yogya sthAna :- (1) smazAna (2) zUnyagRha (3) vRkSataLa (4) gRhasthoe potAnA mATe banAveluM hoya tevuM sthAna (5) strI, pazu, napuMsakAdi rahita, (6) jIvajaMtu rahita (7) svaparane mATe nirAbAdha; tevA sthAna sAdhune rahevA mATe upayukta che. kayAreka potAnI IcchAne anukuLa ke pratikuLa je koI sthAna maLe teno saharSa svIkAra karavAno hoya che paraMtu te sthAna saMyama-jIvanane anurUpa hoya tevI kALajI rAkhavI Avazyaka che. phalo - ahIM bIjA prakArano pATha paNa maLe che ane arthAt kayAreka. munine kayAreka smazAna AdimAM rahevAnuM thAya to paNa temAM prasanna rahe. gRhakarma samAraMbha niSedha - muni yogya sthAnanI prApti mATe svayaM sthAnanuM nirmANa kare nahIM. ghara-makAna banAvavAnA samAraMbhathI aneka tra-sthAvara, sthUla-sUkSma jIvonI hiMsA thAya che. tethI sAdhu makAna banAvavAmAM ke bIjA dvArA banAvarAvavAmAM temaja makAna nirmANanI koI paNa pravRttimAM paDe nahIM, gRhastha dvArA potAne mATe banAvelA makAnamAM temanI anujJA laIne rahe. savA- suMdara-zreSTha kamADa sahitanuM sthAna. sAmAnya rIte sAdhuo kamADa sahita ke kamADa rahita koI paNa sthAnamAM rahI zake che. paraMtu sAdhvIone potAnI zIlarakSA Adi mATe kamADa sahitanA sthAnamAM rahevuM ja ucita che. kamADa rahita sthAna sAdhvIone mATe ayogya che. prastutamAM sUtrakAre AkarSaka makAnanA niSedha prasaMge saMvAduM zabda prayoga karyo che. tethI ahIM 'viziSTa prakAranA suMdara, zreSTha kamADa-daravAjA sahitanuM sthAna' tevo artha thAya che. je daravAjA AkarSaka hoya, sprIMgavALA hoya, potAnI meLe ja baMdha thaI jatAM hoya, jemAM saMpUrNapaNe yatanA rAkhI zakAtI na hoya, tevA kamADavALA makAnamAM sAdhu ke sAdhvI na rahe. aNagArano AhAra : taheva bhattapANesu, payaNe payAvaNesu ya / pANa bhUyadayaTThAe, Na pae Na payAvae //
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNagAra mArga gati 359 zabdArtha:- taheva = A ja rIte mattapALelu = AhAra ane pANIne paLe = svayaM rAMdhavAmAM payAvaLeg = bIjA dvArA raMdhAvavAmAM prANIonI hiMsA thAya che mATe pALamUyavayakAr = prANI(beindriyAdi) bhUta(pRthvIkAyAdi) jIvanI rakSA mATe sAdhu 5 paNa = svayaM rAMdhe nahIM / payAvah = bIjA dvArA raMdhAve nahIM. bhAvArtha :- A rIte AhAra pANI rAMdhavAmA ane bIjA dvArA raMdhAvavAmAM hiMsA thAya che. tethI bhikSu prANo ane bhUtonI dayAne mATe svayaM rAdhe nahIM ane bIjA dvArA raMdhAve nahIM. 11 jaladhaNNa NissiyA jIvA, puDhavI kaTThaNissiyA / hammaMti bhattapANesu, tamhA bhikkhU Na payAvae // zabdArtha :- naladhULa-bisiyA jaLa ane dhAnyane Azrita puvI-kaLissiyA = pRthvI ane kASTha (iMdhana)ne Azrita navA = aneka jIvo mattapALeluM = AhAra pANI taiyAra karavAmAM hammaMti = haNAya che tanhA = tethI muni 5 payAvar= bIjA dvArA raMdhAve nahIM. = bhAvArtha :- AhAra ane pANI svayaM rAMdhavAmAM ke bIjA dvArA raMdhAvavAmAM pANI, dhAnya, pRthvI ane kASThane Azrita rahelA aneka jIvonI hiMsA thAya che, tethI bhikSu pote rAMdhe nahIM ane bIjA dvArA raMdhAve nahIM. visappe savvao dhAre, bahupANI viNAsaNe / Natthi joisame satthe, tamhA joiM Na dIvae // 12 zabdArtha:- savvo = sarva dizAomAM dhare = zastranI dhAranI samAna visapte = phelAI janAra vahupALI vipAsane = ghaNA prANIono nAza karanAra gosame = jyotisama, agni samAna santhe = zastra sthi = bIjuM koI nathI tanhA = mATe muni gorUM = agnine ja vIvar= prajvalita kare nahIM. bhAvArtha :- agni jevuM bIjuM koI zastra nathI. te cAre tarapha phelAI jAya che ane tIkSNa dhAravALA zastranI jema ghaNA prANIono vinAza kare che. tethI sAdhu agni prajvalita kare nahIM. hiraNNaM jAyarUvaM ca, maNasA vi Na patthae / |13 samaleTTukaMcaNe bhikkhU, virae kayavikkae // = = zabdArtha :- samaOdu paLe - mATInuM DhekuM ane sonAne samAna samajanArA yavivaL = krayavikrayathI, kharIda ane vecANanI kriyAothI viram = nivRtta thayelA millU - bhikSu, sAdhu hiLa cAMdI gAyataM = sonuM ca = ane dhana dhAnyAdi parigrahane maLasA vi= manathI paNa 5 patthar = na cAhe. bhAvArtha :- sonuM ane mATInA DhephAne samAna samajanArA bhikSu sonA ane cAMdInI manathI paNa icchA na kare. temaja sarva prakAranA kraya-vikraya(kharIda-vecANa)thI dUra rahe. kiNaMto kaio hoi, vikkiNaMto ya vANio / kayavikkayammi vaTTaMto, bhikkhU Na bhavai tArisa // zabdArtha:- vivaMto = kharIdI karato phlo = kharIdanAra, grAhaka hor = hoya che vivigaMto vecanAra vaSio - vaNika hoya che vivammi = kharIda ane vecANanA kAryamAM vakRto pravRtti karato tAro = tevA prakArano, Agamokta millU = sAdhu 5 mavarU = hoto nathI. =
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 bhAvArthaH- vastune kharIdanAra 'grAhaka' hoya che ane vecANa karanAra 'vaNika' hoya che. tethI je kraya-vikrayamAM pravRtta hoya te tathArUpano eTale Agamokta bhikSu na kahevAya. | 15 bhikkhiyavvaM Na keyavvaM, bhikkhuNA bhikkhavattiNA / kayavikkao mahAdoso, bhikkhavittI suhAvahA // zabdArtha:- mittvavattiLa = bhikSAvRttithI nirvAha karanAra mighuLa = bhikSune mivivyavva bhikSA mAMgIne ja potAno nirvAha karavo joIe 5 jeyavva = koI vastu kharIdavI joIe nahIM vavivo = kraya-vikraya karavAmAM mahAvoso = mahAdoSa che ane mijlavittau - bhikSAvRtti suhAvaCT = A loka ane paralokamAM sukhakArI che, kalyANakArI che. = bhAvArtha :- bhikSAjIvI(bhikSAthI nirvAha karanAra) bhikSue bhikSA mAMgIne ja potAno nirvAha karavo joIe, kharIda-vecANathI nahIM. kraya-vikrayanI pravRtti saMyama mATe mahAdoSakArI che. bhikSune bhikSAvRtti ja A loka-paraloka mATe sukhakAraka che, kalyANakArI che. 16 samuyANaM uchamesijjA, jahAsuttamaNidiyaM / lAbhAlAbhammi saMtuTThe, piNDavAyaM care muNI // = zabdArtha:- nahAnnutta = sUtrAnusAra abhiviya = aniMdita gharomAMthI OMchuM = thoDo thoDo AhAra letA samuvALa = sAmudAnI bhikSAnI lijJA - eSaNA kare tAmAtAmammi= lAbha ane alAbhamAM saMtuke = saMtuSTa rahetA pivAya = AhArane mATe care = vicare. bhAvArtha :- muni zAstra vidhAna anusAra aniMdita ane sAmudAnika(aneka) gharomAMthI thoDAghoDA AhAranI gaveSaNA kare temaja lAbha ane alAbhamAM saMtuSTa rahIne bhikSA mATe vicaraNa kare. alole Na rase giddhe, jibbhAdaMte amucchie / Na rasaTThAe bhuMjijjA, javaNaTThAe mahAmuNI // | 17 zabdArtha:- attote= sarasa bhojanamAM lolupatA rahita che - rasomAM pazinde = gudvi rahita nibhAvaMte = jIhvA indriyane vazamAM rAkhanAra muNi = mUrchA(Asakti) rahita mahAmuLI = mahAmuni rasakAy - svAdane mATe, 5 muMbiSnA = AhAra na kare navaLaThThAN = saMyamarUpa yAtrAnA nirvAhane mATe ja AhAra kare. bhAvArthaH- 2sanendriya vijetA, svAdamAM alolupa ane amUrchita mahAmuni sarasa bhojanamAM Asakta na bane. te muni rasAsvAdane mATe nahIM paNa saMyama yAtrAnA nirvAha arthe ja AhAra kare. vivecanaH prastuta gAthAomAM muninA AhAra saMbaMdhI niyamonuM nirUpaNa che. muni zarIrane TakAvI rAkhavA mATe, saMyamayAtrAnA nirvAha mATe, sAdhanAmAM sahAyaka bane tevo nirdoSa ane sAtvika AhAra anAsakta bhAve grahaNa kare che. zrI AcArAMga sUtra ane zrI dazavaikAlika sUtramAM AhAranA aneka doSonuM vivecana che. muni te doSono tyAga karIne AhAra grahaNa kare che. te doSomAMthI prastuta prasaMgamAM sUtrakAre keTalAka doSonuM kathana karyuM che.
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNagAra mArga gati [ 361 ] na paNa pathAvaNa:- rAMdhavAnI kriyAmAM agnikAyanA jIvo tathA jaLa, anAja(vanaspati), lAkaDA ane pRthvIne Azrita rahelA aneka jIvonI hiMsA thAya che. agni paNa sajIva che. tenA dUra-dUra sudhI phelAI javAthI agnikAyanI tathA tenI chae dizAvartI aneka trasa sthAvara jIvonI hiMsA thAya che. tethI muni traNa karaNa, traNa yogathI rAMdhavAnI kriyAnuM varjana kare. kaya-vijayano niSedha- kharIda-vecANamAM pravRtta thato sAdhu, aNagAra dharmathI zruta thaI jAya che ane sadA kharIda vecANa karavAthI te sAdhu samAcArInuM yathArtha rIte pAlana karI zakato nathI temaja tenI cittavRtti paNa kharIda-vecANamAM hoya che. tethI teno sAdhudharma nAza pAme che temaja te Agamokta zramaNa raheto nathI, vezamAtrathI ja sAdhu rahI jAya che. nadatta.. - zAstrokta AjJA anusAra bhikSAvRttithI jIvana nirvAha kare. zAstramAM gocarI saMbaMdhI aneka niyamonuM kathana che. muni mAMsAhArI, anArya tathA vezyA Adi niMdita kulone varjine aniMdita kuLa nA aneka gharomAM, gRhasthoe potAnA mATe banAvelA AhAramAMthI, bhramaranI jema thoDo-thoDo AhAra grahaNa kare. AhAranA lAbha ke alAbhamAM samabhAva rAkhe; prApta thayelA AhAramAM mUrchAbhAva rAkhyA vinA ane AhAramAM lolupI banyA vinA viraktabhAve anAhArakadazAnI prAptinA puruSArtha mATe AhAra kare. paLamUya:- gAthAmAM prANa ane bhUta be zabda che. tenAthI prANa, bhUta, jIva, sattva e cAranuM grahaNa thaI jAya che arthAt ekendriyathI paMcendriya sudhInA jIvonuM grahaNa thaI jAya che. ja rasakA muninA :- muni svAda mATe AhAra kare nahIM, zarIra ane saMyama nirvAhanA lakSyane ja sadA smRtimAM rAkhe; svAdanI bhAvanAthI koI paNa padArtha mATe gocarImAM bhramaNa kare nahIM ane sahaja prApta AhAranA svAdamAM paNa AnaMda na mAnatA mAtra udarapUrtinA lakSya ja AhAra kare. A rIte potAnA svAthya ane saMyamanA lakSyamAM satata sAvadhAna rahIne, Agama AdezonA ciMtanapUrvaka AhAranuM sevana kare. ANagAranI ArAdhanA : / accaNaM rayaNaM ceva, vaMdaNaM pUyaNaM tahA / 18 iDDIsakkArasammANa, maNasA vi Na patthae / zabdArtha - azvaM = arcanA, caMdanAdi tilakathI svAgata thai = racanA, svastikAdinI racanAthI sanmAna varga = vaMdanA dvArA Adara tae= tathA pUvaLa = viziSTa vastrAdinI bheTarUpa pUjA-savAra na = A rIte Rddhi, satkAra ane sanmAnanI sAdhu maUGHT = manathI paNa mAM patya =IcchA na kare. bhAvArtha - muni caMdanAdinA tilakathI svAgata, potAnI sanmukha motInA svastikAdinI racanA, vaMdanA, viziSTa sAmagrIthI pujA, A rIte Rddhi satkAra ane sanmAnanI manathI paNa IcchA na kare. sukkajjhANaM jhiyAejjA, aNiyANe akiMcaNe / vosaTTakAe viharejjA, jAva kAlassa pajjao // zabdArtha - nava= jyAM sudhI zAstra = kAlanI, mRtyunI pannao= paryAya-samaya prApta thAya tyAM sudhI piyA = niyANA rahita vi = parigraha rahita vokUvANa = vyasRSTakAya arthAt zarIranA mamatva- bhAvathI rahita thaIne suphA = zukladhyAna phiyAnnA = dhyAve, dhyAna kare vidA 26
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 = vicaraNa kare. bhAvArtha :- muni mRtyu paryaMta niyANA rahita, parigraha rahita ane zarIranA mamatva bhAvathI rahita thaIne dharma-zukladhyAnamAM dhyAnastha thaIne vicaraNa kare. |20| NijjUhiUNa AhAraM, kAladhamme uvaTThie / jahiUNa mANusaM boMdiM, pahU dukkhA vimuccai // = = zabdArtha:- vAtadharmo = kALadharma arthAt mRtyuno samaya vadgiNa = upasthita thAya tyAre AhAra = cAre prakAranA AhArano pinDrUhi La = tyAga karIne mApusa - A manuSya saMbaMdhI voMhiM - audArika zarIrane nahiLa = choDIne pardU = prabhu, samartha muni vujvA = badhA duHkhothI vimuttvajJa = vimukta thaI jAya che. bhAvArtha :- mRtyuno samaya upasthita thAya tyAre muni saMlekhanA-saMthArApUrvaka AhArano parityAga kare. ane A mAnava bhavanA audArika zarIrano tyAga karI te sAmarthyavAna sAdhaka duHkhothI mukta thaI jAya che. Nimmamo NirahaMkAro, vIyarAgo aNAsavo / 21 saMpatto kevalaM jANaM, sAsayaM pariNivvue // tti bemi // = zabdArtha:- mimo = mamatva rahita hiMgo = ahaMkAra rahita vIyaro = vItarAga, agAsavo = Azravarahita thayelA muni jevAM bALa = kevaLajJAnane saMpatto = prApta karIne lAsavaM = zAzvata, sadAne mATe pariNivvupa = parinivRtta, mokSasukha prApta kare che. bhAvArtha:- mamatvarahita, ahaMkAra rahita, Azrava rahita thayelA vItarAgI muni kevaLajJAna prApta karIne zAzvata parinirvANa (mokSasukha) pAme che. vivecanaH prastuta gAthAomAM sUtrakAre aNagAranI ArAdhanA ane tenA aMtima phaLane pradarzita karyuM che. gRhastha saMbaMdhono ane tenA mamattvano sarvathA tyAga karIne, saMyamabhAvamAM sthita thayelA aNagAra jIvananI pratyeka kriyAmAM saMyamabhAvanI vRddhi thAya ane kaSAyo zAMta thAya, tevo ja puruSArtha kare che. Atma sAdhanA karatA muni kayAre ya vaMdana, pUjana, satkAra, sanmAna ityAdi mAnakaSAyanI poSaka pravRttionI manathI paNa icchA na kare. bAhya parigrahanA tyAga pachI rAga dveSa rUpa ApyaMtara parigrahanA tyAga mATe puruSArtha kare, tenA mATe haMmezAM dharmadhyAna ane zukladhyAnamAM sthita rahe. jIvana paryaMta niraMtara Agama AjJAone lakSyamAM rAkhI ratnatrayanI ArAdhanAmAM tallIna rahe. bimbUdiLa AhAra :- pUrva gAthAmAM batAvelA AcAranuM pAlana karatA munine vIryAntarAya karmano kSaya thavAthI anaMta zaktiono prAdurbhAva thAya che. tethI muni mRtyuno samaya samIpa jaNAya tyAre saMlekhanA-anazana dvArA caturvidha AhArano tyAga karIne samAdhimAM lIna thaI jAya che. A rIte audArika zarIra choDavAnA samaye sarva prakAranA zArIrika ane mAnasika duHkhothI mukta thaI jAya che. audArika zarIranA aMta sAthe kArmaNa zarIrano paNa aMta thAya che ane te azarIrI AtmA gamanAgamananA saMsAra-cakramAMthI chUTIne paramAnaMda svarUpa mokSane prApta kare che.
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNagAra mArga gati [33] saMpatto chevatta [M - aNagAravRttinuM yathAtathya rUpe pAlana karanArA muni mamatva ane ahaMkAra rahita thaI tathA AzravathI mukta thaIne vItarAga(rAgadveSa rahita) thaI jAya che. A rIte mohanIyakarmanA kSaya pachI zeSa traNa ghAtI karmono eka sAthe kSaya karIne, te AtmA kevaLajJAna prApta kare che. potAnA AyuSya pramANe kevaLIpaNe vicarIne aMte cAra aghAtI karmono nAza karI te AtmA zAzvata evA mokSanA sukhone prApta kare che. 18mI gAthAmAM prayukta satra Adi zabdonA viziSTa artha A pramANe che- 3 varSaakSata, caMdanAdithI tilaka karI vadhAvavuM. tya-pUjyanIya puruSanI sanmukha akSata, motI vagerethI svastikAdi banAvI sanmAna karI bhaktibhAva pradarzita karavo. vana-vaMdana-namaskAra karI vinaya vyavahAra karavo. pUvarSa-vastrAdi koIpaNa padArthonI bheTa ApavI, vastuo pradAna karavI. rUddI-sAra-sanmAnaM- A rIte Rddhi darzana, satkAra-sanmAna vagere koI paNa prakAranA mAna-sanmAnathI muni dUra rahe arthAt anya tyAgIonI ke gRhasthonI AvI sanmAna pravRttio joIne muni kayAre ya tenI abhilASA na kare. pazu- prabhu, samartha. saMyama sAdhanAthI vIryAtarAyakarmano kSaya thAya che ane anaMta zakti pragaTa thAya che. tevI samartha vyakti ja aMta samaye saMlekhanA ane paMDitamaraNano svIkAra karI zake che. Atmika sAmarthya sAthe saMlekhanA svIkAra karanAra muni vairyapUrvaka saMyama ane saMlekhanAnI ArAdhanA kare che ane aMte sarva karmano kSaya karI sarva duHkhothI mukta thaI jAya che. pAMtrIsamuM adhyayana saMpUrNa
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ 364 chatrIsamuM adhyayana zrI uttarAyana sUtra 2 paricaya ke eka prastuta chatrIsamA adhyayananuM nAma 'jIvAjIva-vibhakti' che. temAM jIva ane ajIvanA vibhAgonuM eTale bheda-prabhedonuM nirUpaNa che. samagra sRSTi jaDa-cetanamaya che. A loka jIva ane ajIvano ja vistAra che. AkAzanA je bhAgamAM jIva ane ajIva dravya che te AkAzakhaMDa loka kahevAya che ane jyAM va-ajIva dravya nathI, kevaLa AkAza dravya ja che, te aloka kahevAya che. loka ane aloka baMne anAdi anaMta che, tethI tenA koI kartA, dhartA ke saMhartA nathI. ******* saMkSepamAM jIva ane ajIva A be mULa dravyo che, bAkInA jovAtA padArtho A be dravyonA bhedaprabhedarUpa che athavA tenA saMyoga-viyogathI niSpanna thAya che. jIva ane ajIvano saMyoga pravAharUpathI anAdi kAlIna che; vizeSarUpathI te sAdi sAMta che. jyAM sudhI jIva sAthe karmapudgalo athavA anya sAMsArika padArthono saMyoga rahe che tyAM sudhI tene janma-maraNa karavA paDe che. jIvane karmapudgalanA saMyoge deha, indriya, mana, bhASA, sukha, duHkha Adi thAya che. pravAharUpathI anAdi saMyoga hovA chatAM puruSArthathI teno aMta thaI zake che. ukta saMyoganI paraMparAnuM mukhya kAraNa jIvanA rAga-dveSa Adi vaibhAvika bhAvo che. jyAre koI paNa AtmA A satyane samajIne svIkAre ane jJAnIonA nirdeza anusAra puruSArtha kare, tyAre te rAga-dveSAdi bhAvono nAza kare che ane teno nAza thatAM tatjanita karmabaMdhana ane tenAthI prApta A saMsAra bhramaNa svataH samApta thaI jAya che. jIva ane ajIvanI bhinnatAne samajavI e ja A adhyayanano uddeza che, je A aghyayananA prAraMbhika kathanathI spaSTa thaI jAya che ane te ja tattvajJAnanuM phaLa che, te ja samyagdarzana che, te ja samyagajJAna che. A jJAna ane darzananA saMyoge jene jinavacanamAM anurAga thAya che te jinavANIne hRdayaMgama karIne jIvanamAM tenuM bhAvapUrvaka AcaraNa kare che ane te AcaraNanuM aMtima phaLa mokSa che. A adhyayanamAM sarva prathama ajIva dravyanuM nirUpaNa karyuM che. ajIva dravyamAM dharmAstikAya, ardhamAstikAya, AkAzAstikAya ane kAla, te cAra arUpI dravya che ane pudgalAstikAya, varNa, gaMdha, rasa ane sparza sahita hovAthI rUpI dravya che. dharmAstikAyAdi dravyo akhaMDa hovA chatAM vizeSa vijJAthI sUtrakAre tenA skaMdha, deza, pradeza te traNa-traNa bhedonuM kathana karyuM che ane pudgalAstikAyanA skaMdha, deza, pradeza, paramANu te cAra bheda karyA che. temaja dareka dravyanA dravya, kSetra, kAla ane bhAvanI apekSAe spaSTIkaraNa sAthe tenI sthiti ane aMtarane paNa spaSTa karyuM che. ajIva dravyanuM varNana pUrNa thatAM jIva dravyanuM vistArathI nirUpaNa che. jIvanA mukhya be bheda che- sidgha ane saMsArI. saMpUrNa karma rahita hovAthI sarva siddhAtmAo eka samAna che. tema chatAM tenA bhUtakAlanA kSetra, kAla, gati, liMga, tIrtha AdinI apekSAe aneka bheda thAya che. siddhanA varNana pachI saMsArI jIvonA be mukhya bheda karavAmAM AvyA che- trasa ane sthAvara. sthAvaranA pRthvIkAya,
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana paricaya [ 35 ] aSkAya, vanaspatikAya, te traNa ane trasanA tejaskAya, vAukAya ane udAra trasakAya te traNa bheda che. udAra trasa jIvonA beindriya, te indriya, caurendriya ane paMcendriyarUpa cAra bheda che. paMcendriyanA nAraka, tiryaMca, manuSya ane deva, te mukhya cAra bheda che. jIvanA pratyeka bhedanI sAthe tenA kSetra ane kAlanuM varNana che. temaja kAlanI apekSAe dareka jIvanI Ayusthiti, kAyasthiti ane aMtaranuM paNa nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. tyAra pachI bhAvanuM varNana karatAM varNAdinI apekSAe jIvonA hajAro bhedonuM pratipAdana che. tyAra pachI jIva ane ajIvanA svarUpanuM zravaNa, jJAna ane zraddhA karIne tenI phaLazrutirUpe saMyamamAM ramaNa karavAnuM vidhAna che. aMtima samayamAM saMthArApUrvaka samAdhimaraNa prApta karavA mATe saMlekhanAnI ArAdhanAnuM vistRta varNana che. tenI vizuddhi mATe kaMdarpa Adi pAMca azubha bhAvanAothI bacIne AtmarakSA karavAnuM mithyAdarzana, nidAna, hiMsA ane kRSNalezyAthI dUra rahIne samyagudarzana, anidAna ane zuklalazyAnA pariNAmomAM rahIne, jinavacanamAM anurAga rAkhI tenuM bhAvapUrvaka AcaraNa karavAnuM nirUpaNa che. aMte sudaDha zraddhA saMpanna gurujana pAse AlocanAdithI zuddha thaIne paritta saMsArI banavAno nirdeza che. A rIte A adhyayanamAM jIva-ajIvanA vistRta varNana sAthe saMyamamAM ramaNa karavAnI preraNA ApI saMsArI jIvone saMsArathI mukta thavAno mArga pragaTa karyo che.
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ 366 chatrIsamuM adhyayana jIvAjIva-vibhakti adhyayana prAraMbhaH 1 = zabdArtha :- o - have gIvAnIvavitti = jIva ane ajIvanA bhedone me = mArI pAsethI maLA = ekAgra citta thaIne sukheha = sAMbhaLo f = jene nALi = jANIne mindU = bhikSu, sAdhu samma = samyak prakArathI saMgame = saMyamamAM gayajJa = yatanA kare che, sAvadhAnI rAkhe che. jIvAjIvavibhattiM, suNeha me egamaNA io / jaM jANiUNa bhikkhU, sammaM jayai saMjame // zrI uttarAdhyayana sUtra-2 bhAvArtha :- jIva ane ajIvanA bhedone tame ekAgra citta thaIne mArI pAsethI sAMbhaLo; jene jANIne sAdhu saMyamamAM samyak prakAre yatnazIla thAya che. loka-aloka : 2 zabdArtha:- nIvA = jIva anIvA = ajIva rUpa kSa = A toy = loka viyASir = kahyo che ajIvadesaM = ajIvano eka deza(vibhAga) Ase = AkAza (jyAM kevaLa AkAza ja che) te = te aloy = aloka viyAdi = kahevAya che. jIvA ceva ajIvA ya, esa loe viyAhie / ajIva desamAgAse, aloe se viyAhie // bhAvArtha:- A lokane jIva ane ajIvamaya kahyo che ane ajIvanA ekadezarUpa kevaLa AkAza che, tene aloka kahyo che. vivecanaH prastuta gAthAmAM loka ane alokanI paribhASA che. jainAgamomAM vibhinna daSTiothI 'loka'nI paribhASA karavAmAM AvI che- (1) je kSetramAM dharmAstikAya Adi dravyo che, te kSetrane loka ane tenAthI viparIta arthAt je kSetramAM dharmAstikAyAdi dravyo na hoya, te kSetrane aloka kahe che. (2) prastutamAM jIva ane ajIvadravyo jyAM hoya tene loka ane ajIva dravyanA deza vibhAgarUpa mAtra AkAzamaya kSetrane aloka kahyo che. (3) AkAza dravya vyApaka dravya che. tenA jeTalA vibhAgamAM jIva ane dharmAstikAya, adharmAstikAya ane pudgalAstikAya Adi ajIva dravyo hoya teTalA vibhAgane loka kahe che. je AkAza kSetramAM AkAza sivAya anya koI paNa dravya nathI; ekamAtra te AkAza ja che, tene aloka kahe che.
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvAjIva vina viSaya kathana pratijJA : 3 zabdArtha :- tesi = tenI pavaLA = prarUpaNA vvo = dravyathI zvetto = kSetrathI vAto kAlathI, bhAvo - bhAvathI mane - thAya che. davvao khettao ceva, kAlao bhAvao tahA / parUvaNA tesiM bhave, jIvANamajIvANa ya // bhAvArtha :- jIva ane ajIva dravyanI prarUpaNA dravya, kSetra, kAla ane bhAva, A cAra prakAre thAya che. vivecana : 359 rUviNo ceva arUvI ya, ajIvA duvihA bhave / arUvI dasahA vuttA, rUviNo u caDavvihA // prastuta gAthAmAM sUtrakAre jIva ane ajIva dravyanI dravya, kSetra, kAla ane bhAva; A cAra prakAre prarUpaNA karavAnI pratijJA karI che. dravyathI jIva ane ajIva dravyanuM svarUpa, kSetrathI jIva ane ajIva dravyanuM AdhArabhUta kSetra, kAlathI jIva ane ajIva dravyanI kAlasthiti ane bhAvathI jIva ane ajIva dravyanI paryAyonuM nirUpaNa che. ajIva dravya H 4 = zabdArtha:- anIvA - ajIvanA duvidA - be bheda che vio - rUpI mastI - arUpI vasahA = daza prakAra che navviA = cAra prakAra che. bhAvArtha :- ajIva dravyanA be bheda che- (1) rUpI ane (ra) arUpI. temAM paNa arUpInA daza ane rUpInA cAra bheda che. vivecana : prastuta gAthAmAM ajIvadravyanA mukhya bheda ane bhedAnubhedanuM kathana che. anIvA :- jemAM caitanyazakti nathI ane jemAM jJAna darzana Adi guNa nathI, te ajIva che. varNa gaMdha Adi guNonI apekSAe ajIvanA be bheda che- rUpI ane arUpI. vio :- jemAM varNa, rasa, gaMdha, sparza hoya te rUpI ajIva dravya kahevAya che. cha dravyamAM eka pudgalAstikAya ja rUpI dravya che. tenA cAra prakAra che- skaMdha, deza, pradeza ane paramANu. arUpI ajIvanA daza prakAra : 5 avI :- jemAM pUrvokta varNa Adi guNono abhAva hoya tene arUpI dravya kahevAya che. arUpI ajIva dravyanA cAra prakAra che- dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane kAla. te cAreyanA maLIne daza bheda che. dhammatthikAe taddese, tappaese ya Ahie / ahamme tassa dese ya, tappaese ya Ahie //
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ 368 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 AgAse tassa dese ya, tappaese ya Ahie / addhAsamae ceva, arUvI dasahA bhave // zabdArthaH- dhummaOijANa = dharmAstikAyano skaMdha takSetra teno deza tapUNe = teno pradeza(A traNa bheda dharmAstikAyanA) Ahipa = kahyA che ane = adharmAstikAyano skaMdha bAle = AkAzAstikAyano skaMdha ta= teno te deza anAma= addhA samaya, kAla athavA= arUpInA 9a= daza bheda = hoya che. bhAvArtha - dharmAstikAyanA (1) skaMdha (2) deza ane (3) pradeza; adharmAstikAyanA (4) skaMdha (5) deza ane (6) pradeza; AkAzAstikAyanA (7) skaMdha (8) deza ane (9) pradeza; (10) addhAsamaya-kAla, A rIte arUpI ajIva dravyanA daza bheda thAya che. te pa-6ll. / dhammAdhamme ya do ceva, logamittA viyAhiyA / logAloge ya AgAse, samaye samayakhettie // zabdArtha - thaHthane = dharmAstikAya ane adharmAstikAya veva = baMne no nittA = loka parimANa, lokavyApI vidi = kahyA che te = AkAzAstikAya to IIone = loka ane alokamAM sana = samaya-kAladravya samayatti = samayakSetramAM varte che. bhAvArtha - dharmAstikAya ane adharmAstikAya, te baMnene loka pramANa kahyA che tathA AkAzAstikAya lokAloka pramANa che ane kALa dravya samayakSetravartI che arthAt te aDhI dvIpamAM varte che. dhammAdhammAgAsA, tiNNi vi ee aNAiyA / apajjavasiyA ceva, savvaddhaM tu viyAhiyA // zabdArtha - dhummathI IT = dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya paNa = e tti vi = traNe ya = anAdi apawvasiyA = aparyavasita, anaMta che tu = ane sabUddha = sarva kAlamAM rahenAra, zAzvata vivAdiyA = kahyA che. bhAvArtha :- tIrthakaroe dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya, te traNe ya dravyone sarva kAlamAM vidyamAna, anAdi-anaMta kahyA che. samae vi saMtaI pappa, evameva viyAhie / Aesa pappa sAIe, sapajjavasie vi ya // zabdArtha - sana = samaya-kAla dravya saMtaruM = saMtati, pravAhanI paNa = apekSAe azvameva = A ja pramANe eTale anAdi-anaMta vidyAdipa = kahevAya che ApaNuM = apekSAthI sAphA = sAdi ane sapawvasi vi = saparyavasita paNa che. bhAvArtha- samaya-kAla dravya pravAhanI apekSAthI to anAdi anaMta che ane koI apekSAthI sAdi sAMta paNa kahevAya che. vivecana : prastuta gAthAomAM arUpI ajIva dravyanuM dravya, kSetra ane kAlanI apekSAe varNana che.
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ | jIvAjIva-vibhakti [] dravyathI- cAre arUpI dravyanuM svarUpa A pramANe che(1) dharmAstikAya :- jIva ane pudgala dravyanI gatimAM sahAyaka thAya, tene dharmAstikAya kahe che. jevI rIte mAchalIne gati kravAmAM pANI sahAyaka thAya che, relagADIne cAlavAmAM pATA sahAyaka thAya che, tevI rIte jIva ane pudagala baMne dharmAstikAyanI sahAyatAthI gati kare che. (2) adhamastikAya:- jIva ane pugala dravyane sthira thavAmAM sahAyaka thAya tene adharmAstikAya kahe che. dA.ta. thAkelA musApharane besavAmAM chAyo sahAyaka thAya che tema. (3) AkAzAstikAya :- jIva ane pugala dravyane rahevAnuM sthAna Ape, AdhArabhUta bane, tene AkAzAstikAya kahe che. AkAza eTale khAlI jagyA. dA.ta. bhIMtamAM khIlI khoDavAthI tene sthAna maLe che ane dUdhamAM patAsuM ke sAkara nAMkhatA, te dUdhamAM sthAna pAmIne bhaLI jAya che tema. (4) kAlaH- je sarvadravya para vartI rahyuM che te kAla che; vartanA teno guNa che. kAla dravyanA prabhAve jIva ane pudgalanI paryAyo navI hoya, te jUnI thAya, jUnI hoya te naSTa thAya che. tenA mATe kapaDAne kAtaranuM daSTAMta samajavuM. kAla dravya nirvibhAgI hovAthI tenA skaMdha, deza ane pradeza rUpa bheda thatAM nathI. joke vartanA lakSaNa kAlanA bhUta, bhaviSya ane vartamAna, ema traNa bheda mAnavAmAM AvyA che to paNa dharmAstikAya AdinI jema te samayono ekIbhAva thato nathI; kAraNa ke bhUtakAla nAza pAmI gayo hoya che ane bhaviSya kAla hajI utpanna thayo nathI ane vartamAna kAla mAtra eka samayarUpa ja che; A rIte kAlamAM pradeza pracayarUpatA thatI nathI, tethI kAla dravya eka ja che. pudgala ane jIvanA AropathI tene anaMta paNa kahevAya che. dharmAstikAyAdi traNa arUpI ajIva dravyo dravyathI eka ane akhaMDa dravya che. sUtrakAre tenA svarUpane traNa-traNa bhedathI spaSTa karyuM che- skaMdha- koI paNa dravyanA pUrNa, akhaMDa svarUpanuM nAma skaMdha che. jema ke akhaMDa loka pramANa dharmAstikAyAdi dravya, te skaMdha che. deza- skaMdhano amuka, buddhi kalpita vibhAga deza kahevAya che. Urdhva ke adho loka Adi. pradeza- skaMdhano eka kalpita atyaMta sUkSma avibhAjya aMza pradeza kahevAya che. dharmAstikAya Adi traNa dravyonA A rIte traNa-traNa bheda thatAM 3*3=9 bheda thAya ane eka addhAsamaya maLIne daza bheda thAya che. kSetrathI- dharmAstikAya ane adharmAstikAya baMne dravyo loka pramANa, AkAzAstikAya lokAloka pramANa ane kAladravya aDhIdvIpa pramANa che. padArthonI sthitirUpa kAla, sarva dravya para ane sarva kSetromAM vartI rahyo che paraMtu kAladravyanI gaNanA aDhIdvIpamAM ja thAya che. aDhIdvIpamAM caMdra-sUrya AdinI gatinA AdhAre divasa, rAta Adi samayanI gaNanA thAya che. tethI kAlagaNanAnuM pravartana aDhIdviIpamAM ja thAya che. aDhI dvIpanI bahAra caMdra-sUrya AdinI gati nathI. tethI tyAM kAlagaNanA thatI nathI. A kAraNe kAla dravyane AgamamAM aDhIdvIpa pramANa ja kahyuM che. kAlathI- dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya e traNe ya arUpI ajIva dravya anAdi anaMta che. kAla dravya pravAhanI apekSAe anAdi anaMta che kAraNa ke samayanI kyAre ya utpatti thatI nathI, utpatti rahita hovAthI te anAdi che ane teno aMta paNa thavAno nathI. tethI pravAhanI apekSAe kAla dravya anAdi anaMta che, paraMtu koI kAryanI apekSAe te sAdi-sAta paNa che arthAtu Adi ane aMtavALo che. dA.ta. koI kuMbhAre ghaDAnuM nirmANa karavAnuM amuka samaye zarU karyuM te zarU karavAnI apekSAe
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 370] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 eka eka arUpI ' Adi che ane ghaTa nirmANanI samApti thatAM teno aMta thAya che, A rIte sAdi-sAtatA ghaTita thAya che. uparokta rIte dravya, kSetra ane kAlathI arUpI dravyanuM nirUpaNa A gAthAomAM karyuM che. paraMtu bhAvanI apekSAe ahIM kathana karyuM nathI. A cAra dravyo bhagavatI sUtrAnusAra bhAvathI apekSAe varNa, rasa, gaMdha ane sparzathI rahita che, eTale arUpI, amUrti che. cha dravyonuM svarUpa :dravyanuM nAma | jIva/ajIva | dravyathI kSetrathI | kALathI bhAvathI dharmAstikAya ajIva eka lokavyApI anAdi-anaMta arUpI | adharmAstikAya ajIva lokavyApI anAdi-anaMta arUpI AkAzAstikAya ajIva loka-alokavyApI anAdi-anaMta arUpI kALa ajIva anaMta samaya kSetravyApI anAdi-anaMta pudgalAstikAya ajIva anaMta lokavyApI anAdi-anaMta jIvAstikAya jIva anaMta lokavyApI anAdi-anaMta arUpI rUpI ajIvanA cAra prakAra: khadhA ya khadhadesA ya.tappaesA taheva ya / paramANuNo ya boddhavvA, rUviNo ya cauvvihA // zabdArtha -uMdhA = skaMdha vadha'= skaMdhanA deza tapAsa = skaMdhanA pradeza ya, ya, tadeva, ya = ane paramANuNo = paramANu pugala vadhvadA = cAra bheda vino = rUpI dravyanA voLI = jANavA joIe. bhAvArtha - rUpI dravyanA skaMdha, skaMdhanA deza, skaMdhanA pradeza ane paramANu, te cAra bheda che. vivecana : prastuta gAthAmAM rUpI dravyanA bhedonuM nirUpaNa che. ajIva dravyomAM eka pudgalAstikAya rUpI che. pagalAstikAya - jemAM varNa, rasa, gaMdha ane spardhAdi hoya, jene grahaNa ane dhAraNa karI zakAya temaja jeno koI paNa rIte vidhvaMsa-vinAza thAya; tene pudgalAstikAya kahe che, tenA cAra bheda A pramANe che. skaMdha - be athavA be thI vadhAre paramANuono samUha skaMdha kahevAya che. lokamAM te pugala skaMdha anaMta che. te sarve maLIne pudgalAstikAya kahevAya che paraMtu te samasta yugalono akhaMDa eka aMdha thato nathI. jema aneka buMdInA dANA bhegA thaIne eka lADavo bane che, tema aneka paramANuo bhegA thaIne lokamAM nAnA-moTA anaMtAnaMta skaMdho bane che. be paramANu bhegA thAya tene be pradezI skaMdha, traNa paramANu bhegA thAya tene tripradezI aMdha kahe che, A rIte yAvatuM saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta paramANu bhegA thatAM te kramazaH saMkhyAtapradezI, asaMkhyAta pradeza ane anaMta pradezI DhaMdha kahevAya che. deza - skaMdhanA koI amuka kalpita vibhAganuM nAma deza che. jema ke ardho lADavo, pA lADavo, lADavAno eka TukaDo, tema skaMdhano eka bhAga pulAstikAyano deza kahevAya che. pradeza :- skaMdhanA avibhAjya aMza ke je potAnA skaMdha sAthe joDAyelo hoya, tene pradeza kahe che. jema ke
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ | jIvAjIva-vibhakti [ 371 ] lADavAno avibhAjya aMza te buMdI lADavAthI chUTI paDI na hoya, tyAM sudhI teno pradeza kahevAya che. paramANu - jema lADavAno avibhAjya aMza-bUdIno eka dANo temAMthI chUTo paDI jAya tema pula skaMdhathI teno avibhAjya aMza-pradeza chUTo thAya, to tene paramANu kahe che. dharmAstikAyAdi arUpI dravya akhaMDa hovAthI tenA avibhAjya aMza chUTA paDatA nathI. tethI tenA skaMdha, deza, pradezarUpa traNa bheda ja thAya che. paramANurUpa bheda temAM thato nathI, te bheda mAtra pugalamAM ja thAya che. pagalAstikAyamAM aMdha, deza, pradeza ane paramANu tema cAra bheda thAya che. saMkSepamAM pagalAstikAyanA skaMdha ane paramANu be bheda thAya che, kAraNa ke deza ane pradeza e baMneno samAveza skaMdhamAM thaI jAya che. ajIva dravyanA saMkSepathI 14 bheda arUpI-10 bheda rUpI-4 bheda pudgalAstikAya dharmAstikAya adharmI AkAzA. addhAsamaya(kAla) aMdha deza pradeza paramANu skaMdha deza pradeza paramANu ane skaMdha - egatteNa puhutteNa, khaMdhA ya paramANu ya / loegadese loe ya, bhaiyavvA te u khettao // suhumA savva logammi logadese ya bAyarA / itto kAlavibhAgaM tu, tesiM vuccha cauvvihaM // zabdArtha -pArekha = ekatvathI, paramANuo paraspara maLI javAthI baMdha = skaMdha bane che pudutte = pRthaka pRthaka rahevAthI, judA paDavAthI paramANu = paramANu kahevAya che to = kSetranI apekSAe te = teo nopalese = lokanA eka deza(vibhAga)mAM ya = ane topa = samasta lokavyApI bhaththA = temAM bhajanA samajavI joIe patto = A pachI have vAstavimA = kAla vibhAganA viSayamAM haM = te skaMdha ane paramANuonA vazvi6 = cAra prakArathI gu$ = nirUpaNa karIza suhumA = sUkSma saplorina = samasta lokamAM che ya = ane vAyara = bAdara to te = lokanA eka dezamAM che. bhAvArthaH- paramANuonA paraspara milanathI aMdha bane che tathA judA paDavAthI te paramANu kahevAya che. kSetranI apekSAe skaMdha ane paramANu lokanA eka dezamAM ke saMpUrNa lokamAM bhajanAthI rahe che.
