Book Title: Anuyogdwar Sutram Part 01
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
.
.
___अनुयोगद्वार टीका-शिष्यः पृच्छति-से कि त' इत्यादि-- . .
अथ कोऽसौ सचित्ती दव्योपक्रमः ? इति । उनरमाह-सचित्तो द्रमो पक्रमस्त्रिविधः प्रज्ञप्तः । तद्यथा-द्विपदः, चतुष्पदः, अपद इति । सत्र-द्विपदःनटनर्त कादिरूपः, - चतुष्पदः-हस्त्यश्चादिरूपः, अपदः आम्रादिक्षरूपः। तत्र द्विपदादिषु पुनरेकैको विविध:-परिकर्मणि च घस्तु बनाशे च । तत्रापस्थितस्यष वस्तुनो गुणविशेषाधान परिकम, सत्र परिकमणि-परिकम विषयो द्रव्योपनमः। पक्रम है। कहा भी है कि क्रिया से वस्तुओं का जा गुण विशेषरूप परिणाम हैउसका नाम परिकर्म है। वस्तु के विनाश की विषय करनेवाला द्रव्योपक्रम तब होता है, कि जब उपाय विशेषों से वस्तु के विनाश का ही उपक्रम होताहै
भावार्थ--सूत्रकारने इस मूत्रद्वारा सचित्त द्रव्योपक्रम को ३ रूप में विभक्त किया है । १ द्विपद २ चतुप्पद और तीसरा अपद । द्विपद् दो चरणवाले प्राणी चतुष्पद-चार चरणवाले जानवर, अपद-जिनके चरण नहीं ऐसे एकेन्द्रिय : वृक्ष आदि अपद हैं। इन सब में जी। होने से ये सब सचिन है। इन तीनों प्रकार के सचित्तों के विषय में परिकर्म और विनाश को लेकर द्विपदादि द्रव्योपक्रम दो २-२ प्रकार का और होता है। घृत आदि शक्तिवर्धक पदार्थों के सेवन से जो ये द्विपद आदि अपने में बल आदि की वृद्धि करते हैं वह परिकम विषयवाला, और उपाय विशेषों से वस्तु को विनाश करनेवाला जो उपक्रम किया जाता हैं बह विनाश विषयवाला द्रव्यो (ખભાઓને) વૃદ્ધિયુકત કરે છે, તે પરીકને આશ્રિત કરીને જે ઉપકમ છે તેનું નામ સચિત્તદ્રવ્યપક્રમ છે. કહ્યું પણ છે કે ક્રિયાની અપેક્ષાએ વસ્તુઓનું જે ગુણવિશેષરૂપ પરિણામ છે તેનું નામ પરિક છે. વસ્તુના વિનાશને વિષય કરનારે ચાક્રમ ત્યારે જ થાય છે કે જ્યારે ઉપાય વિશે દ્વારા વસ્તુના વિનાશને જ ઉપકમ થાય છે.
ભાવાર્થ–સૂત્રકારે આ સૂત્ર પર સચિત્ત દ્રવ્યાપકરના ત્રણ ભેદ બતાવ્યા છે. (१) द्वि५६, (२) यतुपा) अने (3) सपदि.५६ पेट मे
पायो , यतु०५४ એટલે ચાર પગવાળા જાનવરો અને અપદ એટલે જેને પગ નથી એવા એકેન્દ્રિય વૃક્ષાદિને ગ્રહણ કરવા જોઈએ. આ બધામાં જીવ હોવાથી તેઓ સચિત્ત છે. આ ત્રણે પ્રકારના સચિત્તોના વિષયમાં પરિકર્મ અને વિનાશની અપેક્ષાએ દ્વિપદાદિ પ્રત્યેક દ્વપક્રમના બબ્બે પ્રકાર પડે છે. ઘી આદિ શક્તિવર્ધક પદાર્થોના સેવનથી જે
આ દ્વિપદ આદિ સચિત્ત છે પિતાના બળ આદિની વૃદ્ધિ કરે છે, તે પરિકમ વિષયવાળ પકેમ છે, અને ઉપાય વિશે દ્વારા વરતુને વિનાશ કરનારે જે 'ઉપક્રમ કરવામાં આવે છે તે વિનાશ વિષયવાળો કપક્રમ છે. આ કથનને
For Private and Personal Use Only
