Anuyogdwar Sutram Part 01

Book Title: Anuyogdwar Sutram Part 01
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

View full book textPrevious | Next

Page 463
________________

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनुपमद्वारसूर्य
"
श्री ननु यदि क्षेत्रस्यैव मुख्यं क्षेत्रानुपूर्वीत्वं तहिं कथं तत् परित्यज्य तद यस्यानुपूर्वी स्वादिकं चिन्त्यते १ इति चेत्, उच्यते-' संतपयपरूवणया' इस्पाकि वक्ष्यमाणव हुतर विचारविषयत्वेन द्रव्यस्य शिष्यमतिव्युत्पादनार्थत्वात् क्षेत्रस्व तु नित्यत्वेन सदावस्थितमानत्वादचलत्वाच्च प्रायस्तत्रानुपूर्व्यादि कल्पना करणे शिष्यबुद्धेः सम्यक् प्रवेशाभावात् तत्रानुपूर्वीत्वादिकं न चिन्त्यने, अतोऽत्र क्षेत्राव गाढद्रव्यमेव क्षेत्रानुपूर्वीत्वेनोक्तमिति नास्ति कश्चिद् दोषः । एवं चतुष्यदेशाऽत्रगाढद्रव्यादिष्वषि बोध्यम् । 'असंख्येयपदेशावगाढ आनुपूर्वी ' इत्यस्य असंख्येयः को प्रधानता से विवक्षित होनेके कारण से कहा है। अतः द्रव्य में भी उपचार से क्षेत्रानुपूर्वी रूपता विरुद्ध नहीं पड़ती है।
शंका- जब क्षेत्र में ही मुख्य रूप से क्षेत्रानुपूर्वी रूपता है तो फि क्या ऐसा कारण है जो इस मुख्य रूपता का परित्याग कर उपचार को शरण करके तदवगाही द्रव्य में क्षेत्रानुपूर्वी का विचार किया जारहा है ?
उत्तर (संतपयपरूवणया) आदि रूप वक्ष्यमाण बहुतर विचार का विषय द्रव्य होता है और इसी के विचार से शिष्यों की मति व्युत्पन्न बनती है। क्षेत्र तो मित्य है तथा सदा अवस्थित है अचल है इसलिये : प्रायः करके उसमें आनुपूर्वी आदि की कल्पना करने में शिष्यजन की बुद्धिका अच्छी तरह प्रवेश नहीं हो सकता है। इसलिये वहां पर आनु पूर्वी आदि का विचार नहीं किया है। अतः यहाँ पर क्षेत्रावगाही द्रव्य ક્ષેત્રાવગાહ રૂપ પર્યાય મુખ્યત્વે વિક્ષિત હાવાને કારણે કહ્યુ` છે. તેથી દ્રવ્યમાં પશુ ઔપચારિક રૂપે ક્ષેત્રનુપૂર્વી રૂપતા વિરૂદ્ધ પડતી નથી.
શકા—જો ક્ષેત્રમાં જ મુખ્યત્વે ક્ષેત્રાનુપૂર્વીતાના સદૂભાવ હોય તે શા કારણે આ મુખ્યરૂપતાના પરિત્યાગ કરીને ઔપચારિક્તાના આધાર લઈને તહનગાહી (તેમાં મવગાહિત થયેલા રહેતા) દ્રશ્યમાં ક્ષેત્રાનુપૂર્વી ના વિચાર કરવામાં આવી રહ્યો છે ?
ઉત્તર-સપદપ્રરૂપશુતા આદિ રૂપ નીચે દર્શાવેલા ઘણા વિચારાના ક્રિષ્ણ દ્રવ્ય હોય છે, અને તેના જ વિચારથી શિષ્યેની મતિ વ્યુત્પન્ન અને છે. ક્ષેત્ર તા નિત્ય છે તથા સદા મવસ્થિત છે, અને અચલ છે. તેથી સામાન્યતઃ તેમાં માનુવી આતિની કલ્પના કરવાથી એ વાત શિષ્યાના મગજમાં સારી રીતે ઉતરી શકતી નથી તેથી તેને અનુલક્ષીને અાદિના વિચાર કરવામાં આત્મ્ય નથી અહી તા ક્ષેત્રાવગાહી દ્રવ્યને ક્ષેત્રાનુપૂર્વી રૂપે પ્રકટ કરવામાં
For Private and Personal Use Only


Page Navigation
1 ... 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864