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI uttarAdhyayana sUtra-2 sUkSma skaMdha samasta lokamAM che ane bAdara skaMdha lokanA eka dezamAM hoya che. have pachI skaMdha ane paramANunuM kAla vibhAgathI cAra prakAre nirUpaNa karIza. II 11-12 I 372 saMtaiM pappa teNAI, apajjavasiyA vi ya / | 13 ThiiM paDucca sAiyA, sapajjavasiyA vi ya // zabdArtha :- saMtarUM = saMtatinI(pravAhanI) padma = apekSAe te = te skaMdha ane paramANu gaLArpha = anAdi apannavasiyA = aparyavasita(anaMta) che virUM = sthitinI paTTunna = pratItya -apekSAe sAphyA = sAdi, Adi sahita sapadmavattiyA = saparyavasita, sAMta. bhAvArtha :- te skaMdha ane paramANu pravAhanI apekSAe anAdi-anaMta che paraMtu sthitinI apekSAe te sAdi sAMta che. 14 zabdArtha:- vInaM= rUpI anIvALa = ajIvonI gaddaLayaM=jaghanya vid-sthiti jJa = eka samaya = samaya che savosa = utkRSTa asalAllR = asaMkhyAtakAla sA = A sthiti niyAhiyA = kahI che. bhAvArthaH- rUpI ajIva dravyanI utkRSTa sthiti asaMkhyAtakAlanI ane jaghanya sthiti eka samayanI kahI che. aNaMtakAlamukkosaM, ikkaM samayaM jahaNNayaM / 15 ajIvANa ya rUvINaM, aMtareyaM viyAhiyaM // asaMkhakAlamukkosaM, ikkaM samayaM jahaNNayaM / ajIvANa ya rUvINaM, ThiI esA viyAhiyA // bhAvArtha :- rUpI ajIva dravyanuM(skaMdhanuM) aMtara jaghanya eka samayanuM ane utkRSTa anaMtakAlanuM kahyuM che. vivecanaH pattaLa pudatteLaH-prastuta zabda prayoga dvArA sUtrakAre paramANu ane skaMdhanI utpattinuM kathana karyuM che. tadanusAra tteLa-skaMdhanI utpatti paramANuonA bhegA thavAthI thAya che. puhatte- skaMdhagata pradezo chUTA paDI javAthI paramANu niSpanna thAya che. tema chatAM vistRta vicAraNAnI apekSAe skaMdhanI utpatti traNa prakAre thAya che-- (1) patteLa- aneka paramANuonA bhegA thavAthI skaMdha utpanna thAya che. jema ke be paramANu bhegA thavAthI dvipradezI skaMdha bane che, te rIte traNa paramANu bhegA thavAthI tripradezI skaMdha, saMkhyAtA paramANu bhegA thavAthI saMkhyAtapradezI skaMdha, asaMkhyAtA paramANu bhegA thavAthI asaMkhyAta pradezI skaMdha, anaMta paramANu bhegA thavAthI anaMtapradezI skaMdha bane che. A rIte be ke be thI adhika paramANu bhegA thavAthI skaMdha bane che. (2) puEtteLa- pRtha. eka moTA skaMdhano bheda thavAthI nAnA-nAnA be skaMdha bane che. jema ke daza pradezI dhanA be TUkaDA thAya, to pAMca-pAMca pradezI be skaMdha banI jAya che. A rIte bhedathI skaMdhanI utpatti thAya che. (3) pAttena puhattena- saMghAta ane bheda baMne kriyA sAthe thavAthI paNa skaMdha utpanna thAya che. jema ke eka paMca pradezI skaMdhamAMthI be paramANu chUTA paDe, te ja samaye anya eka paramANu AvIne te skaMdhamAM joDAI jAya, to eka catuSpadezI skaMdha niSpanna thAya che. A rIte koI paNa skaMdhamAMthI amuka bhAgano bheda thAya, te
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ | jIvAjIva-vibhakti [ 373 ] samaye anya paramANa ke aMdha temAM joDAI jAya to te niSpanna thayela navo skaMdha bheda-saMghAtajanya kahevAya che. paramANunI utpatti kevaLa bhedathI ja thAya che. arthAt ddhipradezI Adi skaMdhono bheda thavAthI paramANuo chUTA paDI jAya che. kSetrathI- pudgala skaMdha samagra lokamAM ane lokanA deza vibhAgamAM paNa hoya che. temAM eka paramANu eka AkAza pradeza para sthita thAya che, ddhipradezI skaMdha eka AkAzapradeza para paNa sthita thaI zake che ane be AkAza pradeza para paNa rahI zake che. tripradeza skaMdha eka, be ke traNa AkAza pradeza para rahI zake che. A rIte koI paNa skaMdha eka AkAza pradeza para sthita thaI zake che ane vadhumAM vadhu te skaMdha jeTalA pradezI hoya, teTalA AkAza pradeza para sthita thAya che. anaMtapradezI aMdha vadhumAM vadhu asaMkhyAta pradeza para sthita thAya che kAraNa ke lokAkAzanA asaMkhyAta pradezo ja che. anaMta pradezo nathI. A rIte lokanA keTalAka skaMdho lokAkAzanA eka pradeza para, keTalAka skaMdho be pradezo para yAvata keTalAka skaMdho asaMkhyAta pradeza para sthita thAya che. pudgalAstikAyano sahuthI moTo acitta mahAtkaMdha samagra lokavyApI hoya che. saMkSepamAM pudgala skaMdha samagra lokamAM ke lokanA eka dezamAM bhajanAthI hoya che. kAlathI- sUtrakAre kAlathI Adi, anAdi, sAMta ane anaMta te cAra prakAranI sthitinuM kathana karyuM che. skaMdha ane paramANuonI saMtati anAdikAlathI cAlI Ave che ane te ja prakAre cAlaze, tethI pravAhanI apekSAe te anAdi ane anaMta kahevAya che sthiti ane rUpAMtaranI apekSAe te sAdi-sAMta che teno AraMbha paNa che ane samApti paNa che. jema ke koI samaye paramANuo bhegA thavAthI skaMdhanI utpatti thAya che ane skaMdhamAMthI paramANuo chUTAM paDatAM skaMdhano aMta Ave che. sthiti- koI paNa aMdha ke paramANanI jaghanya sthiti eka samayanI ane utkRSTa sthiti asaMkhyAtakAlanI hoya che. jo paramANu athavA skaMdha koI eka vivakSita sthAna para sthiti kare to tenI sthitikAla ochAmAM ocho eka samaya ane vadhAremAM vadhAre asaMkhyAtakAlano hoya che. tyAra pachI koI paNa nimittathI te tyAMthI alaga paDI jAya che. aMtara- koI paNa pugala skaMdha te avasthAne choDI de ane pharI te avasthAne prApta kare, tenI vacceno kAla te pugala skaMdhanuM aMtara kahevAya che. jema ke traNa pradezI skaMdhanA traNe paramANu chUTA paDI jAya to pharIthI jaghanya eka samaya pachI te traNe paramANu bhegA thaI zake che ane utkRSTa anaMta kAla pachI bhegA thaI zake che. prastuta caudamI gAthAmAM samuccaya rUpe pugala skaMdhonuM ja aMtara darzAvyuM che, paramANunuM aMtara batAvyuM nathI. bIjA Agama sUtro anusAra paramANunuM jaghanya aMtara eka samayanuM ane utkRSTa aMtara asaMkhyakAlanuM hoya che. anaMtakAlanuM tenuM aMtara hotuM nathI. sumi savva ... - A gAthAno zabdArtha bhAvArtha spaSTa che ane teno bhAva pUrvanI gAthA sAthe prasaMgAnukUla paNa che. pratomAM te gAthA kayAMka ardhI ane kayAMka pUrNa maLe che. te bhinnatAnuM kAraNa ajJAta che. A ja rIte A adhyayanamAM gAthA saMbaMdhI bhinnatA be-cAra sthAne jovA maLe che. prastuta saMskaraNamAM te sarva sthaLe prasaMgAnukUla hovAthI pUrNa gAthAne svIkAra karavAmAM AvI che. rUpI ajIvanA pa30 bhedaH vaNNao gaMdhao ceva, rasao phAsao tahA / saMThANao ya viNNeo, pariNAmo tesiM paMcahA //
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ | u74 / zrI uttarAdhyayana sUtra-2 zArtha:- vaNNao= althI gaMdhao = gaMthI rasao = 2sathI phAsao = sparzathI saMThANao = saMsthAnanI apekSA tesiM = te 3pAsava dravyonA paMcahA = pAMya praaranA pariNAmo = pariNAma, svabhAva viNNeo = neuan . bhAvArtha - skaMdha ane paramANunA varNa, gaMdha, rasa, sparza ane saMsthAna(AkRti)nI apekSAe pAMca prakAranA pariNAma jANavA joIe. kala vaNNao pariNayA je u, paMcahA te pakittiyA / kiNhA NIlA ya lohiyA, hAliddA sukkilA tahA // zArtha:- vaNNao= [thI, pariNayA = pariNAta thayemA je = 3pI ache te = te paMcahA = pAMya praa2n| pakittiyA = hyA cha kiNhA = apANIlA = nItA lohiyA = dAsa, hAliddA = pImA sukkilA = zveta. bhAvArtha:-he puDlo va parita cha ten| pAMtha mecha-Ago, nIlo, dAsa, pIjo ane sa36. 18 - gaMdhao pariNayA je u, duvihA te viyAhiyA / subbhigaMdhapariNAmA, dubbhigaMdhA taheva ya // zArtha:- gaMdhao = gaMdha pariNayA = parihAta thayelA parAla davihA = prAranA cha subbhigaMdha - pariNAmA = sumigaMdha pariNAmavANA, dubbhigaMdhA = hudha pariNAmavANA. bhAvArtha:- je pudgalo gaMdharUpe pariNata che, tenA be prakAra che- sugaMdhapariNata ane durgadhapariNata. 20 rasao pariNayA je u, paMcahA te pakittiyA / tittakaDuyakasAyA, aMbilAmaharA tahA // zArtha:-titta= tImo kaDuya= yo kasAyA sAyedo, tUro aMbilA= HuTo mahurA- madhura, bhI... bhAvArtha:-he pugato 2sa 35 parita cha, tenA pAMya mecha- tImA, sal, saaye|(823 tthev| tU21), mAra sane bhI61. 20 phAsao pariNayA je u, aTThahA te pakittiyA / kakkhaDA mauyA ceva, guruyA lahuyA tahA // sIyA uNhA ya NiddhA ya, tahA lukkhA ya AhiyA / iya phAsapariNayA ee, puggalA samudAhiyA // zArtha:- phAsao = 25235 pariNayA = parita thye|| je = he pula che te = te aTThahA = 16 prazna pakittiyA = 4aa cha, kakkhar3Aza, 125yA mauyA = bhUha, omaNa guruyA = (mAre lahuyA = sadhu, vo sIyA = zIta, o uNhA = 61, 2maNiddhA = snigdha, thii| lukkhA = 32 iya = // are phAsapariNayA = sparza35 parita thye| ee = me puggalA pula samudAhiyA = 4aa cha. bhAvArtha:-he pugato sparza35 parita thayesA cha, tenAmA mecha-za, maha, guru, sadhu, zIta, 21
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvAjIva-vibhakti uSNa, snigdha ane rUkSa. A rIte sparza pariNata pudgalo kahyA che. II 20-21 I saMThANao pariNayA je u, paMcahA te pakittiyA / parimaMDalA ya vaTTA ya, taMsA cauraMsamAyayA // - = zabdArtha:- saMALo- saMsthAnarUpae paLiyA = pariNata thayelA ne - je pudgala che te - te miMDatA - parimaMDala vaTTA = vRtta, lADu AkAranA goLa taMttA = trikoNa paDala = corasa AvavA = Ayata, lAMbu. bhAvArtha:- je pudgalo saMsthAna rUpe pariNata che, tenA pAMca bheda che- parimaMDala, vRtta, trikoNa, corasa ane Ayata. vaNNao je bhave kiNhe, bhaie se u gaMdhao / rasao phAsao ceva, bhaie saMThANao vi ya // 375 |23| zabdArtha:- vaLao= varNanI apekSAe ne = jentei- kALA mave = hoya che te = te thao = gaMdhanI apekSAe bha = bhajanA samajavI joIe veva = e ja rIte raso = rasanI apekSAe to - sparzanI apekSAe saMvALo = saMsthAnanI apekSAe vi == paNa bhaN = bhajanA samajavI joIe. bhAvArtha:- je pudgala varNathI kALA raMganA hoya che, temAM gaMdha, rasa, sparza ane saMsthAna bhajanAthI hoya che. arthAt te kALA varNanA pudgalamAM be gaMdha, pAMca rasa, ATha sparza ane pAMca saMsthAna ema 20 bola bhajanAthI hoya che. 24 vaNao je bhaveNIle, bhaie se u gaMdhao / rasao phAsao ceva, bhaie saMThANao viya // bhAvArtha:- je pudgala varNathI nIlA che temAM gaMdha, rasa, sparza ane saMsthAnanI bhajanA hoya che arthAt te nIlA raMgavALA pudgalamAM 2 gaMdha, 5 rasa, 8 sparza ane 5 saMsthAna ema 20 bolanI bhajanAthI hoya che. vaNNao lohie je u, bhaie se u gaMdhao / 25 rasao phAsao ceva, bhaie saMThANao viya // bhAvArtha :- je pudgala varNathI lAla che temAM gaMdha, rasa, sparza ane saMsthAna bhajanAthI hoya che arthAt te lAla raMgavALA pudgalamAM gaMdhAdi 20 bola bhajanAthI hoya che. 26 bhAvArtha :- je pudgala varNathI pILA raMganA hoya che, temAM be gaMdha, pAMca rasa, ATha sparza ane pAMca saMsthAna, te vIsa bola bhajanAthI hoya che. 27 vaNNao pIyae je u, bhaie se u gaMdhao / rasao phAsao ceva, bhaie saMThANao viya // vaNNao sukkile je u, bhaie se u gaMdhao / rasao phAsao ceva, bhaie saMThANao viya // bhAvArtha:- je pudgala varNathI sapheda raMganA hoya che, temAM gaMdha, rasa, sparza ane saMsthAnanI bhajanA che.
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 376] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 ra8 arthAt te sapheda raMganA pulamAM gaMdhAdi 20 bola bhajanAthI hoya che. gaMdhao je bhave subbhI, bhaie se u vnnnno| rasao phAsao ceva, bhaie saMThANao vi ya // zabdArtha -So = gaMdhanI apekSAe je je pudgala sudhI sugaMdhavALA ma = hoya che te = tenI vaUNo =varNathI, raMgathI rasI = rasathI pAsa = sparzathI = saMsthAnathI = paNa mags = bhajanA samajavI joIe. bhAvArtha- je pudagala sugaMdhavALA che, temAM varNa, rasa, sparza ane saMsthAna bhajanAthI hoya che arthAtu te sugaMdhavALA pulamAM 5 varNa, 5 rasa, 8 sparza, 5 saMsthAna ema 23 bolonI bhajanA hoya che. gaMdhao je bhave dubbhI, bhaie se u vaNNao / 29 / rasao phAsao ceva, bhaie saMThANao vi ya // bhAvArtha:- je pudgala durgadhavALA che, temAM varNa, rasa, sparza ane saMsthAnanI bhajanA hoya che arthAt te dugaMdhavALA pudgalamAM 5 varNa, 5 rasa, 8 sparza, 5 saMsthAna ema 23 bolonI bhajanA hoya che. rasao tittae je u, bhaie se uvnnnno| rU | gaMdhao phAsao ceva, bhaie saMThANao vi ya // zabdArtha - rasa = rasanI apekSAthI je = je pudgalapitta = tIkhA rasavALA hoya che paNa = varNathI baMdha = gaMdhathI chAsa = sparzathI saMvAdo = saMsthAnathI baphA = bhajanA samajavI joIe. bhAvArtha:- je pudagala skaMdha tIkhA rasavALA hoya che, temAM varNa, gaMdha, sparza ane saMsthAnanI bhajanA hoya che. arthAt tIkhA rasavALA pulomAM pa varNa, gaMdha, sparza, 5 saMsthAna ema 20bola bhajanAthI hoya che. rasao kaDue je u, bhaie se u vnnnno|| 21 gaMdhao phAsao ceva, bhaie saMThANao vi ya // bhAvArtha:- je pudagala skaMdha kaDavA rasavALA hoya che, temAM 5 varNa, gaMdha, 8 sparza ane pa saMsthAna ema 20 bola bhajanAthI hoya che. kA rasao kasAe je u, bhaie se u vnnnno| 32 se gaMdhao phAsao ceva, bhaie saMThANao vi ya // bhAvArtha:- je yugala skaMdha kasAyelA rasavALA hoya che, temAM 5 varNa, 2 gaMdha, 8 sparza, ane 5 saMsthAna ema 20 bola bhajanAthI hoya che. basa rasao aMbile je u, bhaie se u vnnnno| sa gaMdhao phAsao ceva, bhaie saMThANao vi ya // bhAvArtha:- je pudagala skaMdha khATA rasavALA hoya che, temAM 5 varNa, 2 gaMdha, 8 sparza ane 5 saMsthAna ema 20 bola bhajanAthI hoya che. 33
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ | jIvAjIva-vibhakti 399 35 4 rasao mahurae je u, bhaie se u vaNNao / __ gaMdhao phAsao ceva, bhaie saMThANao vi ya // bhAvArtha:- je pugala skaMdha madhura-mIThA rasavALA hoya che, temAM 5 varNa, 2 gaMdha, 8 sparza ane 5 saMsthAna ema 20 bola bhajanAthI hoya che. . phAsao kakkhaDe je u, bhaie se u vaNNao / gaMdhao rasao ceva, bhaie saMThANao vi ya // bhAvArtha:- je pula skaMdha kaThora sparzavALA hoya che, temAM 5 varNa, 2 gaMdha, pa rasa, 5 saMsthAna ane 6 sparza ema 23 bola bhajanAthI hoya che. / phAsao maue je u, bhaie se u vaNNao / 25 gaMdhao rasao ceva, bhaie saMThANao vi ya // bhAvArtha - je pudgala skaMdha mRdu sparzavALA hoya che, temAM 5 varNa, gaMdha, 5 rasa, 5 saMsthAna ane 6 sparza, te 23 bola bhajanAthI hoya che. kA phAsao gurue je u, bhaie se u vaNNao / gaMdhao rasao ceva, bhaie saMThANao vi ya // bhAvArtha - je pudgala skaMdha bhAre sparzavALA pugalo hoya che, temAM pa varNa, 2 gaMdha, pa rasa ane 5 saMsthAna ane sparza, ema 23 bola bhajanAthI hoya che. hA phAsao lahue je u, bhaie se u vnnnno| gaMdhao rasao ceva, bhaie saMThANao vi ya // bhAvArtha:- je pugala skaMdha haLavA sparzavALA hoya che, temAM 5 varNa, gaMdha, pa rasa ane pa saMsthAna ane sparza, ema 23 bola bhajanAthI hoya che. / phAsao sIyae je u, bhaie se u vnnnno| gaMdhao rasao ceva, bhaie saMThANao vi ya // bhAvArtha:- je padugala skaMdha zIta sparzavALA hoya che, temAM 5 varNa, gaMdha, pa rasa ane 5 saMsthAna ane 6 sparza, ema 23 bola bhajanAthI hoya che. phAsao uNhae je u, bhaie se u vaNNao / 40 gaMdhao rasao ceva, bhaie saMThANao vi ya // bhAvArtha - je pugala skaMdha uSNa sparzavALA hoya che, temAM 5 varNa, gaMdha, 5 rasa ane 5 saMsthAna ane 6 sparza, ema 23 bola bhajanAthI hoya che. / phAsao Niddhae je u, bhaie se u vaNNao / gaMdhao rasao ceva, bhaie saMThANao vi ya //
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ 378 bhAvArtha :- je pudgala skaMdha snigdha sparzavALA hoya che, temAM 5 varNa, 2 gaMdha, 5 rasa ane 5 saMsthAna ane 6 sparza, ema 23 bola bhajanAthI hoya che. 42 phAsao lukkhae je u, bhaie se u vaNNao / gaMdhao rasao ceva, bhaie saMThANao viya // bhAvArtha :- je pudgala skaMdha rUkSa sparzavALA hoya che, temAM 5 varNa, 2 gaMdha, 5 rasa ane pa saMsthAna ane 6 sparza, ema 23 bola bhajanAthI hoya che. |4| parimaMDala saMThANe, bhaie se u vaNNao / gaMdhao rasao ceva, bhaie phAsao vi ya // -- bhAvArtha :- je pudgala skaMdha parimaMDala saMsthAnavALA hoya che, temAM 5 varNa, 2 gaMdha, 5 rasa, 8 sparza, ema 20 bola bhajanAthI hoya che. 44 bhAvArtha :- je pudgala skaMdha vRttAkAra saMsthAnavALA hoya che, temAM 5 varNa, 2 gaMdha, 5 rasa, 8 sparza; ema 20 bola bhajanAthI hoya che. 45 saMThANao bhave vaTTe, bhaie se u vaNNao / gaMdhao rasao ceva, bhaie phAsao viya // zrI uttarAdhyayana sUtra-2 saMThANao bhave tase, bhaie se u vaNNao / gaMdhao rasao ceva, bhaie phAsao viya // zabdArthaH-saMghe - trikoNa. bhAvArtha :- je pudgala skaMdha trikoNAkAra saMsthAnavALA hoya che, temAM 5 varNa, 2 gaMdha, 5 rasa, 8 sparza; ema 20 bola bhajanAthI hoya che. 46 bhAvArtha :- je pudgala skaMdha catuSkoNa-corasa saMsthAnavALA hoya che, temAM 5 varNa, 2 gaMdha, 5 rasa, 8 sparza ema 20 bola bhajanAthI hoya che. 47 saMThANao je cauraMse, bhaie se u vaNNao / gaMdhao rasao ceva, bhaie phAsao viya // je AyayasaMThANe, bhaie se u vaNNao / gaMdhao rasao ceva, bhaie phAsao vi ya // bhAvArtha:- je pudgala skaMdha Ayata saMsthAnavALA hoya che, temAM 5 varNa, 2 gaMdha, 5 rasa, 8 sparza; ema 20 bola bhajanAthI hoya che. vivecanaH prastuta gAthAomAM rUpI ajIva pudgalAstikAya dravyanuM bhAvanI apekSAe vistRta varNana che.
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ | jIvAjIva-vibhakti 379 ] pudgalAstikAyanA mukhya pAMca guNa, paccIsa uttara bheda ane te paccIsa bhedanA paraspara saMyogathI pAMcaso trIsa(530) bheda thAya che. pudgalAstikAyanA guNa:- varNa, gaMdha, rasa, sparza ane saMsthAna te mukhya pAMca guNa che. uttarabheda paccIsa- varNanA pAMca bheda che- kALo, nIlo, lAla, pILo, sapheda. gadhanA be bheda chesurabhigaMdha, durabhigaMdha, rasanA pAMca bheda che- tIkho, kaDavo, kasAyelo, khATo, mITho. sparzanA ATha bheda che- (1) karkaza sparza-pASANa AdinA sparzanI jema kaThora (2) mRdu sparza-mAkhaNa AdinI jema komaLa (3) guru sparza-sonA AdinI jema gurutAyukta bhAre sparza (4) laghusparza-rUnI jema haLavo sparza (5) zIta sparza- barapha AdinI jema atyaMta zItaLa () uSNasparza-agni AdinI jema garama sparza (7) snigdha sparza--ghI, tela AdinI jema cIkaNo sparza (8) rUkSa sparza-- rAkha AdinI jema rUkSa sparza. saMsthAna - AkRti, AkAra. pudgala skaMdhono je AkAra hoya che tene saMsthAna kahe che. tenA pAMca bheda A pramANe che- (1) parimaMDala- baMgaDI samAna goLAkAra. (2) vRtta- daDA athavA lADavA samAna goLa AkAra (3) trikoNa-traNa khUNAvALo AkAra (4) corasa-cAra khUNAvALo AkAra (5) AyatalAMbA lAkaDA ke doraDA jevo lAMbo AkAra. jIvanA cha saMsthAna hoya che. tenAthI pugala skaMdhonA A pAMca saMsthAna judA hoya che. A rIte varNAdi pAMceyanA pa+2+5+4+5 = 25 bheda thAya che. vahinA pa30 bheda- varNa, gaMdha, rasa, sparza ane saMsthAna, te pAMce ya guNo sahacArI che. tethI jyAM varNa hoya, tyAM gaMdhAdi avazya hoya che. tethI ra5 guNonA parasparanA sahayogathI tenA pa30 bhaMga-bheda thAya che. kRSNa varNavALA pulamAM ra gaMdha, pa rasa, 8 sparza ane 5 saMsthAna, A vIsa guNonI bhajanA che. jema ke koI kALI vastumAM be prakAranI gaMdhamAMthI koI paNa eka ke be gaMdha hoya zake che, pAMca rasomAMthI koI eka, be yAvatu pAMca rasa hoya zake che. ATha prakAranA sparzamAMthI koI be yAvat ATha sparza hoya zake che. pAMca prakAranA saMsthAnomAMthI koI paNa eka ke pAMca saMsthAna hoya zake che. A rIte kALA varNavALA anaMtapradezI pudgala skaMdhamAM be gaMdha, pAMca rasa, ATha sparza ane pAMca saMsthAna, A vIsa guNonI bhajanA hoya che. arthAt utkRSTa 20 guNa hoya zake che. bAdara skaMdhamAM badhA varNa, badhA gaMdha, badhA rasa, badhA sparza tathA badhA saMsthAna eka samaye ja hoya che paraMtu je varNanA pudgalano prazna hoya to tenA pratipakSI varNano svataH niSedha thaI jAya che. jema ke kALA varNanI pRcchAmAM nIlA, lAla, pILA ke sadavarNa hotA nathI. te ja rIte je eka gaMdha, eka rasa, eka sparza ane eka saMsthAnano prazna hoya, tenA pratipakSI gaMdha, rasa Adino niSedha samajavo. varNanA-100 bheda- eka kRSNavarNamAM be gaMdha, pAMca rasa, ATha sparza ane pAMca saMsthAna, te 20 bola bhajanAthI hoya che. tethI pAMca varNanA 20 4 5 = 100 bheda thAya. gaMdhanA-46 bheda- eka gaMdhamAM pAMca varNa, pAMca rasa, ATha sparza ane pAMca saMsthAna, te 23 bola bhajanAthI hoya che. tethI be gaMdhanA 23 4 2 = 46 bheda thAya che. rasanA-100 bheda- eka rasamAM pAMca varNa, be gaMdha, ATha sparza ane pAMca saMsthAna, te 20 bola bhajanAthI hoya che. tethI pAMca rasanA 20 x 5 = 100 bheda thAya che. sparzanA 184 bheda- prastuta gAthAmAM eka sparzamAM varNa, gaMdha, rasa ane saMsthAnanI bhajanAnuM kathana che sparzanuM kathana nathI. prajJApanA Adi sUtramAM eka sparzamAM tenA pratipakSI bIjA sparzane choDIne zeSa 6
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 380 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 sparzanI bhajanAnuM kathana che. tethI pratyeka sparzamAM pAMca varNa, be gaMdha, pAMca rasa, cha sparza ane pAMca saMsthAna, te 23 bolanI bhajanA hoya che. tethI ja ATha sparzamAM 23 X 8 = 184 bheda thAya che. cha sparzanuM spaSTIkaraNa- sparzamAM be-be sparza paraspara pratipakSI che. jema ke zIta sparzano pratipakSI uSNa sparza che. zIta sparzavALA pudgalomAM teno pratipakSI uSNa sparza hoto nathI paraMtu karkaza, suMvALo, snigdha, rUkSa, haLavo, bhAre A cha sparza temAM hoI zake che, tene zIta sparza sAthe koI virodha nathI. tethI eka sparzamAM pratipakSI sparzane choDIne anya cha sparza hoya che. saMsthAnanA 100 bheda- eka parimaMDala saMsthAnamAM pAMca varNa, be gaMdha, pAMca rasa, ATha sparza, ema 20 bola bhajanAthI hoya che. tethI pAMca saMsthAnanA 20 4 5 = 100 bheda thAya che. A ja rIte varNanA 100 + gaMdhanA 46+ rasanA 100 + sparzanA 184+ saMsthAnanA 100 = 53) bheda rUpI pudgalanA thAya che. ajIva dravyanA vistArathI pa0 bheda arUpI-30 bheda rUpI-pa30 bheda pudgalAstikAya adharmA (5) AkAzA. addhAsamaya (5) (5) dharmAsti. 1 dravyathI 2 kSetrathI 3 kAlathI 4 bhAvathI 5 guNathI 1 varNanA - 100 bheda 2 gaMdhanA - 46 bheda 3 rasanA - 100 bheda 4 sparzanA -184 bheda 5 saMsthAna - 100 bheda pa30 bheda pa44 = 20 bheda dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAyanA skaMdha, deza, pradeza ane addhAsamaya maLIne daza bheda. sarva maLIne 20+ 10 = 30 bheda. ajIva dravya upasaMhAra: esA ajIvavibhattI, samAseNa viyAhiyA / 48 etto jIvavibhatti, vucchAmi aNupuvvaso // zabdArtha -pa = A anAvavibharI = ajIva vibhAga samAja = saMkSepathI vivAhitya = kahyo cheDo = have pachI gapuputhvo = anukramapUrvakanavanimatti = jIva dravyanA vibhAga gucchAnika kahIza. bhAvArtha:- A pramANe ajIva dravyanA bhedo saMkSepamAM kahyA che, have tenA pachI huM kramapUrvaka jIvadravyanA bheda-prabheda kahIza.
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ | jIvAjIva-vibhakti, 381 | 49 vivecana : prastuta gAthAmAM ajIva dravyanA varNanano upasaMhAra ane jIva dravyanA varNanano upakrama karatAM tenA kathananI pratijJA karI che. jIva dravya : saMsAratthA ya siddhA ya, duvihA jIvA viyAhiyA / siddhANegavihA vuttA, taM me kittayao suNa // zabdArtha - navA jIva vida=be prakAranA vidi kahyA che saMsAratthA= saMsArI sihA = siddha kavi = aneka prakAranA kuttA = kahyA che te = tenuM vittathI = varNana karavAmAM Ave che, P = mArI pAsethI sukha = sAMbhaLo. bhAvArtha - jIva dravyanA be prakAra che saMsArI ane siddha. temAM siddhonA aneka bheda che, tenuM varNana tame mArI pAsethI sAMbhaLo. vivecana : prastuta sUtramAM jIvadravyanA mukhya be bhedonuM nirUpaNa che. jIvadravya- caitanya lakSaNa, jJAna-darzanarUpa upayoga sahita hoya tene jIva kahe che. jIva dravya anaMta che. sarva jIvo svataMtra che. jIvo AkhA lokamAM vyApta che. sarva jIvo caitanya lakSaNanI apekSAe eka samAna che paraMtu karmanI apekSAe temAM anekAneka bheda thAya che. prastuta gAthAmAM tenA mukhya be bhedonuM kathana che- (1) saMsArI jIva- je jIvo ATha karmo sahita hoya, tene saMsArI jIva kahe che. (2) siddha jIva- je jIvo ATha karmothI rahita hoya, tene siddha jIva kahe che. siddha jIva : itthI-purisa siddhA ya, taheva ya nnpuNsgaa| saliMge aNNaliMge ya, gihilige taheva ya // zabdArtha -rUtthI = strIliMga siddha pusisa = puruSaliMga siddha tadeva = e prakAre napusaT = napuMsakaliMga siddha nalina = svaliMgamAM siddha ali = anyaliMgamAM siddha biTili = gRhasthaliMgamAM siddha ya-= A zabdathI tIrtha siddha AdinuM grahaNa karI levuM joIe. bhAvArtha:- strIliMga siddha, puruSaliMga siddha, napuMsakaliMga siddha, svaliMga siddha, anyaliMga siddha ane gRhasthaliMga siddha tathA tIrtha siddha Adi siddhonA bheda che. ukkosogAhaNAe ya, jahaNNamajjhimAi ya / | uDDe ahe ya tiriya ca, samuddammi jalammi ya // zabdArtha - gaNamAnA = jaghanya, madhyama 3olohANa = utkRSTa avagAhanAmAM siddha thaI zake che 4 = UrdhvalokamAM(meru cUlikA Adi para) a = adholokariya = tirthIlokamAM
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ 382 samummi = samudramAM gatamni = jalAzayamAM siddha thaI zake che. bhAvArtha :- utkRSTa, jaghanya ane madhyama ema sarva prakAranI avagAhanAmAM siddha thaI zake che; tathA Urdhvaloka, adholoka ane tilokamAM paNa siddha thaI zake che; temaja samudra ane anya jala sthAnomAMthI paNa siddha thaI zake che. upalakSaNathI parvatAdi para paNa siddha thaI zake che. 52 = zabdArtha:- napuMsakSu- napuMsakaliMgamAM vasa= daza sthivAsu - strIliMgamAM vIsa - vIsa pulelu - puruSa liMgamAM avrukSaya = ekaso ATha snepa = eka samapna = samaya mAM siArU = siddha thaI zake che. bhAvArtha :- eka samayamAM napuMsakaliMgamAM daza, strIliMgamAM vIsa ane puruSaliMgamAM ekaso ATha jIvo siddha gatine prApta kare che. 53 dasa ya NapuMsaesu, vIsaM itthiyAsu ya / purisesu ya aTThasaya, samaeNegeNa sijjhai // cattAri ya gihiliMge, aNNaliMge daseva ya / saliMgeNa aTThasaya, samaeNegeNa sijjhai // zrI uttarAdhyayana sUtra-2 zabdArthaH-zihitine-gRhastha liMgamAM vattAri-cAra maLatti-anyaliMgamAM vaseva - daza patinekha - svaliMgathI adalavaM = ekso ATha snepa = eka samapna = samayamAM siArU = siddha thaI zake che. bhAvArtha :- eka samayamAM gRhasthaliMgamAM cAra, anyaliMgamAM daza ane svaliMgamAM ekaso ATha(108) jIvo siddhagati prApta kare che. 54 ukkosogAhaNAe ya, sijjhate jugavaM duve / cattAri jahaNNAe, javamajjhaTTuttaraM sayaM // zabdArtha H- 30josso hAr = utkRSTa avagAhanAthI tuve = be bahaLAT = jaghanya avagAhanAthI vattara = cAra ya = ane navamanna = javamadhya(madhyama) avagAhanAmAM, sarva lokamAM utkRSTa avruttara sayaM = ekso ATha gurUvaM = eka samayamAM siAte = siddha thaI zake che. bhAvArtha :- eka samayamAM jaghanya avagAhanAvALA cAra, utkRSTa avagAhanAvALA be ane madhyama avagAhanAvALA ekaso ATha(108) jIvo siddhagatine prApta kare che. 55 cauruDDhaloe ya duve samudde, tao jale vIsamahe taheva ya / sayaM ca aTTuttaraM tiriya loe, samaeNegeNa sijjhai dhuvaM // zabdArtha:- kaDDalorp = UrdhvalokamAM(merucUlikA Adi para) vaDara = cAra samudde= samudrathI juve = be gale - nadI, taLAvaAdinA jaLamAMthI to = traNa anhe = adholokamAM vIsa = vIsa liriyaloC = tiryaglokamAM = anuttara sayaM - ekso ATha 5eLa = eka samapna = samayamAM dhuvaM - nizcaya ja siApha- siddha thaI zake che. bhAvArtha :- eka samayamAM UrdhvalokamAMthI cAra, samudramAMthI be, nadI tathA anya jalAzayomAMthI traNa, adholokamAMthI vIsa, tiryazlokamAMthI ekaso ATha jIvo utkRSTa saMkhyAmAM siddha thAya che, tenAthI adhika eka samayamAM siddha thatA nathI.
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ | jIvAjIva-vibhakti 383 vivecana - prastuta gAthAomAM pUrvaprajJApana naya-bhUtakALanI apekSAe siddhonI vividhatAnuM darzana karAvyuM che. jeNe sarva karmono sarvathA nAza karyo hoya, tene siddha kahe che. siddha thayA pachI sarva AtmAo eka samAna banI jAya che. pUrNatAmAM koI bheda zakya nathI. siddha thayA pUrve sarva jIvomAM liMga, avagAhanA, kSetrAdinI apekSAe vividhatAo hoya che. te bhUtakALanI apekSAe siddhonA bhedonuM kathana karavAmAM Ave che. prastuta gAthAomAM strI liMga Adi cauda prakAre siddhonuM nirUpaNa che ane apekSA vizeSathI zrI prajJApanA sUtramAM siddhonA paMdara bhedonuM kathana che. te A pramANe che. (1) tIrthasiddhA- tIrthakaro tIrthanI sthApanA kare, tyAra pachI je dIkSA laI mokSa pAme, te tIrthasiddha kahevAya. jema ke- gaNadharo Adi koI paNa sAdhu. (ra) atIrthasivA- prathama tIrthakara tIrtha sthApanA kare te pahelAM je siddha thAya che. jema ke marudevAmAtA. te uparAMta koI tIrthakaranA zAsanamAM tIrtha viccheda thAya, te viccheda kAlamAM je svayaMbuddha thaI mokSe jAya te atIrtha siddha kahevAya. (3) tIrthaMkarasiddhA- tIrthaMkarapaNe siddha thAya che. jema ke 24 tIrthakaro. (4) atIrthaMkarasilA- tIrthakara sivAya je sAmAnya kevaLI thaI siddha thAya, te atIrthakara siddha kahevAya. jema ke jaMbUsvAmI Adi. (5) gRhasthaliMgasiddhA- gRhasthavezamAM siddha thAya che. jema ke marudevA mAtA. () anya liMgasiddhA- saMnyAsI, tApasa AdinA veSamAM siddha thAya che. jema ke valkalaciri. (7) svaliMgasiddhA- jaina sAdhunA veSamAM siddha thAya che. jema ke jaMbUsvAmI Adi. (8) strIliMgasiddhA- strI zarIrathI siddha thAya che. jema ke caMdanabALA Adi. (9) puruSaliMgasiddhA- puruSa zarIrathI siddha thAya che. jema ke jaMbUsvAmI Adi. (10) napuMsakaliMgasiddhA- napuMsaka zarIrathI siddha thAya che. jema ke gAMgeya aNagAra. (11) pratyeka buddhasiddhA- koI padArthane joIne tenA ciMtanathI pratibodha pAmIne siddha thAya che. jema ke nami rAjarSi, karakaMDu Adi. (12) svayaM buddhasiddhA- gurunA upadeza vinA svayaM bodha pAmIne siddha thAya che. jema ke kapilakevaLI. (13) buddhabodhitasiddhA- koInA upadezathI bodha pAmIne mokSe jAya che. jema ke gautama svAmI Adi. (14) eka siddhA- ekAkIpaNe siddha thAya che. jema ke mahAvIra svAmI. (15) aneka siddhA- eka sAthe aneka jIvo siddha thAya che. jema ke traSabhadeva svAmI. A paMdaramAMthI prastuta gAthAomAM gRhasthaliMgasiddhA Adi cha bhedonuM kathana che. siddha thavAnI sAdhanA te AdhyAtmika puruSArtha che, vaibhAvika vRttionuM ja parivartana che, rAga dveSa Adi kaSAyono nAza karavAno che, te sAdhanA karmabhUminA garbhaja manuSyo koI paNa vezamAM, aDhIdvIpanA koI paNa kSetramAMthI karI zake che. temAM liMga AdinA bAhya kAraNo bAdhaka banatA nathI.
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ 384 zrI uttarAyana sUtra 2 koI paNa liMgamAM sAdhaka kevaLI prarUpita dharma para zraddhA dRDha thatAM bhAva cAritra prApta karI kSapaka zreNI para ArUDha thaIne kevaLajJAnane prApta kare ane AyuSya samApta thaI jAya, to veza parivartana karavAno samaya na rahevAthI te jIva te ja vezamAM siddha thaI jAya che. dA.ta. marudevI mAtA Adi ane kevaLajJAna prApta thayA pachI AyuSya adhika hoya to te kevaLI svayaM loca karI potAno veSa choDI saMyamano veza ane sAdhu carcAne avazya dhAraNa kare che. dA.ta. bharata cakravartI; temane potAnA bhavanamAM kevalajJAna prApta thayuM hatuM, tyAra pachI temaNe vastrAbhUSaNa utArI, loca karI, tyAMthI nIkaLIne vihAra karyo hato. A rIte anya vezamAM kevaLajJAna thavA chatAM paNa kevaLI svaliMga dhAraNa karIne saMyama vidhionuM pAlana kare che. vyavahAra mArganI koI paNa kevaLI upekSA karatA nathI. eka samayamAM thatAM siddhonI saMkhyA :- prastuta gAthAomAM kula cauda prakAre siddha thanArAonI eka samayanI utkRSTa saMkhyAno nirdeza che. jemAM- (1) strIliMgathI- eka samayamAM jaghanya eka ane utkRSTa vIsa strIo siddha thaI zake che. tenAthI adhika strIo siddha thaI zakatI nathI. (2) te ja rIte eka samayamAM utkRSTa 108 puruSo ane (3) daza napuMsako siddha thaI zake che. koI paNa jIva avedI thAya, tyAra pachI ja siddha thAya che. paraMtu te jIva, strI, puruSa Adi je zarIrathI siddha thAya, te nAmakarmajanya liMgane strIliMga Adi kahe che. te apekSAe A traNe ya liMgamAM siddha samajavA. (4) gRhasthanA vezamAM eka samayamAM utkRSTa cAra jIvo siddha thaI zake che. (5) te ja rIte tApasAdi anya liMganA vezamAMthI utkRSTa daza jIvo ane (6) svaliMga- jaina sAdhunA vezamAMthI eka sAthe utkRSTa ekaso ATha jIvo siddha thaI zake che. uparokta saMkhyAthI jaNAya che ke jIva game te liMgamAM siddha thaI zake che, tema chatAM svaliMganI mahattA che. tethI svaliMgI jIvonI yogyatA adhika hoya te sahaja che, A kAraNe te jIvo sarvathI vadhu 108nI saMkhyAmAM ekI sAthe siddha thaI zake che. kSetranI apekSAe aDhIdvIpanA koI paNa vibhAgamAMthI jIva siddha thaI zake che. siddha thavAnI sAdhanA karmabhUminA garbhaja manuSyo ja karI zake che. paraMtu te manuSyonuM saMharaNa karIne deva tene aDhIDhIpanA koI paNa vibhAgamAM mUkI de, to te kSetramAMthI te siddha thaI zake che. (7) te apekSAe UrdhvalokathI- eka samayamAM utkRSTa cAra jIvo siddha thaI zake che. samabhUmithI 900 yojanathI uparanuM kSetra Urdhvaloka gaNAya che, tethI vattavaitADhya parvata, meruparvata Adi parathI siddha thanAra jIvo Urdhvaloka siddha kahevAya che. (8) adholokathI- mahAvidehakSetranI salIlAvatI ane vaprA nAmanI vijaya 1000 yojana UMDI che. tethI te vibhAga adholokamAM gaNAya che. tyAMthI eka samayamAM utkRSTa vIsa jIvo siddha thaI zake che. (9) tirthaMgloka siddha--aDhIdvIpanA manuSyakSetramAMthI eka samayamAM utkRSTa ekaso ATha jIvo siddha thAya che. (10) samudrathI- koI deva sAdhunuM saMharaNa karIne aDhIdvIpanA lavaNa samudra ke kAlodadhi samudramAM nAMkhe, tyAM te sAdhune kevaLajJAna thAya ane AyuSyapUrNa thatAM siddha thAya, to te rIte samudramAM eka samayamAM utkRSTa e siddha thAya che. (11) samudra sivAya nadI, sarovara Adi jalamAMthI- siddha thAya to eka samayamAM utkRSTa traNa jIvo siddha thAya che. (12thI 14) avagAhanAnI apekSAe jaghanya be hAtha ane utkRSTa 500 dhanuSya ane tenI vaccenI madhyama sarva avagAhanAvALA manuSyo siddha thaI zake che. jathanya avagAhanAmAM utkRSTa cAra,
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvAjIva vina utkRSTa avagAhanAmAM be ane madhyama avagAhanAmAM ekaso ATha jIvo siddha thaI zake che. A rIte prastuta varNanathI spaSTa thAya che ke karmabhUmija manuSya AMtarika sAdhanA karIne sarva karmono sarvathA nAza kare, tyAre te siddha thaI zake che. siddha thayA pachI bhUtakAlanI sarva avasthAono viccheda karI siddhAtmAo pUrNa abheda dazAne prApta kare che. eka samayamAM thatA siddhonI utkRSTa saMkhyA H strIliMga sihA puruSaliMga siddhA napuMsakaliMga siddhA gRhasthajhiMga siddhA anyaliMga siddhA svaliMga siddhA 1 2 3 4 5 no UrdhvalokamAMthI apolokamAMthI nizokamAMthI. 20 108 10 10 108 385 4 20 108 2 7 8 9 10 samudramAMthI 11 anya jalamAMthI 12 jaghanya avagAhanAmAM 4 13 madhyama avagAhanAmAM 108 14 utkRSTa avagAhanAmAM 2 * ahIM utkRSTa saMkhyA darzAvI che, tenAthI nyUna koI paNa saMkhyAmAM siddha thaI zake che tema samajavuM. siddhonI gatiH - 56 kahiM pahiyA siddhA, kahiM siddhA paiTThiyA / kahiM boMdiM cattANaM, kattha gaMtUNa sijjhai // aloe pahiyA siddhA, loyagge ya paiTTiyA / ihaM boMdi caittANaM, tattha gaMtUNa sijjhai // zabdArthaH- siddhA = upara jaIne siddha hiM = kyAM paDiyA = pratihata thAya che, rokAya che pakriyA pratiSThita sthita thAya che jovi - zarIrane sattANuM = choDIne vartya taMtuLa = kyAM jaIne siApha - siddha thAya che bhAvArtha:- siddha AtmA kayA sthAna para jaIne rokAya jAya che ? kayA sthAna para pratiSThita thAya che ? tathA kayA sthAna para zarIra choDIne kyAM jaIne siddha thAya che ? 57 zabdArtha:- sinA - sidgha aloy = alokathI pahiyA = pratihata thAya che, rokAya che hoyane = =
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI uttarAyana sUtra 2 lokanA agrabhAgamAM paDDiyA = pratiSThita thAya che, sthita thAya che haiM = A tirachAlokamAM, tiryazlokamAM bodhi - zarIrane pattApyuM - choDIne tattva - lokanA agrabhAgamAM haMzULa - jaIne bhinnad - siddha thAya che. bhAvArtha :- siddha jIvo lokanA aMta bhAge pahoMcIne rokAi jAya che. lokanA agrabhAgamAM(lokArce) sthira thAya che ane A manuSyalokamAM zarIra choDIne lokanA agrabhAgamAM siddhagatine prApta kare che. vivecana : prastuta gAthAmAM siddha thayelA jIvonI gati Adi saMbaMdhita cAra praznottara che-(1) siddhanA jIvonI gati kyAM sudhI thAya che ? temanI gati kyAM aTake che ? (2) siddhanA jIvo kyAM sthira thAya che ? (3) kyAM zarIrane choDe che ? (4) kyAM jaIne siddha thAya che ? ge: alop DiyA siddhA :- jIvanI gati dharmAstikAya dravyanI sahAyatAthI ja thAya che. siddha thayelA jIva svAbhAvika rIte Urdhvagamana karIne lokAMta sudhI pahoMcI jAya che. tyAra pachI alokamAM dharmAstikAya dravyano abhAva hovAthI tyAM jIvanI gati thatI nathI. tethI alokathI siddhanI gati pratihata thAya che. te jIva lokAMte ja aTakI jAya che. toyai ya pakriyA- lokanA agrabhAga para siddhakSetramAM ja te siddhajIva zAzvatakAla paryaMta sthita thaI jAya che. te sthAna parathI jIvanI adhogati ke niryagati kadApi thatI nathI. kAraNa ke adhogamana ke niyaMgamana karmajanya che. sarva karmono AtyaMtika nAza thayA pachI ja jIva siddha thAya che. tyAra pachI karmajanya koI paNa sthitinI saMbhAvanA nathI. haiM navi cattA"- jIva jyAre siddha thAya tyAre sarva karmo ane karmajanya sarva bhAvone ahIM ja choDI de che. tethI A manuSyalokamAM ja sthula audArika zarIra ane sUkSma taijasa-kAryaNa zarIrano tyAga A ja karIne azarIrI banIne siddha jIvanI gati thAya che. tattva AMtULa sinna- je samaye karma ane karmajanya bhAvo chUTe che te ja samaye te jIva siddhakSetramAM jAya che tyAM ja te siddha thAya che. te ja azarIrI ke karma rahita avasthAno prathama samaya che. A rIte cAre praznonA uttaro paraspara sApekSa che. sarva karmono kSaya thavo, zarIranuM chUTavuM, lokAgre pahoMcavuM ane tyAM sthita thavuM te cAre kriyA samasamayavartI ja che. siddhakSetra: 58 zabdArtha:- savvadaK = sarvArtha siddha vimAnathI vArasadaM = bAra boyanehiM = yojana riM upara chettamaMdiyA - uttAna tranA AkAranI, chatrInA AkAranI sipa bA-bAmA - ISaprAgmArA nAmanI pujavI = pRthvI mane = che. bArasahiM joyaNehiM savvaTThassuvariM bhave / Isipa bhAraNAmA u puDhavI chattasaMThiyA // = bhAvArtha :- sarvArthasiddha vimAnathI bAra jojana upara ISaprAgamArA nAmanI pRthvI chatranA AkAramAM avasthita che.
