Anuyogdwar Sutram Part 01

Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 324

अनुयोगन्द्रिका टीका सूत्र ७४ अपोपनिधिकीद्रव्यानुपूर्वी निरूपणम् ३०७
ननु मङ्गसमुत्कीर्तनभोपदर्शनयोः को भेदः ? इति चेत् उच्यते-भङ्गसाकीर्तने भङ्गविषयकं सूत्रमेवोच्चारणीयम् । भङ्गोपदशेने तु तदेव स्वविषयभूतेना. र्थेन सहोच्चारयितव्यमिति। तथा-समवतारः तेषामेवानुपूर्त्यादि द्रव्याणा स्वस्थानपरस्थानान्तर्भावचिन्तनप्रकारः । इति चतुर्थों भेदः ४। तथा अनुगमःअनुगमनम् , अनुगमा नेषामेवानुपूर्व्यादिद्रव्याणां सत्पदप्ररूपणादिभिरनुयोगद्वारैविचारणम् । इति पञ्चमोभेदः ५। एभिः पञ्चभिप्रकारे नैगमव्यवहारनयमतेन अनौपनिधिक्याः द्रव्यानुपूर्व्याः स्वख्यं निरूप्यत इति भावः ॥०७४॥
तत्र प्रथमं भेदमाह
मूलम्-से किं तं नेगमववहाराणं अट्रपयपरूवणया ? नेगमववहाराणं अपयपरूवणया-तिपएसिए आणुपुवी, चउप्पएसिए आणुपुवी जाव दसपएसिए आणुपुत्री, संखेजपएसिए
शंकाः-भंगसमुत्कीर्तन और भगोपदर्शन इन दोनों में क्या भेद है ? भंगसमुत्कीर्तन में भंग विषयक सूत्र का ही केवल उच्चारण करना होता है और भंगोपदर्शन में वही सूत्र अपने विषयभूत अर्थ के साथ घोला जाता है। उन्हीं आनुपूर्वी आदि द्रव्यों का स्वस्थान और परस्थान में अन्तर्भाव होने के विचारों का जो प्रकार है उसका नाम समवतार है। उन्हीं आनुपूर्वी आदि द्रव्यों का जो सत्पदकी प्ररूपणा आदि वाले अनुयोगद्वारों से विचार करना होता है वह अनुगम है। इन पांच प्रकारों से नैगमव्यवहार नय के मत से मान्य अनौगनिधिको द्रव्यानु. पूर्वी का स्वरूप निरूपित होता है। ।सू०७४॥
શંકા-ભગ સમુત્કીર્તન અને ભોપદર્શન વચ્ચે શું ભેદ છે?
ઉત્તર-ભંગ સમુકીર્તનમાં સંગવિષયક સૂત્રનું જ કેવળ ઉચ્ચારણ કરવાનું હોય છે. પરંતુ ભગદર્શનમાં એજ સૂત્ર પિતાના વિષયભૂત અર્થની साथै प्यारित थाय छे.
સમવતાર-એજ આનુપૂર્વી આદિ દ્રવ્યને સ્વસ્થાન અને પરસ્થાનમાં અન્તર્ભાવ થવાના વિચારોને જે પ્રકાર છે તેનું નામ “સમવતાર છે.
અનુગમ-એજ આનુપૂર્વી આદિ દ્રવ્યો જેને સત્પદની પ્રરૂપણા આદિવાળા અનુગ દ્વારથી વિચાર કરાય છે તેનું નામ અનુગમ છે.
આ પાંચ પ્રકારે નૈગમ અને વ્યવહાર નયના મતસંમત અનોપનિષિક દ્રવ્યાનુપૂવીનું સ્વરૂપ નિરૂપિત થાય છે, સૂ૦૭૪