Book Title: Anuyogdwar Sutram Part 01
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनुयोगद्वारसूत्रे त्रिकसंयोगचतुष्कसंयोगपञ्चकसंयोगलक्षणा भङ्गास्ते किळ सिद्ध केवलिगतिचतुष्टः योपशान्तमौहमनुष्यविषया विज्ञेयाः । इयमनभावना-द्विकसंयोगभङ्गेष्वेकः क्षायिकपारिणामिकमावद्वयनिष्पन्नरूपो नवमो भङ्गः सिद्धेषु भवति । त्रिकसंयोगभङ्गेषु औदयिकक्षायिक पारिणामिकभावत्रयनिष्पन्नरूपः पञ्चमो भङ्गः केवलिषु, औद. यिकक्षायोपमिकपारिणामिकभावत्रयनिष्पन्नरूपः षष्ठो भङ्गो गतिचतुष्टये भवति । चतुष्कसंयोगभङ्गेषु-औदयिकौपशमिकक्षायोपशमिकपारिणामिकभावचतुशंका का समाधान यह है कि-ये २०वीसभंग योग प्रदर्शन के निमत्त ही कहे गये हैं अर्थात् इन पांच भावों के योग से किस २ प्रकार से कितने भंग बन सकते हैं ? यह प्रकट करने के अभिप्राय से कहे गये हैं । षण्णाम सूत्र में जो द्विकसंयोग, त्रिकसंयोग, चतुष्कसंयोग और पंचकसंयोग रूप भंग हैं, वे सिद्धों में, केवलियों में, चारों गतियों में,
और उपशांत मोहमनुष्यों में पायेजाते हैं। ऐसा जानना चाहिये-अर्थात रिकसंयोगवाले भंगों में जो क्षायिक पारिणामिक भावव्य से निष्पन्न नौवां भंग है, वह सिद्धों में पाया जाता है । त्रिकसंयोगवाले भंगों में जो औदपिक, क्षायिक और पारिणामिक, इन तीन भावों के संयोग से निष्पन्न हुआ पंचम भंग है, वह केवलियों में पाया जाता है।
औदयिक क्षायोपशामिक, और पारिणामिक इन तीन भावों के संयोग से जन्य छठा भंग चार गतियों में पाया जाता है। चतुष्क संयोगवाले भंगों में औदयिक, औपशमिक, क्षायोपशमिक और पारिणामिक-इन અંગે વેગ પ્રદર્શનના નિમિત્તથી કહેવામાં આવ્યા છે. એટલે કે આ પાંચ ભાવના યોગથી કેવી રીતે કેટલા અંગે થઈ શકે છે? આ સ્પષ્ટ કરવાના
देशथी । ४ामा मयां छे. '१९याम' सूत्रमा २ सियाग, त्रि:સંગ, ચતુષ્ક સંગ અને પંચક સંગ રૂપ ભગે છે તે સિવોમાં કેવલિઓમાં, ચારે ગતિઓમાં અને ઉપશાંત મોઢવાળા માણસોમાં મળે છે. આમ સમજવું જોઈએ એટલે કે બ્રિકસંયોગવાળા ભંગોમાં જે ક્ષાવિક પરિ. શામિક ભાવઢયથી નિષ્પન્ન નવમે ભંગ છે. તે સિદ્ધોમાં પ્રાપ્ત થાય છે. ત્રિકોગવાળા ભાગોમાં જે ઔદયિક, ક્ષાયિક અને પરિણામિક આ ત્રણ ભાના સંગથી નિષ્પન્ન થયેલ પંચમ ભંગ છે, તે કેવલિઓમાં પ્રાપ્ત થાય છે. દયિક, ક્ષાપશમિક અને પરિણામિક આ ત્રણ ભાના સંગથી નિષ્પન છેઠો ભંગ ચાર ગતિઓમાં પ્રાપ્ત થાય છે ચતુષ્ક સગવાળા ભગોમાં ઓયિક પરામિક-ક્ષાપશમિક અને પરિણામિક આ ચાર ભાના સંગથી નિષ્પન્ન થયેલ ત્રીજો ભંગ તેમજ ઔદયિક, ક્ષાયિક,
For Private and Personal Use Only