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvAjIva-vibhakti paNayAla sayasahassA, joyaNANaM tu AyayA / tAvaiyaM ceva vitthiNNA, tiguNo sAhiya parirao // 59 zaGdhArtha :- paNayAla-sayasahassA joyaNANaM = pistANIsa sAja yozana AyayA = sAMjI che tAvaiyaM = teTalI 4 arthAt pistANIsa sAja yo4na vitthiNNA vistIe che parirao = tenI paridhi tiguNo sAhiya = saadhitre| guNI. bhAvArtha:- te SitprAgbhArA pRthvI (siddha zikSA) pistANIsa sAja ( 45,00,000) yonanI sAMgI ane teTalI ja pahoLI che tathA tenI paridhi(te mApathI) traNa gaNAthI kaMIka vadhAre che arthAt sAdhika eka DaroDa, tAlIsa sAja, trIsa ubhara jaso yogApayAsa (1,42,30,248) yo4nanI paridhi che. aTThajoyaNa bAhallA, sA majjhammi viyAhiyA / parihAyaMtI carimaMte, macchipattAu taNuyarI // 60 zaGdhArtha :- sA = te siddhazIlA majjhammi = madhyamAM aTThajoyaNa bAhallA = ATha yo4na bhaDI viyAhiyA = jhuhI che ane parihAyaMtI yAre jAnu (bhaDA) ghaTatAM-ghaTatAM carimaMte = aMtabhAM macchipattAu = bhAMjInI pAMjathI pae taNuyarI = adhi pAtaNI che. bhAvArtha:- te ISatprAbhArA pRthvI(sidghazilA) madhyamAM ATha yojana pramANa sthULa-jADI che ane cAre bAju tenI jADAI ghaTatI jAya che ane aMte mAkhInI pAMkhathI adhika pAtaLI che. 61 = zaGdhArtha :- sA = te puDhavI = SitprAgbhArA pRthvI ajjuNa-suvaNNagamaI arjuna suvarNamayI, zveta suvarNabhayI che sahAveNa = svabhAvathI 4 NimmalA = nirmANa che uttANaga-cchattaya-saMThiyA pUrNa isAyesA chatranI samAna che A rIte jiNavarehiM = bhinendra bhagavAna dvArA bhaNiyA = ahevAyuM che. bhAvArtha :- te pRthvI zveta suvarNamayI, svabhAvathI ja nirmaLa ane uttAna chatra arthAt pUrNa phelAyelA chatra samAna AkAravALI jinendra bhagavaMtoe kahI che. |62 AGEArtha :- saMkhaMka-kuMdasaMkAsA = zaMbha, aMDaratna ane jhuMha DUsanI samAna, paMDurA = zveta, saha NimmalA = nirmANa, suhA= zubha, zubhra tatto = te pRthvIthI sIyAe = lagabhaga joyaNe = bheDa bhena 52 loyaMto soDano aMta, sohAnta viyAhio = 5hyo che. ajjuNa suvaNNagamaI, sA puDhavI NimmalA sahAveNaM / uttANagacchattaya saMThiyA ya bhaNiyA jiNavarehiM // saMkhaMka kuMdasaMkAsA, paMDurANimmalA suhA / sIyAe joyaNe tatto, loyaMto u viyAhio // 387 = = joyaNassa u jo tattha, koso uvarimo bhave / tassa kosassa chabbhAe, siddhANogAhaNA bhave // bhAvArtha :- zaMkha, aMkaratna ane kuMdapuSpanI samAna atyaMta zveta, nirmaLa ane kalyANa ApanArI te pRthvIthI lagabhaga eka jojana UMce lokAnta kahyo che. 63
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38. zabdArtha:- tattva = tyAM goyaLaK = jojanano no - je rimo = uparano holo = kosa, gAu bhave = hoya che, taK = te gesalsa = gAunA chajmAr= chaThThA bhAgamAM siddhALo hA=siddhonI avagAhanA, avasthiti mave = hoya che. zrI uttarAyana sUtra 2 bhAvArtha:ISatprAzmArA(siddha zilA) pRthvIthI uparanA te eka jojananA uparanA chellA gAunA chaThThA bhAgamAM siddhonI avagAhanA(avasthiti) hoya che. 64 - tattha siddhA mahAbhAgA, logaggammi paTTiyA / bhavapavaMcao mukkA, siddhi varagaI gayA // zabdArtha :- vavavava - saMsAranA prapaMcathI mukhya - mukta siddhi - siddhirUpa vA varagati, zreSThagatine gayA = prApta thayA, pAmyA mahAmA = mahAbhAgyazALI sinhA = siddha bhagavAna tattva = tyAM toLanAma - lokanA agrabhAga para pakriyA = pratiSThita che, birAjamAna che. bhAvArtha :- sarvazreSTha siddhagatine prApta karanArA mahAbhAgyazALI siddha jIva saMsAra cakranA prapaMcathI mukta thaIne tyAM lokanA agrabhAgamAM pratiSThita thAya che. 65 usseho jassa jo hoi, bhavammi carimammi u / tibhAgahINo tatto ya, siddhANogAhaNA bhave // zabdArtha:- nakSa = je jIvonI mimmi = carama, aMtima bhavammi = bhavamAM no= jeTalI kanseho - avagAhanA, UMcAI, hoda - hoya che to - tenAthI slimanIno - trIjo bhAga ochI siddhAnoALA - siddhonI avagAhanA maLe - hoya che. = bhAvArtha :- jIvonA carama zarIranI je avagAhanA hoya che, tenAthI trIjo bhAga ochI arthAt be tRtIyAMza siddhonI avagAhanA hoya che. vivecanaH prastuta gAthAomAM siddhazilA ane siddhakSetranuM temaja siddhonI avagAhanAnuM kathana che. siddhazilA pramANa- A lokamAM ATha pRthvI che. sAta naraka pRthvI adholokamAM che ane AThamI ISa prAgbArA pRthvI UrdhvalokamAM che. te siddhazilA nAmathI prasiddha che. te sarvArthasiddha vimAnathI bAra yojana UMce che. te pIstALIsa lAkha(45,00,000) yojana lAMbI ane pahoLI che tathA sAdhika eka karoDa, betALIsa lAkha, trIsa hajAra, basso ogaNapacAsa yojana(1,42,30,249 yojana)no teno gherAvo che. te siddhazilA madhyanA ATha yojana kSetramAM ATha yojana jADI che ane tyAra pachI banne bAju tenI jADAI kramarAH ghaTatA aMte mAkhInI pAMkhathI paNa adhika pAtaLI thaI jAya che. siddhazilAno AkAra- siddha zilAthI siddhonI ane alokanI dUrI sarvatra samAna che. tethI teno AkAra uparanA bhAgamAM sIdho sapATa che ane nIce kramazaH ghaTatI goLAIvALo che. prastuta gAthA 1mAM siddha zilAno AkAra chupasaMALa - uttAna eTale prasarAvelA arthAt kholelA chatra jevo. daMDa rahita kholelA ane UMdhA rAkhelA chatra jevo AkAra siddhazilAno che.
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ | jIvAjIva-vibhakti [ 389 ] siddhazilAno varNa - siddhazilA pRthvIrUpa che. teno varNa sapheda sonuM, zaMkha, aMkaratna ane sapheda kuMda puSpanI samAna atyaMta zveta, suMdara, kAMtimaya, svAbhAvika nirmaLa ane sukhadAyaka che. siddhazilAnA nAma - siddhazilA e zAzvata pRthvI che ane zrI samavAyAMga sUtramAM tenA bAra paryAyavAcI zAzvata nAma kahyA che. yathA- (1) ISat (2) ISa~AmbhArA (3) tanvI (4) tanutarA (5) siddhi (6) siddhAlaya (7) mukti (8) muktAlaya (9) brahma (10) brahmAvatasaka (11) loka pratipUrNa, (12) lokAgracUlikA. - samavAyAMga-12. A bAra nAmomAM sItA nAma nathI. prastuta bAsaThamI gAthAmAM sayA zabdano prayoga che. zrI jaMbudvIpa prajJapti sUtra anusAra A zabdano artha- "lagabhaga" thAya che ane te sIyA zabda yojananuM vizeSaNa che, mATe teno artha lagabhaga(dezona) eka yojana thAya che. siddhakSetra :- ISaprAzmArA pRthvIthI upara dezona eka yojanAnA AMtare lokAnta che. cAra gAuno eka jojana thAya che. tethI ISa~AzmArA pRthvIthI uparanA eka yojananA aMtima chellA gAunA chaThThA bhAgamAM siddha bhagavaMto sthita thAya che. badhI zAzvata vastuonuM parimANa pramANa aMgulathI mapAya che paraMtu ahIM ISatnAbhArA pRthvIthI uparanA eka yojananuM parimANa useMghAMgulathI che, tema samajavuM joIe. cAra gatinA jIvonI avagAhanA utsaghAMgulathI mapAya che. utsughAMgulanI apekSAe 500 dhanuSyanI utkRSTa avagAhanAvALA manuSyo siddha thAya che. te 500 dhanuSyavALA manuSyanI siddha avasthAmAM avagAhanA be tRtIyAMza arthAt 333 dhanuSya ane 3ra aMgula hoya che. sUtrokta kathanAnusAra te siddhakSetra eka gAunA chaThThA bhAga pramANa che. tethI te gAu ane yojana paNa utsughAMgulathI che, tema spaSTa thAya che. te gAu ane tenA chaThThA bhAganuM gaNita A pramANe che- 24 aMgula = eka hAtha, cAra hAtha = eka dhanuSa ane be hajAra dhanuSano eka gAu thAya che. eka gAuno chaThTho bhAga arthAt 2000 dhanuSano chaThTho bhAga karatAM 2000 + 6 = 333 dhanuSa ane 3ra aMgula thAya che. A rIte siddha kSetranuM ane siddha AtmAnI avagAhanAnuM mApa ubheMghAMgulathI che, tema spaSTa thaI jAya che. siddhonI avagAhanA- siddha bhagavAna azarIrI che, tethI te varNa, gaMdha, rasa, sparzathI rahita arUpI hoya che paraMtu tenA Atmapradezo asaMkhyAta AkAza pradezamAM sthita thAya che, te apekSAe teonI avagAhanAnuM kathana che. jIva je aMtima zarIra choDIne siddha thAya, te zarIrano trIjo bhAga nyUna teonI avagAhanA rahe che. zailezIkaraNanA samaye Atmapradezo ghanIbhUta thAya, tyAre zarIrano polANano bhAga ghaTI jAya che. zarIramAM polANa bhAga lagabhaga zarIranA trIjA bhAga pramANa hoya che. tethI siddhonI avagAhanA aMtima zarIranI avagAhanAthI trIjo bhAga nyUna hoya che. jaghanya be hAtha ane utkRSTa 500 dhanuSyanI avagAhanAvALA manuSyo siddha thAya che. teno trIjo bhAga nyUna karatAM siddhonI avagAhanA jaghanya eka hAtha ATha aMgula ane utkRSTa 333 dhanuSya 3ra aMgula hoya che. tenI vaccenI madhyama avagAhanA vividha prakAranI thAya che. aMtima covIsamA tIrthaMkaranI apekSAe siddhonI madhyama avagAhanA AgamamAM cAra hAtha soLa aMgulanI paNa kahevAmAM Ave che, te ekAMtika nathI paNa sApekSa(apekSAthI) che tema samajavuM joIe, kAraNa ke madhyama avagAhanA aneka prakAranI hoya che.
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350 siddhazilA, siddha kSetra ane siddhAtmAo 2, 1 yo na 1 gA u @ ? -- - cha}-- gA 1 gA u | | $ GOL 1gAuno chaThTho bhAga [333dhanuSa, 32 aMgula] 1gAuno chaThTho bhAga [333 dhanuSa, 32 aMgula 1gAuno chaThTho bhAga [333 dhanuSa, 32 aMgula 1gAuno chaThTho bhAga [333 dhanuSa, 32 aMgula] 1gAuno chaThTho bhAga [333 dhanuSa, 32 aMgula] -vina 333dhanuSa, 32 aMgula zrI uttarAyana sUtra 2 l khr khh pahoLAIane laMbAI-45 lAkha yojanaH vaccamAM jADAI 8yojana H baMne kinAre mAkhInI pAMkhathI pAtaLI. jADAI tho siddhazilAnI vaccenuM ATha yojana lAMbu, pahoLuM ane goLa kSetra ATha yojana jADAIvALu che. tyArapachI cAre yadizAmAM chelle sudhI jADAI kramazaH ghaTatI jAya che.
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ | siddhazilAnI traNa AkRtio [ 391 ] bRhatsaMgrahaNI graMthamAM darzAvelI siddhazilAnI traNa AkRtio - upara ane nIcethI dekhAtI siddhazilAno AkAra U para ane nIcethI dabAtA sitAzayAnA paridhiH comera mAkhInI pAMkhathI paNa vadhu pAtaLI che. (siddhazilA 45 lAkhayojana lAMbI-pahoLI ane goLa AkRtivALI che. paridhi(goLAI)-1,42,30,249yojana che.) madhyamAMTayojanajADI che. chelle mAkhInI pAMkha karatAMya adhika pAtaLI K paridhi comera mAkhInI pAMkhathI paNa vadhu pAtaLI che. 45 45lAkhayojana paridhi(goLAI)-1,42,30,249yojana che.
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 siddhonI sthiti : 66 zabdArtha:- ttena = eka siddhanI apekSAe sAphyA = siddha sAdi(Adi sahita) apannavasiyA = aparyavasita, anaMta che puhattaLa = pRthatvathI, ghaNA jIvonI apekSAe akhADyA = anAdi. bhAvArtha :- eka siddhanI apekSAthI siddha sAdi anaMta che ane ghaNA siddhonI apekSAe sidgha anAdi ane anaMta che. gatteNa sAiyA, apajjavasiyA vi ya / puhatteNa aNAiyA, apajjavasiyA vi ya // zrI uttarAdhyayana sUtra-2 vivecanaH sAdi anaMta :- AtmA je samaye karma-mukta thaIne siddha avasthA prApta kare che, te samaye siddha avasthAnI Adi thAya che. siddha thayA pachI te jIvane tyAMthI pharI janma-maraNa karavAnA nathI; te jIva zAzvata kAla paryaMta te sthAnamAM sthita rahe che; A rIte te siddhonI sthitino aMta na hovAthI anaMta kahevAya che. A dRSTie sidghapada sAdi-anaMta che. ghaNA siddhonI apekSAe arthAt pravAhanI apekSAe sidgha anAdi anaMta che. je rIte A saMsAra paNa pravAharUpe anAdi anaMta che, te ja rIte siddha paNa pravAharUpathI anAdi-anaMta che. kAraNa ke evo koI samaya nathI jyAre siddha na hatA ane evo koI samaya nathI jyAre siddha thaze nahIM, A rIte zAzvata hovAthI siddha anAdi-anaMta che. siddhonuM svarUpa : 67 zabdArtha:- aruvino- arUpI gauvaSaLA = jIva pradezothI saghana baLavaMtaLa saLiyA = jJAna, darzana sahita che ananta = atula suH = sukhane saMpattA = prApta thayA che galsa = jenI vamA= upamA batyi = nathI. bhAvArtha :- siddha bhagavAna arUpI che, jIva pradezothI ghanarUpa che ane jJAna, darzananA upayoga sahita che. teo atula Atmika sukhane prApta thayelA che. saMsAranA koI paNa padArtha sAthe tenA Atmika sukhanI tulanA thaI zakatI nathI, mATe tenA sukhanI koI upamA nathI. 68 arUviNo jIvaghaNA, NANadaMsaNa saNNiyA / aDalaM suhaM saMpattA, uvamA jassa Natthi u // logegase te savve, NANadaMsaNa saNNiyA / saMsArapAra NitthiNNA, siddhiM varagaiM gayA // zabdArtha:- te = teo savva = sarva siddha toLeLaveluM = lokanA eka dezamAM, gALavuMsaLa-saLiyA = jJAna darzanathI sahita che saMsAravA-bisthiLa = saMsArano pAra pAmelA che siddhi = siddhirUpa vADuM = zreSTha gatimAM gayA = pahoMcyA che. bhAvArtha :- te badhA siddhAtmA lokanA eka deza rUpa lokAMta vibhAgamAM sthita thayA che, te anaMta jJAna darzanathI yukta thaI saMsArano pAra pAmIne sarva zreSTha siddhagatine prApta thayA che.
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ | jIvAjIva-vibhakti 397. vivecana : prastuta gAthAmAM bhAvanI apekSAe siddhonA svarUpanuM kathana che. karmathI sarvathA mukta, zuddha caitanyaghana, kevaLajJAna-darzana yukta, anaMta sukha saMpana, zAzvatakAla paryata siddhakSetramAM pratiSThita thayelA AtmAne siddha kahe che. sUtrokta siddhonA svarUpa darzaka vizeSaNo dvArA siddhonuM svarUpa spaSTa thAya che ane anya dArzanikonI keTalIka mAnyatAonuM khaMDana paNa thaI jAya che. nIvaya- siddha thatAM pahelA ja zailezIkaraNa samaye Atmapradezo ghanIbhUta-ThosarUpa thaI jAya che. tethI siddhone jIvaghana kahyA che. bALa saMrU thA- siddhAtmA kevaLajJAna ane kevaLadarzana yukta hoya che. karmono, mithyAjJAnano temaja vaibhAvika bhAvono nAza thAya ane anaMta AtmaguNo pragaTa thAya tyAre jIvano mokSa thAya che. tema chatAM siddhomAM mukhyatve jJAna ane darzana be guNa hoya che. te apekSAe dareka siddhAtmA sAkAropayoga ane anAkAropayoga te baMne upayoga sahita hoya che. keTalAka AcAryo siddhomAM eka sAkAropayoga ja svIkAre che, te yogya nathI. AgamAnusAra siddhomAM baMne upayoga kramika hoya che. aDatra suI saMpatta- siddho tulanArahita atula sukha saMpanna hoya che. siddhonA sukhanI koI upamA ke tulanA zakya nathI. saMsArI jIvonuM sukha vedanIya karmajanya che tethI te nAzavaMta che, taratamatAvALuM che, jyAre siddhonuM sukha Atmika che, eka samAna che, anaMtakAla paryata rahevAnuM che. saMsAranA zreSThamAM zreSTha sukhothI te anaMtagaNuM adhika che. keTalAka dArzaniko mokSane duHkhanA dhvaMsarUpa ja mAne che. jenA siddhAMtAnusAra siddhonuM svarUpa duHkhanA nAzarUpa to che ja, paraMtu tenI sAthe anaMta sukhanI upalabdhirUpa paNa che; to te sabdhaH- lokanA ekadezamAM-eka vibhAgamAM ja te sarvasiddho sthita che. brahmAdvaitavAdIo Izvarane saMpUrNa lokamAM vyApta mAne che, paraMtu tema nathI. zuddhAtmAo lokAgre siddhakSetramAM ja sthita thaI jAya che. tyAM sthita thayA pachI saMsArano pAra pAmI gayA hovAthI temanuM halanacalana ke mRtyulokamAM punarAgamana, avatAra dhAraNa vagere thatuM nathI. A rIte jJAna, darzana, cAritranI ArAdhanAthI sarva karmono kSaya karI, sarva kAryone siddha karI, saMsArano pAra pAmIne jIva siddha thAya che ane tyAM anaMtakAla parvata, kevaLajJAna ane kevaLadarzana sahita anaMta Atma AnaMdamAM lIna rahe che. siddhazilA, siddhakSetra ane siddha bhagavAna :viSaya vivaraNa siddhazilA (1) sthAna sarvArtha siddha vimAnathI 12 yojana UMce (2) pramANa 45 lAkha yojana lAMbI, pahoLI, sAdhika 1,42,30,249 yojana paridhi. madhye ATha yojana kSetramAM ATha yojana jADI, kramazaH jADAI ghaTatA aMta bhAge mAkhInI pAMkhathI adhika pAtaLI.
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 394 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 viSaya vivaraNa (3) AkAra uttAna chatra-kholeluM UMdhu(ca7) chatra (4) varNa sapheda sonuM, zaMkha ane aMtaratnathI adhika zveta, nirmaLa, sukhadAyaka. (5) nAma 12-ISatu, ISa~AbhArA, tanvI, tanutarA, siddhi, siddhAlaya, mukti, muktAlaya, brahma brahmAvataMsaka, lokapratipUrNa, lokAgra cUlikA. (6) lokAMtathI dUrI | tenAthI dezona eka yojana UMce lokAMta che. siddha kSetra (1) sthAna siddhazilAthI upara eka yojanAnA chellA gAunA chaThThA bhAgamAM. (2) parimANa laMbAI-pahoLAI 45 lAkha yojana, UMcAI-333 dhanuSa3ra aMgula. siddha bhagavAna (1) svarUpa karma rahita kevaLajJAna-darzana sahita (zuddha caitanyaghana) anupama sukhasaMpanna. (2) avagAhanA jaghanya eka hAtha cAra aMgula, utkRSTa 333 dhanuSa, 3ra aMgula (3) sthiti eka siddhanI apekSAe sAdi anaMta, aneka siddhonI apekSAe anAdi anaMta zAzvatakAla paryata rahe che | (4) kayAM sthita thAya? | lokAMte, siddhakSetramAM saMsArI jIvo - saMsAratthA u je jIvA, duvihA te viyAhiyA / tasA ya thAvarA ceva, thAvarA tivihA tahiM // zabdArtha - saMsAratyA saMsArI che jenIvA = jIvo che? = teo vida = be prakAranA vivAdiyA = kahyA che tA = trasa veva = ane thAvara = sthAvara hiM= temAM vivira = traNa prakAranA che. bhAvArtha- saMsArI jIvonA be prakAra che- trasa ane sthAvara. temAM sthAvara jIvonA traNa bheda che. vivecanaH prastuta gAthAmAM saMsArI jIvonA mukhya bhedonuM kathana che. tA- trasa. trasanAma karmanA udaye je svayaM halanacalana ke gamanAgamana karI zake che, tene trasajIva kahe che; temaja je jIva kaSTa-pIDA thavAthI pratyakSa rIte trAsa pAmatA daSTigocara thAya che, te trasa jIva che . beindriyathI laIne paMcendriya sudhInA trasa jIvo che. thAvara- sthAvara. sthAvara nAma karmanA udayathI je svayaM halanacalana karI zakatA nathI. te jIvo sthAvara kahevAya che. temaja kadi upasthita thatAM potAnuM niyata sthAna choDIne anyatra jaI zakatA nathI, te sthAvara jIva kahevAya che.sarva ekendriya jIvo sthAvara che.
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvAjIva-vibhakti che. 395 jIvanA bheda-prabheda saMsArI siddha (15) trasa sthAvara gati trasa labdhitrasa pRthvI pANI vanaspati agni vAyu maTTA beindriya teindriya caurendriya paMcendriya | | sUma bAdara (2) - sUkSma bAdara paryAptA aparyApta deva paryAptA aparyAptA paryAptA aparyApta tiryaMca (20) manuSya (303) nArakI (14) sAta narakano paryAptA aparyAptA pratyeka sAdhAraNa garbhaja (202) saMmUrchAima (101) jalacara sthalacara khecara aparyAptA paryAptA aparyAptA paryAptA aparyAptA pAMkhA apayopta 1 paryAptA aparyAptA paryAptA aparyAptA vaimAnika catuSpada parisarSa (2) (4) bhavana. (10) vyaMtara (8) jyotiSI (10) (2) payoptA apayopta cara (5) sthira kalpapapannaka kalpAtIta (5) (12 deva.) (14) uraparisarpa bhujaparisarpa raiveyaka anuttara vimAna paryAptA aparyApta paryAptA aparyApta * pratyeka devanA paryApta--aparyApta.
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 396] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 sthAvara jIvo - | puDhavI Au jIvA ya, taheva ya vaNassaI / 70 iccee thAvarA tivihA, tesiM bhee suNeha me // zabdArtha -pujavI = pRthvIkAya gALavA = aSkAyanA jIvo vastra = vanaspatikAya ha = A prakAre sivila = traNa prakAranA thAvarA = sthAvara che ne = mArI pAsethI kSa = tenA be = bhedone suda = sAMbhaLo. bhAvArtha - pRthvIrUpa jIva, jaLarUpa jIva ane vanaspatirUpa jIva. A rIte sthAvaranA traNa bheda che, te jIvonuM varNana mArI pAsethI sAMbhaLo. vivecanaH prastuta gAthAmAM sthAvara jIvonA bhedonuM kathana che. sthAvara jIvonA traNa bheda che- pRthvI, pANI ane vanaspati. A jIvone sthAvara nAma karmano udaya hoya che, temaja te jIvomAM svayaM gati thatI nathI; tethI tene sthAvara kahe che. anyatra sthAvaranA agni ane vAyu sahita pAMca bheda kahyA che. agni ane vAyunA jIvone sthAvaranAma karmano udaya che. te jIvo ekendriya che paraMtu temAM gatikriyA thAya che. jema ke agninI jyota svAbhAvika rIte uparanI tarapha jAya che ane vAyu paNa vahe che tethI tenI ahIM sthAvara jIvomAM gaNanA karI nathI. pRthvIkAya:@ kuvA puvI navA ya, suhumAM vAyara tahIM . pajjattamapajjattA, evamee duhA puNo // zabdArtha - suhumA = sUkSma zAyarI = bAdara paNa = A prakAre teo pawtta = paryAptA apamttA = aparyAptA puNo = punaH vaLI kuhA = be prakAranA che. bhAvArtha - pRthvIkAyanA jIvonA be bheda che- sUkSma ane bAdara. A baMnenA be-be bheda che- paryAptA ane aparyAptA. kI bAyarA je u pajjattA, duvihA te viyAhiyA / saNhA kharA ya bodhavvA, saNhA sattavihA tahiM // zadArtha:- ne = je thayA = bAdara pRthvIkAyanA jIvo pamttA = paryAptA jIva che te = teo kuvida = be prakAranA vivAdiyA = kahyA che aThThA = komaLa ha = kaThora tahaM = temAM sA = komaLa pRthvInA sattavi = sAta prakAra nodhabbA = jANavA joIe. bhAvArtha:- je bAdara paryApta pRthvIkAyanA jIvo che, tenA be prakAra che- komaLa ane kaThora. temAM komaLa pRthvInA sAta bheda che.
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ | jIvAjIva-vibhakti | 387 75 kiNhA NIlA ya ruhirA, hAliddA sukkilA tahA / paMDupaNagamaTTiyA, kharA chattIsaI vihA // zabdArtha:-kiNhA = 1, ANI NIlA = nIlI ruhirA = khAsa hAliddA = pIjI sukkilA = saha paMDu = Hi' bhATI, izapatI saI, yahananAvIsa paNagamaTTiyA = thIesImATI kharA = 52 pRthvI, 8ora pRthvI chattIsaI vihA = chatrIsa 52nI cha. bhAvArtha:- omaNa pRthvIjayanasAta prApramANe-aNI, nIlI, pa, pANI, sa36, pAMDuraMganI phikAza paDatI sapheda tathA panaka kRtikA. khara-kaThora pRthvIkAyanA chatrIsa bheda che. 74 puDhavI ya sakkarA vAluyA ya, uvale silA ca loNUse / ayataMbatauyasIsaga, ruppasuvaNNe ya vaire ya // hariyAle hiMgulae, maNosilA sAsagaMjaNa pavAle / abbhapaDalabbhavAluya, bAyarakAe maNivihANA // gomejjae ya ruyage, aMke phalihe ya lohiyakkhe ya / maragayamasAragalle, bhUyamoyagaiMdaNIle ya // caMdaNageruya haMsagabbhe, pulae sogaMdhie ya bodhavve / 77 caMdappaha verulie, jalakate sUrakate ya // zArtha:- puDhavI = zuddha bhATI, pAnI mATI sakkarA = za62, isuThevI bhATI, 427 mAha vAluyA = vAyu, nahInI retI uvale = 64, pASA silA = zikSA loNa = savaya Use = lIsa, pArI bhATI aya = soDhuM taMba = dij tauya = trapura, thI2, rAMgA sIsaga = sIsuMruppa = yAhI suvaNNe = supae vaire = ddii| hariyAle = 2tAsa hiMgulae = DiMgaNo maNosilA = manaHzikSa, bhenasila sAsaga = 4sata aMjaNa = aM4na, surabhI pavAle = pravAsa, bhU abbhapaDala = a524, apa25 abbhavAluya = ajhavADI, apa25nI 3tI bAyarakAe = sAmehabA2 pRthvIDAyanA cha. ve maNivihANA = bhazimonA meha -gomejjae = me ruyage = ruya aMke = dis phalihe = 25Ti lohiyakkhe = moDitA maragaya = bha27tama imasAragalle = masAbasamA bhuyamoyaga = (mu4moya iMdaNIle = chandranIla caMdaNa-geruya-haMsagabbhe = yaMhanaratna, geruratna, uMsagabharatna pulae sogadhie = punaratna, saugaMdhita ratnacaMdappaha-verulie = caMdraprabha ratna, vaiDUrya ratna jalakate = xesita bhAva sUrakate = sUryasita bhali. mA 52 pRthviijyn| 3 (meha bodhavve = lo'ya. bhAvArtha :- (1) zuddha pRthvI (2) za62(3) vA (4) pASA (5) zikSA (5) Aqeu (7) pArI bhATI (8) khoda () ij (10) thI2(u) (11) sIsuM (12) yAMhI (13) sonU (14) 4% (DI.) (15) DaritAsa, (17) DiMgaNo (17) manaH zikha (18) 4sata, (18) sUrabho (20) pravAsa( u) (21) apa25 (22) apravAsu. mA pAi2 pRthvI AyanA mecha. (27) gobhe ratna (24) ruya ratna (25) ratna (26) 26Ti ratna (27) soDitAkSaratna
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ 398 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 (28) marakatamaNi, (29) masAragala maNi (30) bhujamocakamaNi (31) indranIlamaNi (32) caMdra ratna, geraratna, haMsagarbharatna (33) pulaka ratna, (34) caMdraprabhAratna, vaiDUryaratna (35) jalakAMta maNi, (36) sUryakAMta maNi. A cauda maNiratnonA bheda che. A rIte khara pRthvInA kula 36 bheda che. . 74-77 , 62 ee kharapuDhavIe, bheyA chattIsamAhiyA / egavihamaNANattA, suhumA tattha viyAhiyA // zabdArthapaNa = AurayvIpa = khara pRthvInA chattIsaM= chatrIsa jevA = bheda sahiyA = kahyA che tatva - temAM suhunA= sUma pRthvIkAya aTUttA = bheda rahita vi = eka prakAranA vivAdiyA = kahyA che. bhAvArtha:- ukta chatrIsa bheda khara pRthvIkAyanA kahyA che. sUkSma pRthvIkAya bheda rahita eka ja prakAranA kahyA che arthAt tenA koI bheda nathI. 79 suhumA savvalogammi, logadese ya bAyarA / itto kAlavibhAgaM tu, tesiM vucchaM cauvvihaM // zabdArtha - suhuna = sUkSma pRthvIkAyanA jIva sambanona = sarva lokamAM vyApta che vAyarA = bAdara pathvIkAyanA jIva tAre = lokanA eka dezamAM hoya che to = AthI AgaLa tela = tenA vAgviE = cAra prakAranA vanavimAna = kAlavibhAga guccha = kahIza. bhAvArtha :- sUkSma pRthvIkAyanA jIvo samagra lokamAM vyApta che ane bAdara jIvo lokanA eka dezamAM(ratnaprabhA Adi pRthvImAM) sthita che. have tenA kALa vibhAgane cAra prakAre kahIza. - saMtavuM pappADyA, apawvaliyA viyA Thii paDucca sAiyA, sapajjavasiyA vi ya // zabdArtha - saMta = pravAhanI paNa = apekSAe pRthvIkAya aMI = anAdi avanavA =aparyavasita, anaMta vuiM = sthitinI paDukya = apekSAe vi = paNa sAtha = sAdi, Adi sahita saM5vazvariyA = saparyavasita che. bhAvArtha:- pRthvIkAya saMtatinI (pravAhI) apekSAthI anAdi-anaMta che ane sthitinI apekSAthI sAdi-sAta che. 81] / bAvIsasahassAI vAsANukkosiyA bhave / | A yuvaM, saMtomuhuraM gaNiyA ! zabdArtha -pudavaM pRthvIkAyanA jIvonI Arphi Ayusthiti nahavya = jaghanya saMtomuhuraM = aMtarmuhUrta 3rmoliyA = utkRSTa vAsI vAvasahassA = bAvIsa hajAra varSanI ja hoya che. bhAvArtha:-pRthvIkAyanA jIvonI Ayusthiti jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa bAvIsa hajAra varSanI hoya che. asaMkhakAlamukkosa, aMtomuhuttaM jahaNiyA / kAyaThiI puDhavINaM, taM kAyaM tu amuMcao //
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ | jIvAjIva-vibhakti 399 1nI che. 83 zabdArtha -taM vAya te pRthvIkAyane amuMvo = na choDIne(pRthvIkAyamAMthI marIne pharI pRthvIkAyamAM utpanna thavuM) pudavAkha = pRthvIkAyanA jIvonI vAri = kAyasthiti tu = ane 3foosA = utkRSTa saCId = asaMkhyAta kALanI che. bhAvArtha-pRthvIkAyano parityAga karyA vinA satata vAraMvAra pRthvIkAyamAM ja utpanna thAya to pRthvIkAyanA jIvonI A kAyasthiti jaghanya aMtarmuhUrtanI ane utkRSTa asaMkhyAta kAlanI che. | maiAta mukyo, saMtomuhurta padArtho vijaDhammisae kAe, puDhavI jIvANa aMtaraM // zabdArtha - parva = potAnI kAyAne vinani = choDe tyAre pudInavANa = pRthvIkAyanA jIvonuM aMtara = aMtaranAM = jaghanya saMtomuhud = aMtarmuhUrtanuM jo = utkRSTa gaNAtA = anaMta- kALanuM che. bhAvArtha - svakAyane choDIne parakAyamAM jaI, pharIthI te ja kAyamAM janma dhAraNa karavAno pRthvIkAya jIvono aMtarakAla jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa anaMtakALano che. - eesiM vaNNao ceva, gaMdhao rasa phAsao / 84 * saMvALA keso vA vi, vihAgA sadaslamo | zabdArtha -pakSa = A pRthvIkAyanA jIvonA vALa = varNathI baMdha = gaMdhathI rasapAsa = rasathI, sparzathI saMkaLAyelo = saMThANanI apekSAe dallo = sahasaza, hajAro vidALAruM = vidhAno che, bheda che. bhAvArtha:-pRthvIkAyanA jIvonA varNa, gaMdha, rasa ane sparza tathA saMsthAnanI apekSAthI hajAro bheda thAya che. vivecana : prastuta gAthAmAM pRthvIkAyika jIvonA bheda-prabheda, sthiti ane aMtaranuM nirUpaNa che. pRthvIkAyika- pRthvI ja jenuM zarIra che tene pRthvIkAyika jIva kahe che. juvAranA dANA jeTalI pRthvImAM asaMkhyAta jIvo hoya che, te jIvonuM zarIra eTaluM nAnuM hoya che ke eka-eka jIvanuM svataMtra zarIra joI zakAtuM nathI. asaMkhyAta jIvono samudAya piMDarUpe ekatrita thAya, tyAre ja tene cakSuthI joI zakAya che. pRthvIkAyika jIvonA sUkSma ane bAdara, paryApta ane aparyApta tema cAra bheda A gAthAomAM kahyA che. sUkama - sUkSma nAmakarmanA udayathI je jIvonuM zarIra atyaMta sUma hoya che, te chadmasthane daSTigocara thatuM nathI. teo koInA mAravAthI ke anya koI paNa zastrathI maratA nathI. te jIvonuM AyuSya samApta thavAthI svayaM mRtyu pAme che. tenuM AyuSya aMtarmuhUrta hoya che. pAMce ya sthAvara jIvo sUkSma hoya che. A sUkSma jIvo AkhA lokamAM ThasoThasa bharyA che. bAdara - bAdara nAmakarmanA udayathI je jIvonuM zarIra sthaLa hoya, te bAdara kahevAya che. bAdara jIvo chadmasthone daSTigocara thAya athavA na paNa thAya. jema ke bAdara pRthvIkAyanA eka jIvane chadmastho joI
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 400 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 zakatA nathI. asaMkhyAta jIvonA samudAyarUpa pRthvI piMDane chapastho joI zake che. pAMce ya sthAvarajIvo bAdara paNa hoya che ane sarva prakAranA trasa jIvo bAdara ja hoya che. paryApta :- AhArAdi mATe pugalone grahaNa karavAnI tathA tene zarIra Adi rUpe pariNamAvavAnI AtmAnI zakti vizeSane paryApti kahe che. A zakti pugalonA upacayathI thAya che. tenA cha bheda che. (1) AhAra paryApti, (2) zarIra paryApti, (3) indriya paryApti, (4) zvAsocchavAsa paryApti, (5) bhASA paryApti ane (6) manaHparyApti. judA-judA jIvomAM judI-judI saMkhyAmAM paryApti hoya che. je jIvamAM jeTalI paryAptino saMbhava che, teTalI paryApti jyAre te jIva pUrNa kare, tyAre tene paryApta kahevAya che. ekendriya jIvomAM svayogya AhAra, zarIra, indriya ane zvAsocchavAsa te cAra paryAptio hoya che. beindriya, te indriya, caurendriya ane asaMjJI paMcendriya jIvomAM bhASA paryApti sahita pAMca paryApti hoya che ane saMjJI paMcendriyamAM manaHparyApti sahita chae paryApti hoya che. aparyApta - janma samaye jyAM sudhI te jIva svayogya paryAptio pUrNa na kare, tyAM sudhI te aparyApta kahevAya che. koI paNa jIva traNa paryAptio pUrNa karyA pahelAM maratA nathI. kAraNa ke AhAra, zarIra ane indriya e traNa paryAptio pUrNa karyA pachI ja jIva parabhavanuM AyuSya bAMdhe che ane AyuSya bAMdhyA pachI ja jIva mRtyu pAme che. sukSma pRthvIkAyanA koI bheda thatAM nathI. te sarva jIvonA zarIra sUkSma ane eka samAna hoya che. bAdara pRthvIkAyanA be bheda che- komaLa pRthvI ane kaThora pRthvI. komaLa pRthvI daLelA loTa jevI suMvALI(narama) pRthvIne komaLa pRthvI kahe che. tenA sAta bheda che- (1) kALI (2) nIlI (3) lAla (4) pILI (5) sapheda (6) pAMDuraMganI- phikAza paDatI sapheda varNanI ane (7) panaka-mRtikA- nadI AdimAM pUra AvyA pachI rahelI cIkaNI mATI. kaThora pRthvI- tenA 36 prakAra gAthArthathI spaSTa che. je padArtho koI paNa khANamAMthI nIkaLe, te pRthvInA ja bheda che. pRthvIkAyano pravAhanI apekSAthI vicAra karavAmAM Ave to te anAdi anaMta che. kAraNa ke evo eka paNa samaya nathI ke jyAre pRthvIkAya na hoya, tethI te anAdi anaMta che ane sthitinI apekSAe dareka pRthvIjIva sAdi-sAta che arthAta sthitinI apekSAe dareka jIvanI Adi paNa hoya che ane aMta paNa hoya che. sAdi sAMta pathvIkAyanI sthiti :- sthitinA be prakAra che- bhavasthiti ane kAyasthiti. bhavasthitikoI paNa jIvanI eka bhavanI kAlamaryAdAne bhavasthiti kahe che. pRthvIkAyanI bhavasthiti jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa bAvIsa hajAra varSanI che. kAyasthiti- eka ja kAmamAM janma-maraNanI paraMparAmAM vyatIta thatA kAlane kAyasthiti kahe che. jema ke pRthvIkAyano jIva marIne punaH punaH pRthvIkAyamAM ja janma-maraNa karatAM jeTalo samaya pasAra kare, tene pRthvIkAyanI kAyasthiti kahe che. te jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa asaMkhyAtakAlanI che. koI paNa pRthvIkAyika jIva vadhumAM vadhu asaMkhyAtakAla paryata pRthvIkAyika paNe janma-maraNa karI zake che. tyAra pachI te avazya anya kAmamAM janma dhAraNa kare che. thvIkAyana aMtara- koI paNa eka jIva potAnuM AyuSya pUrNa karIne, anya kAyamAM janma-maraNa kare, A rIte anyatra paribhramaNa karatAM karatAM punaH te ja kAyamAM janma dhAraNa kare, tenI vaccenI kAlamaryAdAne
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ | jIvAjIva-vibhakti [ 401 ] aMtara kahe che. jema ke pRthvIkAyano jIva marIne koI bIjI kAyamAM cAlyo jAya ane anyatra janma-maraNa karatAM karatAM pharIthI pRthvIkAyamAM Ave tyAM sudhI ochAmAM ocho ane vadhAremAM vadhAre jeTalo samaya lAge, A samayane pRthvIkAyanuM aMtara kahe che. tenuM jaghanya aMtara aMtarmuhUrtanuM che ane utkRSTa aMtara anaMtakALanuM che. koI jIva pRthvIkAya choDIne aplAya Adi anyakAmAM janma dhAraNa kare. tyAM aMtarmuhUrtanuM AyuSya pUrNa karIne punaH pRthvIkAyamAM utpanna thAya, to jaghanya aMtarmuhUrtanuM aMtara thAya che ane te jIva pRthvIkAyamAMthI vanaspatikAyamAM jAya tyAM anaMtakALanI kAyasthitimAM rahe ane tyAra pachI punaH pRthvIkAyamAM janma dhAraNa kare, to pRthvIkAyanA jIvanuM utkRSTa aMtara anaMtakALanuM thAya che. prastuta gAthAmAM kathita bhavasthiti, kAyasthiti ane aMtara ityAdi eka jIvanI sthitinI apekSAe che. saMtati-pravAhanI apekSAe pRthvIkAya anAdi anaMta che. kAraNa ke koI kALamAM pRthvIkAyano sadbhAva na hoya evuM nathI. tethI temAM bhavasthiti, kAyasthiti ke aMtara hotuM nathI. dakSaNo :- gAthAmAM sahasazaH zabda prayoga che teno artha hajAro thAya che. te hajAromAM saMkhyAta ane asaMkhyAta sudhIno samAveza thAya che. akAyika: duvihA AujIvA u, suhumA bAyarA tahA / panattamapArA, pavane kurA puNo II bhAvArtha - aSkAyanA jIvonA be bheda che- sUkSma ane bAdara. te baMnenA be be bheda che- paryApta ane aparyApta. bAyarA je u pajjattA, paMcahA te pakittiyA / suddhodae ya usse ya, harataNu mahiyA hime // zabdArtha -paMer = pAMca prakAranA vittiya = kahyA che suddhovA = zuddha pANI, AkAzamAMthI paDeluM varasAdanuM pANI 3ste = osabiMdu, prAtaH kALe thatI ati sUkSma vRSTinuM jaLa. tay = vanaspatinuM jharatuM pANI mahilA = mahikA, dhUara rine = hima, baraphanuM pANI. bhAvArtha:- je bAdara paryApta aplAyika jIvo che tenA pAMca prakAra kahyA che- (1) varasAdanuM jaLa (2) osabiMdu (3) vanaspatimAMthI jharatuM pANI (4) dhummasa (5) barapha. TA praviramagA , sudumAM tattha viyodaya ! suhumA savvalogammi, logadese ya bAyarA // bhAvArtha - sukSma aSkAyanA jIvo vividha bhedothI rahita kevaLa eka prakAranA che; sUkSma aplAyanA jIvo samagra lokamAM vyApta che ane bAdara aSkAyanA jIvo lokanA eka dezamAM sthita che. / saMtaI pappaNAIyA, apajjavasiyA vi ya / / Thii paDucca sAIyA, sapajjavasiyA vi ya // bhAvArtha:- aSkAya pravAhanI apekSAe anAdi anaMta che ane sthitinI apekSAe sAdi sAMta che. 86 88
