Anuyogdwar Sutram Part 01

Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 283

-
-
-
अनुयोगदारसत्रे अथ क्षेत्रोक्रम निरूपति... मूलमू-से किं तं खेत्तोकमे ? खेत्तोक्क्कम जपणं हलकुलियाईहि खेत्ताइं उवक्कमिजति । स तं खेत्तोक्क्कम ॥सू० ६८॥ - छाया-अथ कोऽसौ क्षेत्रोपक्रमः ? क्षेत्रोपक्रमा यत्खलु हलकुलिकादिभिः क्षेत्राण्युपक्रम्यन्ते । स एप क्षेत्र पक्रमः ॥६८॥ . टीका-शिष्यः पृच्छति-से किं त' इत्यादि । अथ केाऽसौ क्षेत्रोपक्रमः ? इति।
उत्तरमाह-क्षेत्रोपत्र म:-क्षेत्राणामुपक्रम:-क्षेत्रसम्बन्ध्युएक्रमः यस्खलु हलहो चुका। इसके निरूपण होने से द्रव्योपक्रम का समस्त स्वरूप भी निरूपित हो गया ऐसा जानना चाहिये।
भावार्थ-सचित्तादित्त द्रव्य में जो विशेषता का आषादन किया जाता है वह परिवम विषय वाला मिश्र द्रव्योपक्रम हैं और सचित्ताचित्तरूप मिश्न द्रव्य पाजो खड़ादि विनाशक कारणों से विनाश किया जाता है, वह विनाश विषयक सचित्ताचित्त द्रव्योपक्रम है-इस प्रकार यहां तक द्रव्योपत्र म से संबन्वित जितना मा वर्णन है वह सब सूत्रकार ने कर दिया है । ॥त्र ६७॥
अब सत्रकार सोनम का स्वरूप प्रकट करते है"से किं त खेत्तोवक्कमे” इत्यादि। सूत्र ॥६८॥
शब्दार्थ-(से किं तं खेत्तोवक्कमे) हे भदन्त ! क्षेत्रोपक्रम का क्या स्वरूप है?
उत्तर-(खेत्तोवक्कमे जणं हलकुलियाईहिं खेत्ताइ उवक्कमिति-से
ભેદેના સ્વરૂપનું નિરૂપણ અહિં સંપૂર્ણ થાય છે, અને તેનું નિરૂપણ થઈ જવાને લીધે દ્રવ્યપક્રમના બધા ભેદે અને પ્રભેદનું નિરૂપણ પણ સંપૂર્ણ થઈ જાય છે એમ સમજવું.
ભાવાર્થ-સચિત્તાચિત્ત દ્રવ્યમાં (મિશ્ર દ્રવ્યમાં) જે વિશેષતાનું આપાદન કરવામાં આવે છે, તે પરિકમ વિષયક મિશ્ર દ્રવ્યોપક્રમ છે. અને સચિત્તાચિત્ત રૂ૫ મિશ્ર દ્રવ્યને જે શસ્ત્રાદિ રૂપ વિનાશક કારણે વડે વિનાશ કરવામાં આવે છે, તેને વિનાશ વિષયક મિ દ્રપક્રમ કહેવાય છે. આ રીતે અહીં સુધીમાં દ્રપક્રમ સાથે સંબંધ રાખનારૂં એવું સમસ્ત વર્ણન સૂત્રકારે સમાપ્ત કર્યું છે. છે સૂ૦ ૬૭
હવે સૂત્રકાર ક્ષેત્રો પર્કમના સ્વરૂપનું નિરૂપણ કરે છે–
"(से कि त खत्तोवक्कमे)" छत्याह.. हाथ-"से किं तं खेत्तोवक्कमे" है वन क्षेत्रमनु शु. २१३५
छ १ (खेत्तोवक्कमे जणं हलकुलिय ईहि खेतो उक्क मिज्जति से त