Anuyogdwar Sutram Part 01

Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 789

७७२
अनुयोगद्वारसूत्र यिकी, क्षायोपशमिकानि इन्द्रियाणि, पारिणामिकं जीवत्वम्, इति औदयिकक्षायोपशमिकपारिणामिकेति भावत्रयनिष्पन्नः षष्ठो भङ्गो नारकादिगतिचतुष्टये संभवति । अत इतरेत्वष्टौ भङ्गाः प्ररूपणामात्रम्, तेषां क्वाऽप्यसंभवात् ।।सू.१५९॥
अथ चतुष्फसंयोगान्निरूपयितुमाह___ मूलम्-तत्थ ण जे ते पंच चउक्कसंजोगा ते णं इमे-अस्थि गामे उदइय-उवसमिय-वइय-खओवसमियनिष्फण्णे? अस्थि णामे उदइय-उवसमियखइयपारिणामियनिष्फण्णे२, अस्थि गामे उदइयउवसमियखओवसमियपारिणामियनिप्फपणे३, अस्थि णामे उदइयखइयखओवसमियपारिणामियनिप्फण्णे४, अस्थि णामे उपसमियखइयखओवसमियपारिणामियनिप्फपणे५। 'कयरे से णामे उदइयउवसमियखइयखओवसमियनिप्फपणे ?, उदइयउवसमियखइयखओवसमियनिष्फण्णे-उदइएत्ति मणुस्से, पारिणामिक इन भावों से-निष्पन्न भंग है वह नारकादि चारों गतियों में होता है क्यों कि ये नारकादि गतियां औदयिकी मानी गई है और वहां जो इन्द्रियां हैं वे क्षायोपशमिक भावरूप है और जीवत्व वहां पारिणामिक भाव रूप है। इस प्रकार औदयिक क्षायोपशमिक और पारिणामिक इन तीन भावों से निष्पन्न यह छठा भंग नारक आदि चारों गतियों में संभवता है । तथा इनसे अतिरिक्त और जो आठ भंग हैं वे केवल प्ररूपणा मात्र हैं। क्यों कि इन भंगों की कहीं पर भी संभावना नहीं है !॥मू०१५९॥ સંભવી શકે છે, કારણ કે નારકાદિ ગતિએને ઔદયિક માનવામાં આવે છે. આ ગતિના જીવમાં જે ઈન્દ્રિયો હોય છે તે ક્ષાયોપથમિક ભાવ રૂપ ગણાય છે. અને છેવત્વ પરિણામિક ભાવ રૂપ ગણાય છે. આ રીતે ઔદયિક, સાયોપશમિક અને પરિણામિક, આ ત્રણ ભાવના સંયોગથી નિષ્પન્ન થતો છો ભંગ નારકાદિ ચારે ગતિઓમાં સંભવી શકે છે.
પાંચમાં અને છઠ્ઠા ભંગ સિવાયના આઠ અંગોની કઈ પણ જગ્યાએ શક્યતા હોતી નથી તેથી માત્ર પ્રરૂપણ કરવા નિમિત્તે જ તે ભંગેનું કથન અહીં કરવામાં આવ્યું છે, એમ સમજવું.૦ ૧૫
A