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ 402 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 1 satteva sahassAI, vAsANukkosiyA bhave / mA imALa, saMtomuhuraM nahAyA che zabdArtha - mai = aSkAyanA jIvonI vAta karavA sadA = sAta hajAra varSanI che. bhAvArtha - aSkAyanA jIvonI utkRSTa Ayusthiti sAta hajAra varSanI che ane jaghanya sthiti aMtarmuhUrtanI che. asaMkhakAlamukkosa, aMtomuhuttaM jahaNNayaM / 90 kAyaThiI AUNaM, taM kAyaM tu amuMcao // bhAvArtha - potAnI te kAyAne choDyA vinA arthAt te jIva vAraMvAra aplAyamAM ja janma-maraNa kare to te jIvonI kAyasthiti jaghanya aMtarmuhUrtanI ane utkRSTa asaMkhyAta kAlanI hoya che. aNaMtakAlamukkosaM, aMtomuhuttaM jahaNNayaM / / vijaDhammi sae kAe, AujIvANa aMtara / / bhAvArtha - svakAyane choDIne parakAyamAM jaIne pharIthI te ja kAyamAM AvavA sudhIno aSkAya jIvono aMtarakAla jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa anaMtakALano hoya che. / eesiM vaNNao ceva, gaMdhao rasaphAsao / sa saMThANAdesao vAvi, vihANAI sahassaso // bhAvArtha - aSkAyanA jIvonA, varNa, gaMdha, rasa, sparza ane saMsthAnanI apekSAe hajAro bheda thAya che. vivecana : prastuta gAthAmAM aplAyanA svarUpa viSayaka vistRta vivecana che. aplAya- pANI ja jenuM zarIra che, tene aplAyika jIva kahe che. kUvAnuM, nadInuM, taLAvanuM, varasAdanuM Adi badhA prakAranA pANImAM aplAyika jIva hoya che. pANInA eka TIpAmAM asaMkhyAta jIvo hoya che. tenuM paNa eka zarIra chadmastha jIvone daSTigocara thatuM nathI. pANInA asaMkhyAtA jIvo ekarUpe ekatrita thAya, tyAre tene joI zakAya che. te dareka jIvanA zarIra judA-judA hoya che. tenA sUkSma tathA bAdara, tema be bheda ane te baMnenA paryApta ane aparyApta e be-be bheda maLI kula cAra bheda thAya che. sUkSma aplAya jIvo AkhA lokamAM ThasoThasa bharelA che. tenA koI bheda nathI. bAdara aSkAyika jIvonA pAMca bheda che, te zabdArtha-bhAvArthathI spaSTa che. bhavasthiti- jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa 7,000 varSanI che. kAyasthiti- pRthvIkAyanI jema jaghanya aMtarmuhurta ane utkRSTa asaMkhyAtakAlanI che. aMtara- pRthvIkAyanI jema jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa anaMtakAlanuM che. vanaspati kAya: duvihA vaNassaI jIvA, suhumA bAyarA tahA / pajjattamapajjattA, evamee duhA puNo //
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ | jIvAjIva-vibhakti | 403 bhAvArtha - vanaspatikAya jIvonA be prakAra che- sUkSma ane bAdara. te baMnenA paryAptA ane aparyAptA, ema be bheda che. - bAyarA je u pajjattA, duvihA te viyAhiyA / sAhAraNa sarIrA ya, pattegA ya taheva ya // zArtha :- pajjattA = paryApta u = aparyApta sAhAraNasarIrA = ane vornu me zarI2. bhAvArtha - paryApta bAdara vanaspatikAyanA jIvonA be prakAra kahyA che- sAdhAraNa zarIrI ane pratyeka zarIrI. (te ja rIte aparyApta bAdara vanaspatikAlanA jIvonA be prakAra thAya che.) pattegasarIrAo, NegahA te pakittiyA / rukkhA gucchA ya gummA ya, layA vallI taNA tahA // | valayApavvagA kuhuNA, jalaruhA osahI tahA / hariyakAyA boddhavvA, pattegAi viyAhiyA // zahArtha:- pattegasarIrAo = pratye zarIrI che te = te NegahA = mane prAranA pakittiyA = uhA cha, rukkhA = vRkSa gucchA = 27 gummA = gulma, navamalsiAhilayA = satA, yaMtA mAhivallI = vesa, 15ii mAhinI velA taNA = tRe, ghAsa valayA = valaya, nAriyaNA gAha pavvagA = parva, mAMDavANI vanaspati, ze2DI, vAMsa Ahi kuhuNA = 4bhInazeDIne 6ganAra chtriin| mAranA, bilADImATomAhi jalaruhA = 4mA utpanna thanAza bhaNamAhi osahI = auSadhi, zAlI mAhi dhAnya hariyakAyA = ritIya, bhAle mAhi boddhavvA = vA sobhe pattegAi = pratye zarIza vanaspatinA maha viyAhiyA = 5vA che. bhAvArtha:- pratyeka zarIza vanaspatinA bhane 12 cha, bha3-vRkSa, zubha7, zukSma, , veda tathA tRNa; nALiyera, keLa Adi valaya, zeraDI Adi parvaka, bilADInA Topa Adi kuhaNa, kamaLa Adi jalaruha, ghauM vagere dhAnyarUpa auSadhi, lIlI bhAjI Adi haritakAya; ityAdi bheda pratyeka vanaspatinA evaa.||85-8|| sAhAraNasarIrAo, NegahA te pakittiyA / Alue mUlae ceva, siMgabere taheva ya // harilI sirilI sissarilI, jAvaI keya kaMdalI / palaMDulasaNa kaMde ya, kaMdalI ya kuhuvvae // lohi NIhU ya thIhU ya, kuhagA ya taheva ya / kaNhe ya vajjakaMde, kaMde sUraNae tahA // assakaNNI ya bodhavvA, sIhakaNNI taheva ya / musuMDhI ya haliddA ya, NegahA evamAyao //
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4O4 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 zabdArtha - sArA-sarArA = sAdhAraNa zarIrI che te = te nehA = aneka prakAranA pazvittiyA = kahyA che Aju = Alu, baTeTA mUlaNa = mULA sivere = Adu darilI = harilI sirilI = sirilI sissaritIka sisarilI gAvajAvaMtrI kaMda, cevalI = ketakaMdalI pasaMdura DuMgaLI, kAMdA taNAve = lasaNa vallI = kaMdalI gurukuLa = kuhudraka tari = lohi LAhU = hutAzI thI dUra thI II = kuhaka 0 = kRSNamaMda vaLAve = vajakaMda sUra - sUraNakaMda aovLa = azvaka sadI = siMhakarmI mukuI = musuMDhI haniphA = haLadara vinAyo = ityAdi kheDA = aneka prakAranA bheda. bhAvArtha- sAdhAraNa zarIrI sAdhAraNa vanaspatikAyanA aneka prakAra che, jema ke baTeTA, mULA, Adu, harilI, sirilI, jAvaMtrIkaMda, ketakaMdalI, DuMgaLI, lasaNa, kaMdalI, kuhuvaka, lohi, NIlu, thIju, kuhaka, kRSNakaMda, vajakaMda, sUraNakaMda, azvakarNI, siMhakarNI, musuMDhI ane haLadara ityAdi aneka prakAranI sAdhAraNa vanaspati kahI che. // 97-98-99-100 || egavihamaNANattA, suhumA tattha viyAhiyA / 101 suhumA savvalogammi, logadese ya bAyarA // bhAvArtha-sukSma vanaspatikAyanA jIvo vividha prakAranA bhedothI rahita kevaLa eka ja prakAranA che tathA te jIvo sarvalokamAM vyApta che, bAdara vanaspati jIvo lokanA amuka bhAgamAM ja che. | saMta pappAcA, apAvaliyA viyA sa ThiI paDucca sAiyA, sapajjavasiyA vi ya // bhAvArtha:- vanaspatikAyanA jIvo pravAhanI apekSAe anAdi anaMta che ane sthitinI apekSAe sAdi sAMta che. | sa veva sIruM, vAsapuliyA mane ! 103 vaNassaINa AuM tu, aMtomuhuttaM jahaNNayaM // zabdArtha - varNana = vanaspatikAyanA jIvonI maDaM= AyuSya vAlIna sa sadA - daza hajAra varSa ma9 = bhavasthiti hoya che. bhAvArtha - vanaspatikAyanA jIvonI bhavasthiti arthAt utkRSTa AyuSya daza hajAra varSanuM hoya che ane jaghanya AyuSya aMtarmuhUrtanuM hoya che. . aNaMtakAlamukkosaM, aMtomuhuttaM jahaNNayaM / 100 kAyaThiI paNagANaM, taM kAyaM tu amucao // zabdArtha -paLaTM = panaka- lIla, phUga, nigoda Adi vanaspatinI. bhAvArtha:- potAnI kAyAne choDyA vinA vanaspatikAyamAM satata janma-maraNa karanAra vanaspatikAyanA jIvonI utkRSTa kAyasthiti(anaMtakAyika jIvonI apekSAe) anaMtakALanI hoya che ane jaghanya aMtarmuhUrtanI che. ___asaMkhakAlamukkosaM aMtomuhuttaM jahaNNayaM / 105 vijaDhammi saekAe, paNagajIvANa aMtara //
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ | jIvAjIva-vibhakti | 405 | zabdArtha - hAlamuvo = utkRSTa asaMkhyAtakAla paNa navAi = panakajIva, samuccaya vanaspati jIva bhAvArtha :- samuccaya vanaspatikAyanA jIvo vanaspatikAya choDIne bIjI kAyamAM janma dhAraNa karyA pachI pharIthI vanaspatikAyamAM janma dhAraNa kare, to utkRSTa asaMkhyAtakAlanuM ane jaghanya aMtarmuhUrtanuM aMtara thAya che. 9 pasiM vaUkho veva, Tdho rasAso . saMThANAdesao vAvi, vihANAi sahassaso // bhAvArtha:-vanaspatikAyanA jIvonA varNa, gaMdha, rasa, sparza ane saMsthAnanI apekSAe hajAro bheda thAya che. vivecana : - prastuta gAthAomAM vanaspatikAyanA bheda-prabheda, sthiti AdinuM kathana che. vanaspati jenuM zarIra che tene vanaspatikAya kahe che. tenA sukSma, bAdara. paryAptA ane aparyAptA te cAra bheda che. sUkSma jIvo AkhA lokamAM ThasoThasa bharelA che. te sAdhAraNa zarIrI ja che, tenA koI bheda nathI. bAdara vanaspatikAyanA mukhya be bheda che- pratyeka zarIrI bAdara vanaspatikAya ane sAdhAraNa zarIrI bAdara vanaspatikAya. pratyeka zarIrI bAdara vanaspatikAya- je jIvomAM pratyeka jIvonuM zarIra svataMtra hoya, eka zarIramAM eka jIva hoya, tene pratyeka zarIrI bAdara vanaspatikAya kahe che. tenA aneka bheda che- vRkSa, guccha, gulma, latA, velA, dhAnya vagere. temAM vRkSanA mULamAM, kaMdamAM, skaMdhamAM, zAkhA, prazAkhA, patra, puSpa, phaLa ane bIja ityAdi pratyeka avasthAmAM bhinna-bhinna jIvo hoya che paraMtu jeTalA jIvo hoya, te dareka jIvanuM zarIra svataMtra hoya che. modI- auSadhi-dhAnya vizeSa. sudhAvedanIyanA udayathI bhUkha lAge che. tethI bhUkha paNa eka prakArano roga che. roganI upazAMti mATe davA levI paDe che. te pramANe bhUkha rUpI roganI upazAMti mATe dhAnya e auSadhi che. mATe ghauM, java, makAI, bAjaro, Adi 24 prakAranA dhAnya mATe AgamamAM auSadhi zabda prayoga karyo che. sAdhAraNa zarIrI bAdara vanaspatikAya- je jIvonuM zarIra svataMtra hotuM nathI, eka zarIramAM eka sAthe anaMta jIvo rahetA hoya, tene sAdhAraNa zarIrI bAdara vanaspatikAya kahe che. sAdhAraNa zarIrI jIvone zarIra ja sAdhAraNa hovAthI zarIrajanya AhAra, nIhAra, zvAsocchavAsa Adi kriyAo paNa sAdhAraNapaNe eTale eka sAthe ja thAya che. sAdhAraNa zarIrI vanaspatinI oLakha mATe zrI prajJApanA sUtramAM tenA aneka lakSaNo vistArathI batAvyA che, te tyAMthI jANavA. ahIM gAthAmAM ApelA keTalAka nAmo kaMdamULanA che, te keTalAka prasiddha ane keTalAka aprasiddha che. tenA kaMda athavA mULa mukhyarIte khAvA yogya hoya che ane te baMne vibhAga jamInamAM rahe che tethI tene jamIna kaMda(kaMdamULa) paNa kahevAya che. vanaspatikAyanI sthiti- aneka jIvonI apekSAe vanaspatikAya anAdi anaMta che. eka jIvanI apekSAe- bhavasthiti ke kAyasthitinI apekSAe sAdisAMta che. bhavasthiti- pratyeka zarIrI bAdara vanaspatikAyanI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa daza hajAra
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 406] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 (10,000)varSanI che. sAdhAraNa zarIrI bAdara vanaspatikAyanI sthiti jaghanya-utkRSTa aMtarmuhUrtanI ja che. vAri paNaIT - "paNa" zabdano artha panaka-lIlaphUga thAya che paraMtu prastuta gAthA 104mAM "paNaga' zabdathI vanaspatikAyanI utkRSTa anaMtakALanI kAyasthiti nigodanA jIvo sahita samuccaya vanaspatinI apekSAe kahI che. paraMtu svataMtra rIte pratyeka zarIrI bAdara vanaspatinI, sAdhAraNa zarIrI bAdara nigoda vanaspatinI ane sUkSma nigodanI kAyasthiti judI-judI nIce pramANe che. vanaspatikAyanI kAyasthiti :vanaspatikAya. jaghanya utkRSTa pratyeka zarIrI bAdara vanaspati aMtarmuhUrta 70 kroDAkoDI sAgaropama sAdhAraNa zarIrI bAdara nigoda aMtarmuhUrta 70 kroDAkroDI sAgaropama sUkSma nigoda aMtarmuhUrta asaMkhyAta kALanI (puDhavIkAla) vanaspatikAyanuM aMtara- vanaspatikAyano jIva vanaspatikAya choDIne bIjI kAyamAM janmamaraNa karyA pachI pharI pAcho vanaspatikAyamAM janma dhAraNa kare, tyAM sudhInA vaccenA samayane aMtara kahe che. A aMtara utkRSTa asaMkhyAtakAlanuM hoya che kAraNa ke vanaspati sivAya pRthvIkAya vageremAM kAyasthiti asaMkhyAtakAla che. tethI vanaspatikAya choDI pRthvIkAyAdimAM gayelo jIva tyAM asaMkhyAta kAla pasAra karyA pachI pharIthI vanaspatikAyamAM Ave che. tethI tenuM utkRSTa aMtara asaMkhyAtakAlanuM thAya che. trasakAya :kA phancepa thAvara livi, samAre vivAAiM . itto u tase tivihe, vucchAmi aNupuvvaso // zabdArtha - A prakAre telivi=traNa prakAranA thAva = sthAvara jIvonA sanaseLa= saMkSepathI viDiyA = kahyA stotra have tAre = trasa jIvonuM puputro anukramathI gucchAmika varNana karIza. bhAvArtha - A rIte traNa sthAvaronuM saMkSepamAM varNana karyuM che. have traNa prakAranA trasa jIvonuM anukrame varNana karIza. teU vAU ya bodhavvA, urAlA ya tasA tahA / 108 iccee tasA tivihA, tesiM bhee suNeha me // zabdArtha - te = teukAya, agnikAya vA = vAyukAya 32Id = pradhAna, bAdara, sthUla zarIrI tala = trasa rUvaeN = A rIte teff - tenA be = bhedo ma = mArI pAsethI suda = sAMbhaLo. bhAvArtha- agnikAya, vAyukAya ane bAdara trasa, e traNa prakAranA trasa jIvo che. have tenA uttarabhedonuM kathana mArI pAsethI sAMbhaLo. vivecana - prastuta gAthAmAM trasakAyanA mukhya bhedonuM pratipAdana che ane bhedAnabhedonA kathananI pratijJA che.
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ | jIvAjIva-vibhakti 407 ] 110 trasa jIvonA be prakAra che- gati trasa ane labdhi trasa. trasa nAmakarmanA udayathI je jIvo svayaM halana calana karI zake che, tevA beindriyathI paMcendriya sudhInA jIvo labdhi trasa kahevAya che ane je jIvone tranAma karmano udaya na hovA chatAM arthAt sthAvaranAma karmanA udayamAM paNa apekSAe gatikriyA pratyakSa joI zakAya tevA sthAvara jIvone(agnikAya ane vAyukAyane) gatitrasa kahe che. pANImAM paNa pratyakSa gati dekhAya che paraMtu tenI gati svayaM ane svataMtra nathI, te kevaLa nicANavALA ane DhALavALA pradeza tarapha gati kare che; tethI tenI gaNanA gatitrasamAM karI nathI. agnikAya: gvaNa 3 navA 3, suhunA vAyarA tahAM ! 109 pajjattamapajjattA, evamee duhA puNo // bhAvArtha - agnikAyanA jIvonA sUkSma ane bAdara ema be bheda che tathA e baMnenA paNa paryAptA ane aparyAptA ema be be bheda thAya che. __ bAyarA je u pajjattA, gahA te viyAhiyA / iMgAle mummare agaNI, accIjAlA taheva ya // ukkA vijjU ya bodhavvA, NegahA evamAyao / egavihamaNANattA, suhumA te viyAhiyA // zabdArtha -ne je te = te kAda = aneka prakAranA zAre = aMgAra, dhumADA rahita agni, saLa gatA kolasA muskure = rAkha sahitanA agnikaNa, cinagArI, taNakho maLI = agni avI = mUlathI saMlagna agnizikhA gAlA = jvALA, mULathI chUTelI agni zikhA 3 = ulkApAtanI agni, tAro kharatA samayanI agni viSna = vidhutanI agni, vijaLI pavAyo = A prakAre agninA cha = aneka bheda vonga = jANavA joIe suhuna = sUkSma jIva pAttA = nAnA bheda rahita vi6 = eka prakAranA vivAdiyA = kahyA che. bhAvArtha - bAdara paryApta agninA aneka prakAra che. jema ke aMgArA, murmura-cinagArI, agni, mULa sahita agnizikhA, jvAlA-mULa rahita agni zikhA, tAro kharatA samayanI agni, vijaLI camakavAnI agni, A prakAre bAdara agninA aneka bheda jANavA joIe. sUkSma agnikAyanA jIvo bhedothI rahita kevaLa eka ja prakAranA hoya che. / 110-111 II 0 suhumA savvalogammi, logadese ya bAyarA / itto kAlavibhAgaM tu, tesiM vucchaM cauvvihaM // bhAvArtha- sUkSma agnikAyanA jIvo samagra lokamAM vyApta che ane bAdara agnikAyanA jIvo lokanA eka dezamAM che. have agnikAyanA jIvonA cAra prakAranA kALavibhAga(sthiti)nuM varNana karIza. saMta pappA, mAvaliyA viyA vca sAiyA, sapajjavasiyA vi ya // 13
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 408 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 224 bhAvArtha:- pravAhanI apekSAe agnikAyanA jIvo anAdi ane anaMta che paraMtu sthitinI apekSAe sAdi ane sAMta che. . tiNNeva ahorattA, ukkoseNa viyAhiyA / / AuThiI teUNa, atomuhutta jahaNiyA // zabdArtha:- kAI = agnikAyanA jIvonI tijova = traNa gaNorA = ahorAtra(dina-rAta) Adi = Ayu-sthiti. bhAvArtha:- agnikAyanA jIvonI Ayusthiti jaghanya aMtarmuhUrtanI ane utkRSTa traNa ahorAtranI kahI che. / asaMkhakAlamukkosA, aMtomuhuttaM jahaNiyA / " kAyaThiI teUNaM, taM kAyaM tu amucao // bhAvArthaH- potAnI te kAyAne choDyA vinA arthAt agnikAyamAM janma maraNa karatAM agnikAyanA jIvonI kAyasthiti jaghanya aMtarmuhUrtanI ane utkRSTa asaMkhyAtakAlanI hoya che. 5. satANamujo, saMtomuhu nANaN I S" vinadagni saE #S, te navAja aMtara II bhAvArtha - agnikAyanA jIvo svIkAyane choDIne pharIthI svakAmamAM janma dhAraNa kare tyAM sudhInuM aMtara jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa anaMtakALanuM thAya che. - eesiM vaNNao ceva, gaMdhao rasa phAsao / saMThANAdesao vAvi, vihANAI sahassaso // bhAvArtha:- agnikAyanA jIvonA varNa, gaMdha, rasa, sparza ane saMsthAnanI apekSAe hajAro bheda thAya che. vivecana - prastuta gAthAomAM agnikAyanA jIvonA bheda-prabheda ane sthiti AdinuM kathana che. agnikAya- agni ja jenuM zarIra che, tene agnikAya kahe che. tenA paNa sUkSma-bAdara, paryAptA-aparyAptA, te cAra bheda che. agninA eka taNakhAmAM asaMkhyAtA jIvo hoya che, te badhA pratyeka zarIrI che. tenA bhedaprabheda temaja tenI bhavasthiti ane kAyasthiti bhAvArthathI spaSTa che. tenuM vivecana pRthvIkAyanI samAna che. vAyukAya: duvihA vAujIvA u, suhumA bAyarA tahA / 118 pajjattamapajjattA ya, evameva duhA puNo // bhAvArtha - vAyukAyanA jIvo sUkSma ane bAdara ema be prakAranA che tathA tenA paNa paryAptA ane aparyAptA ema be-be bheda che.
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ | jIvAjIva-vibhakti 408 suhumA sana 121 bAyarA je u pajjattA, paMcahA te pakittiyA / ukkaliyA maMDaliyA, ghaNagujA suddhavAyA ya // saMvaTTagavAyA ya, NegahA evmaayo| 120 egavihamaNANattA, suhumA tattha viyAhiyA // zArtha:-bAyarA = pAi2 pajjattA = paryApta vAyuDAyanA paMcahA = pAMya prAranA pakittiyA = 4Acha ukkaliyA = sahI sahIne vaDe tevo vAyu ghaNa = dhanavAyu, ratnaprabhA pRthvInI nIye 23do ghanIbhUta vAyu maMDaliyA = 4382 yAsato vAyu guMjA = [n vAyu, vaDetAvaDetA gurava 42 tevo vAyu suddhavAyA = zuddha vAyu savaTTagavAyA = saMvata: vAyu, duhinetama04 (mAre vastumAna 615nA2 vAyu evaM = 20 prare vAyuAyanA Ayao = ityAhi jI 55 NegahA = ane5 me . bhAvArtha- bAdara paryApta vAyakAyanA pAMca prakAra che- aTakIne vaheto utkalikAvAyu, cakrAkAre vaheto maMDalikavAyu, ghanIbhUta vAyu, guMjArava karato guMjAvAyu ane maMda maMda vaheto zuddha vAyu. saMvartaka vAyu ityAdi vAyukAyanA aneka bheda che. sUma vAyukAya bhedothI rahita kevaLa eka ja prakArano che./119-12ll suhumA savvalogammi, logadese ya bAyarA / itto kAlavibhAgaM tu, tesiM vucchaM cauvvihaM // bhAvArtha- sukSma vAyukAyanA jIvo samagra lokamAM vyApta che ane bAdara-sthULa vAyukAyanA jIvo lokanA eka dezamAM arthAt amuka bhAgamAM che. have vAyukAyanA jIvonA cAra prakAranA kALavibhAganuM varNana karIza. paNAiyA, apajjavasiyA vi ya / / 122 hapa Jca sAiyA, sapajjavasiyA vi ya // bhAvArtha - pravAhanI apekSAe vAyukAyanA jIvo anAdi anaMta che paraMtu sthitinI apekSAe sAdi sAMta che. - tiNNeva sahassAI, vAsANukkosiyA bhave / 123 AuThiI vAUNaM, aMtomuhuttaM jahaNiyA // zArtha :- vAUNaM = vaayuaayn| yonI vAsANa tiNNeva sahassAI = 35 // // 2 varSanI AuThii = Ayusthiti, mavasthiti bhave = Doya che. bhAvArtha - vAyukAyanA jIvonI Ayusthiti jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa traNa hajAra varSonI hoya che. . asaMkhakAlamukkosA, aMtomuhuttaM jahaNiyA / 124| kAyaThiI vAUNaM, taM kAya tu amucao // bhAvArtha - potAnI kAyane choDyA vinA vAyukAyamAM ja niraMtara janma maraNa karatAM tenI kAyasthiti jaghanya aMtarmuhUrtanI ane utkRSTa asaMkhyAta kALanI thAya che. aNaMtakAlamukkosaM, aMtomuhuttaM jahaNNayaM / vijaDhammi sae kAe, vAujIvANa aMtaraM // 125
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 410] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 bhAvArtha:- vAyukAyanA jIvo svakAya choDIne parakAyamAM jAya, pachI bhramaNa karatAM pharIthI vAyukAyamAM utpanna thAya, tyAre tenuM aMtarakALa jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa anaMtakALanuM thAya che. - eesiM vaNNao ceva, gaMdhao rsphaaso| 126 saMThANAdesao vAvi, vihANAI sahassao // bhAvArtha - vAyukAyanA jIvonA varNa, gaMdha, rasa, sparza ane saMsthAnanI apekSAe hajAro bheda thAya che. vivecanaH prastuta gAthAmAM vAyukAyika jIvonA bheda-prabheda, tenI bhavasthiti, kAyasthiti ane aMtaranuM nirUpaNa che. vAyu ja jenuM zarIra che tene vAyukAyika kahe che. tenA sUkSma-bAdara, paryAptA ane aparyAptA tema cAra bheda thAya che. vAyukAyanA bAdara jIvo paNa atyaMta alpa avagAhanAvALA hoya che. pRthvI, pANI ke agninA jIvothI vAyukAyika jIvonI avagAhanA alpa hoya che. vAyunA ekavAra pharavAmAM asaMkhyAtA jIvonuM hanana thAya che. tenA bheda, sthiti Adi bhAvArthathI spaSTa che. trasa prANI :- urAlA ya tasA je u, cauhA te pakittiyA / beiMdiyA teiMdiyA, cauro paMciMdiyA ceva // zabdArtha:- 32/HT = udAra, pUla, bAdaratI trasa jIvo te te vaDI= cAra prakAranA pavittiyA = kahyA che veriyA = beindriya teriyA = te indriya, vakaro = caurendriya pariyA = paMcendriya. bhAvArthaH - sthUla trasa jIvonA cAra bheda kahyA che- beIndriya, teindriya, caurendriya ane paMcendriya. vivecana : prastuta gAthAmAM sthUla trasa jIvonA mukhya bhedonuM nirUpaNa che. je jIvone trasanAmakarmano udaya hoya, jenI halanacalananI kriyA carma cakSuthI joI zakAya, te jIvone udAratrasa kahe che. te ja vAstavika rUpe trasa che. tenA cAra bheda che- beindriya, te indriya, caurendriya ane paMcendriya. indriyanI apekSAe jIvonuM je vibhAjana thAya che temAM dravyandriyanI pradhAnatA che. indriyanA be prakAra che- dravyendriya ane bhAvendriya. dravyendriya kAna, nAka vagerenI bAhya racanArUpa che; te nAma karmanA udayarUpa che ane bhAvendriya jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamarUpa che. je jIvone jeTalI dravyendriya pragaTa che teTalI indriyonI apekSAthI tenI saMjJA-nAmanuM nirmANa thAya che. jema ke jene sparza ane rasanA, te be indriyo che, te beindriya kahevAya che, jene sparza, rasanA ane ghANa(nAka), te traNa indriyo che, te te indriya kahevAya che; je jIvone sparza, rasanA, ghANa ane cakSu, te cAra indriyo hoya te jIvo caurendriya kahevAya che; tathA sparza, rasanA, ghANa, cakSu ane zrotra(kAna), te pAMca indriyo hoya tene paMcendriya kahevAya che.
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ | jIvAjIva-vibhakti | 411 / 128 130 beindriyAdi A sarva trasa jIvo lokanA dezabhAgamAM che. cauda ra pramANa lokamAM eka raju lAMbI-pahoLI ane cauda rajU UMcI trasanAla che. te samagra lokanA eka vibhAgarUpa che. temAM paNa trasa jIvo eka deza-vibhAgamAM ja rahe che. vitendriya : dhandriya, tendriya, yaundriya : beiMdiyA u je jIvA, duvihA te pakittiyA / pajjattamapajjattA, tesiM bhee suNeha me // zArtha :- pakittiyA = hyA cha pajjattaM = paryApta apajjattA = aparyApta bhae = (meha me = bhArI pAseyI suNeha = samo. bhAvArtha - beindriya jIvonA be prakAra che- paryAptA ane aparyAptA. tenA uttara bhedo tame mArI pAsethI sAMbhaLo. kimiNo somaMgalA ceva, alasA mAivAhayA / 100 vAsImuhA ya sippiyA, saMkhA saMkhaNagA tahA // palloyANullayA ceva, taheva ya varADagA / jalUgA jAlagA ceva, cadaNA ya taheva ya // ii beiMdiyA ee, NegahA evmaayo| _logegadese te savve, Na savvattha viyAhiyA // zArtha:-kimiNo abhi, viSTAhimA utpanna thanA kii| somaMgalA subhaMgale vizeSa alasA = agasiyA mAivAhayA = mAtRvA, maahimaamaanaa| vo vAsImuhApAsIbhupasippiyA chI5 sakhA = zaMpa sakhaNagA = zaMpAna, zaMpanA mAranA nAnA palloyA = palsa-ALIne DotaranAra vo aNullayA anudasa varADagAvarATa, ojilUgAjAlagA = 4o, cadaNA = yahaniyA ii prare eemA evamAyAo= ityAhibeidiyAlendriya aNegahAmane prAranAchasavve = sarva logegadese = sonAgezabhAMviyAhiyA chAchaNa savvattha= sarvatra nathI. bhAvArtha:-bhi, subhagata, agasiyA, vA, vAsIbhuma, chI5, zaMsane laghuzaMga, palsa-41ne kotaranAra jIvo anupalaka, koDA, jaLo, jAlaka ane caMdaniyA ityAdi aneka prakAranA beindriya jIvo cha. te padhA sonAzimA (abhubhAgamA) 23 cha, samaya sobhA nathI. // 128-130-131 // 1. saMtai pappaNAiyA, apajjavasiyA vi ya / / 132 cca sAiyA, sapajjavasiyA vi ya // bhAvArtha - pravAhanI apekSAe beIndriya jIvo anAdi anaMta che paraMtu sthitinI apekSAe sAdi sAMta che. / vAsAiM bArasA ceva, ukkoseNa viyAhiyA / beiMdiya AuThiI, aMtomuhuttaM jahaNiyA // 131
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 412 / zrI uttarAdhyayana sUtra-2 bhAvArtha - beIndriya jIvonI Ayusthiti utkRSTa bAra varSanI ane jaghanya aMtarmuhUrtanI che. saMkhijjakAlamukkosA, aMtomuhuttaM jahaNiyA / 134 / beiMdiyakAyaThiI, taM kAyaM tu amucao // bhAvArtha - potAnI kAyAne choDyA vinA tyAM ja niraMtara janma maraNa karatAM beIndriya jIvonI kAyasthiti jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa saMkhyAtakALa(saMkhyAta hajAro varSa)nI thAya che. / aNaMtakAlamukkosaM, aMtomuhuttaM jahaNNayaM / 135 5 beiMdiya jIvANaM, aMtaraM ca viyAhiyaM // bhAvArtha - beindriya jIvonuM aMtara jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa anaMtakALanuM kahyuM che. - eesiM vaNNao ceva, gaMdhao rasa phAsao / 21 saMThANAdesao vAvi, vihANAI sahassaso // bhAvArtha:- pendriya vona af, gaMdha, 2sa, sparza ane saMsthAnanI apekSA ro me thAya che. - teiMdiyA u je jIvA, duvihA te pakittiyA / 137 pajjattamapajjattA ya, tesiM bhee suNeha me // bhAvArtha :- indriya jIvonA be prakAra che- paryAptA ane aparyAptA. have tenA bheda mArI pAsethI sAMbhaLo. kuMthupivIliuDaMsA, ukkaluddehiyA tahA / 138 taNahArA kaTThahArA ya, mAlUgA pattahAragA // kappAsaTThimmi jAyA, tiMdugA tausa miMjagA / sadAvarI ya gummI ya, bodhavvA iMdagAiyA // iMdagovagamAIyA, gahA evamAyao / 140| __ logegadese te savve, Na savvattha viyAhiyA // zArtha:- kuMthu = 5thavA pivIli = 151 uhaMsA = yAya' ukkala = 6si uddehiyA = 645 taNahArA = tRehA24, ghAsa paanaa|ddii| kaTThahArA aSThADA24 mAlUgA bhAsU pattahAragA = patrADA24 kappAsaDhimmi jAyA = upAsanA bImA utpanna thnaa| 94 tiMdugA = tiMdu tausarmijagA = pUSa, bhiM44 sadAvarI = sahAyarI gummI = anapar3heiMdagAiyA = IndrIya iMdagovagaM = chandragopa AiyA sAhievamAyao mA prareNI 5 NegahA = mane prAranA tendriya vo logegadese = sonA dezamA cha Na savvattha = sarvatra nathI. bhAvArtha:-thavA, 131, yAM25, 6-5mi, 645, tR||24, ASThADA24, bhAsUra, patrADA24, pAsanA bIjamAM utpanna thanArA jIva, tinduka, trapuSa,miMga, sadAparI, kAnakhajUrA, indrakAyika, indragopa Adi 139
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvAjIva-vibhakti aneka prakAranA teindriya jIvo kahyA che, te lokanA eka dezamAM(amuka bhAgamAM) rahe che, sarvatra nathI. / / 138 - 138-140 // saMtai pappaNAiyA, appajjavasiyA vi ya / 141 Thii paDucca sAiyA, sappajjavasiyA viya // bhAvArtha :- pravAhanI apekSAe teindriya jIvo anAdi anaMta che paraMtu sthitinI apekSAe sAdi sAMta che. egUNapaNNahorattA, ukkoseNa viyAhiyA / 142 teiMdiya AuThiI, aMtomuhuttaM jahaNiyA // 413 bhAvArtha :- * teindriya jIvonI Ayusthiti utkRSTa ogaNapacAsa ahorAtra(rAta-divasa)nI che ane jaghanya aMtarmuhUrtanI che. 143 saMkhijjakAlamukkosA, aMtomuhuttaM jahaNiyA / teiMdiya kAyaThiI, taM kAyaM tu amucao // bhAvArtha:- potAnI kAyAne choDyA vinA teindriyakAyamAM niraMtara janmamaraNa karatA te jIvonI kAyasthiti jaghanya aMtarmuhUrtanI ane utkRSTa saMkhyAtakAlanI hoya che. 144 aNaMtakAlamukkosaM, aMtomuhuttaM jahaNNayaM / teiMdiyajIvANaM, aMtaraM tu viyAhiyaM // bhAvArtha :- teindriya jIvonuM aMtara jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa anaMtakALanuM hoya che. eesiM vaNNao ceva, gaMdhao rasa phAsao / saMThANAdesao vAvi, vihANAraM sahassaso // 145 bhAvArtha :- * teindriya jIvonA varNa, gaMdha, rasa, sparza ane saMsthAnanI apekSAe hajAro bheda thAya che. caDariMdiyA u je jIvA duvihA te pakittiyA / 146 pajjattamapajjattA ya, tesiM bhee suNeha me // bhAvArtha :- caurendriya jIvonA be prakAra kahyA che- paryAptA ane aparyAptA. have mArI pAsethI tenA leha sAMbho 147 148 149 aMdhiyA pottiyA ceva, macchiyA masagA tahA / bhamare kIDapayaMge ya, DhiMkuNe kuMkaNe tahA // kukkuDe siMgarIDI ya, NaMdAvatte ya vicchue / Dole bhiMgirIDI ya, viralI acchivehae // acchile mAhae acchiroDae, vicitte cittapattae / ohiMjaliyA jalakArI, NiyayA taMbagAiyA //
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 414 / zrI uttarAdhyayana sUtra-2 - ii cauriMdiyA ee, NegahA evmaayo| 150 logegadese te savve, Na savvattha viyAhiyA // zArtha :- aMdhiyA = aghi pottiyA= poti macchiyA = mAjI masagA = 4272 bhamare = (prama2 kIDa = 31payaMge = patagiyA DhiMkuNe = die| kuMkaNe = 45 kukkuDe = duTa siMgarIDI = sIgarI viralI = virakhI gaMdAvatte = nahAvarta vicchue = vIMchI Dole = Dosa acchivehae = akSivedha acchile = akSisa mAhale = bhADaya acchiroDae akSiro'vicitte - viyitra, vidhyutA citapattae = citrapatra, patagiyA ohiMjaliyA = mo4isijalakArI= 4sarI NiyayA = nInitaMbaga = 4, Hs AiyA = mAhiii evamAyAo= AdhArejI 5 ee = sA cauridiyA = yaudriya vo gahA = aneranA cha. bhAvArtha :- adhi, poti, bhANI, bha272, bhramara151, patagiyA, hiMdue, 45, mukuTa, siMgaTI, visI, nahAvata, vIchI, DosabhaMgarI, makSivedhatathA makSita, bhAgadha, akSiroDa, viyitra,citrapatra upadhijalakA, jalakArI, nInikA(nIcaka), tAmraka Adi aneka prakAranA caurendriya jIvo kahyA che ane te sarva monA dezamA 24 cha, sarvatra nahIM // 147-150 // - saMtaI pappaNAiyA, apajjavasiyA vi ya / 151 | ThiiM paDucca sAIyA, sapajjavasiyA vi ya // bhAvArtha-pravAhanI apekSAe corendriya jIvo anAdi anaMta che paraMtu sthitinI apekSAe sAdi ane sAMta che. - chacceva ya mAsA u, ukkoseNa viyAhiyA / N cauriMdiyaAuThiI, aMtomuhuttaM jahaNiyA // zaGETrtha :- cauriMdiya = yaudriya chavonI AuThiI = Ayu sthiti chacceva = 7 mAsA = malinAnI viyAhiyA = 4ii che. bhAvArtha:- corendriya jIvonI Ayusthiti jaghanya aMtarmuhUrtanI ane utkRSTa cha mAsanI che. saMkhijjakAlamukkosaM, aMtomuhuttaM jahaNiyaM / caridiya kAyaThiI, taM kAyaM tu amuMcao // bhAvArtha - potAnI kAyAne choDyA vinA caurendriyamAM ja niraMtara janmamaraNa karatA te jIvonI kAyasthiti jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa saMkhyAtakALanI hoya che. . aNaMtakAlamukkosaM, aMtomuhuttaM jahaNNayaM / 154 vijaDhammi sae kAe, aMtaraM ca viyAhiyaM // bhAvArtha - caurendriya jIvonuM aMtara jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa anaMtakALanuM hoya che. eesiM vaNNao ceva, gaMdhao rsphaaso| isa saMThANAdesao vAvi, vihiNAI sahassaso // 153
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ | jIvAjIva-vibhakti [ 415 ] bhAvArtha:- caurendriya jIvonA varNa, gaMdha, rasa, sparza ane saMsthAnanI apekSAe hajAro bheda thAya che. vivecana - prastuta sutramAM beindriya, te indriya ane caurendriya jIvonA bheda-prabheda ane tenI sthiti AdinuM pratipAdana che. beidriya. teIdriya, caurendriya jIvonA paryAptA ane aparyAptA, tema be-be bheda thAya che anya koI bheda thatA nathI. te jIvone AhAra, zarIra, indriya, zvAsocchavAsa ane bhASA, te pAMca paryApti hoya che. A pAMca paryAptine je pUrNa kare, te beindriyAdi paryApta hoya che ane A pAMca paryAtine pUrNa na kare, te aparyApta hoya che. sutrakAre beindriya Adi jIvonA aneka nAmono ullekha karyo che. temAMthI keTalAka prasiddha nAma che ane keTalAka aprasiddha che, prasiddha nAmone bhAvArthamAM spaSTa karyA che. sthiti- aneka jIvonI apekSAe beiyiAdinI sthiti anAdi anaMta che. kyAre ya A loka vikalendriya jIvothI rahita hoto nathI ane thaze paNa nahIM. eka jIvanI bhavasthiti ane kAyasthiti sAdi sAMta hoya che. bhavasthiti- beindriyAdi traNeyanI bhavasthiti jaghanya aMtarmuhUrtanI che. utkRSTa sthiti beindriyanI bAra varSanI, teindriyanI 49 divasanI ane caurendriyanI chamAsanI che. kAyasthiti-beindriyAdi traNeyanI kAyasthiti jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa saMkhyAtAkAlanI che. beindriya AdimAM svakAyanI apekSAe jIva niraMtara saMkhyAtAkAla paryata janma-maraNa karI zake che. aMtara- beindriyAdi traNeyanuM aMtara jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa anaMtakAlanuM thAya che. jo te jIva beindriyAdimAMthI nIkaLIne nigodamAM jAya, to tyAM anaMtakAla janma-maraNa karatAM pasAra kare ane tyAra pachI punaH beindriyamAM utpanna thAya, A rIte tenuM anaMtakAlanuM aMtara ghaTita thAya che. varNa, gaMdha AdinI apekSAe beindriyAdinA paNa hajAro bheda thAya che. paMcendriyaH paMciMdiyA u je jIvA. cauvvihA te viyAhiyA / 156 __NeraiyA tirikkhA ya, maNuyA devA ya AhiyA // zabdArtha -paMdhiyA = paMcendriya braha = cAra prakAranA geraphA = narayika siriNA = tiryaMca mahuvA = manuSya jevA = deva. bhAvArtha - paMcendriya jIvonA cAra prakAra kahyA che- nArakI, tiryaMca, manuSya ane devatA. vivecana : prastuta gAthAmAM paMcendriyanA mukhya cAra bhedonuM kathana che- (1) nArakI- je jIvane narakAyuno udaya hoya, tene nArakI kahe che. (2) tiryaMca paMcendriya- je jIvane tiryaMcanuM AyuSya ane paMcendriya jAtinAmakarmano udaya hoya, tene tiryaMca paMcendriya kahe che. ekendriya, beindriya, te indriya, caurendriya jIvone paNa tiryaMcAyuno ja udaya hoya che. tiryaMcagatimAM pAMca jAtinA jIvono samAveza thAya che. (3) manuSya
