Book Title: Anuyogdwar Sutram Part 01
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनुयोगचन्द्रिका टीका ६ श्रुतज्ञानस्वरूपनिरूपणम्
५७
इत्यादिनाऽस्यानङ्गत्वमुक्तमेव, पुनरस्थ्य। ङ्गत्वविषये प्रश्नोऽसमीचीन एवेति तत्सत्यम्, परन्तु विस्मरणशीलानामल्पबुद्धिमतां शिष्याणामनुग्रहार्थ मेवायं प्रश्नः इत्यस्यासत्त्वविषये प्रश्नो निर्दुष्ट एवेति बोध्यम् ॥ म्र० ६ ॥
"
'इमं पुण पट्टवणं पडुच्च आवस्सगस्स अणुओगो' । इत्यनेन 'आवश्यकम् ' इति सूत्रनाम निणीतम्, तथाऽनन्तरोक्तेषु दशसु प्रष्वावश्यकं श्रुतत्वेन स्कंध - त्वेनाध्ययनकलापात्मकत्वेन च निर्णीतम्, तस्मात् प्रकृते किम् ? इत्याह- 'तम्हा' इत्यादिना
का सर्व प्रथम कथन किया गया है । इस लिये इस बात को लेकर मंगल भूतभी नन्दिसत्र का प्रथम व्याख्यान करना चाहिये यह वात नहीं बनती है । क्योंकि इस प्रकार के कथन में कोई खास प्रयोजन की पुष्टि नहीं होती है । तथा यह जो बात यही है कि ' इमं पवणं" इत्यादि पाठ से भी इस अनुयोगद्वार में अनङ्गप्रविष्टता प्रतिपादित होती है अतः इस में यह अंगत्व विषयक प्रश्न असमीचीन ही है सो यह बात ठीक है परन्तु जो शिष्य विस्मरणशील है और अल्पबुद्धिवाले हैं उनके अनुग्रह के लिये ही यह प्रश्न किया गया है । इस तरह इसमें यह अंगत्व विषयक प्रश्न निर्दोष ही है ऐसा जानना चाहिये । ॥ सू० ६ ||
"इमं पुण पट्टणं पडुच्च आवस्सगस्स अणुओगे "इस सूत्र पाट से इसका नाम आवश्यक सूत्र है यह निर्णीत हो जाता है, तथा अनन्तरोक्त दश प्रश्नो में यह आवश्यक श्रुतरूप है, कंधरूप है, और षडू अध्ययनात्मक है यह
કારણ કે આ સુત્રમાં પણ સૌથી પહેલાં પાંચ જ્ઞાનેાનું જ કથન કરવામાં આવ્યુ છે. આ દૃષ્ટિએ વિચાર કરવામાં આવે તે મગળભૂત નન્તિસૂત્રનું જ પ્રથમ व्याખ્યાન કરવુ જોઇએ, એવી વાત પ્રતિપાદિત થતી નથી, કારણ કે આ પ્રકારના કથન થી કાઈ ખાસ પ્રયાજનને પુષ્ટિ મળતી નથી.
तथा मेवी ४ हसीस ४२वामां आवी छे “इमं पठवणं" त्याहि सूत्रपाठ દ્વારા પણ આ અનુયાગ દ્વારમાં અનગપ્રવિષ્ટતા પ્રતિપાદિત થાય છે, તેથી અગત્વ વિષયક પ્રશ્નને અનુચિત જ છે, તેા એ દલીલ પણ ખરાખર નથી, કારણ કે જે શિષ્ય વિસ્મરણુશીલ અને અલ્પબુદ્ધિવાળા હાય તેમના ઉપર અનુગ્રહ કરવાને માટે જ આ એ પ્રશ્ન પૂછવામાં આવ્યા છે. તે કારણે ગત્વ વિષયક જે પ્રશ્ન પૂછવામાં આવેલ છે, તે બધા નિર્દોષ પ્રશ્ન જ સમજવા જોઇએ. ! સૂ. ૬ ॥
"इमं पुण पडवणं पडुच्च आसगस्स अणुओगे" या सूत्रपाठ द्वारा तेनु નામ આવશ્યકત્ર છે, તે નિર્ણી ત થઇ જાય છે, અને ત્યાર પછીના દસ પ્રશ્ના દ્વારા એ નિીત થઈ જાય છે કે આ સૂત્ર શ્રુતરૂપ છે, સ્કન્ધરૂપ છે અને ૭
For Private and Personal Use Only
