Anuyogdwar Sutram Part 01

Book Title: Anuyogdwar Sutram Part 01
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

View full book textPrevious | Next

Page 713
________________

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनुयोगद्वारसूत्रे. भाष वह है जो केवल मोहनीय कर्म के ही उपशम स्वरूप होता है। तात्पर्य इस कथन का यह है कि कर्मों की दस अवस्थाओं में एक उपशान्त अवस्थाभी है। जिन कर्म परमाणुओं की उदीरणा संभव नहीं अर्थात् जो उदोरणा के अयोग्य होते हैं वे उपशान्त कहलाते हैं। यह अवस्था आठों कर्मों में सम्भवित है। प्रकृन में इस उपशान्त अवस्था से प्रयोजन नहीं है। किन्तु अधः करण आदि परिणामों से जो मोहनीय कर्म का उपशम होता है प्रकृत में उसी से प्रयोजन है । इसीलिये "मोहनीयस्यैवोपशमः" ऐसा पाठ यहां जानना चाहिये क्यों कि अन्यत्र ऐसा ही पाठ है । मोहनीय कर्म दर्शनमोहनीय के ३ भेदों और चरित्र मोहनीय ने २५ भेदों को लेकर २८ प्रकार का है, इस सम्पूर्ण मोहनीय कर्म का उपशम, उपशम श्रेणी में होता है, इसलिये मोहनीय कर्म का उपशम रूप औपशमिक भाव उपश्रेणी में होना कहा गया है। दसरा-उपशत निष्पन औपशामिक भाव अनेक प्रकार का कहा गया है सो उसका तात्पर्य यह है कि मोहनीय के उपशम से दर्शन मोहनीय और चारित्र मोहनीय ये दोनों उपशान्त हो जाते हैं । इनके उपशान्त होने पर क्रोधादिक भी उपशान्त हो जाते हैं इस प्रकार यह औपमिक भाव का विवेचन है । सू०१५३॥ ઉપશમ રૂપ હોય છે. આ કથનનું તાત્પર્ય એ છે કે- કમેની દસ અવસ્થા. એમાંની એક ઉપશમ અવસ્થા પણ છે. જે કર્મ પરમાણુઓની ઉદીરણ શક્ય હોતી નથી, એટલે કે જે કર્મપરમાણુઓ ઉદીરણને માટે અયોગ્ય હોય છે, તેમને ઉપશાન્ત કહે છે આ અવસ્થાને આઠે પ્રકારનાં કામમાં સંભવ હોય छ. प्रतिमा (मह1) शान्त अवस्थानु प्रयोग नथी, परन्तु अध:કરણ આદિ પરિણામોથી જે મેહનીય કર્મને ઉપશમ થાય છે, તેનું જ सही प्रयासन छे. तथा “मोहनीयस्यैवोपशमः " मा रन। ५४ मही સમજવું જોઈએ કારણ કે અન્યત્ર એ જ પાઠ આવે છે.
દર્શન મોહિનીયકર્મના ત્રણ ભેદે અને ચારિત્રમેહનીયના પચીશ ભેદે મળીને મોહનીય કર્મના કુલ ૨૮ પ્રકાર છે આ સંપૂર્ણ મોહનીયકમને ઉપશમ, ઉપશમ શ્રેણીમાં થાય છે તેથી મોહનીય કર્મના ઉપશમ રૂ૫ ઔપશમિક ભાવ ઉપશમ શ્રેણીમાં હેવાનું કહેવામાં આવ્યું છે. બીજા પ્રકારને જે ઉપશમનિષ્પન્ન
પશમિક ભાવ છે, તે અનેક પ્રકારને કહ્યો છે. આ કથનનું તાત્પર્ય નીચે પ્રમાણે છે-મોહનીયના ઉપશમથી દર્શન મેહનીય અને ચારિત્રમોહનીય, એ બનને ઉપશાન્ત થઈ જાય છે તેઓ ઉપશાન્ત થઈ જવાથી ક્રોધાદિક પણ ઉપશાન્ત થઈ જાય છે આ પ્રકારનું પથમિક ભાવના સ્વરૂપનું વિવેચન मही ४२पामा मा०यु छे. ॥२०१५॥
For Private and Personal Use Only


Page Navigation
1 ... 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864