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ 410 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 je jIvane manuSyAyano udaya hoya tene manuSya kahe che. (4) deva je jIvane devAyuno udaya hoya, tevA aizvarya saMpanna jIvane deva kahe che. nArahI:157 / raiyA sattavihA, puDhavisu sattasu bhave / rayaNAbhA sakkarAbhA, vAluyAbhA ya AhiyA // paMkAbhA dhUmAbhA, tamA tamatamA thaa| 158 ii raiyA ee, sattahA parikittiyA // zArtha:-NeraiyA = nairathi sattavihA= sAta prAranA AhiyA - BhA cha sattasu = sAta puDhavIsu = pRthvImomAM bhave = Doya che. rayaNAbhAratnaprabhA sakkarAbhA zarAmamA vAluyAbhA = vAsumA pakAbhA = pramA dhUmAbhA = dhUmapramAtamA tabha:prabhAtamatamA tamastamA pramA ii = sAre ee= te NeraiyA = naiyiDao sattahA = sAta prAranA parikittiyA = BhyA che. bhAvArtha:- sAta prAranA nairayi sAta praDAranI 5thvImA Doya che.te sAta pRthvImo- (1) ratnapramA, (2) zarApramA, (3) supramA, (4) pramA, (5) dhUmapramA, (5) tama:prabhAsane (7) mahAtamapramA. A rIte temAM rahetA nairayiko paNa sAta prakAranA kahyA che. te 157-158 || - ghammA vaMsA ya silA ya, tahA aMjaNa riTThagA / maghA mAghavaI ceva, NArayA ya viyAhiyA // 1. rayaNAigottao ceva, tahA ghammAi NAmao / ii NeraiyA ee, sattahA parikittiyA // zArtha :- ghammA = dhammA vaMsA= // silA- zikSA aMjaNA = i4 // riTThagA- 2SThA maghA = bhaghA tahA, ceva = ane mAghavaI = mAdhavatI A NArayA = na2onA nAma viyAhiyA = 5o cha rayaNAi ratnaprabhA mAhinAraonAgottao gotra cheghammAi = dhammA hinaonA NAmao nAmacha ii = // praDAre ee = se sattahA = sAta praa2n| NeraiyA = naa2hii| vo parikittiyA hAche. bhAvArtha:-dhammA, vaMza, zikSA, aMxu, RSTha, bhaghAsane mAdhavatI sAta na24 pRthvInA nAma che. - uparokta ratnaprabhA Adi sAta narakanA gotra che ane ghammA Adi sAta narakanA nAma che. A zate nAhInA von| sAta prA2 4aa cha. // 158-10 // 0 logassa egadesammi, te savve u viyAhiyA / 161 0 itto kAlavibhAgaM tu, tersi vucchaM cauvvihaM // zArtha:-savve = samaya logassa = sonA egadesammi = me dezamAM itto = ve pachI tesiM = tenA cauvvihaM = yAra praaranA kAlavibhAga = vibhAgane vuccha = 3DIza. bhAvArtha:- te sarva nArakInA jIvo lokanA eka dezamAM(vibhAgamAM) rahe che. have tenA cAra prakArano kALa vibhAga kahIza. 159
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ | jIvAjIva-vibhakti | 417 / 163 162 - saMtai pappaNAiyA, apajjavasiyA vi ya / ThiI paDucca sAiyA, sapajjavasiyA vi ya // bhAvArtha - pravAhanI apekSAe nArakInA jIvo anAdi anaMta che paraMtu sthitinI apekSAe sAdi sAMta che. sAgarovamamegaM ta, ukkoseNa viyAhiyA / paDhamAe jahaNNeNa, dasavAsasahassiyA // zArtha:- paDhamAe = paDesI na27mAM jahaNNeNa = 4dhanya sthiti dasavAsasahassiyA = 6za 2 varSanI ukkoseNa = 6STasthiti sAgarovamamegaM = sAgaropabhanI viyAhiyA 5DI che. bhAvArtha :- pahelI narakamimAM nArakajIvonI sthiti jaghanya daza hajAra varSanI ane utkRSTa eka sAgaropamanI che. . tiNNeva sAgarAU, ukkoseNa viyAhiyA / 164 doccAe jahaNNeNa, ega tu sAgarovama // bhAvArtha - bIjI narakabhUmimAM nAraka jIvanI jaghanya sthiti eka sAgaropamanI ane utkRSTa sthiti traNa sAgaropamanI che. - satteva sAgarAU, ukkoseNa viyAhiyA / taiyAe jahaNNeNaM, tiNNeva sAgarovamA // bhAvArtha - trIjI narakabhUmimAM nAraka jIvanI jaghanya sthiti traNa sAgaropamanI ane utkRSTa sthiti sAta sAgaropamanI che. . dasa sAgarovamAU, ukkoseNa viyAhiyA / / cautthIe jahaNNeNaM, satteva sAgarovamA // bhAvArtha - cothI narakabhUmimAM nAraka jIvanI jaghanya sthiti sAta sAgaropamanI ane utkRSTa sthiti daza sAgaropamanI che. . sattarasa sAgarAU, ukkoseNa viyAhiyA / 167 paMcamAe jahaNNeNaM, daseva sAgarovamA // bhAvArtha - pAMcamI narakabhUmimAM nAraka jIvanI jaghanya sthiti daza sAgaropamanI ane utkRSTa sthiti sattara sAgaropamanI che. __bAvIsaM sAgarAU, ukkoseNa viyAhiyA / (50 chaTThIe jahaNNeNaM, sattarasa sAgarovamA // bhAvArtha - chaThThI narakabhUmimAM nAraka jIvanI jaghanya sthiti sattara sAgaropamanI ane utkRSTa sthiti bAvIsa sAgaropamanI che. 165
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 18 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 |, tetAM , 3joseLa vivAdiyA ! sattamAe jahaNNeNaM, bAvIsa sAgaropamA // bhAvArtha :- sAtamI narakabhUmimAM nAraka jIvanI jaghanya sthiti bAvIsa sAgaropamanI ane utkRSTa sthiti tetrIsa sAgaropamanI che. - jA ceva ya AuThiI, NeraiyANaM viyAhiyA / 170 deg sA liM ti, gavyaoliyA mane II zabdArtha-ra = nAraka jIvonI nAje nadavpusiva = jaghanya ane utkRSTa Ari = Ayusthiti sA = tela = te jIvonI jaghanya ane utkRSTa vAri = kAyasthiti ane = hoya che. bhAvArtha - nArakanI jaghanya ane utkRSTa jeTalI Ayusthiti che, teTalI ja tenI kAyasthiti hoya che. eka aNatakAlamukkosaM, aMtomuhuttaM jahaNNayaM / isa vijaDhammi sae kAe, NeraiyANaM tu aMtara // bhAvArtha - narakanA jIvo svakAya(narakabhava) choDIne anyatra bhava bhramaNa karatAM pharIthI narakamAM utpana thAya, tyAM sudhInuM aMtara jaghanya aMtarmuhUrtanuM ane utkRSTa anaMtakALanuM hoya che. kiM vaNao veva, dho rasAlo sa saMThANAdesao vAvi, vihANAI sahassaso // bhAvArtha:- A nArakI jIvonA varNa, gaMdha, rasa, sparza ane saMsthAnanI apekSAe hajAro bheda thAya che. vivecana - prastuta gAthAomAM nArakI jIvonA sAta bhedonuM digdarzana che. nArakInA bheda tenA nivAsasthAna rUpa kSetranI apekSAe che. naraka sAta hovAthI nArakInA sAta prakAra che. adholokamAM sAta naraka bhUmio che, je sAta narakanA nAmathI prasiddha che. temAM nArakI jIvo nivAsa kare che. te jIvoe potAnA adhyavasAya anusAra narakagatinA AyuSyano baMdha karyo hovAthI tene tyAM rahevuM paDe che. te sAte ya bhUmio eka bIjAthI kramazaH nIce-nIce che. te A pramANe che 1) ratnaprabhA- prathama naraka pRthvImAM ratnonI prabhA hoya che. te pRthvI eka lAkha eMsI hajAra (1,80,000)yojananI jADAIvALI (uparathI nIce) che. temAM soLa ratnonA kAMDa, bhavanapati devonA bhavana, pAtALa kaLaza Adi ratnamaya che. tenI mukhyatAe te pRthvInuM nAma ratnaprabhA che. tema chatAM nairayikonA rahevAnA prastaTamAM to ghora aMdhakAra ja hoya che. (2) zarkarA prabhA-jemAM pAsAdAra paththarAonI pradhAnatA hoya te zarkarAprabhA kahevAya che (3) tAlukA prabhA- retInI pradhAnatAvALI pRthvI (4) paMkaprabhA- kAdavanI bahulatA hoya, tevI pRthvI (5) dhUmaprabhA-dhUmADAnI bahulatAvALI bhUmi. joke narakamAM bAdara agnino abhAva hovAthI agnijanya dhumADo hoto nathI to paNa tyAM dhumADAnA svabhAvanA pagalonuM pariNamana hoya che. tethI te dhUmaprabhA kahevAya che () tama prabhA- aMdhakAramayI chaThThI narakabhUmi (7) mahAtamaH prabhAatyaMta aMdhakAramaya, mahA bhayAnaka svarUpavALI sAtamI narakabhUmi. A sAta naraka pRthvIomAM sAta prakAranA
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ | jIvAjIva-vibhakti 419 ] nArakI jIvo nivAsa kare che. te sAtanA paryAptA ane sAta aparyAptA tema nArakI jIvonA 14 bheda che. nokSa prAjhi - nArakI jIvo trasa che. tethI te adholokamAM AvelI trasanAlanA eka vibhAgamAM ja rahe che. te lokano asaMkhyAtamo bhAga che. tethI ahIM tenA mATe lokanA eka dezamAM hovAnuM kathana che. sthiti- aneka jIvonI apekSAe nArakInI sthiti anAdi anaMta che. evo koI samaya nathI jyAre nArakInA jIvo na hatA ane na raheze. anAdikALathI teno pravAha cAlyo Ave che ane anaMtakALa sudhI cAlyA karaze. A rIte aneka jIvonA pravAhanI apekSAe nArakI jIvo anAdi anaMta che ane pratyeka nArakI jIvonI Ayusthiti ane kAyasthiti sAdi sAMta hoya che te apekSAe nairayiko sAdi sAMta che. bhavasthiti- samuccaya nairayikonI bhavasthiti jaghanya 10,000 varSa, utkRSTa 33 sAgaropamanI che. sAta narakanA nairayikonI judI-judI sthiti che, te gAthArthanI spaSTa che. sAravama- sAgaropama. eka yojana pramANa lAMbA, pahoLA ane UMDA kUvAmAM devaku uttarakurukSetranA sAta divasanA galiyA manuSyonA vALanA atyaMta bArIka TukaDA ThAMsI ThAMsIne bharavAmAM Ave; pachI dara so varSe eka eka TukaDo kADhatAM jyAre te kUvo khAlI thaI jAya, teTalA samayane eka palyopama kahevAmAM Ave che. AvA daza kroDAkoDI palyopamano eka sAgaropama thAya che. vizeSa mATe juo- anuyogadvAra sUtra. kAyasthiti- nAraka jIvonI bhavasthiti ane kAyasthiti eka samAna che. kAraNa ke nArakI jIvo marIne pharIthI narakamAM utpanna thatA nathI paraMtu nairayika narakamAMthI nIkaLIne garbhaja paryApta manuSya athavA tiryaMca yonimAM janma dhAraNa kare che, tethI nairayikonI kAyasthiti thatI nathI. teonI bhavasthiti ane kAyasthiti baMne eka ja che. aMtara- narakanA jIva narakanuM AyuSya pUrNa karIne garbhaja-paryApta manuSya ke tiryaMcamAM gayA pachI traNe ya gatimAM bhavabhramaNa karatAM kyAreka pharIthI narakamAM Ave to ochAmAM ocho aMtarmuhUrta ane vadhAremAM vadhAre anaMtakALano samaya pasAra thaI jAya che. nArakI mArIne saMjJI tiryaMcamAM utpanna thAya, tyAM aMtarmuhUrtanuM AyuSya pUrNa karIne pharIthI narakamAM utpana thAya, to jaghanya aMtarmuhUrtanuM aMtara thAya che. aMtarmuhUrtanA AyuSyavALo saMjJI tiryaMca narakamAM utpanna thaI zake che. tethI jaghanya aMtara tenI apekSAe ghaTita thAya che. nArakIno jIva marIne garbhaja manuSya ke tiryaMcamAM janma dhAraNa kare, tyAMthI bhavabhramaNa karatAM karatAM nigodamAM cAlyo jAya, tyAM anaMtakAla pasAra kare, A rIte anaMtakAla pachI kyAreka narakamAM janma dhAraNa kare, to tenuM utkRSTa anaMtakAlanuM aMtara ghaTita thAya che. nairayikonA zarIranA varNAdinI taratamatAnI apekSAe hajAro bheda thAya che. tiryaMca paMcendriya : na paMciMdiya tirikkhAo, duvihA te viyAhiyA / / samucchimatirikkhAo gabbhavakkatiyA tahA // zabdArtha-padyaviiiravALo = paMcendriyatiryaMca se - teo suvi be prakAranA samatirika = samUrchAima tiryaMca tada = tathA mavatiya = garbhavyutkrAMtika, garbhaja tiryaca. bhAvArtha :- paMcendriya tiryaMcanA be prakAra che- samUrchAima(asaMjJI) tiryaMca paMcendriya ane garbhaja tiryaMca paMcendriya jIvo.
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 420 / zrI uttarAdhyayana sUtra-2 - duvihA te bhave tivihA, jalayarA thalayarA tahA / 174 / NahayarA ya bodhavvA, tesiM bhee suNeha me // zArtha:-tivihA = 35 35 me bodhavvA = aquo'bhe jalayarA = 4saya thalayarA = sthagaya2 NahayarA = seyara suNeha = sAmago tesiM bhee = tenA meha. bhAvArtha:- uparokata baMne prakAranA paMcendriya tiryaMca jIvonA traNa-traNa prakAra che- jalacara, sthaLacara, khecara. have tenA bheda mArI pAsethI sAMbhaLo. macchA ya kacchabhA ya, gAhA ya magarA tahA / 175 susamArA ya bodhavvA, pacahA jalayarAhiyA // zArtha:- paMcahA = pAMya prAranA AhiyA = hyAche bodhavvA = 14 me macchA = bha27 kacchabhA = ayamo gAhA = grAu magarA = magara susumArA = suMsubhA2. bhAvArtha :- 4152 ponA pAMtha prA2 cha- matsya, Ayo, us, bhA2 mane suMsubhAra. - loegadese te savve, Na savvattha viyAhiyA / 176 itto kAlavibhAgaM tu, tesiM vuccha cauvvihaM // zabdArtha :- te savve = te 4152 vo loegadese = donA me dezamA Na savvattha = te sarvatra nathI tesiM = te vonA cauvvihaM = yA2 praa2n| kAlavibhAgaM = Aga vimA vucchaM = DIza. bhAvArtha :- jalacara jIva lokanA eka dezamAM(vibhAgamAM) rahe che, AkhA lokamAM nahIM. have te jo cAra prakAranA kALavibhAganuM varNana karIza. 177 saMtaI pappaNAiyA, apajjavasiyA vi ya / ThiI paDucca sAiyA, sapajjavasiyA vi ya // bhAvArtha - pravAhanI apekSAe jalacara jIvo anAdi anaMta che paraMtu sthitinI apekSAe sAdi sAMta che. / egA ya puvvakoDI u, ukkoseNa viyAhiyA / 178 AuThiI jalayarANa, atomuhutta jahaNiyA // bhAvArtha - jalacara jIvonI Ayusthiti jaghanya aMtarmuhUrtanI ane utkRSTa eka karoDa pUrva varSanI che. __puvvakoDipuhattaM tu, ukkoseNa viyAhiyA / " kAyaThiI jalayarANaM, aMtomuhuttaM jahaNiyA // bhAvArtha - jaLacara jIvonI kAyasthiti jaghanya aMtarmuhUrtanI ane utkRSTa aneka pUrvadoDa varSanI che. - aNaMtakAlamukkosaM, aMtomuhuttaM jahaNNayaM / vijaDhammi saekAe, jalayarANaM aMtaraM // 180
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ | jIvAjIva-vibhakti [ 421] bhAvArtha:- jaLacara jIvo svakAya(te bhavane) choDIne anya kAyamAM bhavabhramaNa karIne pharIthI jaLa caramAM Ave, tyAM sudhInuM aMtara jaghanya aMtarmuhUrtanuM ane utkRSTa anaMtakALanuM hoya che. | 181 li vALa veva, gAMdho rasapaI ' saMThANAdesao vAvi, vihANAI sahassaso // bhAvArtha - jaLacara jIvonA varNa, gaMdha, rasa, sparza ane saMsthAnanI apekSAe hajAro bheda che. 53 3MyAM ya parisakhA, tuvarA thayarI mane ! __cauppayA cauvvihA, te me kittayao suNa // zadArtha - thara = sthaLacara jIvo suvila = be prakAranA ane = hoya che vaDappA = catuSpada, copagA = parisarpa = cAra prakAranA ge huM te = tenuMttio = kIrtana, varNana karuM chuM sukhada = dhyAnapUrvaka sAMbhaLo. bhAvArtha:- sthaLacara jIvonA be prakAra che- catuSpada ane parisarpa. temAM je catuSpada jIvo che tenA cAra prakAra che. te mArI pAsethI sAMbhaLo. JIgT ggT veva, mAMDapiyA sagappA - hayamAI goNamAI, gayamAI sIhamAiNo // zabdArtha:- kura =eka kharIvALAdanA ghoDA, gadheDA Adilupura = be kharIvALA goLanI = gAya, baLada Adi mahIpA = gaMDIpadA, sonInI eraNa athavA kamaLanI karNikA samAna goLa pagavALA jIva mAtra hAthI Adi revaka ane sAdhvatha = sanakhapadA, jenA pagamAM nakha hoya, sadArUno = siMha, kUtarA, bilADI Adi. bhAvArtha:- sthalacara jIvonA cAra prakAra che. yathA- eka kharIvALA ghoDA Adi, be kharIvALA gAyabaLada Adi, gaMDIpadA hAthI Adi, sanakhapadA siMha Adi. - bhuoragaparisappA ya, parisappA duvihA bhave / 1 gohAI ahimAI ya, ekkekkA gahA bhave // zabdArtha - mu= bhUjaparisarpanodA goha, noLiyo, uMdara Adi 3rarasa uraparisarpa himA = sarpa Adi pavo = A pratyekanA nA = aneka bheda. bhAvArtha - parisarpanA be prakAra hoya che- bhUparisarpa ane uraparisarpa. goha, noLiyo Adi bhUjaparisarpa che ane sarpa Adi uraparisarpa che. te pratyekanA aneka bheda thAya che. A topalese te saLe, na sambandha vivAdiyA . etto kAlavibhAgaM tu, tesiM vucchaM cauvvihaM // bhAvArtha - te sthaLacara jIva lokanA eka vibhAgamAM rahe che, AkhA lokamAM nathI. have te jIvonA cAra prakAranA kALa vibhAganuM varNana karIza.
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ 422 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 190 - saMtaI pappaNAIyA, apajjavasiyA vi ya / 186 ThiiM paDucca sAiyA, sapajjavasiyA vi ya // bhAvArthaH- pravAhanI apekSAe sthaLacara jIvo anAdi, anaMta che. paraMtu sthitinI apekSAe sAdi sAMta che. - paliovamAiM tiNNi u, ukkoseNa viyAhiyA / 187/ AuThiI thalayarANaM, aMtomuhuttaM jahaNiyA // bhAvArtha - sthaLacara jIvonI Ayusthiti jaghanya aMtarmuhUrtanI ane utkRSTa traNa palyopamanI kahI che. 188 paliovamAI tiNNi u, ukkoseNa sAhiyA / puvvakoDIpuhatteNaM, aMtomuhuttaM jahaNiyA // kAyaThiI thalayarANaM, aMtaraM tesimaM bhave / 189 kAlamaNatamukkosa, atomuhutta jahaNNaya // bhAvArtha:- sthaLacara jIvonI kAyasthiti utkRSTa traNa palyopama sahita aneka pUrvakroDa varSanI ane jaghanya aMtarmuhUrta pramANa che. tenuM aMtara A pramANe che- jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa anaMta kAlanuM che. // 188-185 // eesiM vaNNao ceva, gaMdha rasaphAsao / / saMThANAdesao vAvi, vihANAI sahassaso // bhAvArtha:-sA sthagaya2 vona al, gaMdha, 2sa, sparza bhane saMsthAnanI apekSAme Daro me che. 1 camme u lomapakkhI ya, taiyA samuggapakkhiyA / 191 | viyayapakkhI ya bodhavvA, pakkhiNo ya cauvvihA / zArtha:- camme = yapakSI, lenI pAyAbhaDAnI Doya bhayAbhAthIDIyA vagaire lomapakkhI = romapakSI, pIchAnI imvAvA yadA, 24sa mAhitaiyA = trI samuggapakkhiyA = sabhuGga pakSI-henI pAMca pAnI bharatI Doya viyayapakkhI = vitata pakSI-henI pAMca DaMbhezAMgulI 23sI Doya cauvvihA = yAra prhaarn| pakkhiNo = pakSImo bodhavvA = vAlo'. bhAvArtha - carmapakSI, romapakSI, samudga pakSI ane vitata pakSI, A rIte pakSIonA cAra prakAra che. (A cAra prakAramAM carma ane roma pakSI jovA maLe che ane zeSa be pakSI ajJAta che.) loegadese te savveNa savvattha viyaahiyaa| 192 itto kAlavibhAgaM tu, tesiM voccha cauvvihaM // bhAvArtha:- khecara jIvo lokanA eka dezamAM(vibhAgamAM rahe che, AkhA lokamAM nathI. have te jIvonA cAra prakAranA kALavibhAganuM varNana karIza. saMtai pappaNAiyA, apajjavasiyA vi ya / 193 ThiiM paDucca sAiyA, sapajjavasiyA vi ya //
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ | jIvAjIva-vibhakti 423 ] 195 bhAvArtha - pravAhanI apekSAe khecara jIvo anAdi anaMta che paraMtu sthitinI apekSAe sAdi sAMta che. 07 paliovamassa bhAgo, asaMkhejjaimo bhave / __ AuThiI khahayarANa, atomuhuttaM jahaNNaya // zabdArtha :- udayaraTM - khecara jIvonI tivamaksa = palyopamano asaM%9mo = asaMkhyAtamo mALo = bhAga che. bhAvArtha - khecara jIvonI Ayu sthiti utkRSTa palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa ane jaghanya aMtarmuhUrtanI che. | saMvamA niyaa, 3joseLa 3 diyA puvvakoDIpuhatteNa, aMtomuhuttaM jahaNiyA // . vaya ivadarA, aMtare sikaM bhaje | ___aNaMtakAlamukkosaM, aMtomuhuttaM jahaNNayaM // zabdArtha:- niyasa - palyopamano asaMghamA = asaMkhyAtamo bhAga sahiyA = sAdhika pubroDIpuda = aneka pUrva krioDa varSa che sima = temanuM A pramANe aMtara = aMtara Ave hoya che teali = anaMtakAlanuM krosa = utkRSTa bhAvArtha - khecara jIvonI kAyasthiti jaghanya aMtarmuhUrtanI che ane utkRSTa palyopamano asaMkhyAtamo bhAga adhika aneka pUrva krioDa varSanI che. khecara jIvono aMtarakAla utkRSTa anaMtakALano ane jaghanya aMtarmuhUrtano che./195-19zA 1600 167 3 eesiM vaNNao ceva, gaMdhao rasa phAsao / saMThANAdesao vAvi, vihANAiM sahassaso // bhAvArtha - A khecara jIvonA varNa, gaMdha, rasa, sparza ane saMsthAnanI apekSAe hajAro bheda che. vivecana : prastuta gAthAmAM tiryaMca paMcendriyanA bheda-prabheda ane sthiti AdinuM nirUpaNa che. samarNimakoI amuka sthAnamAM pugalo ekatrita thavAthI utpanna thanArA, mAtApitAnA saMyoga vinA jenI utpatti thAya che tathA mana paryAptinA abhAvathI je sadA mUchitanI jema atyaMta mUDha avasthAmAM rahe che, tene saMmuzkeima tiryaMca paMcendriya kahe che. garbhaja- mAtApitAnA saMyogathI ane garbhadhAraNa vidhi pUrNa thatAM garbhathI utpanna thanArA jIvone garbhaja tiryaMca kahe che. (1) jalacara-jaLamAM vicaranArA jIvo (2) sthaLacara-bhUmipara cAlanArA jIvo (3) khecara- AkAzamAM UDanArA jIvo. sthaLacara jIvonA be bheda che- (1) catuSpada - cAra pagavALA, cAra page cAlanArA. jema kegAya, ghoDA, hAthI, bilADI, kUtarA, vAMdarA Adi. (2) parisarpa- sarakanArA, sarakIne cAlanArA jIvo.
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ 424] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 para samananA sannitirisa: je sadA sarvadA sarakIne cAle, tene parisarpa kahe che. parisarpanA be bheda che-1. bhujAothI sarakIne cAle tene bhajaparisarpa kahe che. jema ke caMdanagho, noLiyA, khisakolI, garoLI, uMdara Adi. 2. peTathI sarakIne cAle tene uraparisarpa kahe che. jema ke ajagara, sApa Adi. bhavasthiti :- jaLacara, uraparisarpa, bhujaparisarpanI bhavasthiti jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa kroDapUrva varSanI che. catuSpada sthalacaranI jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa traNa palyopamanI che. te devaku-uttarakuru kSetranA catuSpada yugalika tiryaMcanI apekSAe che. khecaranI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa palyopamano asaMkhyAtamo bhAga che. te khecara yugalika tiryaMcanI apekSAe che. pAMca prakAranA tiryaMca paMcendriyanI sthitine jotAM spaSTa thAya che ke catuSpada sthalacara ane khecara, A be tiryaMca paMcendriya yugalika hoya che. zeSa traNa tiryaMca pacendriyo yugalika hotA nathI. kAyasthiti- jalacara, uraparisarpa, bhujaparisarpanI jaghanya kAyasthiti aMtarmuhUrta ane utkRSTa aneka pUrvakoTivarSanI che. te jIvo pUrvakroDavarSanA AyuSyanA niraMtara ATha bhava karI zake che. sthalacaranI kAyasthiti - jo te jIva niraMtara sthaLacara(kAya)mAM ja janma ane maraNa kare to ochAmAM ochA aMtarmuhurta ane vadhAremAM vadhAre aneka(sAta) kroDapUrva adhika traNa palyopama kAla sudhI rahe che. temAM sAta bhava karmabhUminA sthaLacara tiryaMcanA ane AThamo bhava traNa palyopamanA AyuSyavALA yugalika sthaLacara paMcendriya tiryaMcano thAya che. tyAra pachI te jIva devalokamAM jAya che. khecaranI kAyasthiti - jo khecara jIva marIne khecara tarIke niraMtara janma-maraNa karatA rahe, to jaghanya aMtarmuhurta pramANa ane utkRSTa palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga sahita aneka(sAta) pUrva koDa varSa sudhI potAnI kAyamAM sthiti karI zake che. tAtparya e che ke te jIva koDa pUrva varSanA sAta bhava karIne AThamo bhava palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganI sthitie khecara jugaliyAno kare che. tyAra pachI te khecarano bhava choDIne devagati prApta kare che. A rIte utkRSTa ATha bhavanI tenI kAyasthiti thAya che. aMtara- pAMca prakAranA tiryaMca paMcendriyonuM aMtara jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa anaMtakAlanuM che. tiryaMca paMcendriya saMmUrchAima garbhaja jalacara sthalacara khecara catuSpada parisarpa carmapakSI romapakSI vitatapakSI samugapakSI uraparisarpa bhujaparisarpa ekakhurA bekhurA gaMDIpadA sanakhapadA
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvAjIva-vibhakti . | 425 199 manuSya: - maNuyA duviha bheyA u, te me kittayao suNa / 198 sammucchimA ya maNuyA, gabbhavakkatiyA tahA // zArtha :- maNuyA = manuSya duviha = bheyA = prAranA cha samucchimA = saMbharchi gabbhavakkatiyA = gamavyutpati, garma me = 9 kittayao jItana-thana chusuNa = samo. bhAvArtha - manuSyonA be bheda che- saMmUrchAima ane gaja. tenA aneka bhedonuM kathana karIza, te mArI pAsethI sAMbhaLo. - gabbhavakkaMtiyA je u, tivihA te viyAhiyA / kammAkammabhUmA ya, aMtaradIvayA tahA // zArtha :- tivihA = 75 prA2nA viyAhiyA = 4aa cha kammAkammabhUmA = bhUminA, smbhuumin| aMtaradIvayA = aMtara dvIpanA. bhAvArtha:- garbha ja manuSyonA traNa prakAra che - karmabhUminA manuSyo, akarmabhUminA manuSyo ane aMtara dvIpanA manuSyo. paNNarasatIsavihA, bheyA duaTThavIsaI / 200 saMkhA u kamaso tesi, ii esA viyAhiyA // zArtha:- paNNarasa-bhUminA 542 tIsavihA = mabhUminAtrIsa duaTThavIsaI bheyA = aMtara dvIpanA(sadhyAvIsa)yana meha ii = mArIta tesiM tenA kamaso bhathI, mazaH saMkhA = saMdhyA che. bhAvArtha - paMdara, trIsa ane chappana, e prakAre kramazaH tenI saMkhyAnuM vidhAna che arthAt karmabhUminA paMdara, akarmabhUminA trIsa ane aMtara dvIpanA chappana kSetromAM te manuSyo vase che. sammucchimANa eseva, bheo hoi viyaahio| 201] logassa egadesammi, te savve vi viyAhiyA // zArtha :- eseva = // 4 bheo = (meha sammucchimANa = saMbhUmi manuSyonA hoi = Doya cha viyAhiyA - hyA che savve vi = sarva manuSyo logassa = sonA egadesammi = me dezamA cha. bhAvArtha-jeTalA bheda garbhaja manuSyonA che, teTalA ja bheda saMmUrchAima manuSyonA hoya che. te sarva jIvo lokanA eka dezamAM hoya che. - saMtaI pappaNAiyA, apajjavasiyA vi ya / ThiI paDucca sAiyA, sapajjavasiyA vi ya // bhAvArtha - pravAhanI apekSAe manuSyo anAdi anaMta che paraMtu sthitinI apekSAe sAdi sAta che. 203 . paliovamAiM tiNNi u, ukkoseNa viyAhiyA / AuThiI maNuyANaM, aMtomuhuttaM jahaNiyA // 202
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ 426 204 bhavArtha :- manuSyonI Ayusthiti jaghanya aMtarmuhUrtanI ane utkRSTa traNa palyopamanI che. paliovamAiM tiNNi u, ukkoseNa sAhiyA / puvvakoDipuhatteNaM, aMtomuhuttaM jahaNiyA || kAyaThiI maNuyANaM, aMtaraM tesimaM bhave / aNaMtakAlamukkosaM, aMtomuhuttaM jahaNNayaM // 205 zabdArtha:- pulloliputteneM = aneka pUrva kroDanI che vAyavid= kAyasthiti sima- tenuM aMtara = aMtara. bhAvArtha :- manuSyonI kAyasthiti jaghanya aMtarmuhUrtanI ane utkRSTa traNa palyopama sahita aneka(sAta) kroDapUrva varSanI che. teno aMtarakAla A pramANe che-- jaghanya aMtarmuhUrtano ane utkRSTa anaMtakALano hoya che. 204-205 eesiM vaNNao ceva, gaMdhao rasa phAsao / 206 saMThANAdesao vAvi, vihANAraM sahassaso // bhAvArtha :- A manuSyonA varNa, gaMdha, rasa, sparza ane saMsthAnanI apekSAe hajAro bheda che. vivecanaH prastuta gAthAomA manuSyonAM bheda-prabheda ane sthiti AdinuM nirUpaNa che. manuSyonA mukhya be bheda che-- saMmUrcchima manuSya ane garbhaja manuSya. garbhaja manuSyamAtA-pitAnA saMyogathI garbha dvArA utpanna thAya, te garbhaja manuSya che. saMmUrchima manuSya- manuSyonI cauda prakAranI azucimAM utpanna thAya, te saMmUrcchima manuSya che. aDhIdvIpamAM baMne prakAranA manuSyane rahevAnA kSetro 101 che. te kSetranA AdhAre manuSyonA saMkhyAgata bhedonuM varNana che. garbhaja-202 manuSyanA bheda-prabheda paryAptA-101 aparyAptA-101 karmabhUminA manuSyo (15) pAMca bharatakSetra (1) karmabhUmi- jyAM pAMca airavatakSetra asi- zastrakalA, masi- lekhanakalA pAMca mahAvideha kSetra ane kRSi- khetIvADInA vyApArathI jIvana vyavahAra cAle, tene karmabhUmi kahe che. karmabhUminA 15 kSetro che. jaMbudrIpamAM eka bharata, eka airavata zrI uttarAdhyayana sUtra-2 akarmabhUminA manuSyo (30) pAMca hemavaya kSetra saMmUrchima-101 (aparyAptA) pAMca hiraNyavaya kSetra pAMca harivarSa kSetra pAMca ramyaka varSa kSetra pAMca devakuru kSetra pAMca uttarakuru kSetra aMtaradvIpanA manuSyo (56) cUlahimavaMta parvatanI cAre vidizAmAM lavaNa samudramAM 28 dvIpa ane zikharI parvatanI cAre vidizAmAM lavaNa samudramAM 28 dvIpa
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ | jIvAjIva-vibhakti [ 427 ] ane eka mahAvideha, ema traNa kSetro che. dhAtakI khaMDadvIpamAM be bharata, be airAvata ane be mahAvideha, ema cha kSetro che. puSkarArdha dvIpamAM be bharata, be airAvata ane be mahAvideha, ema cha kSetro che. A rIte pAMca bharata, pAMca airAvata ane pAMca mahAvideha, te pa+5+5 = 15 karmabhUminA kSetro che karmabhUmimAM rahenArA manuSyone karmabhUminA manuSyo kahe che. (2) akarmabhUmi-jyAM asi, masi ane kRSino vyApAra nathI. daza prakAranA kalpavRkSothI jIvana vyavahAra cAle, tene akarmabhUmi kahe che. akarmabhUminA 30 prakAra che- hemavaya, hairamyavaya, harivAsa, ramyavAsa, devaguru ane uttarakuru, e cha akarmabhUminA kSetro jaMbUdvIpamAM che tathA e dareka nAmanA be be kSetro eTale bAra kSetro dhAtakIkhaMDamAM ane bAra kSetro puSkarArdha dvIpamAM che. A rIte jaMbUdvIpanA che, dhAtakI khaMDanA bAra ane puSkarArdha dvIpanA bAra, te sarva maLI +1+12 = 30 akarmabhUminA kSetro che. akarma bhUmimAM rahenArA manuSyone akarmabhUminA manuSyo kahe che. temAM mAtra jugaliyAonI ja utpatti thAya che ane teo potAnI icchAo kalpavRkSo dvArA pUrI kare che. (3) aMtaratIpa- lavaNa samudranI aMdara AvelA dvIpone aMtaradvIpa kahe che. aMtaradvIpa-56 che. dakSiNadizAmAM cUlahimavaMta parvatanI cAre vidizAmAM lavaNa samudramAM jatAM sAta-sAta dvIpa che. tethI 7 44 = 28 dvIpa dakSiNadizAmAM che, tevI ja rIte uttara dizAmAM zikharI parvatanI cAre vidizAmAM lavaNa samudramAM jatAM sAta-sAta dvIpa che. tethI 7 4 4 = 28 dvIpa uttaradizAmAM che. A rIte 28+28 = 5 aMtaradvIpa che. temAM rahenArA manuSyone aMtaradvIpanA manuSyo kahe che. te manuSyo paNa daza prakAranA kalpavRkSothI jIvana vyavahAra kare che. aMtaradvIpanA vizeSa varNana mATe juo zrI jIvAbhigama sUtra. 15 karmabhUminA, 30 akarmabhUminA, pa6 attaradvIpanA, ema kula manuSyone utpanna thavAnA 101 kSetro che. A 101 kSetromAM rahenArA garbhaja manuSyonA paryAptA, aparyAptA ane saMmUrchAima manuSyonA aparyAptA ema traNa prakAranA manuSyo gaNatAM 10143 = 303 manuSyonA bheda thAya che. samucchimAM - saMmUrchAima manuSya. mAtA-pitAnA saMyoga vinA arthAt strI-puruSanA samAgama vinA manuSyonI azucisthAnomAM utpanna thanArA jIvo saMmUrchAima manuSya kahevAya che. paMdara karmabhUmi, trIsa akarmabhUmi ane chappana aMtara dvIpa te 101 kSetromAM garbhaja manuSyo rahe che. A garbhaja manuSyonA maLa mUtra AdimAM saMmUrchAima manuSyo utpanna thAya che. tethI tene rahevAnA paNa 101 kSetro thAya che. tenA utpattinA cauda sthAna A pramANe che- (1) viSThAmAM (2) mUtramAM (3) kaphamAM (4) nAkanI lIMTamAM (5) ulaTImAM (Da) pittamAM (7) parumAM (8) lohImAM (9) zukra-vIryamAM (10) vIryanA ke azucinA pugalo sukAyelA hoya te bhInA thAya temAM (11) mRtadehamAM(12) strI-puruSanA saMyogamAM arthAtu maithuna sevanamAM (13) nagaranI gaTaromAM (14) sarva prakAranA azucinA sthAnomAM. saMmUrNima manuSyanI jaghanya ane utkRSTa avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAga pramANa hoya che. teo asaMjJI, ekAntamithyAdaSTi ane ajJAnI hoya che. tenuM AyuSya jaghanya ane utkRSTa aMtarmuhUrtanuM ja hoya che. te aparyApta avasthAmAM ja mRtyu pAme che. bhavasthiti- sUtrakAre manuSyonI samuccaya sthitinuM ja kathana karyuM che. temAM saMmUrchAima manuSyonI sthiti jaghanya-utkRSTa aMtarmuhUrtanI che. sUtrokta sthiti anusAra traNa palyopamanI utkRSTa sthiti jugaliyA manuSyonI apekSAe thAya che. karmabhUminA garbhaja manuSyonI jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa kroDa pUrva varSanI sthiti hoya che. kAyasthiti- jo manuSya marIne pharI manuSyamAM ja janma dhAraNa karato rahe to ochAmAM ochuM aMtarmuhUrta
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ 428 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 sudhI rahe ane vadhAremAM vadhAre kroDapUrva varSanA niraMtara sAta bhava manuSyanA karIne AThamo bhava traNa palyopamanA AyuSyavALA jugaliyA manuSyano kare tyAre tenI utkRSTa sAta kroDa pUrva varSa(aneka kroDa pUrva varSa) adhika traNa palyopamanI kAyasthiti thAya che. aMtara- manuSya potAnI yoni choDIne anya yoniomAM janma maraNa karatAM-karatAM pharIthI manuSya yonimAM janma dhAraNa kare to tenuM aMtara jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa anaMtakALa thAya che. jo manuSya marIne vanaspatikAyamAM cAlyo jAya, to tyAM te utkRSTa anaMtakALa rahIne pharIthI manuSyapaNe janma dhAraNa kare to tenuM anaMtakAlanuM utkRSTa aMtara thAya che. devoH devA cauvvihA vuttA, te me kittayao suNa / 207 bhomijja vANamaMtara, joisavemANiyA tahA // zabdArtha -revAdeva raSyi cAra prakAranA kuttA = kahyA che bhavanapati vALamaMtara = vANavyaMtara noDala = jyotiSI mALiyA = vaimAnika = have huM te uttao= tenuM varNana karuM chuM te sukha = sAMbhaLo. bhAvArtha:- devonA cAra bheda che- bhavanapati, vANavyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika. have tenA bheda-prabheda mArI pAsethI sAMbhaLo. / 208 dasahA u bhavaNavAsI, aTTahA vaNacAriNo / __ paMcavihA joisiyA, duvihA vemANiyA tahA // zabdArtha - avavArI = bhavanapatideva siMha = daza prakAranA che vaLavAri = vanavihArI, vANavyaMtara deva a = ATha prakAranA noliyA = jyotiSI deva paMvida = pAMca prakAranA che gva nenAvA = vaimAnika deva be prakAranA che. bhAvArtha :- daza prakAranA bhavanapati, ATha prakAranA vANavyaMtara, pAMca prakAranA jyotiSI ane be prakAranA vaimAnika deva che. 209 asurA NAgasuvaNNA, vijjU aggI ya AhiyA / dIvodahi disA vAyA, thaNiyA bhavaNavAsiNo // zabdArtha - asura = asurakumAra nA = nAgakumAra suvANa = suparNakumAraviSNu = vidhutakumAra = agnikumAra uva = dvIpakumAra 3dika udadhikumAra vilA = dizAkumAra vAyA = vAyukumAra thayA = svanitakumAra navAvAsino= bhavanavAsI deva mAriyA = kahyA che. bhAvArtha - bhavanapati devonA daza prakAra che. yathA- asurakumAra, nAgakumAra, suparNakumAra, vidhutakumAra, agnikumAra, dvIpakumAra, udadhikumAra, dizAkumAra, vAyukumAra ane svanitakumAra. pisAya bhUyA jakkhA ya, rakkhasA kiNNarA kiMpurisA / 210 mahoragA ya gaMdhavvA, aTThavihA vANamaMtarA //
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ | jIvAjIva-vibhakti | 428 / zArtha:-pisAya-pizAya bhUyA(bhUta jakkhA=yakSa rakkhasA-zakSasakiNNarAntirakiMpurisA = puruSa mahoragA bhaDora ga gaMdhavvA = gaMdharva aTThavihA= 406 2n| vANamaMtarA- vyaMtara viche. bhAvArtha:- 08 praa2|| vyaMta21 - pizaya, bhUta, yakSa, rAkSasa, nara,puruSa, mddor| mane gaMdharva. 10 cadA sUrA ya NakkhattA, gahA tArAgaNA tahA / 211 ThiyA vi cAriNo ceva, paMcahA joisAlayA // zArtha:-caMdA = yaMdra sarA = saryaNakkhattA = nakSatra gahA = aDa ya, tahAsa tArAma paMcahA = mApAMya prAranA joisAlayA = jyotiSa vimAnobhA 2 nArA, jyotiSI hevo cha ThiyA = sthira ceva = anecAriNo = ya2. bhAvArtha:- jyotiSI heva pAMya prAranA cha, yaMdra, sUrya, nakSatra, graha ane tArAgA. sApAMya aDhIdvIpanI bahAra sthira che ane aDhI dvIpanI aMdara cara(pharatA) che. - vemANiyA u je devA, duvihA te viyAhiyA / 12 kappovagA ya bodhavvA, kappAIyA taheva ya // zaEArtha :- je = vemANiyA = vaimAni devA = viche ye = te duvihA=pe prA2nA viyAhiyA = uhAche bodhavvA = vA kappovagA = spotpanna kappAIyA pAtIta. bhAvArtha - A rIte vaimAnika devonA be prakAra jANavA joIe- kalpotpanaka ane kalpAtIta. kappovagA ya bArasahA, sohammIsANagA tahA / 213 | saNaMkumAra mAhiMdA, baMbhalogA ya laMtagA // kA mahAsukkA sahassArA, ANayA pANayA tahA / AraNA accuyA ceva, ii kappovagA surA // zArtha:-kappovagAyotpanna va bArasahA=pAra prAranAcha, sohamma= saudhabhaIsANagA = zAna saNakumAra = sanatkumAra mAhiMdA = bhADendra babhalogA = brahmalo latagA = aids mahAsukkA = mahAzu sahassArA = sasAra ANayA = mAAta pANayA = prAta AraNA = aar| accuyA - ayyuta ii = 0 surA - vicha. bhAvArtha:-85vAsI hevonApAra mecha. (1) saudharma (2) zAna (3) sanatkumAra (4) bhADendra (5) brahma, (G) Aids (7) mahAzu (8) sahasAra (8) AhAta, (10) prArata (11) mA295 (12) ayyuta. A rIte kalpa devalokomAM utpanna thanArA deva kalpotpannaka(kalpavAsI) deva kahevAya che.ra13-214ll kA kappAIyA u je devA, duvihA te viyAhiyA / - gevijjANuttarA ceva, gevijjA NavavihA tahiM // zArtha:-kappAIyAspAtIta devAvate te vihApraDArana viyAhiyA = BhyAcha gevijjA = aveya aNuttarA = anuttara tahiM = temAM NavavihA = nava prAranA cha.
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 430 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 216 27 219 bhAvArtha - kalpAtIta devonA be prakAra che, raiveyaka ane anuttara vimAnavAsI. temAM raiveyaka devonA nava prakAra che. heTThimA heTThimA ceva, heTThimA majjhimA tahA / heTThimA uvarimA ceva, majjhimAheTThimA tahA // majjhimA majjhimA ceva, majjhimA uvarimA tahA / uvarimA heTThimA ceva, uvarimA majjhimA tahA // uvarimA uvarimA ceva, ii gevijjagA surA / vijayA vejayatA ya, jayatA aparAjiyA // savvaTThasiddhagA ceva, paMcahANuttarA surA / ii vemANiyA ee, NegahA evamAyao // zabdArtha:- hemA phika = adhatanAdhastana, nIcenI trikano nIceno pratara ni biphAnI = adhastana madhya, nIcenI trikano madhyama pratara hephina 3varimA = adhistana uparitana, nIcenI trikano uparano pratara naSiAmAM hephila = madhyama adhistana, madhyama trikano nIceno pratara naSiAnA mAtA = madhyama madhyama, madhyama trikano madhyama pratara mAinA 3varimA = madhyama uparitana, madhyama trikano uparano pratara 3vani hakimI = uparitana adhastana, uparanI trikano nIceno pratara 3varimA mAmA = uparitana madhyama, uparanI trikano madhyama pratara varinA varimA = uparitana uparita, uparanI trikano uparano pratara = A prakAre viII surA = raiveyaka deva che. vinaya = vijaya veracaMtA = vaijayaMta gacaMtA = jayaMta kaparAjiyA = aparAjita sabbakulA = savArtha siddha va = pAMca prakAranA zapurA surA = anuttara devo che zvamAM = A rIte vaimAnika devanA nArA = aneka bheda che. bhAvArtha - nava greveyaka vimAnonI 9(nava) zreNio ane traNa triko che. eka uparanI trika, bIjI madhyama trika ane trIjI nIcenI trika. pratyeka trikamAM upara, madhya ane nIce ema traNa zreNio-pratara che. jema ke- (1) nIcenI zreNino nIceno pratara-bhadra raiveyaka (2) nIcenI zreNino madhyama pratara-subhadra raiveyaka (3) nIcenI zreNino uparano pratira-sujAta raiveyaka (4) madhyanI zreNino nIceno pratara-sumAnasa raiveyaka (5) madhyanI zreNIno madhyama pratA-priyadarzana raiveyaka () madhyanI zreNino uparano pratirasudarzana caiveyaka (7) uparanI zreNino nIceno pratara-amogha raiveyaka (8) uparanI zreNino madhyama pratara- supratibhadra raiveyaka (9) uparanI zreNino uparano pratara-yazodhara greveyaka. A rIte raiveyaka devonA nava prakAra che. | vijaya, vaijayaMta, jayaMta, aparAjita ane sarvArthasiddha e pAMca anuttara vimAna che. A rIte A vaimAnika devonA aneka bheda kahyA che. / 216-217-218-219 / 220 logassa egadesammi te, savve vi viyAhiyA / itto kAlavibhAgaM tu, tesiM vucchaM cauvvihaM //
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ | jIvAjIva-vibhakti | 431 / 221 bhAvArtha:- te sarva devo lokanA eka dezamAM rahe che, AkhA lokamAM nahIM. have temanA cAra prakAranA kALa vibhAganuM varNana karIza. / saMtai pappaNAiyA, apajjavasiyA vi ya / | ThiI paDucca sAiyA, sapajjavasiyA vi ya // bhAvArtha - pravAhanI apekSAe devalokanA devo anAdi anaMta che paraMtu sthitinI apekSAe sAdi sAMta che. - sAhiyaM sAgaraM ikkaM, ukkoseNa ThiI bhave / sa bhomejjANaM jahaNNeNaM, dasavAsasahassiyA // zArtha:- bhomejjANaM - (bhavanapati hevonI jahaNNeNaM - 4dhanya ThiI sthiti dasavAsa-sahassiyA = 6za 2 varSa ukkoseNa = utkRSTa ikkaM = sAgaraM = sAgaropamathI sAhiyaM = aghi iss vadhAre bhave = Doya che. bhAvArtha:- bhavanapati devonI jaghanya sthiti daza hajAra varSanI ane utkRSTa sthiti sAdhika eka sAgaropamanI hoya che. . paliovama do UNA, ukkoseNa viyAhiyA / 223 2 asuriMdavajjittANaM, jahaNNA dasa sahassagA // AGEArtha:-asuriMdavajjittANaM asurakumAra sivAyIna mavanapati devAnI dasa sahassagA = 6za 2 varSa cha paliovama do UNA = deza 6||5lyopmnii,plyopbhthii ochI viyAhiyA = 880. bhAvArtha:- asurakumAra devo sivAya bAkInA nava bhavanapati devonI sthiti jaghanya daza hajAra varSanI che ane utkRSTa dezona be palyopamanI che. - paliovamamegaM tu, ukkoseNa ThiI bhave / 224 vaMtarANaM jahaNNeNaM, dasa vAsa sahassiyA // bhAvArtha - vyaMtara devonI sthiti jaghanya daza hajAra varSanI ane utkRSTa eka palyopamanI hoya che. paliovamamegaM ta, vAsalakkheNa sAhiyaM / paliovamaTThabhAgo, joisesu jahaNiyA // zArtha :- joisesu = jyotiSI devonI paliovamaTThabhAgo = 5lyo5manA mAmA (bhAganI vAsalakkheNa sAhiyaM = varSa aghi bhAvArtha - jyotiSI devonI jaghanya sthiti palyopamanA AThamA bhAganI ane utkRSTa sthiti eka palyopama ane eka lAkha varSa adhika hoya che. do ceva sAgarAiM, ukkoseNa viyAhiyA / 226 sohammammi jahaNNeNaM, egaM ca paliovamaM // 225
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 432 / zrI uttarAdhyayana sUtra-2 222 bhAvArtha - saudharma devalokamAM devonI sthiti jaghanya eka palyopamanI ane utkRSTa be sAgaropamanI che. - sAgarA sAhiyA duNNi, ukkoseNa viyAhiyA / 227/ IsANammi jahaNNeNa, sAhiya paliovama // zArtha:-IsANammiAnanAmanAmI hevalomAMvonI sAhiyaM paliovamalyopathI aghi sAhiyA duNNi sAgarA pesAgaropamathI Adhi viyAhiyADI che. bhAvArtha :- IzAna devalokamAM devonI sthiti jaghanya sAdhika eka palyopama ane utkRSTa sAdhika be sAgaropamanI che. - sAgarANi ya satteva, ukkoseNa ThiI bhave / 28 saNaMkumAre jahaNNeNaM, duNNi u sAgarovamA // bhAvArtha-sanakumAra devalokamAM devonI sthiti jaghanya be sAgaropamanI ane utkRSTa sAta sAgaropamanI che. - sAhiyA sAgarA satta, ukkoseNa ThiI bhave / PV mAhidammi jahaNNeNaM, sAhiyA duNNi sAgarA // bhAvArtha - mahendra devalokamAM devonI sthiti jaghanya sAdhika be sAgaropama ane utkRSTa sAdhika sAta sAgaropama che. dasa ceva sAgarAiM, ukkoseNa ThiI bhave / 230 babhaloe jahaNNeNa, satta u sAgarovamA // bhAvArtha-brahmalokadevalokamAMdevonI sthiti jaghanya sAta sAgaropamanI ane utkRSTadaza sAgaropamanI Doya che. cauddasa sAgarAiM, ukkoseNa ThiI bhave / latagammi jahaNNeNa, dasa u sAgarovamA // bhAvArtha:- lAMtaka devalokamAM devonI sthiti jaghanya daza sAgaropama ane utkRSTa cauda sAgaropama che. kA sattarasa sAgarAiM, ukkoseNa ThiI bhave / mahAsukke jahaNNeNaM, cauddasa sAgarovamA // bhAvArtha - mahAzukra nAmanA sAtamA devalokamAM devonI sthiti jaghanya cauda sAgaropama ane utkRSTa sattara sAgaropama che. basa aTThArasa sAgarAI, ukkoseNa ThiI bhave / / sahassArammi jahaNNeNaM, sattarasa sAgarovamA // bhAvArthaH- sahasAra devalokamAM devonI sthiti jaghanya sattara sAgaropama ane utkRSTa aDhAra sAgaropama che. 231
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ | jIvAjIva-vibhakti / 433 235 sAgarA auNavIsaM tu, ukkoseNa ThiI bhave / 234 ANayammi jahaNNeNa, aTThArasa sAgarovamA // bhAvArtha:- ANata devalokamAM devonI sthiti jaghanya aDhAra sAgaropama ane utkRSTa ogaNIsa sAgaropama che. . vIsaM tu sAgarAiM, ukkoseNa ThiI bhave / 1 pANayammi jahaNNeNa, sAgarA auNavIsaI // bhAvArtha - prANata devalokamAM devonI sthiti jaghanya ogaNIsa sAgaropama ane utkRSTa vIza sAgaropama che. . sAgarA ikkavIsaM tu, ukkoseNa ThiI bhave / 25 AraNammi jahaNNeNaM, vIsaI sAgarovamA // bhAvArtha-AraNa devalokamAM devonI sthiti jaghanya vIza sAgaropamanI ane utkRSTa ekavIza sAgaropama che. bAvIsaM sAgarAiM, ukkoseNa ThiI bhave / 237 ra accuyammi jahaNNeNaM, sAgarA ikkavIsaI // bhAvArtha - azruta nAmanA bAramA devalokamAM devonI sthiti jaghanya ekavIza sAgaropama ane utkRSTa bAvIsa sAgaropama che. 238 . tevIsaM sAgarAI, ukkoseNa ThiI bhave / paDhamammi jahaNNeNaM, bAvIsaM sAgarovamA // bhAvArtha - (navaraiveyaka vimAnonA) prathama trikanA prathama bhadra raiveyakanA devonI sthiti jaghanya bAvIsa sAgaropama ane utkRSTa trevIsa sAgaropama che. cauvIsaM sAgarAiM, ukkoseNa ThiI bhave / 2N biiyammi jahaNNeNaM, tevIsaM sAgarovamA // bhAvArtha - prathama trikanA bIjA subhadra raiveyakanA devonI sthiti jaghanya trevIsa sAgaropama ane utkRSTa covIsa sAgaropama che. - paNavIsaM sAgarAiM, ukkoseNaM ThiI bhave / 240 taiyammi jahaNNeNaM, cauvIsaM sAgarovamA // bhAvArtha - prathama trikanA trIjA sujAta raiveyakanA devonI sthiti jaghanya covIsa sAgaropama ane utkRSTa paccIsa sAgaropama che. 241] chavvIsaM sAgarAiM, ukkoseNa ThiI bhave / cautthammi jahaNNeNaM, sAgarA paNavIsaI // bhAvArtha :- bIjI trikanA prathama sumAnasa greveyakanA devonI sthiti jaghanya paccIsa sAgaropama ane utkRSTa chavvIsa sAgaropama che.
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ 434 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 25 - sAgarA sattavIsaM tu, ukkoseNa ThiI bhave / 24. __ paMcamammi jahaNNeNaM, sAgarA u chavIsaI // bhAvArtha - bIjI trikanA bIjA priyadarzana greveyakanA devonI sthiti jaghanya chavvIsa sAgaropama ane utkRSTa sattAvIsa sAgaropama che. / sAgarA aTThavIsaM tu, ukkoseNa ThiI bhave / 243 ra chaTThammi jahaNNeNaM, sAgarA sattavIsaI // bhAvArtha - bIjI trikanA trIjA sudarzana raiveyakanA devonI sthiti jaghanya sattAvIsa sAgaropama ane utkRSTa aThThAvIsa sAgaropama che. - sAgarA auNatIsaM tu, ukkoseNa ThiI bhave / sattamammi jahaNNeNaM, sAgarA aTThavIsaI // bhAvArtha:- trIjI trikanA prathama amogha raiveyakanA devonI sthiti jaghanya aThThAvIsa sAgaropama ane utkRSTa ogaNatrIsa sAgaropama che. - tIsaM tu sAgarAiM, ukkoseNa ThiI bhave / aTThamammi jahaNNeNaM, sAgarA auNatIsaI // bhAvArtha - trIjI trikanA bIjA supratibaddha raiveyakanA devonI sthiti jaghanya ogaNatrIsa sAgaropama ane utkRSTa trIsa sAgaropama che. - sAgarA ikkatIsaM tu, ukkoseNa ThiI bhave / 246 ___Navamammi jahaNNeNaM, tIsaI sAgarovamA // bhAvArtha-trIjI trikanA trIjA yazodhara greveyakanA devonI sthiti jaghanya trIsa sAgaropama ane utkRSTa ekatrIsa sAgaropama che. ma tettIsaM sAgarAiM, ukkoseNa ThiI bhave / causu pi vijayAIsu, jahaNNeNekkatIsaI // bhAvArtha - vijaya, vaijayaMta, jayaMta ane aparAjita, e cAra anuttara vimAnonA devonI sthiti jaghanya ekatrIsa sAgaropama ane utkRSTa tetrIsa sAgaropama che. - ajahaNNamaNukkosA, tettIsaM sAgarovamA / 248 mahAvimANa savvaDe, ThiI esA viyAhiyA // bhAvArtha - sarvArthasiddha mahAvimAnanA devonI ajaghanya anutkRSTa sthiti tetrIsa sAgaropama che. bhaka jA ceva u AuThiI, devANaM tu viyAhiyA / sA tesiM kAyaThiI, jahaNNukkosiyA bhave //
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ | jIvAjIva-vibhakti [ 435] 250 251 bhAvArtha-je devonI jaghanya ane utkRSTa Ayu sthiti che, te ja temanI jaghanya ane utkRSTa kAyasthiti che. - aNaMtakAlamukkosaM, aMtomuhuttaM jahaNNayaM / vijaDhammi sae kAe, devANaM hujja aMtaraM // zabdArtha - tenakuvo = utkRSTa anaMtakALa sa = potAnI pi = kAyane choDIne vinani = choDI devAthI revA = devonuM pharIthI (deva) gatimAM AgamananuM ga yuM = jaghanya aMtara = aMtara tomuhuraM = aMtarmuhUrta dubaja = hoya che. bhAvArtha - devone svIkAyane choDIne (devabhavanuM AyuSya pUruM karIne bIjA bhavamAM Ayusthiti bhogavyA pachI) pharIthI devabhavamAM utpanna thavAnuM aMtara jaghanya aMtarmuhUrtanuM ane utkRSTa anaMtakALanuM hoya che. ____ aNaMtakAlamukkosaM, vAsapuhuttaM jahaNNayaM / ANayAINaM devANaM, gevijjANaM tu aMtaraM // bhAvArtha - ANata Adi devaloka ane navagreveyaka vimAnanA devono aMtarakAla jaghanya aneka varSano ane utkRSTa anaMtakALano hoya che. saMkhejjasAgarukkosaM, vAsapuhuttaM jahaNNayaM / para aNuttarANaM devANaM, aMtaraM tu viyAhiyA // bhAvArtha-anuttara vimAnavAsI devono aMtarakALa jaghanya aneka varSa ane utkRSTa saMkhyAtA sAgaropamano che. / eesiM vaNNao ceva, gaMdhao rasaphAsao / saMThANAdesao vAvi, vihANAi sahassao // bhAvArtha - A devonA varNa, gaMdha, rasa, sparza ane saMsthAnanI apekSAe hajAro bheda thaI jAya che. vivecana : prastuta gAthAomAM devonA bheda-prabheda ane tenI sthiti AdinuM pratipAdana che. devonA mukhya cAra bheda che- bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika deva. bhavanapati deva- adholokanA bhavanomAM rahenArA devone bhavanapati deva kahe che. ratnaprabhAputhvIno pRthvIpiMDa eka lAkha eMsI hajAra(1,80,000) yojana jADo che. temAM upara ane nIce eka-eka hajAra yojana choDIne vacce eka lAkha aDyotera hajAra(1,78,000) yojana kSetramAM pAthaDA ane AMtarA che. temAM tera pAthaDA(prataTa) ane bAra AMtarA che. te bAra AMtarAmAMthI uparanA be AMtarA zUnya che. nIcenA daza AMtaramAM kramazaH daza jAtinA bhavanapati devo rahe che. tenA daza nAma A pramANe che. yathAasurakumAra, nAgakumAra, suvarNakumAra, vidhutakumAra, agnikumAra, dvIpakumAra, udadhikumAra, dizAkumAra, vAyukumAra ane svanitakumAra. A rIte daze jAtinA bhavanapatidevonA AvAsa adholokamAM che. A daza jAtinA devone kamAra kahe che kAraNa ke te devonI zarIra racanA sadA kumAra jevI ja rahe che. teo vastrAbhUSaNa saMbaMdhI zRMgAra kriyA paNa kumAranI jema kare che tathA temanI bhASA Adi badhA vyavahAra kumAranI jema hoya che, tethI tene kumAra kahe che. 253
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 436 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 vyaMtara deva- (1)vividhanAramAtraya ra levA te antarA parvata, guphA, vanakhaMDa AdimAM jeno aMtara eTale ke Azraya hoya, te vyaMtaradeva kahevAya che. (2) vananA aMtaramAM(madhyamAM) rahenArA deva te vyaMtaradeva. vyaMtara devonuM sthAnaH- vyaMtaradevonA AvAsa tirachAlokamAM che. ratnaprabhA pRthvIno uparano eka hajAra yojanano ratnakAMDa che; temAMthI so jojana nIce ane so jojana uparanA choDIne madhyanA AThaso jojanamAM vyaMtara devonA asaMkhyAta nagara che tathA dvIpa samudromAM tenI asaMkhyAta rAjadhAnIo che. temanI utpatti paNa te ja sthAnomAM thAya che. vyaMtara devonA prakAraH- prastuta gAthAomAM tenA ATha prakAra che- 1.pizAca 2. bhUta 3. yakSa 4. rAkSasa 5. kinnara 6. kiMguruSa 7. mahoraga 8. gaMdharva. zrI pannavaNA sUtra ane zrI uvavAI sUtramAM vANavyaMtaranA bIjA ATha bheda A pramANe kahyA che- (1) ANapatrI (2) pANapatrI (3) isivAI (4) bhUyavAI (5) kanda (6) mahAkaje (7) kuTuMDe (8) payaMgadeva. zrI bhagavatI sutra zataka-4, uddezaka-8mAM vyatara jAtinA 10 juMbhaka devonA nAma A pramANe che(1) anna lUMbhaka (2) pAna jaibhaka (3) layana jaibhaka (4) zayana phUMbhaka (5) vastra jaibhaka (5) puSpa jaibhaka (7) phaLa jaibhaka (8) phaLa-puSpa jaibhaka (9) vidhA jaibhaka (10) avyakta jaibhaka. - A rIte kula 8 + 8+ 10 = 26 vyaMtara devo che. tema chatAM zAstrakAra mukhyatAnI apekSAvALA varNanamAM ATha ja bheda kahe che. ANapanI Adi ATha jAtinA vyaMtara ane 10 jAtinA lUMbhaka devo vyaMtara devonA ATha mukhya bhedanA koI paNa bhedamAM samAviSTa thAya che, tema samajavuM joIe. | vyaMtara devo bahu capaLa, caMcaLa cittavALA hoya che tathA hAsya ane krIDA-priya hoya che. teo sadA vividha prakAranA AbhUSaNothI potAnA zarIrane zaNagAravAmAM ane vividha krIDAo karavAmAM magna rahe che. jyotiSIdeva- je devonA vimAna prakAzayukta che ane A tirachA lokamAM prakAza kare che; temAM utpanna thatA ane rahenArA devone jyotiSI deva kahe che. te devo potAnA vimAna ane svasvabhAvanI apekSAe be prakAranA che- (1) cara-gatizIla ane (2) acara- gati rahita. aDhIdvIpanI aMdaranA jyotiSI devonA vimAna cara che ane aDhIdvIpanI bahAra jyotiSI devo sthira che. aDhIdvIpamAM jyotiSI vimAna ane jyotiSI deva saMkhyAta che tathA aDhIdvIpa bahAra asaMkhya dIpa samudromAM vimAna ane deva asaMkhyAta che. jaMbUdvIpamAM be caMdra, be sUrya, chappana nakSatra, ekaso choMtera graha ane eka lAkha tetrIsa hajAra navaso pacAsa(1,33,950) kroDAkoDI tArA che. A be caMdra, be sUryano parivAra che. lavaNa samudramAM cAra, dhAtakIkhaMDa dvIpamAM bAra, kAlodadhi samudramAM beMtAlIsa ane ardhapuSkara dvIpamAM botera caMdra-sUryano parivAra che. A rIte aDhIdvIpamAM sarva maLIne 13ra caMdra ane 132 sUrya potAnA parivAra sahita gati karI rahyA che. che. eka caMdra-sUryano parivAra 28 nakSatra, 88 graha ane 6,975 kroDAkoDI tArA che. A badhA jyotiSI meru parvatanI pradakSiNA karatA phare che. caMdrathI sUrya, sUryathI graha, grahathI nakSatra ane nakSatrathI tArA zIghra gativALA che ane RddhinI apekSAe te kramazaH alpa RddhivALA che. madhyalokamAM samabhUmi bhAgathI upara 790 jojana pachIthI laIne 900 jojana sudhInA 110 jojana kSetramAM jyotiSI devonA vimAna che. temAM mukhya rIte samabhUmithI 800 jojana upara sUryanuM vimAna che, samabhUmithI 880 jojana upara caMdranuM vimAna che. graha-nakSatra ane tArAnA vimAno uparokta 110 yojanamAM sarvatra phelAyelA che.
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ | jIvAjIva-vibhakti 477. cara jyotiSI devonI gatinA kAraNe kALanA vibhAga : divasa, rAtri, kalAka, miniTa, sekanDa temaja mAsa, varSa vagere thAya che ane tenAthI AyuSyanuM parimANa mApavAmAM Ave che. aDhIdvIpanuM AkhuM jyotiSa maMDala meru parvatanI pradakSiNA kare che. vaimAnika deva- je devo jyotiSI devothI asaMkhyAtA kroDAkoDI jojana uccapaNe jatAM potAnA devalokomAM vimAnamAM rahe che, tethI teo vaimAnika deva kahevAya che. temanA vimAno ratnonA banelA svaccha, komaLa, snigdha, nirmaLa, niSkapa hoya che tathA te prabhA, zobhA ane udyota sahita, cittane prasanna kare tevA darzanIya, abhirUpa ane pratirUpa hoya che. vaimAnika devonA sthAna- jyotiSI devonA vimAnothI asaMkhyAta kroDAkoDI yojana UMce pahelo saudharma ane bIjo IzAna devaloka che. te baMne ardhacaMdrAkAre che. baMne maLIne pUrNa caMdrakAra thAya che, pahelA devalokamAM batrIsa lAkha(32,00,000) ane bIjA devalokamAM aThyAvIsa lAkha(28,00,000) vimAno che. tyAMthI asaMkhyAta kroDA kroDI yojana UMce trIjo sanakumAra ane cotho mAhendra devaloka che. te baMne ardha caMdrakAre che, baMne maLIne pUrNa caMdrakAra thAya che. trIjA devalokamAM bAra lAkha, cothA devalokamAM ATha lAkha vimAno che. tyAMthI asaMkhyAta kroDAkoDI yojana UMce kramazaH pAMcamo brahmaloka, chaThTho lAMtaka, sAtamo mahAzukra ane AThamo sahasAra devaloka che ane kramazaH eka bIjAnI upara che. te pUrNa caMdrakAre che. temAM kramazaH cAra lAkha(4,00,000) paccAsa hajAra(50,000),cAlIsa hajAra(40,000), cha hajAra(da,000) vimAno che. tyAMthI asaMkhyAta kroDAkroDI yojana UMce navamo ANata ane dazamo prANata devaloka che. te baMne ardha caMdrakAre che. baMne maLIne pUrNa caMdrakAre thAya che. baMnemAM maLIne cAraso(400)vimAno che. tyAMthI asaMkhyAta kroDAkroDI yojana UMce agiyAramo AraNa ane bAramo ayyata devaloka che. bane ardhacaMdrakAre che. baMne maLIne pUrNa caMdrakAre thAya che. baMnemAM maLIne traNaso vimAno che. bAramA devalokathI asaMkhyAta kroDAkoDI yojana UMce traNa-traNanI traNa trikamAM nava greveyaka vimAno che. prathama trikamAM 111, bIjI trikamAM 107, trIjI trIkamAM 100 vimAno che. pAMca anuttara vimAnamAM bIjA vimAno nathI te pAMca ja vimAna che. A rIte kula 84,97,023(corAsI lAkha, satANuM hajAra, trevIsa) vaimAnika devonA vimAno che. nava raiveyaka sudhInA vimAnomAM keTalAka vimAno saMkhyAta yojana ane keTalAka vimAno asaMkhyAta yojana vistRta che. sarvArthasiddha vimAna eka lAkha yojanavistRta ane zeSa cAra anuttara vimAno asaMkhyAta yojana vistRta che. pahelA devalokanA vimAnothI bIjA devalokanA vimAno te rIte upara-uparanA vimAno varNAdinI apekSAe anaMtaguNA zreSTha che. te vaimAnika devonA mukhya be bheda che- kalpopanaka deva ane kalpAtIta deva. kalpopapana devoH-kalpano artha che maryAdA arthAtu je devomAM svAmI-sevaka, nAnA-moTA, indra, sAmAnika AdinI maryAdA hoya che, tene kalpapapanna deva kahe che. (1) indra - svAmI, adhipati, aizvaryavAnuM Adi indranI padavIthI abhiSeka karelA. A deva potAnA deva samUhanA svAmI hoya che. tenuM aizvarya sarvAdhika hoya che ane sarva devo tenI AjJAmAM rahe che. (2) sAmAnika - Ayu AdimAM je indranI samAna hoya che paraMtu te indrapaNAmAM hotA nathI ane te indranA adhinastha Rddhi saMpanna devo che. (3) trAyanniza - A deva indranA purohita athavA maMtrI rUpa hoya che. teo mAtA ane guru samAna pUjya gaNAya che, tenuM bIjuM nAma dogundaka deva che. pratyeka indrane
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 438 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 33-33 trAyanTiMzaka deva hoya che. te devo tetrIsanI saMkhyAmAM hovAthI trAyastrizaka deva kahevAya che. (4) pariSada:- te indranA mitra samAna, indranI sabhAnA sabhAsada hoya che. A pariSado traNa prakAranI hoya che- (1) AtyaMtara (2) madhyama (3) bAhya. (5) AtmarakSaka - A deva hAthamAM zastra laIne indranI pAchaLa UbhA rahe che. joke indrane koI takalIpha ke aniSTa thavAnI saMbhAvanA nathI to paNa AtmarakSaka deva potAnuM kartavya pAlana karavA mATe UbhA rahe che. () lokapAla - sImAnuM rakSaNa karanArA deva lokapAla kahevAya che. (7) anIka - anIkano artha che senA. A zabdathI senApati ane senA banne prakAranA devo samajavA joIe. (8) prakIrNa - nagara nivAsInI jema sAmAnya deva. (9) Abhiyogika :sevA karanArA sevaka, Adeza anusAra kArya karanArA khAsa karmacArI deva. (10) kilpiSIH-halakIkoTInA deva. tenA nivAsarUpa vimAna, sarva devothI bahAranA vibhAgamAM judA hoya che. bhavanapati ane vaimAnika devomAM A daza bheda hoya che. vANavyaMtara ane jyotiSI devAmAM trAyanniza tathA lokapAla e be bheda hotA nathI. bAkInA ATha bheda hoya che. kalpopapanaka devonA bAra bheda che. yathA- saudharma, IzAna Adi bAra devaloka. te te devalokanA devo te-te kalpanA nAme oLakhAya che. kalpAtIta- je devomAM svAmI-sevaka, nAnA-moTAnI maryAdA hotI nathI. sarva devo eka samAna kakSAnA ja hoya che. sarvadevo potAne ahamindra mAne che, te devone kalpAtIta deva kahe che. tenA be bheda che- raiveyaka ane anuttara vimAna vAsI. raiveyaka devo - je lokapuruSanI AkRtimAM grIvA sthAne hoya che te devalokonuM nAma raiveyaka vimAna che. temAM rahenArA deva raiveyaka deva kahevAya che. tenA nava prakAra gAthArthathI spaSTa che. anuttara vimAnavAsI devo - jenAthI uttara eTale adhika sthiti, prabhAva, sukha, dhuti ane lezyAdi anya devomAM nathI tene anuttara vimAnavAsI devo kahe che. anattara vimAnanA vaimAnika devo prAyaH zAtAdanIya karmanA udaye vizeSa zAtAno anubhava kare che. sarvArthasiddha vimAnanA sarva devo eka manuSyano bhava karI mokSe jAya che. bAra devaloka, navagreveyaka ane pAMca anuttara vimAna; A sarva sthAnomAM asaMkhya asaMkhya devonA nivAsa che. eka sarvArtha siddha vimAnamAM saMkhyAtA devono nivAsa hoya che. bhavasthitiH - sarvadevonI bhavasthiti bhAvArthamAM spaSTa che. bhavanapatidevomAM utkRSTasthiti uttaradizAnA adhipati balIndranI apekSAe che ane jaghanya 10,000 varSanI sthiti sarva sAmAnya devonI apekSAe che. jyotiSI devomAM utkRSTa sthiti candradevanI apekSAe ane jaghanya sthiti tArAdevanI apekSAe che. prathama devalokathI bAramA devaloka sudhInA devomAM utkRSTa sthiti te-te sthAnanA indra, sAmAnika Adi devonI apekSAe hoya che. kAyasthiti- devo marIne deva thatA nathI tethI teonI kAyasthiti thatI nathI. mATe sUtrakAre teonI bhavasthitine ja kAyasthiti rUpe darzAvI che arthAtu devonI sthiti jeTalI ja kAyasthiti hoya che. devonuM aMtara- A gAthAomAM sarva prathama cAre jAtinA devonuM samuccaya aMtara jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa anaMtakAlanuM kahyuM che. tyAra pachI vizeSa aMtara paNa darzAvyuM che. tethI bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ | jIvAjIva-vibhakti 439 ane AThamA devaloka sudhInA vaimAnika devonuM aMtara jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa anaMtakALanuM hoya che. aMtarmuhUrtanI sthitivALA saMjJI tiryaMca paMcendriya marIne A sarva sthAnomAM jAya che ane ATha devaloka sudhInA sarva devo saMjJI tiryaMcamAM utpanna thAya che tyAre jaghanya aMtarmuhUrtanI sthiti pAme che. te jIva aMtarmuhUrtamAM tiryaMcano bhava pUrNa karI pharI devalokamAM utpanna thAya, to bhavanapati AdinuM jaghanya aMtarmuhUrtanuM aMtara thAya che ane te jIva bhavabhramaNa karatAM-karatAM nigodamAM jAya, tyAM anaMtakAla pasAra karI, punaH kayAreka bhavanapati Adi devomAM utpanna thAya, to utkRSTa anaMtakAlanuM aMtara thAya che. navamA devalokathI nava zaiveyaka sudhInA devonuM aMtara jaghanya aneka varSa, utkRSTa anaMtakAlanuM che. te devalokamAM aneka varSanA AyuSyavALA karmabhUminA garbhaja manuSyo ja utpanna thAya che ane te devo paNa garbhaja manuSyamAM ja utpanna thAya che. te devo manuSya bhavamAM ochAmAM ochI aneka varSanI sthiti prApta kare che. te sthiti pUrNa karI navamA devalokamAM utpanna thAya, to tenuM jaghanya aMtara aneka varSanuM thAya che. utkRSTa anaMtakAlanuM aMtara nigoda AdinA bhava bhramaNanI apekSAe pUrvavat thAya che. cAra anuttara vimAnanA devonuM aMtara jaghanya aneka varSa ane utkRSTa saMkhyAtA sAgaropamanuM che. temAM jaghanya aneka varSanuM aMtara navamA devalokanA devonI jema samajavuM. anuttara vimAnanA devo anaMta saMsAra paribhramaNa karatA nathI. te devo paMdara bhava karIne ja mokSe jAya che tethI tenuM utkRSTa aMtara saMkhyAtA sAgaropamanuM thAya che. sarvArthasiddha vimAnanA devo eka bhava manuSyano karIne mokSa jAya che pharIthI te sthAnamAM utpanna thatA nathI ane bhava bhramaNa karatA nathI, tethI tenuM aMtara nathI. ahIM anuttara vimAnanA devonA samuccaya aMtaranuM kathana hovAthI sarvArthasiddha vimAnanA devonuM pRthaka kathana nathI. devonA prakAra bhavanapati vyaMtara - jyotiSI(10) vaimAnika(ra6) (10 prakAra) (8 prakAra) asura kumAra pizAca | nAga kumAra bhUta cara sthita kalpotpannaka | suvarNa kumAra pakSa (pAMca prakAra) pAMca (12 devaloka) zaiveyaka kalpAtIta vidhuta kumAra rAkSasa sUrya prakAra 1. saudharma (nava prakAra) anuttara vimAna agni kumAra kinnara caMdra 2. IzAna 1. adhastana adhastana (pAMca). dvIpa kumAra kaMpuruSa graha 3. senakumAra 2. adhastana madhyama 1. vijaya udadhi kumAra mahoraga nakSatra 4. mahendra 3. adhastana uparima 2, vejayaMta dizA kumAra gaMdharva tArA pa. brahAloka 4. madhyama adhastana 3, jayaMta pavana kumAre 4. lAlaka 5 madhyama madhyama 4. aparAjita svanita kumAra 9. mahIzuka , madhyama uparima 5. savArthasiddha vimAna 8. sahasAra 7. uparima adhistana 15 paramAdhAmIno samAveza asurakumAramAM 9. ANata 8. uparima madhyama thAya che. traNa kilviSIno samAveza te te 10. prANata 9. uparima madhyama devalokamAM thAya che. nava lokAMtikano samAveza 11. AraNa pAMcamA devalokamAM thAya che. 12. azruta prityeka devonA paryApta-aparyApta, te be-be bheda thAya che.]
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ [440] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 255 jIva-ajIvano upasaMhAra: saMsAratthA ya siddhA ya, iya jIvA viyAhiyA / 254 __ rUviNo ceva arUvI ya, ajIvA duvihA vi ya // bhAvArtha - A rIte saMsArI ane siddhanA bhedathI jIvonuM tathA rUpI ane arUpInA bhedathI be prakAranA ajIva padArthonuM kathana karyuM che. ___ iya jIvamajIve ya, soccA saddahiUNa ya / - savva NayANamaNumae, ramejja saMjame muNI // zabdArtha :- rU = A prakAre jIvuM = jIva anAve = ajIvanA, svarUpane, sovI = sAMbhaLIne sahipa = tenA upara daDha zraddhA karIne muLa = muni savvANa = sarva nayothI anumA = anumata saMgane = saMyamamAM rajha = ramaNa kare. bhAvArtha- A prakAre jIva ane ajIvanA svarUpane sAMbhaLIne tathA tenI daDha zraddhA karIne muni sarva nayothI eTale sarva apekSAe mokSa sAdhanA mATe anumata evA saMyamamAM ramaNa kare. vivecana : prastuta gAthAomAM nIvAnAvittino arthAt jIva ane ajIvanA varNanano upasaMhAra che. A adhyayanamAM jIva ane ajIva tattvanuM vistRta varNana che. tenuM samyagujJAna ane zraddhA karIne, sAdhaka mokSanI sAdhanA mATe samyaka cAritramAM puruSArtha kare, te ja A varNananuM prayojana che. sUtrakAranA uparokta kathanathI spaSTa thAya che ke cAritranA pAlana mATe jJAna ane zraddhA anivArya che. jJAna-darzanapUrvakanuM cAritra ja samyak cAritra bane che. sambAvALamamA - sarva nayothI, sarva apekSAthI anumata. A vizeSaNano prayoga zAstrakAre saMyama mATe karyo che. vAstavamAM saMyama aneka ke sarva apekSAothI mokSa prApti mATe zreSTha sAdhana che tethI te sarvanayAnumata che. saMkSepamAM- mokSa sAdhaka AtmAo jIva ane ajIva tattvanuM jJAna prApta karI, tenA para deDha zraddhA karI, mokSanA zreSTha sAdhanabhUta cAritrano svIkAra karI, tapa saMyamamAM puruSArtha karI siddha gatine prApta kare che. zAstrakAre A adhyayanamAM jIvAjIvanA samyagu jJAnanuM mahattva darzAvIne, aMte A be gAthAo dvArA zraddhApUrvaka saMyama-tapamAM lIna banavAnI preraNA ApI che. saMlekhanA:- tao bahUNi vAsANi, sAmaNNamaNupAliyA / imeNa kammajogeNa, appANaM saMlihe muNI // zabdArtha-to tyAra pachI ja ghaNAvALa varSo sudhI sInauizramaNa paryAyanuM gaLuniyA = pAlana karIne muLI= muni meLa = AgaLa kahevAmAM Avaze te mpanonoLa = kramayogathI, tapathI apAI = potAnA AtmAnI, side saMlekhanA kare- dravyathI zarIrane ane bhAvathI krodhAdi kaSAyane pAtaLA kare.
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ | jIvAjIva-vibhakti [ 441 ] bhAvArtha :- tyAra pachI ghaNA varSo sudhI saMyamanuM pAlana karIne A kramayogathI have pachInI gAthAnA varNana mujaba muni saMlekhanA kare arthAt zarIra ane kaSAyone kRza karavAnI sAdhanA kare. bAraseva u vAsAI, saMlehukkosiyA bhave / / saMvaccharaM majjhimiyA, chammAsA ya jahaNiyA / zadArtha:- 3msiyA = utkRSTa sanehA = saMlekhanA bArasevaka bAra vAsaDuM varSonI namiyA = madhyama saMvachara = saMvatsara, eka varSanI gauipayA = jaghanya chammasA = cha mAsanI ma9 = hoya che. bhAvArtha- saMlekhanAnI ArAdhanA utkRSTa 12 varSanI, madhyama 1 varSanI ane jaghanya 6 mahinAnI hoya che. 258 - paDhame vAsacaukkammi, vigaI NijjUhaNaM kare / / biie vAsacaukkammi, vicittaM tu tavaM care // zabdArtha -pane prathamanA vAvaDama cAra varSamAMvivAda ghI, dUdha Adivigayono tyAga re = kare viphA = bIjAvitta = vicitra, judI judI jAtanuM tavaM= tapanuM re = AcaraNa kare. bhAvArthaH- [utkRSTa bAra varSanI saMlekhanAmAM prathamanA cAra varSomAM vinayano(dhI, dUdha Adi gariSTa bhojanano) tyAga kare ane bIjA cAra varSamAM vividha prakAranI tapazcaryAnuM anuSThAna kare. 5. utaramAyAma, vahu vacchare kuve ! 259 tao saMvaccharaddhaM tu, NAivigiTTha tavaM care // zabdArtha - kuve = be saMvachare = saMvatsara, varSa sudhI pratara = ekAMtara upavAsa ane pAraNAnA divase mAthAnaM = AyaMbila = karIne pachI saMvacharada = ardha saMvatsara, cha mahinA sudhI avaTuM ati vikTa tava = tapa ja vara = na kare, aTTama, chakAI Adi na kare. bhAvArtha - (salekhanAnA ArAdhaka) be varSa sudhI ekAMtara upavAsanI tapazcaryA ane pAraNAmAM AyaMbila tapa kare. pachInA cha mAsa sudhI koI vikaTa(aThama, chakAI, aThThAI Adi) tapasyA na kare. 5. teo saMvacharAddha tu, viTTa tu tava re ! 260 parimiyaM ceva AyAma, tammi saMvacchare kare // zabdArtha - mirtha = parimita padArthothI, ochAmAM ochA dravyothI, eka, be dravyothI ja tagni = trIjA varSe, agiyAramA varSamAM AyAma = AyaMbila tapa. bhAvArtha- pachI (saMlekhanA ArAdhaka) trIjA saMvatsaranA bAkInA cha mAsa sudhI vikaTa tapanuM anuSThAna kare. te AkhA varSe tapanA pAraNAmAM parimita (eka-be) dravyothI AyaMbila kare. rada ra62 choDI sahiyAyAma #dR saMvachare muLI ! __ mAsaddhamAsieNaM tu, AhAreNaM tavaM care // zabdArtha - vohiyaM = koTI sahita, niraMtara AyAma = AyaMbila tapa mAladInAlii = eka mAsa athavA ardhA mAsa sudhI A pa = AhArano tyAga karIne.
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ 442 zrI uttarAyana sUtra 2 bhAvArtha:- muni bAramA varSamAM eka varSa paryaMta niraMtara AyaMbila kare ane tyAra pachI yogya samayAnusAra eka mAsano ke paMdara divasano AhAra tyAga karI, anazana vrata dhAraNa kare. vivecana : prastuta gAthAmAM sUtrakAre saMlekhanAnuM svarUpa, tenI kAlamaryAdA ane tenA kRtyonuM vistRta varNana karyuM che. sAdhakanuM aMtima lakSya mokSa prAptinuM hoya che. tenA laze ja te samagra sAMsArika bhAvono tyAga karIne, saMyamano svIkAra karI samyagujJAna, darzana ane cAritranI ArAdhanA kare che. zarIra jaDa ane AtmAthI bhinna hovA chatAM sAdhanA karavA mATenuM sAdhana che. tethI teno tyAga thaI zakato nathI. paraMtu jyAre zarIrarUpa sAdhana sAdhanAmAM sahAyaka banatuM na hoya, tyAre sAdhakane zarIrano paNa svecchAthI tyAga karIne paMDitamaraNano svIkAra karI jIvana saphaLa banAvavuM Avazyaka thAya che, zarIranI Asaktine choDavA mATe vividha prakAranA tapa dvArA sAdhake teno abhyAsa kare che. jo pUrve tathAprakArano abhyAsa na karyo hoya, to aMtima samaye te kArya kaThina banI jAya che. saMlekhanA, te paMDita maraNanI pUrva taiyArIrUpa che. saMlekhanA je anuSThAna dvArA dravyathI zarIra ane bhAvathI kaSAya kRza thaI jAya, tenuM nAma saMlekhanA che. te paDiMta maraNa mATe pUrva sAdhanA che. teno utkRSTa ArAdhanA kAla bAra varSano, madhyama eka varSano ane jaghanya cha mAsano che. mumukSu sAdhakane je samaye AyuSyanA aMtima samayano AbhAsa nizcaya thaI jAya te samaye anazanAdi dvArA zarIrane ane upazamAdi bhAvo dvArA kaSAyone kuza karavAno prayatna karavo joIe. tene mATe saMlekhanAnuM vidhAna che. saMlekhanAnA kRtyo- prastuta varNanamAM sUtrakAre utkRSTa bAra varSanI saMlekhanAnI apekSAe tenA kRtyonuM kathana karyuM che. tenA cAra-cAra varSanA traNa vibhAga karIne prathamanA cAra varSomAM ghI, dUdha, dahIM Adi vigaya ane vigaya yukta padArthano parityAga karavo tathA bIjA cAra varSomAM upavAsa Adi vividha prakAranA taponuM AcaraNa karavuM joIe tathA upavAsanA pAraNAmAM paNa vigayavALA padArthono tyAga karavo joIe. trIjA catuSkamAM eTale chellA cAra varSamAM be varSa paryaMta ekAMtara upavAsa kare, upavAsanA pAraNAnA divase AyaMbila kare. A rIte daza varSa pUrA thaI jAya, pachI cha mAsa sudhI vizrAmArtha sAdhAraNa tapasyA kare, temAM koI vikaTa tapanuM anuSThAna na kare. daza varSa ane cha mAsa pachI agiyAramAM varSanA bAkInA cha mAsamAM vikaTa tapasyA kare ane pAraNAmAM parimita padArthothI Ayubala kare. jyAre agiyAra varSa pUruM thAya tyAre bAramAM varSamAM eka varSa paryaMta koTi sahita eTale niraMtara AyaMbila kare. A rIte bAramA varSe saMlekhanA vidhi pUrNa thAya tyAre muni eka mAsa ke paMdara divasanuM AjIvana anazana kare eTale saMthArAnI sAdhanA kare. temAM yathAyogya pAdapopagamana ke bhakta pratyAkhyAna
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ | jIvAjIva-vibhakti paMDitamaraNano svIkAra kare. A rIte saMlekhanAnA abhyAsanI paripakvatA pachI svIkArelA anazana tapamAM sAdhaka vizeSa apramatta ane jAgRta rahI zake che. ahIM utkRSTa 12 varSanI saMlekhanA mATenA tapano krama darzAvyo che. chatAM jaghanya cha mAsanI ane madhyama eka varSanI je saMlekhanA kahI che, tenA mATe tapano krama, A kramanA AdhAre svataH samajI levo joIe. A rIte jaghanya, madhyama ke utkRSTa, te traNa prakAranI nizcitta avadhivALI saMlekhanA ke saMthArAnI sAdhanA viziSTa jJAnI puruSonA sAMnidhyamAM ke temanI AjJApUrvaka ja thAya che. jyAre viziSTa jJAnIono saMyoga na hoya, tyAre sAdhaka potAnA guru athavA ratnAdhika anubhavI saMtonA Adeza anusAra alpa ke adhika divasonI, mAsanI ke varSanI saMkhanA karI zake che. kyAreka koI aNadhArI paristhitimAM AyuSyano aMta ati nikaTa jaNAya, tyAre saMlekhanAnI sAdhanA karyA vinA paNa yAvajIvanano saMthAro karI zakAya che. vAstavika rIte to sAdhaka jIvananI pratyeka kSaNa, saMlekhanA rUpa ja hoya che. saMkSepamAM sAdhakoe potAnI yogyatA anusAra samayane oLakhIne jIvananI aMtima ArAdhanA, saMlekhanA ane saMthArA dvArA karavI joIe. pAMca durgatika bhAvanAo - 5: _nAmo, viliyaM mohamasurAM vA eyAo duggaIo, maraNammi virAhiyA hoti // zabdArtha - varSa - kaMdarpa bhAvanA Adhioi = AbhiyogikI bhAvanA viliya = kilviSI bhAvanA noraM = mohabhAvanA Asurad = AsurI bhAvanA pA= A bhAvanAo 9 = durgatinA hetubhUta ane naragni = maraNa samaye A bhAvanAothI jIvavidiyA = virAdhaka hati = thAya che. bhAvArtha - kaMdarpabhAvanA, AbhiyogikI bhAvanA, kilpiSI bhAvanA, mohabhAvanA ane Asuratva bhAvanA; A bhAvanAo durgatinA hetubhUta hovAthI durgatirUpa ja kahevAya che tathA maraNanA samaye A bhAvanAomAM vartatA jIva virAdhaka thaI jAya che. vivecana : prastuta gAthAmAM sugatino nAza karIne durgatinA hetubhUta karmono saMcaya karAvanArI pAMca durgatika bhAvanAonuM digdarzana karAvyuM che. yathA-(1) kaMdarpa bhAvanA- kAmaceSTAnI vRttio kaMdarpa bhAvanArUpa che. (2) AbhiyogikI bhAvanA-maMtra taMtrAdi karavAnI pravRttio Abhiyogika bhAvanArUpa che. (3) kilviSI bhAvanA - niMdA karavAnI pravRtti ane koIne duHkhI karIne AnaMda mANavAnI pravRtti; te kilpiSI bhAvanA rUpa che. (4) moha bhAvanA - viSayonI lolupatA ke bAlamaraNanI pravRttio moha bhAvanArUpa che. (5) Asuratva bhAvanA - krodha karavAnI temaja vaira-jhera, tIvra dveSa Adi vRtti rAkhavI te AsurI bhAvanArUpa che. A pAMce ya bhAvanAo vAstavamAM durbhAvanAo che, tenAthI durgatinI prApti thAya che. tethI te durgatika bhAvanAo kahevAya che. marazmi virahiyA... mRtyu samaye AtmAmAM uparokata pAMca durgatika bhAvanAonA pariNAma hoya, to te jIva virAdhaka thAya che. pUrvanI gAthAmAM saMlekhanA ane aMte anazana svIkAranuM kathana che.
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ 444 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 263 anazana eTale A jIvananI aMtima ArAdhanA che. te aMtima ArAdhanAnA svIkAra pachI koI paNa nimittathI sAdhakanI cittavRtti malina na thAya te atyaMta jarUrI che. jo aMta samaye malina cittavRttithI kaMdarpabhAvanA AdimAMthI koI paNa bhAvanAnA pariNAmo AvI jAya, to jIvavirAdhaka thAya che. te bhAvonI tIvratAmAM samyagudarzanano paNa nAza thAya che. tethI sAdhake mRtyu pahelAM ja prastuta gAthAmAM darzAvelI durgatika bhAvanAonI AlocanA karI tenA prAyazcittano svIkAra karI ArAdhaka bhAva keLavavo joIe. sAdhaka kaMdarpabhAvanA AdimAM pravRtta thAya to tenAmAM vyavahAranI apekSAe cAritranI sattA hovA chatAM tenI utpatti durgatirUpa nimnakoTinA devanikAyomAM ja thAya che. ahIM durgati zabdathI deva durgatinuM grahaNa thAya che. te jIva devagatimAM kilvISI Adi devarUpe janma dhAraNa kare che. bolibIjanI durlabhatA-sulabhatA: micchAsattA, saLiyA Tu hiMsaT I | iya je maraMti jIvA, tesiM puNa dullahA bohI // zabdArtha - 7 = je navA = jIva nichAvasAra = mithyAdarzanamAM anurakta che khayALaT = niyANA sahita kriyAnuSThAna kare che, hiMsa = hiMsAmAM pravRtta che = A prakAre mati= mare che hiM = tene pukha = pharIthI vohI = bodhinI prApti thavI kuc = atyaMta durlabha che. bhAvArtha-je jIvo mithyAdarzanamAM anurakta, niyANa karanArA ane hiMsAmAM pravRtta hoya temaja tevA ja bhAvomAM mRtyu pAme, to tene bodhi-dharmanI prApti durlabha thAya che. ra sammadasaNarattA, aNiyANA sukkalesamogADhA / 1 rUca ne mati nIvA, tesiM yunehA mane godI | zabdArtha:- sanmavaMtarittA = samyagadarzanamAM anurakta LiyaT = nidAna rahita kriyAnuSThAna karanArA ane mogAtA = zukla lazyAne prApta thayela navA = jIva suhA = sulabha. bhAvArtha:- je jIva samyagudarzanamAM anurakta, nidAnakarmathI rahita ane zuklalazyAne prApta thayelA hoya che; te jIvo te ja bhAvomAM mRtyu pAme, to tene paralokamAM bodhi-dharmanI prApti sulabha che. batA micchAdasaNarattA, saNiyANA kaNhalesamogADhA / - rUtha ne mati nIvA, teli mukha duhA vohI ! zabdArtha - vaDDanesanoThA = kRSNalezyAne prApta thayelA jIva. bhAvArtha - je jIva mithyAdarzanamAM anurakta che, nidAna sahitakriyAnuSThAna karanArA che ane kRSNalezyAne prApta thayelA che, te jIvo te ja bhAvomAM mRtyu pAme to paralokamAM tene bodhinI(samyaktanI) prApti durlabha che. vivecana : - prastuta gAthAomAM samyagudarzananI durlabhatA ane sulabhatA yogya jIvonuM kathana che. koI paNa jIvonA AtmapariNAmo, karmajanya saMskAro, zraddhA vagere zubhAzubha bhAvo bhavabhavAMtaramAM
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ | jIvAjIva-vibhakti 445 sAthe Ave che. A bhavamAM je saMskArone puSTa karyA hoya, te saMskAra parabhavamAM sAthe rahe che, te saMskArane yogya vAtAvaraNamAM ja jIvano janma thAya che. bodhi(dharma ke samyakatva) prAptinI durlabhatA- je jIva jinavacanamAM azraddhArUpa mithyAtvanA pariNAmomAM ja deDha hoya, tapa saMyamanA phalasvarUpe bhautika sukhanI yAcanArUpaniyANu karato hoya, hiMsAdi pApasthAnamAM ja pravRtta hoya ane temane kRSNAdi azubha lezyAnA pariNAmo hoya, tevA jIvone mRtyu pachI parabhavamAM dharmano bodha thavo durlabha banI jAya che. teone sudeva, suguru ane saddharmano saMyoga ke zraddhA thatI nathI. bodhi(dharma)nI sulabhatA:- je sAdhaka samyagadarzanamAM anurakta, nidAna rahita kriyA karanAra ane zukla lezyAthI yukta hoya che, tene mRtyu pachI paralokamAM bodhilAbha-jainadharmanI prApti sahaja thAya che. tAtparya e che ke gatajanmanA zubha saMskArothI AgAmI janmamAM tene dharmanI prApti thavAmAM vAra lAgatI nathI. uparokta sarva kathana anazana ArAdhaka sAdhakonI mukhyatAe thayuM che. te sAdhakone aMta samaye saMlekhanAnI sAdhanA karatAM paNa azubha pariNAmo AvI jAya to te durgatimAM jAya che, eTaluM ja nahIM paraMtu bhavaparaMparAmAM tene dharma bodhinI prApti paNa durlabha banI jAya che. jinavacana mahimA : - jiNavayaNe aNurattA, jiNavayaNaM je kareMti bhAveNaM / 266 amalA asaMkiliTThA, te hoMti parittasaMsArI // zabdArtha - nivaya = jinendra bhagavAnanA vacanomAM apurA = anurakta che navaM = jinendra bhagavAna dvArA kathita kriyAnuSThAnone bhAve = bhAvapUrvaka, zraddhApUrvaka jati = kare che anA = mithyAtva Adi bhAvamalathI rahita vizvaka = rAgadveSAdi saMklezathI rahita che te = te pati-saMsAra = paritta saMsArI, alpa saMsArI. bhAvArtha - je puruSa jinavacanamAM anurakta che ane jinabhagavAnanA kathana anusAra kriyAnuSThAna kare che te mithyAtva ane rAgadveSa Adi klezothI rahita thaIne alpasaMsArI thAya che. / bAlamaraNANi bahuso, akAmamaraNANi ceva bahUNi / 10 marihiMti te varAyA, jiNavayaNaM je Na jANaMti // zabdArtha:- nivayaLa = jinavacanone gALati = jANatA nathI varAyA = bicArA vahULa = ghaNIvAra gAma-maraNapa = akAma maraNathI mariti = mRtyu pAme che. bhAvArtha:- je jIvo jinavacanone jANatA nathI arthAt je jinavacanAnusAra kriyAnuSThonothI dUra rahe che te bicArA- bhoLA, ajJAnI prANI anekavAra bAla maraNa(Atma hatyArUpa maraNa)ne ane akAma maraNa (anicchAe duHkha yukta maraNa)ne prApta kare che. vivecana : jeNe rAga-dveSane jItI lIdhA hoya, cAra ghAti karmono nAza karI kevaLajJAna-kevaLadarzana prApta karyuM hoya, tevA vItarAgI ane pUrNa puruSa ja jinezvara banI zake che. tethI jinezvaranA vacana saMpUrNa satya hoya
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 446] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 che. je puruSa jinavacanamAM anurakta arthAt prIti saMpana hoya, jinavacana anusAra AcaraNa karatA hoya, tenA mithyAtva ane anaMtAnubaMdhI Adi kaSAyo nAza pAme che. te vyakti samyagudarzanane pAme che. dharmabhAvane prApta kare che ane tenuM saMsAra bhramaNa sImita thaI jAya che. te sivAya je jIvone jinavacanamAM prIti ke ruci thatI nathI, temaja dharmAcaraNa paNa karatA nathI, te bicArA bhoLA ane ajJAnI jIvo bAlamaraNa ke akAma maraNathI mRtyu pAmI anaMta saMsAramAM paribhramaNa karyA kare che. sAmAnyataH mRtyunA- bALamaraNa ane paMDitamaraNa tathA akAmamaraNa ane sakAma maraNa, tema be-be bheda thAya che. temAM bAlamaraNa ane akAma maraNa aprazasta che. kAraNa ke te jIvo A jIvanamAM jinavacana anusAra kriyAnuSThAna karatA nathI, tethI azubha karmono ja saMcaya karIne avazya durgati pAme che tathA paMDitamaraNa ane sakAmamaraNa prazasta che, kAraNa ke te maraNathI paralokamAM zubhagati prApta thAya che. bAlamaraNa :- ajJAna avasthAmAM thatAM maraNane bAlamaraNa kahe che. tenAthI janmamaraNanI paraMparA vadhe che. paMDitamaraNa- samajaNapUrvaka, svecchAthI zarIrano tyAga karIne anazananI ArAdhanApUrvaka mRtyu thAya, tene paMDitamaraNa kahe che. tenA traNa prakAra che- bhaktapratyAkhyAna maraNa, igita maraNa ane pAdapopagamana maraNa. tenAthI anaMta karmono kSaya thAya che. akAmamaraNa- IcchAvinA paravazapaNe thatAM maraNane akAmakaraNa kahe che. sakAmamaraNa- sAdhanAnA lakSe svecchAthI jAgRtipUrvaka mRtyuno svIkAra karavo, te sakAma maraNa che. varathA- ahIM dharmanA ajANa ke dharmathI vaMcita rahetA jIvo mATe varAyA zabdano prayoga karyo che. tethI teno artha thAya che- bicArA, bhoLA, ajJAnI prANI. je jIvone potAnA bhaviSyano, janma-maraNarUpa duHkha paraMparAono ane tIvra karma baMdhanano koI vicAra raheto nathI. te jIvo mAtra A bhavanA bhautika sukha mATe ja talasI rahyA hoya che. AlocanA zravaNanI yogyatA :kA bahuAgamaviNNANA, samAhi uppAyagA ya guNaggAhI / eeNaM kAraNeNaM, arihA AloyaNaM sou // zabdArtha - vadarAmaviU/T= je ghaNA AgamonA temaja tenA rahasyonA jANakAra hoya samAdi 3khAya = AlocanA karanArane samAdhi utpanna karAvanArA hoya guNamhI = je guNagrAhI hoya pay = A vAra = kAraNothI uparokta guNo dhAraNa karanArA bahuzruta zramaNa nAnosaNa = AlocanA soDha= sAMbhaLavAne pi = yogya che. bhAvArtha:- je zramaNa ghaNA AgamonA jJAtA, samAdhinA utpAdaka ane guNagrAhI hoya; te A guNonA dhAraka hovAthI AlocanA sAMbhaLavA mATe yogya hoya che. vivecana : cAritra zuddhinuM uttama sAdhana prAyazcitta tapa che ane cAritranA doSonI AlocanA karanArane guru dvArA prAyazcitta prApta thAya che. AlocanAmAM cAritrano sAra nihita che. kAraNa ke jyAM sudhI pApanI AlocanA na thAya, tyAM sudhI cAritranI zuddhi thatI nathI, tethI sAdhaka jIvanamAM AlocanAnuM atyaMta mahattva che.
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ | jIvAjIva-vibhakti 447. prastuta sUtramAM sAdhaka jIvananI mahattvanI kriyArUpa AlocanAnuM zravaNa karanAra gurunI saMkSipta yogyatAnuM nirUpaNa traNa guNa dvArA karyuM che. tenuM vistRtanirUpaNa zrI bhagavatI sUtra AdimAMdaza guNo dvArA karyuM che. (2) vahu Ama viMAyA- ghaNA AgamonA jJAtA hoya. saMyamI jIvananA utsarga ane apavAdamArganA rahasyone jANavA mATe Agama jJAna ane tenA vivecaka graMthonuM adhyayana jarUrI che. je AgamanA yathArtha jJAtA hoya, te ja AlocanA karanAranA doSonI AlocanA sAMbhaLI, yogya prAyazcitta dvArA tenI zuddhi karAvI zake che. (2) samAdi 3khAya- samAdhi utpAdaka. AlocanA karanArane pUrNa Atma zAMti ke saMtuSTI thAya, te tenI samAdhi kahevAya. tene mATe AlocanA sAMbhaLanAra svayaM rAga-dveSa rahita, mAdhyasthabhAvonA dhAraka hoya ane AlocanA karanArane AgamanA sAra garbhita sucanothI AlocanA karavAmAM sahAyaka thAya te jarUrI che, jethI te zramaNa saraLabhAve AlocanA karI, prAyazcitta dvArA doSa mukta thaIne samAdhi bhAvane prApta karI zake che. (3) guNahI - guNagrAhI. guNagrAhI vyakti ja anyanA amuka doSone sAMbhaLIne tenA prati tiraskArano bhAva na karatAM tenAmAM rahelA bIjA aneka guNone lakSamAM rAkhI tenA prati sanmAnano bhAva rAkhI zake che. temaja AlocanA karanAranA avaguNonI asara svayaM para na thAya, tenA mATe paNa "guNagrAhI guNanI bahu AvazyakatA che. kaMdarpa bhAvanA :hara kaMdappakukkuyAiM taha, sIlasahAva hAsavigahAhiM / vimhAveto ya paraM, kaMdappaM bhAvaNaM kuNai / zadArtha :- = kaMdarpa-hAsya ane viSaya vikAra utpanna karanArI vAto kahevI vakrayA = kaukathya- bhAMDanI jema bIjAne hasAvanArA vacano bolavA ane mukha, netrAdi dvArA vikAra bhAva pragaTa karavA sItalava = zIla svabhAva hoya, AcaraNa hoya, vihAruM = hAsya vikathA AdithI para = bIjAone visphArvato = vismita karato jIva = kare che. bhAvArtha - kaMdarpa-kAma kathA karavI, mukhavikAra dvArA cenacALA karavA, hAsya ane vikathA dvArA bIjAone vismaya utpanna karavAno zIla-svabhAva dharAvavo, te kaMdarpabhAvanuM AcaraNa che. vivecana : prastuta gAthAmAM kaMdarpa bhAvanAnA lakSaNonuM kathana che. kaMdarpa eTale kAmakathA karavI athavA bIjAne vAraMvAra hasAvavA. kIkucya eTale mukha, netrAdinA vilakSaNa-vicitra AkAra banAvIne bIjAne hasAvavA athavA vidUSakanI jema bIjAne hasAvavA mATe vacana prayoga karavA, tevI pravRtti ja jeno svabhAva banI gaI hoya, tevI vyakti vAraMvAra vividha prakAranI kuceSTA karIne bIjAne vismita kare che te kaMdarpabhAvanA che. devalokamAM eka kaMdarpa nAmanA deva che, je indrAdi devo samakSa bhAMDanI jema AcaraNa kare che. je sAdhu cAritra grahaNa karIne paNa ukta prakAranI ceSTAo dvArA kiMdarpabhAvanAnuM poSaNa kare che ane AlocanA prAyazcita karyA vinA tevI ja pravRttimAM virAdhaka paNe mRtyu pAmI svargamAM jAya, to tyAM te uparokta kaMdarpa deva bane che; tene devonI kutUhala vRtti mATe devonA vidUSaka
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI uttarAdhyayana sUtra-2 banavuM paDe che ane tyAMnuM AyuSya pUrNa karyA pachI paNa dIrdhakAla paryaMta bhavabhramaNa kare che. tethI saMyamazIla AtmAe kaMdarpa bhAvanAne kadI paNa hRdayamAM sthAna ApavuM na joIe. 448 AbhiyogikI bhAvanA : maMtA jogaM kAuM, bhUikammaM ca je pauMjaMti / sAyarasaiDDiheDaM, AbhiogaM bhAvaNaM kuNai // 270 = zabdArtha :- sAyarasa-rUIiEo = zAtA rasa samRddhi mATe maMtAnoneM = maMtra ane yoga jAvuM - karIne bhUmaM= bhUtikarmano pataMgati = prayoga kare che te abhiyomAM= AbhiyogikI bhAvanA LajJa = kare che. bhAvArtha :- je zramaNa zAtA, rasa ane samRddhi mATe maMtrano yoga ane bhUtikarmano prayoga kare che, te AbhiyogikI bhAvanAnuM AcaraNa kare che. vivecanaH prastuta gAthAmAM AbhiyogikI bhAvanAnuM varNana che. je vyakti potAnA sukha-aizcaryAdinI vRddhi mATe maMtrothI ane abhimaMtrita karelA bhasmAdi dravyothI vazIkaraNAdi karmo kare che te AbhiyogikI bhAvanAnuM AcaraNa kare che. maMtA :- maMtra prayoga. amuka vidhi anusAra koI maMtranA japa-anuSThAna karavA, maMtraprayoga karavo. mULamAM :- bhUtikarma - amuka vidhi anusAra abhimaMtra karelA bhasma mATI Adi padArtho upayogamAM levA te bhUtikarma che. anya kautukajanaka kriyAono paNa AmAM samAveza karI levo joIe. svargamAM Abhiyogika jAtino devo hoya che, tenuM kAma haMmezAM anya devonI sevAmAM upasthita rahevAnuM hoya che. teNe niraMtara anya devonI sevA-zuzruSA karavAnI hoya che. je sAdhu A prakAranI maMtrAdi kriyAono prayoga karIne AbhiyogI bhAvanAnuM AcaraNa kare che te AbhiyogikI bhAvanAthI bhAvita thaIne, AlocanA karyA vinA mRtyu pAmI te Abhiyogika jAtinA deva tarIke utpanna thAya che. AbhiyogikI bhAvanAmaya kriyA anuSThAna karavAthI saMyamanI nissAratA ane asamAdhinI vRddhi thAya che, tethI saMyamazIla muni mATe te sarvathA tyAjya che. je kiSiI bhAvanAH NANassa kevalINaM, dhammAyariyassa saMghasAhUNaM / mAI avaNNavAI, kivvisiyaM bhAvaNaM kuNai // 271 zabdArtha:- jaLastra = jJAnano vhevatII = kevaLI bhagavAnano dhammAriyaK = dhamAcAryano saMpattApUrkha = sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA rUpa caturvidha saMghano avvaLavArpha - avarNavAda(niMdA) karanAra mA = mAyAvI puruSa iikvasiya = kiviSika bhAvanA. == bhAvArtha :- jJAna, kevaLI bhagavAna, dharmAcArya ane caturvidhazrI saMghanA avarNavAda karanArA mAyAvI puruSa kilviSI bhAvanAnuM AcaraNa kare che. vivecanaH prastuta gAthAmAM kilviSI bhAvanAnA svarUpanuM varNana che. zrutanI niMdA karavI te jJAnano avarNavAda
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ | jIvAjIva-vibhakti 449 272 che. kevaLInA sarvajJatAdi guNomAM doSanuM udbhAvana karavuM, tathA dharmAcAryomAM avaguNa jovA, saMghanI TIkA karavI ane sAdhuo para khoTA AkSepa mUkI doSita TharAvavA; te sarva kriyAo kevaLI, dharmAcArya, saMgha ane sAdhuono avarNavAda che. je vyakti zruta, kevaLI, dharmAcArya, saMgha ane sAdhuonI avahelanA kare che, te kilviSI bhAvanAthI bhAvita thAya che. je bIjAnA doSo jue che, teno AtmA guNone badale avaguNonuM sthAna bane che. temaja tenAmAM mAyA-kapaTa hovAthI saraLatA rahetI nathI. te zramaNa avarNavAdanA prabhAvathI kilviSI bhAvanAthI bhAvita thaIne mRtyu pachI svargamAM kilpiSI deva tarIke utpanna thAya che. kilpiSI deva anya devonI samakSa niMdya ane nimna koTinA sevaka samAna gaNAya che. temanA nivAsa anya vimAnothI bahivartI kSetramAM hoya che. tyAMthI cyavIne teo bakarA ane anya mUka prANIonI yonimAM janma dhAraNa kare che. AsurI bhAvanA : 3 aNubaddharosapasaro, taha ya Nimittammi hoi paDisevI / / eehiM kAraNehiM, Asuriya bhAvaNaM kuNai // zabdArtha:- 3apurva sAsaro = niraMtara krodhano vistAra karanAra che tada ra = ane jemini = nimitta maLatAM paDivI = doSa-pravRtti karanAra ho = thAya che pahiM = A uparokta rihiM = kAraNothI mAsuriye = AsurI bhAvaLa = bhAvanAnuM ga = sevana kare che. bhAvArtha:- je bhikSu niraMtara krodha, vaira-jherano vistAra kare che ane koI paNa nAnA-moTA kAraNathI jJAnadarzana cAritramAM doSAcaraNa kare che, AvA kAraNothI te puruSa AsurIbhAvanAnuM sevana kare che. vivecanaH prastuta gAthAmAM cothI AsurI bhAvanA darzaka be pravRttio darzAvI che. ayvaddha na pa - krodhabhAvanI tIvra gAMTha bAMdhI rAkhatA te pariNAmonI ja vRddhi karanAra. tada 2 mi--i DivI :- nimitta mAtramAM saMyama pratikUla AcaraNa karanAra, doSa sevana karanAra. te zramaNane saMyama samAcAra prati upekSA hovAthI koI paNa nimitta prApta thatAM rAga-dveSAdi kaSAyane AdhIna thaIne mULaguNa ke uttaraguNamAM doSa sevana kare che; te AsurI bhAvanA che. ahIM kimi zabda "jyotiSa saMbaMdhI nimitta batAvavuM te arthamAM prayukta nathI. kAraNa ke jyotiSa saMbaMdhI nimitta batAvavuM, te Abhiyogika bhAvanAnuM AcaraNa che. tema ja pAkistAna zabda saptamI vibhaktimAM hovAthI teno artha nimitta prApta thatAM thAya che. AsurI bhAvanAnA pariNAmonI AlocanA karyA vinA mRtyu pAmanAra sAdhaka virAdhaka thAya che tethI pratyeka mumukSu AtmAe AsurI bhAvanAthI mukta rahevAno prayatna karavo joIe. jo hRdayamAM koI nimittathI AsurI bhAvanAno prAdurbhAva thAya, to tenI AlocanA karI tenAthI dUra thaI javuM joIe. mohabhAvanA : / satthagahaNaM visabhakkhaNaM ca, jalaNaM ca jalapaveso ya / aNAyAra bhaMDasevI, jammamaraNANi vaDDhati // ra73
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ 450 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 zabdArtha - satkAra = zastragrahaNa-zastra dvArA AtmaghAta karavo viSama = viSabhakSaNa karavuM, jhera khAIne marI javuM gata = agnimAM saLagI javuM ganavelo = jaLa praveza karavo, pANImAM DUbI maravuM avAra-bhaMDavI = moTA anAcAranuM sevana karanAra, lokomAM bhaMDanA-hIlanA thAya tevA doSa sevanAra janmamaraNapa = aneka janmamaraNanI vati = vRddhi kare che. bhAvArtha:- zastra prahAra, viSabhakSaNa, agnimAM praveza ane jaLamAM praveza karI AtmaghAta karanAra ane saMyamanA moTA anAcAra eTale zIlavrata vageremAM durAcaraNa karanAra sAdhaka janmamaraNanI paraMparA vadhAre che. vivecana : prastuta gAthAmAM pAMcamI mohabhAvanAnI mukhya be pravRttionuM digdarzana che- (1) AtmaghAta ane (2) loka niMdya saMyamanA moTA doSonuM sevana. cAra prakAranA AtmaghAtanuM kathana zabdArtha bhAvArthathI spaSTa che. anyasUtromAM AtmAghAtanA arthAt bAlamaraNanA aneka bhedonuM varNana prApta thAya che. ahIM tenuM saMkSiptamAM kathana che. koI paNa prakAre AtmaghAta karavo, te tIvra kaSAyanuM pariNAma che. tethI ja sUtrakAre teno samAveza mohabhAvanAmAM karyo che. aLayAra maMDavI :- kaMDa zabda aneka arthamAM prayukta thAya che- (1) bhAMDavRtti (2) laMDanazIla AcaraNa, (3) bhamyopakaraNa. prastutamAM aMtima ane nikRSTa mohabhAvanAnuM nirUpaNa che. bhaMDa zabdanA traNa arthamAMthI bhAMDavRtti kaMdarpa bhAvanAno viSaya che ane bhaMDopakaraNa artha prastutamAM saMgata nathI. tethI bIjo "maMDanazIla AcaraNa" artha prasaMgocita che. tenuM tAtparya e che ke saMyamI jIvanane dUSita banAve, bahu lokApavAda-hIlanA thAya tevuM kuzIla sevana ke krUra hiMsaka pravRtti Adi bhaMDanazIla AcaraNa kahevAya che. tenuM sevana karanAra mohabhAvanAnuM AcaraNa kare che. saMkSepamAM AtmaghAta ane anAcAronuM sevana te mohabhAvanA che. mohabhAvanI paraMparAthI anaMta saMsAranI vRddhi thAya che. vaddhati - vRddhi kare che. A kriyApadano prayoga karanArA sAthe thayo che tethI janmamaraNanI vRddhi kare che, te pramANe artha thAya che. keTalIka pratomAM varjhAtinA sthAne vati kriyApadano prayoga maLe che. te pAThano svIkAra karatAM "janma-maraNa karAvanAra karmono baMdha kare che." te pramANe artha karavAmAM Ave che. upasaMhAra:mn ii pAukare buddhe, NAyae pariNivvue // chattIsaM uttarajjhAe, bhavasiddhiya sammae // tti bemi // zabdArtha :- rU = A masiddhiya samA = bhavya jIvone mAnya eTale temane svIkAravA yogya 3ttaraphA = uttarAdhyayana sUtranA cha = chatrIsa adhyayano pA32 = pragaTa karIne gayA = jJAtaputra zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI buddha = jJAnI, sarvajJa parINavu = parinivRtta, nirvANa prApta. bhAvArtha:- A prakAre bhavya jIvone svIkArya, AdaraNIya evA uttarAdhyayana sUtranA 36 adhyayano sarvajJa, nirvANa prApta jJAtaputra bhagavAna mahAvIra svAmIe prarUpyA che.
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvAjIva-vibhakti zrI sudharmAsvAmI potAnA ziSya jaMbUsvAmIne kahe che ke he AyuSyamAna jaMbU ! meM jevuM zramaNa bhagavAna mahAvIrasvAmI pAsethI sAMbhaLyuM, tevuM ja kahyuM che. vivecanaH 451 prastuta gAthA samagra sUtranA upasaMhAra rUpa che. temAM A sUtranI pramANikatA, upayogitA ane adhyayanonI saMkhyAnuM nirdezana che. rUpha pAvare buddha- sarvajJa tIrthaMkara zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe zrI uttarAdhyayanasUtranA chatrIsa adhyayanano arthataH upadeza Apyo che. A sUtrokta kathana sarvajJa tIrthaMkaranuM che, tethI te pUrNapaNe pramANabhUta ane satya che. tti vemi.... A rIte A jIvAjIvavibhakti nAmanA adhyayananuM ke saMpUrNa uttarAdhyayana sUtranuM meM jema zravaNa karyuM che te ja pramANe saMbhaLAvyuM che arthAt AmAM mArI potAnI racanA ke kalpanA nathI paraMtu prabhuvANI che. pratyeka adhyayananA aMte samApti sUcaka tti nemi zabdano A pramANe artha samajavo. || chatrIsamuM adhyayana saMpUrNa // || uttarAdhyayana sUtra saMpUrNa
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 452 / zrI uttarAdhyayana sUtra-2 paziSTa-1: 'vivecita viSayonI akArAdi anukramaNikA viSaya 8 138 141 22 | 14 48 358 10 233 110 sa aula suha saMpattA akukkuo tatthahiyAsaejjA aggihutta muhAveyA acelago ya jo dhammo ajANagA jaNNavAI aTTha-sahassa-lakkhaNadharo aNagAra guNehiM aNagAra mATe ayogya sthAna aNagAra mATe yogya sthAna aNAsAyaNAe aNusajjaNAe aNegachaMdAmiha mANavehiM attaTThagurU kiliTe anazana grahaNa vidhi apaDikkamittA kAlassa apurakkAraM abohato asaMjae allINA aloe paDihayA siddhA asAvajja asaMbhaMtA aMkuseNa jahA NAgo aMdhayAre tame ghore | ANupuvviM jahakkama Ayagutte AyAradhamma paNihI AsADhe mAse dupayA | iha bodi caittANa iMdiyatthe vivajjittA idiyatthesu | uttamaTTha gavesao ullo sukko adhyapRSTha viSaya adhya pRSTa 36 [392 uvautte riyaM rie 24 | 21 | 10 | ekatva vitarka avicAra zukaladhyAna 249 eka samayamAM thatAM siddhonI saMkhyA 384 egadavvassiyA guNA 25 | 87 egattaM ca puhattaM ca egatteNa puhatteNa 37ra egappA ajie sattU ege jie jiyA paMca 46 358 eyAo aTTha samiIo 181 |mo osahigaMdhagiddhe sappe || 181 kayakouya maMgalo karmabaMdhanI prakriyA 32 292 kasAyA aggiNo vuttA kAyotsarganI vidhi kAla UNodarI 171 kAla pratilekhanA 223 kAleNa kAlaM viharejja kuppavayaNa pAsaDI koTThaga 35 kiM tavaM paDivajjAmi khecaranI kAyasthiti khatikhame gAravanA traNa prakAra(rasa gAravAdi) guNaggAhI guNANamAsao davvaM 137 goyame 35 caraNavihiM 254 cAujjAmo ya jo dhammo 7 citta Niroha (vittanirodha) 185 258 chiNNa soe 25 | 83 | 4 | jaNaM jayai jaNNaTThI veyasA muhaM 54 ya 10 85
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-1H vivecita viSayonI akArAdi sUci 453. adhya pRSTa u0 130 40 130 (81 o viSaya adhya pRSTa jahANAyaM jahAsuttaM jahA se purisuttamo jAyAi jama jaNNammi jIvaghaNA jIva dravya jIvanI UrdhvagatinA kAraNo 221 jugamittaM khettao | 15 |Na yAvi pUyaM garahaM ca saMjae Na savva savvatthAbhiroyaejjA NANadaMsaNa lakkhaNaM NANa dasaNa saNNiyA NANeNa muNi |NigiNhAmi dhammasikkhAe kaMthagai 23 para Nicca |NijjUhiUNa AhAraM NiruvalevAI NiraMgaNe NihaMtUNa uvAyao NehapAsA bhayaMkarA ta tao uttaraguNe kujjA |104 taiyAe bhikkhAyariyaM tattha gaMtUNa sijjhai tamuddhittu jahANAyaM taveNa hoi tAvaso damIsare dasAracakkeNa dAhiNabhAvaM divvajuyala parihio dukkhassa saMpIlaM durArUha duvihaM devonuM aMtara | dhammANa kAsavo muhaM dhammo dIvo 5 paiTThA ya gai saraNamuttama | paosakAlammi viSaya pacchA diTTho paDikkamittu nissallo paDirUvaNNu paDilehittA pamajjejja paDhama porasI sajjhAyaM paraThavA yogya bhUminA daza bola paramaTThapaehiM paramattha saMthavo pariyati samaMtao palAlaM phAsuyaM paliuMcaMti pahu pahANavaM pahINa saMthave pAvasuyappasaMgesu-pApazruta puNo cautthIi sajjhAyaM purimassa pacchimammi puvvillammi caubbhAe pRthakatvavitarka savicAra poeNa vavaharate porasInuM kAlamAna poNI porasInuM kAlamAna paMcamahavvaya dhamma paMcasikkhio pAMca jJAnamAM zrutajJAnanI pradhAnatA piMDoggaha paDimAsu bahu AgamaviNNAyA baMbhacereNa baMbhaNo bhayAvaTTe saMsArasAgare maNaicchiya cittattho maNo sAhassio bhImo managupti maraNammi virAhiyA mahANijjare mahApajjavasANe mahAmehappasUyAo mA kule gaMdhaNA homo 316 259 447 (81 181 1
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ 454 zrI uttarAdhyayana satra-2 adhya pRSTa adhyapRSTa 20 32 299 154 23 387 388 sa 389 viSaya sAmAyika cAritra sAhassie parivuDo siddhonA bheda ane siddha saMkhyA siddha zilA pramANa siddhazilAno AkAra siddhazilAno varNa siddhazilAnA nAmo siddhakSetra sudiTTha paramattha sevaNA suyaNu suyaM AbhiNibohiyaM suyaM me Ausa surUve piyadasaNe suhumakirayaM appaDivAI sUkSmakriyA apratipAti soriyapurammi Nayare sohagga saMbuddhappA savvaNNU saMyama, tapa ane vyavadAna saMvaranA upAya saMsArI jIva sthirikaraNa sthalacaranI kAyasthiti kSetra UNodarI 389 389 149 u0 137 159 34 14 viSaya maMsaTThA rAgAure baDisa vibhiNNakAe rAgAure sIyajalAvasaNNe | rAya lakkhaNa saMjue | lakkhaNassara saMjuo lezvAsthAna loyagge ya paiTThiyA | vaesu - mahAvrata 5 vacanaguptinA bheda vaNhipugavo vAyAviddhuvva haDo vAvaNNakudasaNavajjaNA vijjAcaraNa pArage viNaya paDivatti vipra ane dvija vimalo bhANU vimokkhaNaTThAe verattiyaM pi kAlaM vaimAnika devonA sthAna zuddha-azuddha pratilekhanA zrata ArAdhanA zlAghanIya puruSa |saNNANaNANovagae saparisA samayAe samaNo hoi samAhi uppAyagA samudaM ca mahAbhavoghaM samucchinna kriyA anivRtti sammaggaM tu jiNakkhAyaM sarIramAhu NAvatti savvadukkhANa maMtaM karaiti savva dukkhavimokkhaNaM savvabhAva vibhAvaNaM savvete veiyA majjhaM savvosahIhiM sAgArovautte sijjhai sAdhuvezanA mukhya traNa prayojana 34 187 15 226 381 153 424 236 54 57 161 119 119 44
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-1Hvivecita pAribhASika zabdAnukramaNikA 455 pariziSTa-raH 'vivecita pAribhASika zabdAnukramaNikA zabda adhya pRSTa zabda adhya pRSTa 427 156 227 243 445 341 407 26 |104 21 257 33 367 410 28 |140| 6 | 369 a akarmabhUmi akAma maraNa zukradatte - kutUhala rahita agnikAya aglAna bhAva(pittAya) azva,pUrva, jaya Adi ajIvA aNAyAra bhaMDasevI adharmAstikAya adharmAstikAya anazana Adi cha bAhya tapa anuttara vimAnavAsI deva anuprekSA anubhAga baMdha anaMtAnubaMdhI Adi kaSAya aparyApta aplAya arati-zokamAM aMtara navI- arUpI aloka avagraha pratimA sAta avasesaM bhaMDagaM asaNa-pANa khAima sAima asamAdhi sthAna(vIsa) asaMyama(sattara) astikAya aspRzyamAna gati A| AkAzAstikAya AkAzAstikAya bAvA, pAvaNa Adi cha kriyAra9 AbhiyogikI bhAvanA AtyaMtara tapa(cha paribhASA) AtyaMtara tapa AtyaMtara tapanA prakAra AyuSya karma Arta dhyAna AlocanA AzAtanA AsurI bhAvanA igita maraNa i-rika tapa indra, sAmAnika Adi(dasa) indriya nigraha indriya pratisalInatA Adi uttaraguNa | udAra traNa upazama zreNI upasarga traNa uraparisarpa UNodarI RjuzreNI 168 270 448 232 230 437 212 241 104 409 469 256 424 236 221 37ra omANabhIrue au audhika upadhi aupagrahika upadhi aMtarAya pAMca aMtarlIpa aMdhakAra ane udyota kammalessaM karmabaMdha karma ATha svabhAva karmabhUmi 3ra3 426 141 331 313 315 36 425
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ 456 zrI uttarAdhyayana satra-2 adhya pRSTa zabda kalpAtIta kalpopapanaka deva 436, 437 kaSAya adhya pRSTha | zabda 36 [437 grahaeSaNA raiveyaka devo 194 | gha | ghana tapa 31 257 | ghAtakarma 30 |240| ca | catuSpada ra9 |207 cAritra caturvizatistava 399cha. chasusu - cha kAyanA jIvo chapurimA nava khoDA 171 442 kaSAya kAyakleza kAyagupti kAya samAdhAraNatA kAyasthiti kAyotsarga kAla 154 29 208 172 29 |174 | 28 140 chAyA kAla 259 114 141 154 422 34 14) 341 kilviSI bhAvanA kripAna - kiMpAka phaLa kesI kumAra samaNe koDAkoDI kovie javAno hai(kAMkSAmohanIya) kiMdarpa Adi pAMca bhAvanA kiMdarpa bhAvanA kriyA(pAMca) kriyAsthAna(tera) 36 [369 chedopasthApanIya cAritra 36 [447 | ja |jalacara, sthalacara, khecara 3ra | 286 jiNe 23 | 34 jIvAstikAya 33 ] 3ra6 norva-yogavAna 21 | 2 gokubatrIsa yogasaMgraha 29 ]182 jyotiSI deva 432 | |fkhabbAnuM 446 | ta | tapa 31 258 tapa svarUpa ta - traNa tAvaso tiryaMca paMcendriya 270 435 0 18 22 khaluMke 27129 23 | 227 393 91 458 130 393 0 27 | 126 thaddhe 36 [406 126 36 [422 | ||425| 29 |170 132 341 hemaM, sivuM, aLAvAI gaNahare gati traNa garbhaja tiryaMca garbhaja manuSya garahaNayA galigardabha gaveSaNA gArava(traNa) guNa gupti(traNa) gotra joyaur(gocarI) gaMdhahatthI 317 24 | 70 thAvarA | re daDhadhamme darzanAvaraNIyanA nava bheda deva Dhai - daMDa svarUpa dravya drivya vezyA dharmakathA dharmAstikAya dharmAstikAya dhyAna cAra(svarUpa vistAra) 415 256 137 256 137 330 6 | dha 322 184 140 369 18 247
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ (pariziSTa-1:vivaicita pAribhASika zabdAnamaNikA 457 zabda adhya pRSTa 404 315 5 28 142 29 | 164 178 30 |232 43 249 167 398 445 227 156 423 21 ra3ra adhya pRSTa zabda 36 418 | pratyeka zarIrI bAdara vanaspati pradeza baMdha 36 [415 pravacana mAtA prAyazcitta prAyazcitta svarUpa 320 prAyazcitta(dasa svarUpa) 28 148 vaghumANa - bahumAna 117 bAdara 141 bAlamaraNa 371 bAhya tapa(paribhASA) 70 bAhyatapa cha(paribhASA) 182 baMbhaNo brahmacaryanI nava guptio 154|bha| bhakta pratyAkhyAna 399 bhagavaM 138 bhatti 3ra6 bhaya sAta(svarUpa) bhavanapati deva 268 bhavasthiti 341 bhAvanAo pacIsa(svarU5) bhAva lezyA 141 bhikSAcaryA-vRttisaMkSepa 370 bhikSu paDiyA (bAra) bhujaparisarpa bhUtikarma bhUthanesu - cauda bhUtagrAma mada (mAlu) managupti mana samadhAraNatA manuSya mahApaNNe mAna mAyA 7 naraka sAta ratnaprabhAdi nava tattvanuM svarUpa nArakI nirveda niharima-aniharima nokaSAya paiNNagaM paramaddha joyaNAo paramANu (pRSTha-141) paramANu paribhogeSaNA parivartanA parisarpa parihAra vizuddha paryApta paryAya palyopama-sAgaropama pAdapopagamana maraNa pApazruta piyadhamme piMDeSaNA sAta pudgalAstikAya pudgalAstikAya puhatteNa pRthvIkAya peDA, addha peDA Adi(cha gocarI) porasI paMDie paMDitamaraNa prakIrNaka tapa prakRti baMdha pratara tapa pratikramaNa pratipRcchanA pratisalInatA pratyAkhyAna 26) 23ra 239 434 399 266 330 238 22 423 447 23 261 AM muNi mudhAjIvI
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ 458 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 zabda adhya pRSTa 344 adhya pRSTa 17ra 182 250 203 33 319 36 448 25 36 [447 muhuttaddha mRdutA mohanIya karma moha bhAvanA matA - maMtra prayoga yathAkhyAta cAritra yoga yoganirodha 2 ruci dasa(svarUpa) rUpI (vi) riaudra dhyAna labdhi trasa lezyA lezyAo 155 29 194 219 148 zabda vaMdanA vaMjaNaladdhi vyutsarga tapa zabala doSa(ekavIsa) zabda zalya traNa zubhanAmakarma, azubhanAmakarma zuzruSA zailezI avasthA zramaNadharma zrAvakanI paDimAo (11) zreNI tapa sakavADa sakAma maraNa saela-acela sattA, pattA Adi dasa saparikammA-aparikammA samacaturasa saMsthAna 141 256 3ra1 167 22) 261 26ra 229 358 445 367 257 406 (331 loka 259 36 216 | 206 16o \207 16 samaNo 167 101 278 292 126 298 lobha vacanagupti vacana samadhAraNatA vajaRSabhanArAca sahanana vaNNa vanaspatikAya varAyA varga tapa vargavarga tapa vAcanA vAcanAdi pAMca svAdhyAyanA prakAra vANavyaMtara deva vikathA cAra viNiyaTTaNayA vinaya vivittAhAre vIrAsaNe vedanIya karma svarUpa vimAnika deva vaiiyAvacca-vaiyAvRtya vodANaM SC 35 samAcArI samAcArI (dasa) samAdhi samAdhi samAhiM samiti(pAMca) samiti ane samiti pAMca sammatta parakkamme samyaktanA ATha aMga-svarUpa samyakta mohanIya Adi traNa samyagujJAnAdinuM svarUpa saviyAraM-aviyAraM savvakAmiyaM savvasuttamahodahI savvosahIhiM sAgaropama sAdhAraNa zarIrI bAdara vanaspati 90 151 319 136 ra3ra 436 199 186
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-1 : vivecita pAribhASika zabdAnukramaNikA zabda sAmAyika cAritra sAmayika sArahI sAvae sAhassio, bhImo zAMti Adi kriyAo siddhanA paMdara bheda bharatA paNa sihonA 31 guNa siddhI suhasAeNaM |sUkSma sUkSma saMparAya cAritra saMjalaNa saMtaruttaro saMbhoga saMbhogapratyAkhyAna saMmUcchima tiryaMca saMmUcchima manuSya saMyama sara, samAraMbha, garama(manathI) adhya pRSTa |xx D 21 23 36 31 ? * * * * * * * * * * * 154 171 20 ra para 11 383 269 70 saMveganA artha saMsthAna (pAMca) saMjJA(saLavaLa) pa, deza, pradeza skaMdha, deza, pradeza, paramANu stava ane stuti sthAvara sthitibaMdha sparzanA ATha bheda |svAdhyAya svAdhyAya 191 | kSa kSapaka zreNI kSamApanA kSamA 426 | 1 | jJAnAvaraNIya karmanA pAMca prakAra jJAna pAMcA(svarUpa) 188 36 | 398 155 167 37 191 422 186 74 adhyana pRSTa sama, samAraMga, AraMbha(vacanathI)| 24 75 sarapa, samAraMga, AraMbha kAvAthI) saMlekhanA saMviggo zabda 459 24 76 421 5 163 36 |379 31 257 3 369 36 370 29 176 393 chaMda re $m$ $ $ $ $ $m$ 314 379 24 180 29 |170 29 |179 201 316 28 |137
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 40 ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 pariziSTa-3H 'pAMca samiti - traNa gupti zrI uttarAdhyayana sutra adhya.-24mA pAMca samiti-traNa guptinuM varNana che. pracalita thokaDAane zramaNa pratikramaNamAM tenuM varNana dravya, kSetra, kAla ane bhAvathI karyuM che. te A pramANe che - samiti- tenA pAMca prakAra che- (1) IrSA samiti- raste cAlavAnI vidhi (2) bhASA samiti-bolavAnI vidhi (3) eSaNA samiti- gocarInI vidhi (4) nikSepaNA samiti- vastra, pAtra Adi upakaraNo levA-mukavAnI vidhi ane (5) uccAra pAsavaNa khela jala siMghANa pAriThThAvaNiyA samiti- vaDInIta, laghunIta, baLakhA, lIMTa Adi paraThavAnI vidhi. gupti- gopavavuM. tenA traNa prakAra che. managupti, vacanagupti ane kAyagupti. have teno vistAra kahe che- (1) Isamiti- dravyathI- chakAya jIvonI yatanA karatAM cAle. kSetrathI- dhuMsara pramANa- sADA traNa hAtha bhUmi AgaLa joIne cAle. kAlathI- divase joIne cAle, rAtre poMjIne cAle. bhAvathI- raste cAlatA daza bola varjIne cAle, vAcanA, pRcchanA, parivartanA, anuprekSA, dharmakathA Adi na kare tema ja zabda, rUpa, gaMdha, rasa, spardhAdi pAMca viSayamAM dhyAna na Ape. (2) bhASA samiti dravyathI- karkazakArI, kaThorakArI, chedakArI, bhedakArI, marmakArI, muSAkArI, sAvadhakArI ane nizcayakArI, te ATha prakAranI bhASA na bole. kSetrathI- raste cAlatA na bole. kAlathIeka prahara rAtri vyatIta thaI jAya pachI moTethI, UMcA avAje na bole. bhAvathI- rAga-dveSayukta bhASA na bole. (3) eSaNA samiti dravyathI- soLa uddagamanA, soLa utpAdananA, daza eSaNAnA te betALIza. (42) doSa, pAMca mAMDalAnA doSa sahita sUDatAlIza(47) doSa tathA cha--(96) doSa TALIne nirdoSa AhAra, pANI, vastra, pAtrAdi grahaNa kare ane bhogave. kSetrathI- AhAra-pANI be gAu uparAMta laI jaIne na bhogave. kAlathI- pahelA praharanA lAvelA AhAra-pANI cothA praharamAM na bhogave. bhAvathIpAMca mAMDalAnA doSa TALIne anAsaktabhAve AhAra-pANI bhogave. mAMDalAnA pAMca doSa- (1) aMgAra doSa- dAtAnI athavA AhAranI prazaMsA karIne AhAra kare (2) dhUma doSa- dAtAnI athavA AhAranI niMdA karIne AhAra kare (3) saMyojanA doSa- AhArane svAdiSTa banAvavA eka vastumAM bIjI vastu bheLavIne AhAra kare (4) apramANa doSa-zAstrokta maryAdAthI (3ra kavala AdithI) adhika AhAra kare (5) akAraNa doSa- sAdhu cha kAraNe AhAra kare ane cha kAraNe AhArano tyAga kare tevuM kathana AgamamAM che. te A pramANe che- cha kAraNa vinA paNa AhAra kare. AhAra grahaNa karavAnA cha kAraNa- (1) kSudhA vedanIyane zAMta karavA (2) vaiyAvacca karavA (3) irSA samitinuM zodhana karavA (4) saMyamanuM pAlana karavA (5) zarIra TakAvavA (6) dharmanuM ciMtana karavA. A cha kAraNa vinA AhAra kare te akAraNa doSa. AhAra tyAganA cha kAraNa- (1) roga utpanna thAya (2) devAdino upasarga Ave (3) brahmacaryanI
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ | pAMca samiti - traNa gupti rakSA (4) jIva dayA (5) tapa karavA (6) tama samaye zarIrano tyAga karavA. A cha kAraNa upasthita thatAM AhAra na choDe te doSa. 41 - (4) AdAna bhaMDa matta nirkhavaNiyA samiti :- munionA upakaraNo A pramANe che- (1) muhapatti (2) guccho (3) rajoharaNa (4) colapaTTaka (5) pacheDI (6) kASTha, tumbI ke mATInA pAtra (7) Asana (8) saMstAraka- sUvAnuM pacaranuM, sAdhu jJAna, darzana, cAritranI vRddhi mATe Avazyaka upakaraNo rAkhe. dravyathI-- uparokta upakaraNo yatanAthI grahaNa kare, muke ane vApare. kSetrathI-- jyAM tyAM vIMkhaNa-pIMkhaNa na rAkhe. upakaraNo vyavasthita rAkhe. kAlathI- sarva upadhinuM divasanA pahelA praharamAM ane cothA praharamAM ubhayakAla pratilekhana kare. bhAvathI- mUrccha rahita saMyamanA sAdhana samajIne bhogave. uccAra pAsavaNa khela-jala-siMdhANa pAriThAvaLiyA samiti :- dravyathI maLa mUtrAdi padArtho daza prakAranA sthAnamAM parahe nahIM. te daza sthAna A pramANe che- (1) lokonuM AvAgamana thatuM hoya (2) koIne bAdhA-pIDA-virodha thAya (3) UMcI-nIcI vizvamabhUmi (4) polANavALI bhUmi (5) taratanI aceta thayelI bhUmi (6) sAMkaDI bhUmi (7) cAra aMgula nIce sudhI acitta na thayelI bhUmi (8) gAma AdinI najIka (9) kIDI, makoDA Adi jIvonA dara sahitanI bhUmi (10) trasa jIvo ane bIja vagere sacitta padArtha yukta bhUmi. kSetrathI- gRhasthanA AMgaNAmAM ke lokone durgaMdha thAya tevA jAhera rastAmAM paraThe nahIM. kAlathI- paravAnI bhUminuM pratilekhana ane pramArjana karIne paraThe. bhAvathI- paraThavA jAya tyAre AvasahI...traNa vAra bole, paraThanAM pahelA zakrendra mahArAjanI AjJA le, cAra aMgula uparathI yatanApUrvaka (jaladI sUkAya tema) paraThe, paraThatAM vosire-vosire traNa vAra bole, paraThIne pAchA pharatAM nissahI-nissI traNa vAra bole. upAzrayamAM AvIne iriyAvahi kare. have traNa guptino vistAra kahe che. managupti :- dravyathI- AraMbha samAraMbhamAM mana na pravartAve. kSetrathI- AkhA lokamAM. kAlathIyAvajjIvana paryaMta, bhAvathI- viSayakaSAyamAM, Arta--raudradhyAnamAM ke rAga-dveSamAM mana na pravartAve. vacanagupti - dravyathI- cAra prakAranI vikayA na kare, kSetrathI- AkhA lokamAM, kAlathI- jIvana paryaMta bhAvathI sAvadha--pApakArI vacana na bole. : kAyagupti :- dravyathI- zarIranA zobhA zaNagAra na kare. kSetrathI AkhA lokamAM kAlathI- jIvana paryaMta. bhAvathI- sAvadhayoga na pravartAve. pApakArI pravRtti na kare. +
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ dara ] zrI uttarAdhyayana sUtra-2 pariziSTa-4 : 'zrI uttarAdhyayana sUtranI jainetara graMtho sAthe tulanA bhagavAna mahAvIranA samayamAM bhAratamAM mukhyatve vaidika, jaina ane bauddha, A traNa dharmo pracalita hatA. te samaye vaidika dharmanI brAhmaNa paraMparA ane jainadharma tathA bauddha dharmanI zramaNa paraMparA vikasita hatI. zramaNa paraMparAnA zramaNa bhagavAna mahAvIra ane gautama buddha samakAlIna hatA. temanA dharmagraMthomAM aneka prakAre samAnatA pratIta thAya che. bauddha dharmagraMtho pAlI bhASAmAM ane jaina dharmagraMtho ardhamAgadhI bhASAmAM racAyelA che. A baMne bhASAmAM prAyaH zabdaprayogo paNa samAna che. jaina dharmagraMthomAM zrI uttarAdhyayana sUtranuM sthAna mULasUtra rUpe anokhuM che. temAM sAdhakone upayogI yama-niyamonuM mukhyatve nirUpaNa che temaja sAdhakonI sAdhanAnA preraNAtmaka hitazikSA sUtro che. tethI ya AgaLa vadhIne mAnava mUlyo, Atma utthAnanA upAyo ane jana-janane sparzatA sanAtana ane saikAlika satyonI rajUAta che. dIrgha daSTi ane UMDANathI vicAratA spaSTa thAya che ke zrI uttarAdhyayana sUtranA keTalAka bhAvo sarvaprakAranA sAdhako mATe hitasaMdeza rUpa che, temaja temAM bina sAMpradAyika evA ghaNA viSayo che je vaidika dharmanA mahAbhArata-zAMtiparva, bhAgavata, purANa, manusmRti jevA dharmagraMthomAM ane bauddha dharmanA dhammapada, dInikAya, theragAthA, suttanipAta jevA dharmagraMthomAM paNa jovA maLe che. A baMne dharmonA graMtho, zloko zrI uttarAdhyayana sUtra sAthe bahu sAmyatA dharAve che. prastuta pariziSTamAM zrI uttarAdhyayana sUtranA 36 adhyayanonI keTalIka gAthAo sAthe sAmyatA dharAvatA vaidika graMtho ane bauddha graMthonA zlokone pradarzita karavAmAM AvyA che. adhyayana-1 vinayazrutaH nApuTTho vAgare kiMci, puTTho vA nAliyaM vae / . jo avaM suSyajJA, dhAbaLA, piyaba II-uttarAdhyayana 1/14 bhAvArtha - vinIta ziSya gurune pUchaLyA vinA bole nahIM, pUche tyAre asatya bole nahIM. krodhano udaya thAya, to tene niSphaLa kare. gurunA priya ke apriya vacanone samabhAvathI svIkAre. nApRSTaH kasyacid brUyAt, nApyanyAyena pRcchataH / jJAnavAno nedhAvI, nava samupArit II- zAMtiparva 28735 appA ceva dameyavvo, appA hu khalu duddamo / aMA saMto judI ho, alsi no para- 2 - uttarAdhyayana 1/15 bhAvArtha - potAnA AtmAnuM damana karavuM joIe, kAraNa ke AtmA durdamya che. AtmAnuM damana karanAra A loka ane paralokamAM sukhI thAya che. attAnaje tathA kayirA, yathaJcamanusAsati (?) / sunano vara vaccetha, sattA divira guno - dhammapada 12/3
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI uttarAdhyayana satranI jainettara graMtho sAthe talanA | 463 paDiNIyaM ca buddhANaM, vAyA aduva kammuNA / AvI vA jai vA rahasse, neva kujjA kayAi vi ||-6tshdhyyn 1/17 bhAvArtha - ekAMtamAM ke jAheramAM, vacana prayogathI ke kAyika pravRttithI AcArya ke guruthI pratikULa AcaraNa kare nahIM. mA kAsi pApakaM kamma, Avi vA yadi vA raho / sace ca pApaka kamma, karissasi karosi vA // -2 // 2 // 247 adhyayana-2:5zaSa: kAlIpavvaMgasaMkAse, kise dhamaNisaMtae / mAyaNNe asaNapANassa, adINamaNaso care ||-6tshdhyyn 2/3 bhAvArtha :- ghaNA samayathI bhUkha sahana karavAnA kAraNe hAtha-paga kAgaDAnA paga jevA thaI gayA hoya, naso dekhAtI hoya, zarIra kRza thaI gayuM hoya, to paNa AhAra pANInI maryAdAne jANanAra bhikSu prasanna cittathI vicaraNa kare. kAla(lA) pavvaMgasaMkAso, kiso dhammanisanthato / mattaJjU annapANamhi, adInamanaso naro ||-thergaathaa 241, 50% aSTacakra hi tad yAnaM, bhUtayuktaM manoratham / tatrAdyau lokanAthau tau, kRzau dhamanisaMtato // - zAMtiparva 334/11 paMsukUladharaM jantuM, kisaM dhamanisanthataM / eka vanasmi jhAyantaM, tamahaM brUmi brAhmaNaM ||-dhmmpd 27/13 puTTho ya dasamasaehiM, samare va mahAmuNI / NAgo saMgAmasIse vA, sUro abhihaNe paraM // - GttarAdhyayana 2/10 bhAvArtha - DAMsa maccharanA sparzamAM muni samabhAva dhAraNa kare. samarAMgaNanA mokhare rahelA hAthInI jema zUravIra banIne karmarUpa zatrune haNI nAMkhe. phuTTho DaMsehi masakehi, arasmi brahAvane / NAgo saMgAmasIse va, sato tatrA'dhivAsaye ||-thergaathaa 34, 247, adhyayana-3: thAturaMgIya: khettaM vatthu hiraNNaM ca, pasavo dAsaporusaM / / cattAri kAmakhaMdhANi, tattha se uvavajjai // - 6dhyayana 3/17 bhAvArtha :- (1) kSetra, (2) vAstu-dhara, (3) yAMhI-suvA mAhi uttama dhAtumao (4) pazumo tathA dAsa-dAsIo, A cAra kAma skaMdho eTale sukha suvidhAnI sAmagrIo jyAM hoya, tyAM te dharmanA ArAdhakano janma thAya che.
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 464 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 khettaM vatthu hiraJa vA, gavAssaM dAsaporisaM / thiyo bandhU puthU kAme, yo Naro anugijjhati ||-sutk.8, 1/4 adhyayana-5: saMjaya: asaMkhayaM jIviya mA pamAyae, jarovaNIyassa hu Natthi tANaM / evaM viyANAhi jaNe pamatte, kiNNU vihiMsA ajayA gahiti ||-6dhyyn 4/1 bhAvArtha:- jIvana asaMskRti che arthAt AyuSya tUTyA pachI saMdhAtu nathI. mATe pramAda na karavo. vRddhAvasthAthI gherAyelAne koI zaraNabhUta thatuM nathI. A pramANe ciMtana kara nahIM to pramAdI, hiMsaka ane viveka zUnya vyakti mRtyunA samaye konA zaraNe jaze? upanIyati jIvitaM appamAyu, jarUpanItassa na santi tANA / eta bhaya maraNe pekkhamANo, puvAni kayirAtha sukhAvahAni // -aMguttaniya5158 teNe jahA saMdhimuhe gahIe, sakammuNA kiccai pAvakArI / evaM payA pecca ihaM ca loe, kaDANa kammANa na mokkha atthi / / -6tazadhyayana 4/3 bhAvArtha :- corI karatAM samaye ja pakaDAyelo cora potAnA ja pApakarmathI pIDA pAme che. te ja rIte jIvo paNa A loka ane paralokamAM potAnA karmothI ja duHkhI thAya che. kAraNa ke karelA karmo bhogavyA vinA chUTako nathI. coro yathA sandhimukhe gahIto, sakammanA haJjati pApadhammo / evaM pajA pecca paramhi loke, sakammunA hajati pApadhammo ||-thergaathaa 789 adhyayana-8 apilIya : je lakkhaNaM ca suviNaM ca, aMgavijjaM ca je pauMjaMti / / Na hu te samaNA vuccaMti, evaM AyariehiM akkhAyaM // - tarAdhyayana 8/17 bhAvArtha :- je sAdhaka lakSaNa zAstra, svapna zAstra tathA aMgavidyAnA prayogo kare che, te zramaNa kahevAtA nathI, te tIrtha zernuthana cha. AthabbaNaM supinaM lakkhaNaM, no vidahe atho pi nakkhattaM / virutaM ca gabbhakaraNa, tikiccha mAmako na sebeyya ||-stt..8, 14/13 adhyayana-8 : nabhiprayA : suhaM vasAmo jIvAmo, jesi mo Nasthi kiMcaNaM / mihilAe DajjhamANIe, Na me Dajjhai kiMcaNaM ||-6dhyyn9/14 bhAvArtha - mithilAnagarImAM mAruM kAMI ja nathI. mithilAnagarI baLI rahI che, temAM mAruM kAMI baLatuM nathI. tethI huM sukhapUrvaka rahuM chuM ane sukhapUrvaka jIvuM che. susukhaM bata jIvAma, ye saM no natthi kiMcanaM / mithilAya DahyamAnAya na me kiMci aDahyatha / - 438, ETS 125, Nas 528 - 1554-15
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI uttarAdhyayana satranI jainettara graMtho sAthe talanA 415 jo sahassaM sahassANaM, saMgAme dujjae jiNe / / egaM jiNejja appANaM, esa se paramo jao // - 6ttarAdhyayana/34 bhAvArtha - je vyakti ghora saMgrAmamAM daza hajAra yoddhAone jIte che. tenI apekSAe potAnA AtmA para vijaya prApta karanAra sAdhaka moTo vijetA che ane teno vijaya zreSTha che. yo sahassaM sahassena, saMgAme mAnuse jine / ekaM ca jeyyamattAnaM sa ve saMgAmajuttamo // - dhamma5 5/51 mAse mAse u jo bAlo, kusaggeNaM tu bhuMjae / Na so suyakkhAyadhammassa, kalaM agghai solasiM || - 6tarAdhyayana 9/44 bhAvArtha :- je ajJAnI mA khamaNanA pAraNe mA khamaNa kare, pAraNAmAM soyanI aNI para rahe teTalo ja AhAra kare, to paNa te samyakucAritra rUpa munidharmanI soLamI kaLAnI barAbara paNa thatuM nathI. mAse mAse kusaggena, bAlA bhuMjetha bhojanaM / na so saMkhatadhammAnaM, kalaM agghai solasiM ||-m55/11 puDhavI sAlI javA ceva, hiraNNaM pasubhissaha / paDipuNNaM NAlamegassa, ii vijjA tavaM care ||-6raadhyyn/49 bhAvArtha:- AkhI pRthvI ane temAM rahelA cokhA, java, pazuo, cAMdI-sonuM, A badhu eka ja vyaktine ApavAmAM Ave, topaNa tenI icchApUrti thatI nathI; tema jANIne vidvAna puruSa tapanuM AcaraNa kare, 62chAno nirodha73. yat pRthivyAM brIhiyavaM, hiraNyaM pazavaH striyaH / nAlamekasya tat sarva, iti pazyanna muhyati ||-dhogprv u8/84 yad pRthivyAM brIhiyavaM, hiraNyaM pazavaH striyaH / ekasyApi na paryAptaM, tadityavitRSNAM tyajet ||-viYraa 4/10/10 adhyayana-10 : dumapatra: vocchiMda siNehamappaNo, kumuyaM sAraiyaM va pANiyaM / se savvasiNehavajjie, samayaM goyama ! mA pamAyae // - tazadhyayana 10/28 bhAvArtha :- zaradaRtunuM khIleluM kamaLa, pANImAM utpanna thavA chatAM pANIthI alipta rahe che. tema che gautama ! tuM sarva sneha saMbaMdhano tyAga kara ane samaya mAtrano pramAda na kara. ucchinda sinehamattano, kumudaM sAradikaM va pANinA / santimaggameva brUhaya nibbAnaM sugatena desitaM ||-bhbh5620/13
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 4 | zrI uttarAdhyayana sUtra-2 adhyayana-13:yitta saMmatIya: jaheha sIho va miyaM gahAya, maccU NaraM Nei hu aMtakAle / Na tassa va piyA va bhAyA, kAlammi tammasaharA bhavati ||-uttarAdhyayana 17/22 bhAvArtha :- jema A saMsAramAM siMha haraNane pakaDIne laI jAya che tyAre koI pazu tene sahAyaka thatA nathI tema aMta samaye mRtyu manuSyane laI jAya che, tyAre mAtA-pitA, patnI tathA bhAI, koI paNa vyakti duHkhanA bhAgIdAra thatA nathI. taM putrapazusampannaM, vyAsaktamanasaM naram / supta vyAghro mRgamiva, mRtyurAdAya gacchati // sacinvAnakamevainaM, kAmAnAmavitRptakam / vyAghraH pazumivAdAya, mRtyurAdAya gacchati ||-shti. 175/18, 18 Na tassa dukkha vibhayati NAio, Na mittavaggA Na sayA Na baMdhavA / ekko saya paccaNuhoi dukkhaM, kattArameva aNujAi kammaM ||-6ttraadhyyn 17/23 bhAvArtha - jJAtijana, mitro, putra ane bAMdhava vagere mRtyunA mukhamAM paDelA manuSyonA duHkhamAM bhAga paDAvI zakatA nathI, te svayaM ekalo ja duHkha bhogave che; kAraNa ke karma kartAne ja anusare che. mRtaM putraM duHkhapRSTaM manuSyA utkSipya rAjan ! svagRhAnniharanti / ta muktakezAH karuNaM rudanti cittAmadhye kASThamiva kSipanti // - Go. 40/15 "agnau prAstaM tu puruSa, karmAnveti svayaM kRtam / " - 6o. 40/18 adhyayana-14 : SyArIya: ahijja vee parivissa vippe, putte pariThThappa gihaMsi jAyA / bhoccANa bhoe saha itthiyAhi, AraNNagA hoha muNI pasatthA // -6122. 14/e bhAvArtha :- siMyamanA bhAvone aTakAvatAM mohAviSTa pitAno putrone Adeza] he putro ! pahelA veda bhaNo, brAhmaNone bhojana Apo. lagna karI strIo sAthe bhoga bhogavo, tyArapachI putrone gharano bhAra sopI araNyavAsI zreSTha muni banajo. vedAnadhItya brahmacaryeNa putra ! pUtrAnicchet pAvanArtha pitRNAm / agnInAdhAya vidhivacceSTayajJo, vanaM pravizyAtha muniLUbhUSet // - zAMtiparva-175/ 277/53 -5oe/4 veyA ahIyA Na bhavaMti tANaM, bhuttA diyA niti tamaM tameNaM / jAyA ya puttA Na havaMti tANaM, ko NAma te aNumaNNejja eyaM // -61rAdhyayana 14/12
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'zrI uttarAdhyayana satranI jainettara graMtho sAthe talanA 47 bhAvArtha :- virAgyavAna putrono jJAna garbhita uttarI vedone bhaNavA mAtrathI (svayaM pApa tyAga vinA) te AtmarakSaka thaI zakatA nathI. brAhmaNone bhojana karAvavAthI ke tenI saMgati karavAthI te(yajJAdi sAvadha pravRttinI preraNA dvArA) vizeSa ajJAna dazAmAM laI jAya che. janmelA putro paNa karma bhogavavAmAM ke durgatimAM zaraNarUpa thatA nathI; tethI he pitAzrI ! tamArA A kathanane koNa svIkAre ? vedA na saccA na ca vittalAbho, na puttalAbhena jaraM vihanti / je rame mukvana sAdu santo, samunA doti tUpatti - jAtaka 509s imaM ca me atthi imaM ca Natthi, imaM ca me kicca imaM akiccaM / te pavameva nAkhanA, hA hRti tti vada amApa ? - uttarAdhyana 14/15 bhAvArtha - A ghara vagere mArI pAse che, A keTalAya padArtho mArI pAse nathI, A meM karyuM che, A keTalAka kAryo mAre karavAnA bAkI che, A rIte saMsAramAM ja tallIna rahenArAone rAta-divasarUpI cora paralokamAM laI jAya che. A sthitimAM prasAda zA mATe karavo ? idaM kRtamidaM kAryamidamanyat kRtAkRtam / avanIhAsuvAsatta, mRtyurAvAya chatti ! - zAMtiparva 175/20 adhyayana-16H brahmacarya samAdhisthAna : Alao thIjaNAiNNo, thIkahA ya maNoramA / saMthavo ceva NArINaM, tAsiM idiya darisaNaM // kUiyaM ruiyaM gIyaM, hAsa bhuttAsiyANi ya / paNIyaM bhattapANaM ca, aimAyaM pANabhoyaNaM // gattabhUsaNamiTuM ca, kAmabhogA ya dujjayA / rasara pAliksa, vie tAtaH gaI che-uttarAdhyayana 111 thI 13 bhAvArtha:- brahmacaryamAM sthita muni 1. strIsaha nivAsa, 2. manorama strIkathA, 3. strIono atisaMparka, 4. aMgopAMga darzana, 5. kujita-aspaSTAkSara, rudana, gIta vagerenA zabda zravaNa, da. strI saha pUrva Acarita hAsya-vinoda, bhojana, zayana, AsanAdinI smRti, 7. pauSTika bhojana, 8, ati bhojana, 9. zRMgAra-vibhUSA ane 10. indriya-viSayarUpa zabdAdinI tallInatA(indriya poSaNa); A dasa bolonuM varjana kare. kAraNa ke Atma gaveSaka brahmacArI sAdhakanI sAdhanA mATe A sarva viSayo tAlapuTa viSa jevA che. brahmacaryaM sadA rakSedaSTadhA maithunaM pRthak / smaraNa kIrtana keli: prekSaNa gRhyabhASaNam // saMkalpo'dhyavasAyazca kriyAniSpattireva ca / etanmaithunamaSTAGga pravadanti manISiNaH // na dhyAtavyaM na vaktavyaM na karttavyaM kadAcana / taiH sarve sulabhyo tirthavati netara: II- dakSasmRti 7/31-33
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ 458 adhyayana-18 : bhRgAputrIya : uttarAdhyayana 19/15 jammaM dukkhaM jarA dukkhaM, rogA ya maraNANi ya / aho dukkho hu saMsAro, jattha kIsaMti jaMtavo // bhAvArtha :- A saMsAramAM prANI mATe janmanuM, jarAvasthAnuM, roganuM, maraNanuM duHkha che. are ! Akho saMsAra ja duHkha rUpa che. jyAM jIvo du:khathI pIDAI rahyA che. jAtipi dukkhA, jarApi dukkhA / vyAdhipi dukkhA, maraNaMpi dukkhaM // adhyayana - 20 : bhahAnigraMthIya : appA gaI veyaraNI, appA me kUDasAmalI / appA kAmaduhANU, appA me NaMdaNaM vaNaM // appA kattA vikattA ya, duhANa ya suhANa ya / appA mittamamittaM ca, duppaTThiyasupaTTio // zrI uttarAdhyayana sUtra-2 - mahAvagga 1/7/18 adhyayana - 23 : dezIgautabhIya : - - uttarAdhyayana 20/35-39 bhAvArtha :- he rAjan ! AtmA pote ja potAnA mATe vaitaraNI nadI ane kUTazAlmali vRkSa jevo du:khadAyI che tathA AtmA pote ja kAmadugdhA gAya ane naMdanavana jevo sukhadAyI che. AtmA pote ja potAnA sukha-duHkhano kartA ane vikartA(naSTakartA) che. satpravRttimAM sthita AtmA ja potAno mitra che ane duSpravRttimAM sthita AtmA ja potAno * zatru che. attA hi attano nAtho, ko hi nAtho paro siyA / attanA va sudantena, nAthaM labhati dullabhaM // attanA va kataM pApaM, attajaM attasambhavaM / abhimanthati dummedhaM, vajiraM vassamayaM maNi // attanA va kataM pApaM, attanA saMkilissati / attanA akataM pApaM, attanA va visujjhati // dhammapa6 12 / 4, 5, 8 NataM arI kaMThachettA karei, jaM se kare appaNiyA durappA | se NAhii maccumuhaM tu patte, pacchANutAveNa dayAvihUNo // - uttarAdhyayana 20/48 bhAvArtha :- mastakane chedanAra zatru je anartha karI zakato nathI, te anartha potAno duSpravRttizIla AtmA ja kare che. A satyane dayAvihIna nirdayI mAnava mRtyunA mukhamAM jAya, tyAre ja pazcAtApa karato samajI zake che. diso disaM yaM ta kayirA, verI vA pana vairinaM / micchApaNihitaM cittaM, pApiyo naM tato kare // - dhambha56 3/10 maNo sAhasIo bhImo, duTThasso paridhAva | taM sammaM tu NigiNhAmi, dhammasikkhAi kaMthagaM // - uttarAdhyayana 23/58
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI uttarAdhyayana sUtranI jainettara graMtho sAthe tulanA bhAvArtha :- duSTa, sAhasika ane udaMDa mana caMcala azvanI jema niraMtara Ama-tema paribhramaNa karatuM rahe che, huM dhArmika zikSAo dvArA samyak prakAre teno nigraha karuM chuM, vazamAM rAkhuM chuM. caMcalaM hi manaH kRSNa ! pramAthi balavat dRDham / tasyAhaM nigrahaM manye / vAyoriva suduSkaram // - gItA 6/34 adhyayana - 25 : yazIya : tase pANe viyANettA, saMgaNa ya thAvare / jo Na hiMsai tiviheNaM, taM vayaM bUma mAhaNaM // - uttarAdhyayana 25/22 bhAvArtha :- je trasa ane sthAvara jIvonI mana, vacana ke kAyanA yogathI hiMsA karatA nathI, tene ame brAhmaNa kahIe chIe. nidhAya daMDaM bhUtesu, tasesu thAvaresu ca / yo hanti na ghAteti, tamahaM brUmi brAhmaNaM // - dhamma56 28/23 kohA vA jai vA hAsA, lohA vA jai vA bhayA / muNa vayai jo u, taM vayaM bUma mAhaNaM // - uttarAdhyayana 25/23 bhAvArtha :-- je krodhathI, hAsyathI, lobhathI ke bhayathI khoTuM bolato nathI, tene ame brAhmaNa kahIe chIe. akakkasaM viJJapaniM, giraM saccaM udIraye / yAya nAbhisaje kaMci, tamahaM brUmi brAhmaNaM // - 6556 26/27 Na vi muNDieNa samaNo, Na oMkAreNa baMbhaNo / Na muNI raNNavAseNaM, kusacIreNa Na tAvaso // - uttarAdhyayana 25/29 418 bhAvArtha :-- mastaka muMDAvAthI sAdhu, kAranA uccAraNathI brAhmaNa, araNyavAsathI muni ane valkalanA vastro dhAraNa karavAthI tApasa thavAtuM nathI. na muNDakeNa samaNo, abbato alikaM bhaNaM / icchAlobhasamApanno, samaNo kiM bhavissati // na tena bhikkhu so hoti yAvatA bhikkhate pare / vissaM dhammaM samAdAya, bhikkhu hoti na tAvatA // dhambha56 18/8, 11 na jaTAhi na gottehi, na jaccA hoti brAhmaNo / maunAddhi sa munirbhavati, nAraNyavasanAnmuniH // - udyogaparva 43 / upa samayAe samaNo hoi, baMbhacereNa baMbhaNo / NANeNa muNI hoi, taveNa hoi tAvaso //
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 470 zrI uttarAdhyayana sUtra-2 kammuNA baMbhaNo hoi, kammuNA hoi khattio / vaisso kammuNA hoi, suddo havai kammuNA // - Gdhyayana 25/30, 31 bhAvArtha - samabhAvathI zramaNa, brahmacaryathI brAhmaNa, jJAnathI muni ane tapathI tapasvI thavAya che. // bhathI prAma, bhathI kSatriya, bhathI vaizya bhane bhathI 4 kSudra thavAya che.|| samitattA hi pApAnaM, samaNo ti pavuccati // - 5556 18/10 pApAni parivajjeti, sa munI tena so muni / yo munAti ubho loke, munI tena pavuccati / - 5 19/14 na jaccA brAhmaNo hoti, na jaccA hoti abrAhmaNo / kammunA brAhmaNo hoti, kammunA hoti abrAhmaNo // kassako kammunA hoti, sippiko hoti kammunA / vANijo kammunA hoti, pessiko hoti kammunA ||-suttnipaat, mA./57,58 na jaccA vasalo hoti, na jaccA hoti brAhmaNo / kammunA vasalo hoti, kammunA hoti brAhmaNo ||-suttnipaat 2. 7/21, 27 madhyayana-27 : paya: khalaMkA jArisA jojjA. dassIsA vi ha tArisA / joiyA dhammajANammi bhajjati dhiidubbalA ||-6tazadhyayana 27/8 bhAvArtha - jema gADAmAM joDelA gaLiyA baLada mAlikane herAna kare che, te ja rIte dharmarUpa rathamAM joDelA avinIta ziSyo paNa gurune paritApa pahoMcADe che. te tathA sikkhittA bAlA, ajjamajjamagAravA / nAdayissanti upajjhAye, khaluMko viya sArathiM ||-2||thaa 878 adhyayana-32 : prAisthAna : Na vA labhejjA NiuNaM sahAyaM, guNAhiyaM vA guNao samaM vA / ekko vi pAvAI vivajjayato, viharejja kAmesu asajjamANo // -6ttarAdhyayana-32/5 bhAvArtha-jo potAnA guNathI adhika ke guNamAM samAna nipuNa sAthI na maLe, to kAmabhogothI nirAsakta banI, sadA pApothI dUra rahIne sAdhaka ekAkIpaNe vicaraNa kare. sace labhetha nipaka sahAyaM, saddhiM caraM sAdhuvihAridhIraM / abhibhUyya sabbAni parissayAni, careyya tenattamano satImA // no ce labhetha nipakaM sahAyaM, saddhiM caraM sAdhuvihAridhIraM / rAjAva raTuM vijitaM pahAyaM, eko care mAtaMgarao va nAgo / ekasya caritaM seyyo, natthi bAle sahAyatA / eko care na ca pApAni kAyirA / / appossakko mAtaMgaraje va nAgo / - 523/9, 10, 11
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'zrI uttarAdhyayana satranI jainettara graMtho sAthe talanA [ 471 | addhA pasaMsAma sahAyasaMpadaM, seTThA samA sevitavvA sahAyA / te anA anavannAmonI, paNa ghare ujavaso - sunipAta, ura. 3/13 jahA ya kiMpAgaphalA maNoramA, raseNa vaNNeNa ya bhujjamANA / te raju naviya pramANa, govA vALA vivAre II- uttarAdhyayana 3ra/20 bhAvArtha- je rIte kiMpAka vRkSanA phaLo svAdathI ane varNathI suMdara hoya che paraMtu tene khAdhA pachI alpa samayamAM ja te jIvanano aMta kare che. te ja rIte kAmabhoga paNa bhoga samaye suMdara lAge che paraMtu tenA pariNAme AtmaguNono nAza thAya che. trayI dharmamadharmArtha, kiMpAkaphalasaMnibham / nAhita tAta ! suvaM vizvavatraguNAtA vA- zAMkarabhASya, zvetA. upa.pRSTha-23 eviMdiyatthA ya maNassa atthA, dukkhassa heDaM maNuyassa rAgiNo / te ceva thovaM pi kayAi dukkha, Na vIyarAgassa kareti kiMci // - uttarAdhyayana 3ra/100 bhAvArtha :- A rIte Asakta jIvone indriya ane mananA viSayo duHkhanA kAraNabhUta bane che paraMtu te ja viSayo vItarAgI puruSone kyAre ya ane kiMcit paNa duHkha ApI zakatA nathI. rAgadveSaviyuktaistu viSayAnindriyaizvaran / / AmavadheiyAtmA, pratA madhati - gItA-2/4 noMdhaH- Agametara sarva graMtha-sAhityanA padho Agama prakAzana samiti, vyAvarathI prakAzita uttarAdhyayana sutranI AcArya zrI devendramunijInI prastAvanAmAMthI saMkalita karyA che. te saMbaMdhI zuddhi-azuddhinI anuprekSA mATe pAThaka te-te sUcita graMthomAM anveSaNa kare.
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ e 3 ne e gara prANa Agama batrIsInA ta sahadhyogI dAtAo : prathama Agama vimocaka: mAtuzrI caMpAbena zAMtIlAla paraSottamadAsa saMghavI tathA mAtuzrI mRdulAbena navanItarAya zAMtIlAla saMghavI nA smaraNa sAthe sau. kuMdanabena jayaMtIlAla zAMtIlAla saMghavI zrI navanItarAya zAMtIlAla saMghavI zrI rAjIva jayaMtIlAla, zrI zaileza navanItarAya, zrI hirena navanItarAya saMghavI sutAdhAra muMbaI U.S.A. AkolA U.S.A. muMbaI * mAtuzrI kusumabena zAMtilAla zAha haste - suputra zrI INita - Do. nItA zAha, zrI bhASita - darzitA zAha mAtuzrI savitAbena Do. nAnAlAla zAha (hemANI) suputra zrI satISa - razmi zAha, suputrI zrImatI Do. bhAratI -Do. razmikAMta zAha sAdhvI subodhikA (bhadrA) jaina TrasTa, mAtuzrI lalitAbena popaTalAla zAha (hemANI) bahena-zrImatI latA zarada zAha, zrImatI harSA bhUpendra modI zrImatI dattA girIza zAha (pU. subodhikAbAI ma. nA bhAI-bhAbhI) suputra zrI muMjAla - vijyA, zrI bhAvina - tejala, suputrI nivizA manISa mahetA * pU. AratIbAI ma. nA baheno - zrImatI sarojabena jazavaMtarAya domaDiyA zrImatI harSAbena vasaMtarAya lAThIyA haste- zrI alakeza, zrI priyeza, zrI hemala mAtuzrI jayAbena zAMtIlAla kAmadAra, mAtuzrI ramAbena choTAlAla daphatarI haste zrImatI premilAbena kirITabhAI daphatarI Do. bharatabhAI cImanalAla mahetA suputra-cI. malaya, suputrI zrImatI virala AziSa mahetA mAtuzrI vijyAlakSmIbahena mANekacaMda zeTha suputra zrI dilasukhabhAI zeTha, zrI caMdrakAMtabhAI zeTha (zeTha bilDarsa) zrI ratiguru cerITebala TrasTa, haste TI. Ara. dozI * zrI ratiguru cerITebala TrasTa, haste TI. Ara. dozI zrI ratiguru cerITebala TrasTa, haste TI. Ara. dozI zrI ratiguru cerITebala TrasTa, haste TI. Ara. dozI * mAtuzrI hIrAgaurI harilAla dozI, zrImatI pUrNimAbena narendradozI haste-narendra-mInAdozI, ku. meghanA, ku. dezanA U.S.A. rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjakoTa muMbaI muMbaI * muMbaI rAjakoTa muMbaI muMbaI muMbaI muMbaI cembara mAtuzrI kAzmIrAbena kAMtibhAI zeTha haste - zrImatI hetala saMjaya zeTha, ku. upAsanA, ku. kIMjala * mAtuzrI jazavaMtIbena zAMtIlAla turakhIyA, zrImatI bhAvanA dilIpa turakhIyA haste - dilIpa esa. turakhIyA, suputra- zrI pArasa - riddhi turakhIyA * mAtuzrI kiraNabena pravINacaMdradozI haste suputra zrI nIrava - tejala dozI, ku. priyAMzI, ku. jhIla mAtuzrI maMjulAbena chabIladAsa cUDagara haste - suputra zrI ketana - AratI cUDagara, ku. dhruvI zrI lakSmIcaMdabhAI jasANI parivAra zrI praviNabhAI gaMbhIradAsa pArekha ku. vidhi girIza jozI, kumAra kuzAna girIza jozI haste - zrImatI nIlAbena girIzabhAI jozI zrI parezabhAI sumatIbhAI zAha * zrI kizorabhAI zAha * zrI ramezabhAI gaTulAla kAmadAra mAtuzrI lIlAvatIbena nImacaMda nathubhAI dozI, sva. kizorakumAra nImacaMda dozI, sva. mRdulA kuMdanakumAra mahetA. haste - harSada ane kumakuma dozI mAtuzrI tArAbena modI mAtuzrI madhukAMtAbena naMdalAla bhImANI haste- zrI rAjezabhAI bhImANI * mAtuzrI kIkIbena desAI, haste - zrI zailezabhAI mInAbena desAI zrI aMjalabhAI DhAMkI gurubhakta zrI hemendrabhAI pUMjANI * mAtuzrI caMpakabena zazIkAMtabhAI mahetA, haste - suputrI zrI kirITa-arUNA, zrI ajaya-nItA, zrI kamaleza - divyA, suputrI - nirUpamA - niraMjana dozI mAtuzrI narmadAbena rUganAtha dozI, haste - zrI kAMtIbhAI rUganAtha dozI * zrI hemalatAbena naTavaralAla maNIyAra mAtuzrI amRtabena bhagavAnajI avalANI parivAra haste - zrI ramaNIkabhAI bhagavAnajI avalANI * zrI kezavajIbhAI zAha parivAra kalakattA kalakattA kalakattA muMbaI muMbaI rAjakoTa muMbaI kalakattA vaDodarA kalakattA kalakattA
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ U.S.A. U.S.A. AkolA AkolA kolhApura muMbaI muMbaI kalakattA kuta anumodaka zrImatI Do. bhAratIbena - Do. razmikAMta kAMtIlAla zAha zrImatI latAbena - zrI zaradabhAI kAMtIlAla zAha zrImatI harSA bhUpendra modI, zrImatI jImitA hirena modI, zrImatI Do. zruti maheza varmA, zrImatI bhavitA jayaMta IMgaLe zrI saurASTra dazAzrImALI prANa mahilA maMDaLa, haste - adhyakSA sau. harSAbena modI mAtuzrI nirmaLAbena lAlacaMda bharavADA * zrI parezabhAI ramezacaMdra sutarIyA * mAtuzrI suzIlAbena kAMtIlAla paMcamIyA * zrI mInAbena harIzabhAI desAI yuta sadasya zrI pAritoSa Ara. zAha * zrImatI rAjula rajanIkAMta zAha * jaina jAgRti senTara * zrI mukunda Ara. zeTha * zrI ketanabhAI zAha zrImatI guNavaMtIbena praphullacaMdradomaDIyA zrI sudhIrabhAI pI. zAha zrI rAjeza kalyANabhAIgAlA zrImatI mRdulAbena navanItarAya saMghavI haste - sau. hInA zaileza saMghavI, sau. sonala hirena saMghavI muMbaI muMbaI vAzI (muMbaI) muMbaI muMbaI muMbaI muMbaI muMbaI kalakattA
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ //////elc7/ 22/Lele ki/ kala/ mATe madaAYANa pAra HThe sa ha7 para pah! rANamANa a l mI rahI aude che //TaHelp/es/eD//toTa//es/e/za/eleke Balle/c/PR 222e/re. WWW / SLR marI 12 TH # mArI paNR dhAma dvArA dA/Na /// maNiThe FIR !! B/P A.''
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ a bit a bit tan mAM zA | Kalme by he is mAno Ayo ja na thAya A zo. Aga zAstra Agama za 2 Pat 212AL sa sa khUba za da ya ka aa nAma yAM. sago ja sAmA ja gAma che ane zA Aga zA mA zAstra AgA zAstra A Agama /
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ PARASDHAM Vallabh Baug Lane, Tilak Road, Ghatkopar (E), Mumbai - 400 077. Tel: 32043232 www.parasdham.org www.jainaagam.org